Τν ζέιεκα ηνπ Θενύ θαη ε ειεπζεξία ηνπ αλζξώπνπ

Τν ζέιεκα ηνπ Θενύ θαη ε ειεπζεξία ηνπ αλζξώπνπ i) Ειζαγωγή Ζ θαηαηνπηζηηθή θαη εκπεξηζηαησκέλε ηζηνξηθν-ζενινγηθή εηζήγεζε ηνπ Αγίνπ Μεζζελίαο δηεπθνιύλεη ηελ παξνπζίαζε ηνπ δηθνύ κνπ ζέκαηνο, ην νπνίν εζηηάδεηαη ζηε ζρέζε ηνπ ζειήκαηνο ηνπ Θενύ κε ην ζέιεκα ηνπ αλζξώπνπ. Αθνξκή γηα ηα όζα ζα πσ ζα απνηειέζνπλ νη δνγκαηηθέο έξηδεο ηνπ έθηνπ θαη εβδόκνπ αηώλα κε αθνξκή ηηο αηξέζεηο ηνπ σξηγεληζκνύ θαη ηνπ κνλνζειεηηζκνύ. ii) Ο ωπιγενιζμόρ και η θεολογία ηος Τνλ έθην αηώλα ε Δθθιεζία αλακεηξήζεθε κε ηελ αίξεζε ηνπ σξηγεληζκνύ, ν νπνίνο αλάγεηαη ζηε δηδαζθαιία ηνπ Ωξηγέλε (3 νο αηώλαο), θαη ν νπνίνο θαηαδίθαζηεθε από ηελ Πέκπηε Οηθνπκεληθή Σύλνδν. Σύκθσλα κε ην κεηαθπζηθό ζύζηεκα ηνπ σξηγεληζκνύ, όιεο νη ςπρέο ήηαλ αξρηθά ελσκέλεο κε ηνλ Θεό. Κάπνηα όκσο ζηηγκή, εμαηηίαο ηνπ θόξνπ, ηνπ θνξεζκνύ δειαδή πνπ ηνπο πξνμέλεζε ε ζρέζε ηνπο κε ηνλ Θεό, απνκαθξύλζεθαλ από απηόλ. Γηα ηνλ ιόγν απηό θαηαδηθάζηεθαλ λα εγθισβηζηνύλ ζε αλζξώπηλα ζώκαηα. Ζ ηαιαηπσξία πνπ ζπλεπάγεηαη ε ελ ζώκαηη δσή ζα είρε σο απνηέιεζκα έλα είδνο παηδαγσγίαο πνπ ζα επαλέθεξε ηηο αλζξώπηλεο ςπρέο θνληά ζηνλ Θεό. Γηα θάπνηεο ςπρέο, πην δύζηξνπεο, αλππόηαθηεο, θαη ακαξησιέο, ε παηδαγσγία απηή ζα ζπλερηδόηαλ θαη ζηελ άιιε δσή, ζηηο θιόγεο θαη ην καξηύξην ηεο θνιάζεσο. Τειηθά, κέζα από ηελ νδύλε θαη ηνλ πόλν, όιεο νη ςπρέο ζα θαηαλννύζαλ ην ζθάικα ηνπο θαη ζα επέζηξεθαλ ζηνλ Θεό, από ηνλ νπνίν αξρηθά θαη εμέπεζαλ (πξόθεηηαη γηα ηε γλσζηή ζεσξία ηεο απνθαηάζηαζεο ησλ πάλησλ). Αθόκα θη ν δηάβνινο ηειηθά ζα ελσλόηαλ κε ηνλ Θεό. Τν θνζκηθό δξάκα ζα νινθιεξσλόηαλ κε έλα πξνδηθαζκέλν θαη αλαπόηξεπην happy end. Βέβαηα, δελ απνθιείεηαη νη ςπρέο πνπ επέζηξεςαλ ζηνλ Θεό λα έλησζαλ θόξν θαη πάιη, νπόηε ε ίδηα ηζηνξία ζα επαλαιακβαλόηαλ, ελδερνκέλσο μαλά θαη μαλά, ad infinitum. Τν ζενινγηθό θαη πλεπκαηηθό ζύζηεκα πνπ πεξηγξάςακε ραξαθηεξίδεηαη από πεζηκηζκό σο πξνο ην λόεκα θαη ηελ αμία απηήο εδώ ηεο δσήο ίζσο γη απηό ν σξηγεληζκόο λα ππήξμε ηδηαίηεξα δεκνθηιήο ζηνπο κνλαζηηθνύο θύθινπο. Ο πιηθόο θόζκνο κε ηνλ πινύην θαη ηελ νκνξθηά ηνπ πνπ ζπρλά καο θόβνπλε ηελ αλάζα δελ είλαη, γηα ηε ζενινγία ηνπ σξηγεληζκνύ, ηίπνηε πεξηζζόηεξν από ην ζέαηξν κηαο ζθιεξήο παηδαγσγίαο ηεο ςπρήο, ε νπνία ηεο επηβάιιεηαη άλσζελ εμαηηίαο κηαο πξντζηνξηθήο ακαξηίαο ηεο. Ο άλζξσπνο είλαη θαηά βάζηλ κηα πλεπκαηηθή ύπαξμε εγθισβηζκέλε ζην ζώκα, ην νπνίν δεκηνπξγείηαη μεηά ηελ ςπρή, κε ζθνπό ηελ επώδπλε παηδαγσγία ηεο. Σην ζύζηεκα απηό βιέπνπκε όιε εθείλε ηελ πιαησληθήο 1

πξνέιεπζεο ππνηίκεζε ηεο ύιεο, ηνπ θόζκνπ, θαη ηεο ηζηνξίαο. Βιέπνπκε επίζεο κηα δπαιηζηηθή αλζξσπνινγία. Ο άλζξσπνο είλαη ε ςπρή, πνπ θαηνηθεί ζε έλα ζώκα. Ζ ζσηεξία ηνπ αλζξώπνπ ζπλδέεηαη κε ηε ζσηεξία από ην ζώκα ηνπ. Γηα ην ζύζηεκα ηνπ σξηγεληζκνύ ε αλζξώπηλε ελέξγεηα είλαη επηθίλδπλε. Ζ πξώηε άιισζηε θίλεζή ηεο, ε πξώηε πξάμε ζα ιέγακε ηεο αλζξώπηλεο ςπρήο, ηελ απνκάθξπλε από ηνλ Θεό, εγθαηληάδνληαο ην δξάκα ηεο αλζξώπηλεο ηζηνξίαο. Ζ αλζξώπηλε ειεπζεξία είλαη επίζεο επηθίλδπλε, δηόηη κπνξεί λα νδεγήζεη καθξηά από ηνλ Θεό αθόκα θαη όζνπο βξίζθνληαη ζε ζηελόηαηε