ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΦΥΣΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ Αντικείµενο εξέτασης: Όλη η διδακτέα ύλη Χρόνος εξέτασης: 3 ώρες ΘΕΜΑ 1ο Στις ερωτήσεις 1-5 να γράψετε στο φύλλο απαντήσεών σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1. Μία σφαίρα αστρικής σκόνης περιστρέφεται γύρω από άξονα που διέρχεται από το κέντρο της. Όταν µε την πάροδο του χρόνου η ακτίνα της σφαίρας υποδιπλασιάζεται, χωρίς µεταβολή της µάζας της, η γωνιακή ταχύτητα περιστροφής της σφαίρας: α. τετραπλασιάζεται β. υποδιπλασιάζεται γ. διπλασιάζεται δ. παραµένει ίδια 2. Μία πηγή S, που εκπέµπει ήχο συχνότητας f S, κινείται σε περιφέρεια κύκλου ακτίνας R µε ταχύτητα σταθερού µέτρου υ S. Η συχνότητα του ήχου που αντιλαµβάνεται ένας ακίνητος παρατηρητής στο κέντρο του κύκλου είναι: α. µεγαλύτερη από τη συχνότητα f S β. µικρότερη από τη συχνότητα f S γ. ίση µε τη συχνότητα f S δ. µηδέν 3. Τρεις σφαίρες Α, Β και Γ µε µάζες m, m και 2m αντιστοίχως έχουν τα κέντρα τους στην ίδια ευθεία και ισορροπούν σε λείο οριζόντιο επίπεδο. Η σφαίρα Α εκτοξεύεται µε ταχύτητα υ προς τα δεξιά και συγκρούεται µε τη σφαίρα Β. Αν όλες οι κρούσεις είναι κεντρικές και ελαστικές, τότε θα γίνει/γίνουν µόνον: α. µία κρούση β. δύο κρούσεις γ. τρεις κρούσεις δ. τέσσερις κρούσεις
4. Ποια από τις παρακάτω περιπτώσεις δεν ερµηνεύεται µε βάση το φαινόµενο της ο- λικής εσωτερικής ανάκλασης; α. Η έντονη λαµπρότητα του κατεργασµένου αδάµαντα. β. Η λειτουργία των οπτικών ινών. γ. Η λειτουργία του περισκόπιου των υποβρυχίων. δ. Η φαινόµενη ανύψωση ενός κέρµατος που ισορροπεί στον πυθµένα ενός δοχείου γεµάτου µε νερό, όταν το κοιτάζουµε σχεδόν κατακόρυφα πάνω από την επιφάνεια του νερού. 5. Κατά τον συντονισµό σε ένα µηχανικό σύστηµα ταλαντώσεων, τι από τα παρακάτω ΕΝ ισχύει; α. Το πλάτος γίνεται µέγιστο. β. Η συχνότητα του διεγέρτη συµπίπτει σχεδόν µε την ιδιοσυχνότητα του ταλαντωτή. γ. Ο ρυθµός της απορροφούµενης ενέργειας από τον ταλαντωτή γίνεται µέγιστος. δ. Μειώνεται στο ελάχιστο ο ρυθµός µετατροπής της ενέργειας σε θερµότητα. ΘΕΜΑ 2ο 1. Εγκάρσιο αρµονικό κύµα διαδίδεται σε γραµµικό ελαστικό µέσο που ταυτίζεται µε τον άξονα x Ox και η εξίσωσή του δίνεται από τη σχέση: y(x, t) = 0.4 ηµ[π (5t 2x + 1)] (S.I.) 1.Α. Σχεδιάστε το στιγµιότυπο του κύµατος στο θετικό ηµιάξονα Ox τη στιγµή t = 0. 1.Β. Σχεδιάστε το στιγµιότυπο του κύµατος στο θετικό ηµιάξονα Ox τη στιγµή που ξεκινά να ταλαντώνεται ένα σηµείο Κ στη θέση x K = + 1m. 2.