ελόηεηα θαη θνηλσλία καδί ηνπ όπσο ζπλέβε αξρηθά κε ηηο ςπρέο. Σηελ πξαγκαηηθόηεηα ε αλζξώπηλε ειεπζεξία απνηειεί δηαξθή θίλδπλν γηα ηελ αλζξώπηλε ζσηεξία, εθόζνλ, αθόκα θαη ζηελ βαζηιεία ησλ νπξαλώλ, ε ύπαξμή ηεο εγγπάηαη ηε δπλαηόηεηα ηνπ αλζξώπνπ, θάζε αλζξώπνπ, λα πεη, θαη πάιη, όρη ζηνλ Θεό. Υπό ηελ έλλνηα απηή, ε ειεπζεξία ζην ζύζηεκα ηνπ σξηγεληζκνύ ππεξηνλίδεηαη. Από ηελ άιιε όκσο κεξηά, ε ίδηα απηή ειεπζεξία ζην ίδην ζύζηεκα θαηαζηξαηεγείηαη, εθόζνλ όινη ηειηθά ζα ζσζνύλ. Ζ παηδαγσγία ηνπ Θενύ ζα νδεγήζεη ηνλ άλζξσπν, αλαπόθεπθηα, θαη πάιη θνληά ηνπ. Ζ αλαπόθεπθηε ζσηεξία όισλ ησλ αλζξώπσλ αλαηξεί ηελ ειεπζεξία ηνπο θαη ζρεηηθνπνηεί ηηο επηινγέο ηνπο. Τειηθά δελ θαίλεηαη λα έρεη θαη ηόζν κεγάιε ζεκαζία εάλ θαλείο επηιέγεη ην θαιό ή ην θαθό, εάλ θαλείο επηιέγεη ηελ αλεθνξηθή ζηελσπό ηεο αξεηήο ή ηνλ επξύρσξν δξόκν ηεο ακαξηίαο εθόζνλ ε θαηάιεμε ζα είλαη γηα όινπο ε ίδηα: ε ζσηεξία, ε απνθαηάζηαζε ησλ πάλησλ. Ζ αλζξώπηλε ειεπζεξία, ζύκθσλα κε ηε ζενινγία ηνπ σξηγεληζηηθνύ κύζνπ, ή είλαη αλύπαξθηε εθόζνλ ηειηθά όινη ζα επηζηξέςνπλ ππνρξεσηηθά ζηνλ Θεό, όινη, δειαδή, ππνρξεσηηθά ζα ζσζνύλ ή, όηαλ ππάξρεη, ζπληεξεί ζην δηελεθέο ηνλ θίλδπλν κηαο λέαο πηώζεο ηνπ αλζξώπνπ νπόηε κάιινλ ζα ήηαλ θαιύηεξν λα ηελ αλαηξέζνπκε. iii) ύγσπονερ παπενέπγειερ ηηρ ωπιγενιζηικήρ θεολογίαρ και πνεςμαηικόηηηαρ Όζν θη αλ ην ζύζηεκα ηνπ σξηγεληζκνύ πνπ ζπλνπηηθά πεξηγξάςακε θαληάδεη μέλν πξνο ην θνζκνείδσιν θαη ηελ απηνθαηαλόεζε ηνπ ζύγρξνλνπ αλζξώπνπ, εκθαλίδεη, σζηόζν, ζηνηρεία πνπ αληρλεύνληαη ηόζν ζηελ πλεπκαηηθή καο δσή, όζν θαη ζην ιόγν πνπ απεπζύλνπκε σο ηεξείο θαη πλεπκαηηθνί ζηνπο αλζξώπνπο. Γηα παξάδεηγκα, ε πιαησληθήο πξνέιεπζεο ππνβάζκηζε ηνπ αλζξώπηλνπ ζώκαηνο ράξηλ ηεο αζάλαηεο ςπρήο, πνπ ζπρλά πξπηαλεύεη ζηνλ εθθιεζηαζηηθό ρώξν, ππνλνκεύεη ηα θεληξηθά δόγκαηα ηεο δεκηνπξγίαο, ηεο ελζάξθσζεο, θαη ηεο αλάζηαζεο, δειαδή ηεο ζσηεξίαο ηνπ αλζξώπνπ σο ςπρνζσκαηηθήο ελόηεηαο. Αληίζεηα, κηα ανηι-σξηγεληζηηθή, δειαδή βηβιηθή, αλζξσπνινγία καο θαηεπζύλεη ζηελ πξνζπάζεηα λα θαιύςνπκε όρη κόλν ηηο ςπρηθέο θαη πλεπκαηηθέο, αιιά θαη ηηο ζσκαηηθέο αλάγθεο ηνπ ζπλαλζξώπνπ: λα δηαθνλήζνπκε ηνλ άξξσζην, λα ηατζνπκε ηνλ θησρό, θαη λα ληύζνπκε ηνλ γπκλό, όπσο κάο παξαγγέιιεη ε παξαβνιή ηεο ηειηθήο θξίζεο. Ζ αληίιεςε ηνπ αλζξώπνπ όρη κόλν σο πλεύκαηνο αιιά θαη σο ζώκαηνο ζπλδέεηαη επίζεο, γηα παξάδεηγκα, κε 2

ηε ζπκβνπιεπηηθή ηνπ γάκνπ: ηη ζα ζπκβνπιέςνπκε έλα λέν παηδί πνπ ζπκπαζεί κηα θνπέια γηα ηνλ θαιό ηεο ραξαθηήξα, ζεσξεί όκσο ηελ εκθάληζή ηεο απνθξνπζηηθή; Ζ αληίιεςε ηνπ αλζξώπνπ σο εληαίαο ςπρνζσκαηηθήο ελόηεηαο θαζνξίδεη θαη ην ζεβαζκό καο γηα ην ζώκα ηνπ κεηά ηνλ ζάλαην: ζεβόκαζηε θαη ηηκάκε ηα ζώκαηα ησλ λεθξώλ σο λανύο ηνπ Αγίνπ Πλεύκαηνο αιιά θαη σο αλαπόζπαζηα ζηνηρεία ηεο πξνζσπηθήο ηαπηόηεηαο ησλ αγαπεκέλσλ καο αλζξώπσλ. Αληίζεηα, ε πεξηθξόλεζε ηνπ αλζξώπηλνπ ζώκαηνο κπνξεί λα νδεγήζεη ζηνλ ππεξηνληζκό θαη ηελ απνιπηνπνίεζε ηεο άζθεζεο κε αδηάθξηην ηξόπν. Αο αλαθέξσ ηέζζεξηο εθδνρέο κηαο ηέηνηαο αληίιεςεο. Μηα πξώηε κνξθή αδηάθξηηεο απνιπηνπνίεζεο ηεο άζθεζεο ζπλίζηαηαη ζηνλ ππεξηνληζκό ηεο αγακίαο θαη ηελ πεξηθξόλεζε ηνπ γάκνπ. Μηα δεύηεξε κνξθή αζθεηηθήο αδηαθξηζίαο εκθαλίδεηαη όηαλ ππεξηνλίδνπκε ηε ζσκαηηθή άζθεζε αιιά παξαζεσξνύκε ηα έξγα ηεο αγάπεο, ι.ρ. ηεο ειεεκνζύλεο θαη ηεο ηεξαπνζηνιήο. Αξθεί εδώ λα ζπκίζνπκε ηα ιόγηα ηνπ πξνθήηε Ζζατα, ζύκθσλα κε ηα νπνία ν Θεόο κηζεί ηηο λεζηείεο ηνπ άδηθνπ αλζξώπνπ. Μηα ηξίηε κνξθή αδηάθξηηεο άζθεζεο είλαη εθείλε ε άζθεζε πνπ μεπεξλά ηηο δπλάκεηο καο. Μηα κνξθή άζθεζεο πνπ βιάπηεη ηελ πγεία απνηειεί εμίζνπ θαθή επηινγή όζν θαη ε απνπζία ηεο άζθεζεο. Θπκίδνπκε ηε γλσζηή ηζηνξία από ην Γεξνληηθό: όηαλ είδαλ θάπνηνλ μαθνπζηό Γέξνληα λα μεθνπξάδεη ην ζώκα ηνπ κε ηξόπν πνπ εζεσξείην αθαηάιιεινο γηα ηε ζθιεξή δσή ηεο εξήκνπ, εθείλνο απάληεζε όηη δελ έρνπκε δηδαρζεί λα είκαζηε ζσκαηνθηόλνη, αιιά παζνθηόλνη. Γελ έρνπκε δηθαίσκα λα θζείξνπκε ηνλ λαό ηνπ Θενύ, δειαδή ην ζώκα καο. Αιιά πνιύ πεξηζζόηεξν δελ έρνπκε ην δηθαίσκα λα θζείξνπκε ηα ζώκαηα ησλ άιισλ αλζξώπσλ, επηβάιινληάο ηνπο εγθξάηεηεο θαη λεζηείεο πνπ μεπεξλνύλ ηηο δπλάκεηο ηνπο θαη βιάπηνπλ ηελ πγεία ηνπο. Μηα ηέηαξηε κνξθή αδηάθξηηεο άζθεζεο έρεη λα θάλεη κε ηελ έκθαζε πνπ δίλεηαη ζηελ άζθεζε ηνπ ζώκαηνο (ι.ρ. λεζηεία) ζε αληίζεζε κε ηελ άζθεζε ηεο ςπρήο (ι.ρ. ηνλ έιεγρν ηεο γιώζζαο, ηνπ ζπκνύ, ηεο ππεξεθάλεηαο θιπ.). Μηα πέκπηε θαη ηειεπηαία κνξθή ππεξηνληζκνύ ηεο ζσκαηηθήο άζθεζεο ζπλίζηαηαη ζηελ πξνβνιή ηεο σο θύξηαο νδνύ ζσηεξίαο θαη αληηπαξάζεζε πξνο ηε ιεηηνπξγηθή δσή θαη ην κπζηήξην ηεο Θείαο Δπραξηζηίαο. Μηα ηέηνηα λννηξνπία αθελόο ππνβαζκίδεη ηε ζρέζε ησλ αλζξώπσλ κε ηε ιεηηνπξγηθή θαη κπζηεξηαθή δσή, θαη θαηά ζπλέπεηα ππνβαζκίδεη ηελ πλεπκαηηθή ηνπο αλάπηπμε, θαη αθεηέξνπ ππνλνκεύεη ηε ζπγθξόηεζε, ελόηεηα, θαη ιεηηνπξγία ηεο Δθθιεζίαο. Φαηλόκελα όπσο ε απνζηέξεζε ησλ αλζξώπσλ από ην πνηήξην ηεο δσήο επεηδή δελ κπνξνύλ λα εθαξκόζνπλ ηελ ππεξβνιηθή πνιιέο θνξέο άζθεζε πνπ ηνπο επηβάιινπκε σο πξνεηνηκαζία γηα ηε Θεία Κνηλσλία ή ε ζπκβνπιή πνπ ελίνηε δίλνπκε ζηνπο αλζξώπνπο λα θνηλσλάλε όρη ζηελ θεληξηθή επραξηζηηαθή ζύλαμε ηεο Κπξηαθήο αιιά ηα Σάββαηα, ή, ηελ πεξίνδν ηεο ζαξαθνζηήο, ζηηο Πξνεγηαζκέλεο, γηα λα κπνξνύλ ηελ πξνεγνύκελε κέξα λα λεζηέςνπλ ην ιάδη, απνηεινύλ εθθάλζεηο κηαο ηέηνηαο λννηξνπίαο. Έλα δεύηεξν αξλεηηθό ζηνηρείν από ηελ σξηγεληζηηθή θνζκνζεσξία πνπ αμίδεη λα επηζεκάλνπκε είλαη ε απαηζηόδνμε ζεώξεζε ηεο ηζηνξίαο θαη ησλ αλζξώπηλσλ έξγσλ, ε νπνία όκσο ζπρλά εκπνηίδεη θαη δειεηεξηάδεη θαη ηηο δηθέο καο ζπλεηδήζεηο. 3

Ζ απαμίσζε απηήο εδώ ηεο δσήο θαη ε έκθαζε ζηελ καηαηόηεηα ησλ εγθνζκίσλ νδεγεί ζπρλά ηνπο ρξηζηηαλνύο ζην λα απνζύξνληαη κε εηηνπάζεηα ζην πεξηζώξην ηεο ηζηνξίαο, αθήλνληαο ην πξνζθήληό ηεο βνξά ζηνπο ερζξνύο ηνπ Θενύ θαη ηνπ αλζξώπνπ. Έλα από ηα ρεηξόηεξα πξάγκαηα πνπ κπνξνύκε λα θάλνπκε σο ηεξείο είλαη λα απνζαξξύλνπκε ηνπο αλζξώπνπο, θαη κάιηζηα ηνπο λένπο αλζξώπνπο, ππεξηνλίδνληαο είηε ηηο δπζθνιίεο ηεο δσήο, είηε ηελ καηαηόηεηα ησλ εγθνζκίσλ. Δμίζνπ πξνβιεκαηηθό είλαη ην λα θαζειώλνπκε ηνπο ρξηζηηαλνύο ζηνλ ηδησηηθό ρώξν, απνζησπώληαο ή θαη αξλνύκελνη αλνηρηά ηηο πνιηηηθέο ηνπο επζύλεο. Σε αληίζεζε κε ηελ αζηξνινγία, ηε new age, θαη δηάθνξεο ζξεζθεπηηθέο ζέθηεο, ν ρξηζηηαληζκόο