Α. ύο πηγές ταλαντώνονται σύµφωνα µε τις εξισώσεις: x 1 = Aηµ(ω 1 t) και x 2 = Aηµ(ω 2 t) (S.I.) όπου ω 2 ω 1 0. Να χρησιµοποιήσετε την αρχή της επαλληλίας και να βρείτε την εξίσωση της συνισταµένης ταλάντωσης. Όποιοι τριγωνοµετρικοί τύποι χρειάζονται θεωρούνται γνωστοί. 2.Β. Ποιο είναι το πλάτος της συνισταµένης ταλάντωσης; Να δικαιολογήσετε πλήρως την απάντησή σας. Μονάδες 2
2.Γ. Η συχνότητα της περιοδικής µεταβολής του πλάτους της συνισταµένης κίνησης είναι µικρότερη, µεγαλύτερη ή ίση µε τη συχνότητα της συνισταµένης ταλάντωσης; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. 3. Να δικαιολογήσετε, γιατί δεν είναι δυνατόν µια ακτίνα µονοχρωµατικού φωτός να υποστεί ολική ανάκλαση όταν προσπίπτει στη διαχωριστική επιφάνεια δύο οπτικών µέσων προερχόµενη από το οπτικά αραιότερο µέσο. 4. Οµογενής ράβδος ΟΑ µπορεί να περιστρέφεται σε κατακόρυφο επίπεδο γύρω από ακλόνητο άξονα περιστροφής που διέρχεται από το ένα άκρο Ο. Στη θέση του κέντρου µάζας της ράβδου είναι σκαλωµένο ένα σφαιρίδιο µικρής µάζας, το οποίο µπορεί να ολισθαίνει δίχως τριβές κατά το µήκος της ράβδου, αλλά δεν µπορεί να την εγκαταλείψει από το ελεύθερο άκρο Α, λόγω εµποδίου που υπάρχει στο άκρο αυτό. Αφήνουµε τη ράβδο από την οριζόντια θέση. Η ροπή αδράνειας του συστή- µατος ως προς τον σταθερό άξονα περιστροφής αυξάνεται, µειώνεται ή παραµένει σταθερή; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. 5. Αναφέρατε δύο περιπτώσεις ελαστικών κρούσεων µεταξύ δύο σωµάτων κατά τις οποίες γίνεται ανταλλαγή ταχυτήτων. Αναφέρεται τις οποίες συνθήκες πρέπει να ισχύουν σε κάθε περίπτωση.
ΘΕΜΑ 3ο Μικρών διαστάσεων οµογενής κύλινδρος ύψους h, διατοµής S και πυκνότητας ρ 0 ισορροπεί µε τον άξονα συµµετρίας του κατακόρυφο, βυθισµένος κατά ένα µέρος του µέσα σε υγρό πυκνότητας ρ = 4ρ 0 /3. Η επιφάνεια του υγρού έχει αρκετά µεγάλη έκταση. Ασκώντας µια κατακόρυφη δύναµη κείµενη επί του άξονα συµµετρίας του και µε φορά προς τα κάτω σπρώχνουµε τον κύλινδρο µέχρις ότου η πάνω βάση του να συ- µπέσει µε την αρχικά οριζόντια επιφάνεια του υγρού. Κατόπιν αφήνουµε τον κύλινδρο ελεύθερο και παρατηρούµε ότι εκτελεί κατακόρυφες ταλαντώσεις µικρού πλάτους. Θεωρήστε ως χρονική στιγµή t = 0 τη στιγµή που απελευθερώνουµε τον κύλινδρο και ως θετική φορά κίνησης αυτή προς κάτω. ίνεται η επιτάχυνση της βαρύτητας g και ότι οι όποιες αντιστάσεις από το υγρό µπορούν να θεωρηθούν αµελητέες. Α.1 Να αποδείξετε ότι ο κύλινδρος εκτελεί απλή αρµονική κατακόρυφη ταλάντωση και