είλαη δεκόζηα ζξεζθεία. Φώξνο δξάζεο ηεο είλαη όρη κόλν ν ηδησηηθόο αιιά θαη ν δεκόζηνο ρώξνο. Οη ρξηζηηαλνί έρνπλ θιεζεί λα αγαπνύλ ηνλ θόζκν θαη ηνλ ρξόλν σο δεκηνπξγήκαηα ηνπ αγαζνύ Θενύ. Σηέθνληαη ππεύζπλα απέλαληη ζηελ ηζηνξία, δηόηη απηή απνηειεί ηε δπλαηόηεηα πνπ καο έδσζε ν Θεόο γηα λα κεηακνξθώζνπκε ηνλ εαπηό καο θαη λα δηαθνλήζνπκε ηνπο αλζξώπνπο. Έλα ηξίην ζηνηρείν ηνπ σξηγεληζηηθνύ κύζνπ ζην νπνίν αμίδεη λα ζηαζνύκε θαη ην νπνίν ζπλδέεηαη άκεζα κε ην ζέκα καο, είλαη ε ηόζν δεκνθηιήο ζηηο κέξεο καο ζεσξία ηεο απνθαηάζηαζεο ησλ πάλησλ ε ζεσξία, δειαδή, ζύκθσλα κε ηελ νπνία όινη ηειηθά ζα ζσζνύλ, κηαο θαη ν Θεόο είλαη θαιόο. Απηόο ν ζύγρξνλνο καξθησληηηζκόο ζρεηηθνπνηεί ηε δηάθξηζε αλάκεζα ζην θαιό θαη ην θαθό, αλνίγνληαο δηάπιαηα ηελ πόξηα ζε έλαλ αθξαίν θπληζκό πνπ επηηξέπεη ηα πάληα, εθόζνλ ν κάξηπξαο θαη ν βαζαληζηήο ηνπ ζα έρνπλ ηειηθά ηελ ίδηα κνίξα. Σην ζύκπαλ ηνπ σξηγεληζκνύ ν ζύηεο ζα ζξηακβεύεη αηώληα απέλαληη ζην ζύκα ηνπ. Τν ζύκπαλ ηνπ σξηγεληζκνύ είλαη έλα άδηθν ζύκπαλ. Απέλαληη ζ απηό, ε εθθιεζηαζηηθή παξάδνζε ηνλίδεη ηελ ηεξάζηηα ζεκαζία ησλ επηινγώλ απηήο εδώ ηεο δσήο. Από απηέο εμαξηάηαη ε αηώληα ζσηεξία ή θαηαδίθε καο. Ζ ειεπζεξία καο είλαη έλα δώξν ηνπ Θενύ πνπ ζα πξέπεη λα ην πάξνπκε πνιύ ζνβαξά. Τν πώο ζα ηελ ρεηξηζηνύκε ζα θαζνξίζεη εάλ ζα ζπγθξνηήζνπκε έλαλ αγαπώληα εαπηό, πνπ ζα ραίξεηαη ηελ αγάπε ησλ αλζξώπσλ θαη ηνπ Θενύ ζηε βαζηιεία ηνπ, ή έλα ζθιεξό θαη εγσθεληξηθό εαπηό, πνπ ζα βνιεύεηαη κόλν ζηελ θόιαζε ηελ νπνία, ζπκίδσ, ν Νηνζηνγηέθζθε έρεη νξίζεη σο ην καξηύξην ηνπ λα κελ αγαπάεη θαλέλαο. iv) Η ππόνοια ηος Θεού και η ελεςθεπία ηος ανθπώπος Όηαλ ν Άγηνο Μάμηκνο ν Οκνινγεηήο, ν θαηεμνρήλ ππεξαζπηζηήο ηεο δπνζειεηηθήο Φξηζηνινγίαο, ήηαλ εμόξηζηνο ζηε Βηδύε, ηνλ επηζθέθηεθε ν κνλνζειήηεο επίζθνπνο Θενδόζηνο, γηα λα ηνλ πείζεη λα ζπκβηβαζηεί κε ην κνλνζειεηηζκό. Καηά ηελ έλαξμε ηεο ζπλάληεζήο ηνπο δηεκείθζε κεηαμύ ηνπο ν εμήο δηάινγνο: 4

ΘΔΟΓ. Πώο είζαη αββά κνπ; ΜΑΞ. Όπσο πξνώξηζε ν Θεόο πξν ησλ αηώλσλ ηα ζρεηηθά κε ηε δσή κνπ, έηζη είκαη. ΘΔΟΓ. Τη δειαδή; Πξναησλίσο πξνόξηζε ν Θεόο ηα ζρεηηθά κε ηνλ θαζέλα καο; ΜΑΞ. Δάλ πξνγλώξηζε, νπσζδήπνηε θαη πξνώξηζε. ΘΔΟΓ. Τη ζεκαίλνπλ ηα πξνγλώξηζε θαη πξνώξηζε ; ΜΑΞ. Ζ πξόγλσζε αθνξά ηηο έλλνηεο, ηνπο ιόγνπο, θαη ηα έξγα πνπ εμαξηώληαη από εκάο, ελώ ν πξννξηζκόο αθνξά όζα κάο ζπκβαίλνπλ ρσξίο λα εμαξηώληαη από εκάο. ΘΔΟΓ. Πνηα είλαη απηά πνπ εμαξηώληαη από εκάο θαη πνηα είλαη απηά πνπ δελ εμαξηώληαη από εκάο; [ ] ΜΑΞ. Από εκάο εμαξηώληαη όια όζα είλαη εθνύζηα, δειαδή νη αξεηέο θαη νη θαθίεο. Γελ εμαξηώληαη από εκάο νη δηαθόξσλ ηύπσλ ηηκσξίεο πνπ καο βξίζθνπλ, ή ηα αληίζεηα από απηέο. Γελ εμαξηάηαη δειαδή από εκάο νύηε ε αξξώζηηα πνπ καο ηηκσξεί, νύηε ε πγεία πνπ καο επθξαίλεη παξόιν πνπ εμαξηώληαη από εκάο νη αηηίεο πνπ ηηο πξνμελνύλ. Γηα παξάδεηγκα, αηηία ηεο αξξώζηηαο είλαη ε αηαμία, ελώ ηεο πγείαο ε επηαμία. Καη αηηία ηεο βαζηιείαο ησλ νπξαλώλ είλαη ε ηήξεζε ησλ εληνιώλ, ελώ ε παξάβαζή ηνπο απνηειεί ηελ αηηία ηνπ αησλίνπ ππξόο. ΘΔΟΓ. Τη ινηπόλ; Γη απηό ζιίβεζαη ζ απηήλ εδώ ηελ εμνξία, επεηδή έπξαμεο θάηη άμην απηήο ηεο ζιίςεο; ΜΑΞ. Παξαθαιώ ράξε ζηε ζιίςε απηή ν Θεόο λα πεξηνξίζεη ηηο ηηκσξίεο πνπ ζα ππνζηώ γηα όζα ακαξηήκαηα δηέπξαμα απέλαληί ηνπ παξαβαίλνληαο ηηο εληνιέο ηνπ πνπ δηθαηώλνπλ ηνλ άλζξσπν. Ο Μάμηκνο εδώ επηζεκαίλεη ην απηνλόεην: ε αλζξώπηλε ειεπζεξία έρεη όξηα. Υπάξρνπλ πξάγκαηα, όπσο νη εμσηεξηθέο ζπλζήθεο ηεο δσήο καο, ηα νπνία δελ εμαξηώληαη από εκάο. Απηά ηα θαζνξίδεη ε πξόλνηα ηνπ Θενύ. Τν πώο όκσο εκείο ζα αληαπνθξηζνύκε ζε όζα δελ εμαξηώληαη από εκάο, ην εάλ ζα ππαθνύζνπκε ή ζα παξαβνύκε ηηο εληνιέο ηνπ Θενύ, θιπ. είλαη ζηελ εμνπζία καο, εμαξηάηαη από ηελ ειεύζεξε ζέιεζή καο. Ζ πίζηε ζηε ζεκαζία ηεο αλζξώπηλεο ζέιεζεο θαη ειεπζεξίαο δελ ήηαλ πάληνηε απηνλόεηε γηα ηνπο ρξηζηηαλνύο. Αληηζέησο, κηα βαζηά δπζπηζηία ηόζν γηα ηελ αλζξώπηλε ζέιεζε όζν θαη γηα ηελ αλζξώπηλε ελέξγεηα, ηε δπλαηόηεηα δειαδή ηνπ αλζξώπνπ λα απνθαζίδεη θαη λα πξάηηεη, επαλήιζε πνιιέο θνξέο ζην πξνζθήλην ηεο ρξηζηηαληθήο ηζηνξίαο. Θπκίδσ ηξεηο πεξηπηώζεηο. Τνλ ηέηαξην αηώλα είρακε ηελ αίξεζε ηνπ απνιιηλαξηζκνύ. Ζ αίξεζε απηή εθθηλνύζε από ηελ πεπνίζεζε όηη ε αλζξώπηλε ζέιεζε αληηκάρεηαη ηε ζεία ζέιεζε, δηόηη είλαη δήζελ ζρεδόλ εμ νξηζκνύ αζηαζήο θαη ακαξησιή, θαη θαηέιεγε ζην ζπκπέξαζκα όηη ν Φξηζηόο δελ είρε αλζξώπηλε ζέιεζε, δηόηη, ζε δηαθνξεηηθή πεξίπησζε, ζα ήηαλ θαη ν ίδηνο ακαξησιόο. 5

Μηα επαλέθδνζε ηεο αίξεζεο απηήο ζπλαληάκε ζηνλ κνλνζειεηηζκό ηνπ εβδόκνπ αηώλα. Σύκθσλα κε ηε δηδαζθαιία ηνπ, ν Φξηζηόο είρε κόλν κία ζέιεζε, δηόηη ε αλζξώπηλε ζέιεζή ηνπ είρε θαηά θάπνην ηξόπν αθαληζηεί από ηελ θπξηαξρία ηεο ζείαο ζέιεζεο. Αληίζηνηρε ππνβάζκηζε ηεο αλζξώπηλεο ζέιεζεο θαη ειεπζεξίαο ζπλαληάκε ζηνλ Άγην Απγνπζηίλν ηνλ πέκπην αηώλα θαη ζηνπο αθξαίνπο αθνινύζνπο ηνπ, ηνλ Λνύζεξν θαη ηνλ Καιβίλν, ηνλ δέθαην έθην αηώλα. Τν δόγκα ηνπ δηπινύ πξννξηζκνύ πνπ δηαηύπσζε ν Καιβίλνο απνηειεί ηελ πην αθξαία αλαίξεζε ηεο αλζξώπηλεο ειεπζεξίαο: ν Θεόο έρεη πξναησλίσο θαζνξίζεη πνηνη ζα ζσζνύλ θαη πνηνη ζα θνιαζηνύλ θαη ν άλζξσπνο δελ έρεη θακία δπλαηόηεηα λα κεηαβάιεη ηελ ακεηάθιεηε ζεία απόθαζε πνπ ηνλ αθνξά. Ο πξννξηζκόο πνπ πξεζβεύνπλ ν Λνύζεξνο θαη ν Καιβίλνο δηαθέξεη από εθείλνλ ηνπ Μαμίκνπ. Δίλαη απόιπηνο. v) Η θεολογία ηος εβδόμος αιώνα για ηην ανθπώπινη θέληζη και η ζημαζία ηηρ Αο κείλνπκε όκσο ιίγν πεξηζζόηεξν ζηνλ έβδνκν αηώλα. Τη έρεη άξαγε λα καο πεη ε ζενινγία ηνπ εβδόκνπ αηώλα γηα ηελ αλζξώπηλε ζέιεζε, ην νπνίν λα αθνξά εκάο ζήκεξα, θαη κάιηζηα ζην πνηκαληηθό καο έξγν; Έλα πξώην πξάγκα πνπ ζα πξέπεη λα επηζεκάλνπκε είλαη όηη ε ζενινγία απηή ηνλίδεη ηελ ύπαπξη ηεο αλζξώπηλεο ζέιεζεο. Θπκίδσ όηη θάηη ηέηνην δελ ήηαλ θαζόινπ απηνλόεην γηα ηελ αξραία ειιεληθή θηινζνθία ε νπνία, όπσο γλσξίδνπκε, από ηελ Αλαγέλλεζε θαη κεηέπεηηα δηαηεξεί ακείσηε ηελ επηθαηξόηεηά ηεο. Ζ θηινζνθία απηή, ζε γεληθέο γξακκέο, ζεσξνύζε όηη ην ζεκειηώδεο πξόβιεκα ηνπ αλζξώπνπ είλαη γλσζηνινγηθήο θύζεσο. Ο άλζξσπνο είλαη θαθόο από άγλνηα. Οπδείο εθώλ θαθόο, έιεγε ν Σσθξάηεο, θαλέλαο δελ είλαη θαθόο κε ηε ζέιεζή ηνπ. Δάλ θαλείο γλσξίδεη ην θαιό, ηόηε θαη ζα ην πξάμεη. Ζ αλζξώπηλε ειεπζεξία ζρεηηθνπνηείηαη, εθόζνλ ζρεδόλ αλαπόθεπθηα ζα θάλεη θαλείο απηό πνπ γλσξίδεη