να υπολογίσετε την περίοδό της. Μονάδες 6 Α.2 Να υπολογίσετε τον ρυθµό µεταβολής της δυναµικής ενέργειας της ταλάντωσης U τ / t στη θέση όπου το πλάτος της ταλάντωσης υποδιπλασιάζεται για πρώτη φορά µετά τη χρονική στιγµή t = 0. Μονάδες 6 Β. Ο κατακόρυφα ταλαντευόµενος κύλινδρος µπορεί να θεωρηθεί προσεγγιστικά ως ταυτόχρονη πηγή αρµονικών κυµάτων τα οποία διαδίδονται προς όλες τις κατευθύνσεις ακτινικά. Έστω µια ακτινική διεύθυνση x Οx, όπου Ο είναι η θέση ισορροπίας του κυλίνδρου. ιαπιστώνεται ότι τα αρµονικά κύµατα διαδίδονται στο υ- γρό µε ταχύτητα υ. Η χρονική στιγµή t = 0 καθώς και η κατακόρυφη θετική κατεύθυνση ορίστηκαν παραπάνω. Β.1 Να γραφεί η εξίσωση ενός από τα κύµατα που διαδίδεται κατά µήκος του ηµιάξονα Ox. Β.2 Να σχεδιαστεί το στιγµιότυπο του κύµατος τη χρονική στιγµή t = 7T/8 όπου Τ είναι η περίοδος ταλάντωσης της πηγής των κυµάτων. Β.3 Έστω δύο σηµεία του υγρού 1 και 2 τα οποία κείνται επί του ηµιάξονα Οx, το πρώτο σε απόσταση ενός τετάρτου του µήκους κύµατος και το δεύτερο σε απόσταση µισού µήκους κύµατος από το σηµείο Ο αντιστοίχως. Να σχεδιαστεί η γραφική παράσταση της διαφοράς φάσης φ 1,2 για όλους τους χρόνους t 0.
ΘΕΜΑ 4ο Οµογενής σφαίρα µάζας Μ και ακτίνας R κυλίεται χωρίς ολίσθηση πάνω σε οριζόντιο δάπεδο, και τη στιγµή που το κέντρο µάζας της έχει ταχύτητα V συναντά δεύτερη όµοια σφαίρα η οποία είναι αρχικώς ακίνητη. Θεωρείστε τις όποιες δυνάµεις τριβής αµελητέες κατά τη στιγµιαία κρούση των δύο σφαιρών και την κρούση τους τελείως ελαστική. Ο συντελεστής τριβής ολίσθησης µε το οριζόντιο δάπεδο είναι µ. ίνεται η ροπή αδράνειας οµογενούς σφαίρας µάζας Μ και ακτίνας R ως προς άξονα περιστροφής που διέρχεται από το κέντρο µάζας της Ι CM = 2ΜR 2 /5 και η επιτάχυνση της βαρύτητας g. Απαντήστε στα παρακάτω ερωτήµατα συναρτήσει των δεδοµένων µεγεθών της άσκησης και µόνον. Α. Να υπολογίσετε την ταχύτητα του κέντρου µάζας της κάθε σφαίρας ύστερα από α- ρκετό χρόνο από τη στιγµή της µεταξύ τους κρούσης, όταν η κάθε σφαίρα αρχίζει και πάλι να εκτελεί κύλιση χωρίς ολίσθηση. Μονάδες 9 Β. Να υπολογίσετε σε πόσο χρόνο, ύστερα από τη στιγµή της µεταξύ τους κρούσης, η κάθε σφαίρα αρχίζει να κυλίεται χωρίς ολίσθηση. Μονάδες 7 Γ. Να υπολογίσετε το κλάσµα της αρχικής ενέργειας που µετατράπηκε σε θερµότητα λόγω των δυνάµεων τριβής. Μονάδες 4. Να βρείτε προσεγγιστική συνθήκη για την ταχύτητα V τέτοια ώστε οι δύο σφαίρες να µην συγκρουστούν για δεύτερη φορά πριν αµφότερες ανακτήσουν κύλιση χωρίς ολίσθηση.