όηη είλαη θαιό. Ζ ρξηζηηαληθή παξάδνζε ζην ζεκείν απηό δηαθνξνπνηείηαη από ηελ αξραία ειιεληθή θηινζνθία. Μπνξεί θαλείο λα γλσξίδεη ην θαιό θαη σζηόζν λα ελεξγεί αληίζεηα ζ απηό, όρη κόλν από αδπλακία, αιιά θαη από επηινγή. Ο Μαθηαβέιιη είρε θάπνην δίθην όηαλ ηζρπξηδόηαλ όηη νη άλζξσπνη είλαη θαινί κόλν όηαλ απηό εμππεξεηεί ηα ζπκθέξνληά ηνπο. Ζ αμία ηεο γλώζεο είλαη ζρεηηθή. Γηα παξάδεηγκα, ην λα γλσξίζεη θαλείο ηνλ εαπηό ηνπ είλαη πηζαλόλ αλαγθαία, αιιά ζίγνπξα όρη επαξθήο ζπλζήθε γηα λα ηνλ αιιάμεη. Ζ ζύγρξνλε ςπρνινγία κάο απνθαιύπηεη κπζηηθά ηεο αλζξώπηλεο ςπρήο, απηό όκσο δελ ζεκαίλεη απαξαίηεηα όηη θάλεη ηνλ άλζξσπν θαιύηεξν. Ζ γλώζε δελ ζπκβάιιεη απαξαίηεηα ζηελ εζηθνπνίεζε ηνπ αλζξώπνπ. Τν γλσζηνθεληξηθό ηδεώδεο ηνπ δηαθσηηζκνύ θαηέξξεπζε κε ηνπο δύν παγθνζκίνπο πνιέκνπο ηνπ 20 νπ αηώλα. Τν πην πνιηηηζκέλν θξάηνο ηεο επνρήο, ε Γεξκαλία, αηκαηνθύιηζε δύν θνξέο ηελ Δπξώπε, θαη κάιηζηα, δπζηπρώο, κε ηηο επινγίεο ησλ πεξηζζνηέξσλ Γεξκαλώλ ρξηζηηαλώλ. 6

Μηα ρξηζηηαληθή, επνκέλσο, παηδεία, θαηήρεζε, ή πνηκαληηθή, δελ κπνξεί πνηέ λα απνζθνπεί απνθιεηζηηθά ζην λα πιεξνθνξήζεη ή ζην λα πείζεη ηνλ λνπ. Θα πξέπεη επίζεο λα απνβιέπεη θαη ζην λα εκπλεύζεη θαη λα κεηακνξθώζεη ηε ζέιεζε. Τν θήξπγκα ηεο Δθθιεζίαο νθείιεη λα θαιεί ζε κεηάλνηα θαη κε ηηο δύν έλλνηεο ηνπ όξνπ: θαη ζηελ αιιαγή, δειαδή, ηνπ λνπ (κεηά-λνηα), αιιά θαη ζηε κεηαβνιή ηεο ζέιεζεο, ζηελ απόθαζε επηζηξνθήο ζηνλ Θεό. Ζ αλζξώπηλε ζέιεζε, όπσο είπακε, δελ απνηειεί δεπηεξεύνπζα ιεηηνπξγία ηνπ λνπ, δελ είλαη ππνπξντόλ ηεο γλώζεο. Απνηειεί απηόλνκε ιεηηνπξγία ηεο αλζξώπηλεο ύπαξμεο. Απηόλνκε όκσο δελ ζεκαίλεη θαη αλεμάξηεηε. Ζ ζέιεζε, γηα ηνλ Άγην Μάμηκν, ζπλδέεηαη κε ηε ινγηθόηεηα, ηελ αλαδήηεζε, θαη ηε ζθέςε. Ζ γλώζε δηεπθνιύλεη ηελ νξζή ιεηηνπξγία ηεο ζέιεζεο, ε άγλνηα, αληίζεηα, ηελ παξεκπνδίδεη. Γλσξίδνπκε θαη από ηελ απηνβηνγξαθία καο θαη από ηελ πνηκαληηθή καο εκπεηξία όηη πνιύ ζπρλά είλαη πην δύζθνιν ην λα δηαθξίλνπκε ην ζέιεκα ηνπ Θενύ από ό,ηη ην λα ην πξάμνπκε. Έλαο από ηνπο ιόγνπο γηα ηνπο νπνίνπο ην αλζξώπηλν ζέιεκα ηνπ Φξηζηνύ παξέκελε ζηαζεξά θαη αηαιάληεπηα πξνζαλαηνιηζκέλν ζηελ επηηέιεζε ηνπ ζείνπ ζειήκαηνο ήηαλ ην όηη ν Φξηζηόο γλώξηδε πνην ήηαλ απηό ην ζέιεκα. Δίλαη πξνθαλέο όηη νη θαιέο πξνζέζεηο δελ αξθνύλ. Απνηειεί πνιύ ζεκαληηθό ηκήκα ηεο πνηκαληηθήο καο δηαθνλίαο ην λα βνεζήζνπκε ηνπο αλζξώπνπο λα γλσξίζνπλ ην ζέιεκα ηνπ Θενύ θαη, πην ζπγθεθξηκέλα, λα δηαθξίλνπλ πώο ην ζέιεκα απηό εμεηδηθεύεηαη ζηε δηθή ηνπο δσή. Γηαθνξεηηθά, όζν θαη λα ζέινπλ λα ζπληνλίζνπλ ην ζέιεκά ηνπο κε ην ζείν ζέιεκα, δελ ζα ην πεηύρνπλ, εάλ δελ γλσξίδνπλ ην ζείν ζέιεκα. Γηα λα κπνξέζνπκε λα ηνπο βνεζήζνπκε ζα ρξεηαζηνύκε ηελ αξεηή ηεο διάκπιζηρ. Ωζηόζν, ην λα γλσξίδεη θαλείο ην ζέιεκα ηνπ Θενύ πξνθαλώο δελ αξθεί. Φξεηάδεηαη θαη λα ην εθαξκόδεη. Κάηη ηέηνην όκσο δελ είλαη πάληνηε εύθνιν. Όπσο ζπλόιε ε αλζξώπηλε ύπαξμε, έηζη θαη ε ζέιεζε είλαη ηξαπκαηηζκέλε από ηελ ακαξηία. Ο άλζξσπνο, όζν θαη λα ην ζέιεη, δπζθνιεύεηαη ή θαη αδπλαηεί λα επηιέμεη ην θαιό, θαη κάιηζηα λα παξακείλεη ζηαζεξόο θαη ζπλεπήο ζ απηή ηνπ ηελ επηινγή. Τε δπζθνιία, ή κάιινλ ηελ αδπλακία απηή ηνπ κεηαπησηηθνύ αλζξώπνπ ηελ επεζήκαλε κε θιαζζηθό ηξόπν ν Απόζηνινο Παύινο ζηελ Ππορ Ρωμαίοςρ: νπ γαξ ό ζέισ ηνύην πξάζζσ, αιι ό κηζώ, ηνύην πνηώ. Ζ ακαξηία ζπρλά θαζππνηάζζεη θαη θαζειώλεη ηελ αλζξώπηλε ζέιεζε, αθόκα θαη όηαλ ν άλζξσπνο βιέπεη όηη απηό ηνλ νδεγεί ζηελ θαηαζηξνθή. Ζ επίγλσζε απηήο ηεο πξαγκαηηθόηεηαο, ηεο αζζέλεηαο, δειαδή, ηεο αλζξσπίλεο θύζεσο κάο θάλεη ζπγθαηαβαηηθνύο απέλαληη ζηνλ ακαξησιό άλζξσπν, ηνλ νπνίν θαινύκαζηε λα πνηκάλνπκε θαη λα δηαθνλήζνπκε. Μαο θαηεπζύλεη επίζεο ζηελ επίθιεζε ηεο ράξηηνο ηνπ Θενύ, ε νπνία θαη κόλν κπνξεί λα ζεξαπεύζεη ηελ αλζξώπηλε ςπρή θαη λα ειεπζεξώζεη ηελ αλζξώπηλε ζέιεζε από ηελ θαηαδπλάζηεπζε ηεο ακαξηίαο. Ζ ζέιεζε, ινηπόλ, ηνπ αλζξώπνπ έρεη αλάγθε ζεξαπείαο. Θπκίδνπκε όηη ήδε ηνλ πέκπην αηώλα ε Δθθιεζία θαηαδίθαζε ηνλ Πειάγην θαη ηε δηδαζθαιία ηνπ, ζύκθσλα κε ηελ νπνία ν άλζξσπνο κπνξεί λα ζσζεί κε ηηο δηθέο ηνπ δπλάκεηο. Ζ ππεξαηζηόδνμε αληίιεςε ηνπ Πειαγίνπ θαζηζηά ηε ράξε ηνπ Θενύ πεξηηηή. Ζ 7

δηδαζθαιία, σζηόζν, ηεο Δθθιεζίαο κάο ζπκίδεη όηη ε ζεξαπεία θαη ν εμαγηαζκόο ηεο ζέιεζεο, θαη γεληθόηεξα ηνπ όινπ αλζξώπνπ, επηηπγράλνληαη από ηε ράξε, δειαδή ηε κεηνρή ζηε δσή ηνπ Θενύ, πνπ πξνζθέξεηαη ζηα κπζηήξηα. Οη νξζόδνμνη ζενιόγνη ηνπ εβδόκνπ αηώλα ηόληδαλ όηη ε αλζξώπηλε ζέιεζε ηνπ Φξηζηνύ ήηαλ εμαγηαζκέλε θαη ζεσκέλε αθξηβώο επεηδή ήηαλ ελσκέλε κε ηελ ζεόηεηα. Ζ έλσζε ηνπ θαζελόο από εκάο κε ηνλ Θεό έγηλε θαη γίλεηαη δηα ησλ κπζηεξίσλ. Ζ κεηνρή ζηα κπζηήξηα ηνπ βαπηίζκαηνο, ηνπ ρξίζκαηνο, θαη ηεο ζείαο επραξηζηίαο θαζαξίδεη ηνλ άλζξσπν θαη κεηακνξθώλεη ηε ζέιεζή ηνπ. Φσξίο απηό ν άλζξσπνο δελ κπνξεί λα ζσζεί. Extra Ecclesiam nulla salus. Ούηε απηό όκσο είλαη αξθεηό. Φξεηάδεηαη, ζηε ζπλέρεηα, ε άζθεζε ηεο ζέιεζεο, ε ππαθνή ζηηο εληνιέο ηνπ Θενύ. Ζ ππαθνή απηή, ζηελ νπνία ζπρλά σο ηεξείο θαινύκε ηνπο αλζξώπνπο, δελ απνζθνπεί ζηελ θαηαζηξνθή, ζηνλ αθαληζκό ηεο αλζξώπηλεο ζέιεζεο. Σε κηα ηέηνηα πεξίπησζε ζα γηλόκαζηαλ κνλνζειήηεο, ζα κεηαθέξακε δειαδή ηελ αίξεζε ηνπ κνλνζειεηηζκνύ από ην ρξηζηνινγηθό ζην αλζξσπνινγηθό επίπεδν. Δάλ θαηαζηξαθεί ε ζέιεζε, ηόηε ν άλζξσπνο αθελόο ζα πάςεη λα είλαη εηθόλα ηνπ Θενύ, θαη αθεηέξνπ δεν θα είναι ζε θέζη να θέλει ούηε ηο καλό. Σηόρνο, ινηπόλ, ηεο πνηκαληηθήο καο δελ κπνξεί λα είλαη ν επλνπρηζκόο ηεο αλζξώπηλεο ειεπζεξίαο αιιά ε ζεξαπεία, ν θσηηζκόο, θαη ε κεηακόξθσζή ηεο. Ζ εθθνπή ηνπ ηδίνπ ζειήκαηνο, γηα ηελ νπνία γίλεηαη ηόζνο ιόγνο ζηελ αζθεηηθή παξάδνζε, αθνξά ζην ακαξησιό, όρη ζην θπζηθό αλζξώπηλν ζέιεκα. Τν θπζηθό θαη πγηέο ζέιεκα ησλ αλζξώπσλ ζα πξέπεη λα αλαδεηρζεί θαη λα σξηκάζεη, κε ηε δηθή καο βνήζεηα. Γελ είλαη ζηόρνο ηεο ππαθνήο ην λα θξαηάκε ηνπο αλζξώπνπο δηα βίνπ ζε πλεπκαηηθή θαη ςπρνινγηθή λεπηόηεηα, νύηε ην λα ηνπο εμαξηάκε από ην πξόζσπό καο, νύηε θπζηθά ην λα ηνπο επηβάιινπκε ηα δηθά καο εκπαζή, εγσθεληξηθά ζειήκαηα. Σθνπόο ηεο ππαθνήο είλαη ε κύεζε ησλ αλζξώπσλ ζηελ ειεπζεξία πνπ καο ράξηζε ν Φξηζηόο. vi) Η ανθπώπινη ελεςθεπία Ζ άζθεζε ηεο Δθθιεζίαο ειεπζεξώλεη ηνλ άλζξσπν. Τνλ ειεπζεξώλεη θαηαξράο από ηα πάζε, πνπ ππνδνπιώλνπλ ηελ ειεπζεξία ηνπ. Τνπ ραξίδεη απηό πνπ ν Μάμηκνο νλνκάδεη ε ησλ παζώλ παληειήο ειεπζεξία. Απηό δελ απνηειεί κόλν αξλεηηθή ( ειεπζεξία από ) αιιά θαη ζεηηθή ( ειεπζεξία γηα ) κνξθή ειεπζεξίαο. Ζ ππέξβαζε ηνπ θαθνύ εαπηνύ καο κάο πξνζθέξεη ηε δπλαηόηεηα να κάνοςμε πξάγκαηα πνπ ηα πάζε καο δελ καο επέηξεπαλ. Πνιύ πεξηζζόηεξν καο παξέρεη ηε δπλαηόηεηα να είμαζηε, λα ππάξρνπκε, λα δνύκε κε έλα ηξόπν πνπ ηα πάζε καο δελ καο επέηξεπαλ. Ζ ειεπζεξία από πάζε όπσο ν θζόλνο, ε κλεζηθαθία, ή ε απόγλσζε ζπκβαδίδνπλ κε ηελ απειεπζέξσζε ηεξάζηησλ ζεηηθώλ δπλάκεσλ ηεο αλζξώπηλεο ςπρήο. Δθηόο όκσο από ηελ ειεπζεξία από ηα πάζε, ππάξρεη θαη κηα αθόκα, αλώηεξε κνξθή ειεπζεξίαο, ε ειεπζεξία δειαδή αθόκα θαη από ηελ ίδηα ηε θύζε, ε αλύςσζε 8

ηνπ αλζξώπνπ ζηελ ςπέπ θύζιν θαηάζηαζε. Πώο όκσο επηηπγράλεηαη απηό; Τη είλαη απηό πνπ όρη απιώο δηαζθαιίδεη ηελ αθεξαηόηεηα ηνπ αλζξώπηλνπ ζειήκαηνο αιιά θαη ην αλπςώλεη ζην επίπεδν ηεο ζείαο δσήο; Όζν θαη εάλ θαίλεηαη εθ πξώηεο όςεσο παξάδνμν, θάηη ηέηνην ζπκβαίλεη κέζα από ηελ ειεύζεξε ππνηαγή ηνπ αλζξώπηλνπ ζειήκαηνο ζην ζέιεκα ηνπ Θενύ. Δδώ θξύβεηαη ην κπζηήξην ηεο ππαθνήο ηνπ αλζξώπνπ, ην νπνίν αλάγεηαη ζηελ ππαθνή ηνπ ίδηνπ ηνπ Φξηζηνύ. Ζ ύςηζηε θαηαμίσζε ηεο αλζξώπηλεο ζέιεζεο πξαγκαηνπνηείηαη όηαλ ν άλζξσπνο δελ επηιέγεη απηό πνπ ζέιεη ν ίδηνο, αιιά απηό πνπ ζέιεη ν Θεόο. Τόηε ε αλζξώπηλε ειεπζεξία αλάγεηαη ζην επίπεδν ηεο ζείαο ειεπζεξίαο, θαηά θάπνην ηξόπν ηαπηίδεηαη θαηά ράξηλ καδί ηεο. Τν αξρεηππηθό ππόδεηγκα ππαθνήο ην ζπλαληάκε ζην πεξηζηαηηθό ηεο ελαγώληαο πξνζεπρήο ηνπ Φξηζηνύ ζηε Γεζζεκαλή. Ο Φξηζηόο ζέιεη σο άλζξσπνο λα απνθύγεη ην πηθξό πνηήξη ηνπ πόλνπ θαη ηνπ ζαλάηνπ θάηη πνπ είλαη απόιπηα θπζηθό θαη πγηέο. Δληνύηνηο, ππνηάζζεη ην αλζξώπηλν ζέιεκά ηνπ ζην ζείν ζέιεκα θαη έηζη ην ηαπηίδεη καδί ηνπ (σο πξνο ην θνηλό ηνπο ζειεηό, δειαδή αληηθείκελν ηεο ζέιεζεο). Αληίζηνηρα, ν άλζξσπνο πνπ ειεύζεξα ζπλαξκόδεη ην ζέιεκά ηνπ πξνο ην ζέιεκα ηνπ Θενύ βηώλεη ηελ ειεπζεξία ηνπ Θενύ. Υπεξβαίλεη ηα όξηα ηεο αλζξώπηλεο ειεπζεξίαο θαη κεηέρεη ζηνπο νξίδνληεο ηεο ζείαο ειεπζεξίαο. Ζ ειεύζεξε ππαθνή ζηνλ Θεό δελ δεζκεύεη αιιά ειεπζεξώλεη ηνλ άλζξσπν. Τνλ θάλεη λα είλαη ειεύζεξνο αθόκα θαη από ηηο ίδηεο ηνπ ηηο επηζπκίεο, αθόκα θαη από ηα ίδηα ηνπ ηα ζειήκαηα. Έλαο ηέηνηνο άλζξσπνο δελ ζηελνρσξείηαη βαζηά γηα ηίπνηα, δηόηη, έζησ θαη εάλ ηα πξάγκαηα έξρνληαη δηαθνξεηηθά από ό,ηη ελδερνκέλσο ζα ηα ήζειε, ζεσξεί όηη απηό είλαη ην θαη επδνθία ή θαηά παξαρώξεζε ζέιεκα ηνπ Θενύ, θαη απνδέρεηαη κε ραξά απηό ην ζέιεκα. Αλ έρεη θάπνηα αλάγθε ή επηζπκία, ή αλ δεηήζεη θάηη ζηελ πξνζεπρή ηνπ θαη δελ ηνπ δνζεί, δελ ηαξάδεηαη, γηαηί γλσξίδεη όηη απηό ην ζέιεζε ή ην επέηξεςε ν Θεόο. Αλ πάιη ηνπ δνζεί, θαη πάιη εηξελεύεη, ζαλ λα ην είρε ήδε. Έρνληαο παξαδνζεί ζην ζέιεκα ηνπ Θενύ δελ ζηελνρσξηέηαη, νύηε θνβάηαη, δηόηη ό,ηη επηηξέςεη ην ζέιεκα ηνπ Θενύ, ην απνδέρεηαη θαη ην ζέιεη θαη ν ίδηνο. vii) Ελεςθεπία και επιλογέρ Ενύκε ζ έλα θόζκν, ν νπνίνο έρεη ζενπνηήζεη ηε λνκηκνπνίεζε, ηε κεγηζηνπνίεζε, θαη ηελ ηθαλνπνίεζε θάζε είδνπο επηζπκίαο ζε έλαλ θιλελεύθεπο θόζκν, ν νπνίνο έρεη πάςεη λα πηζηεύεη όηη πξέπεη λα επηιέγνπκε θάηη επεηδή είλαη θαιό, θαη, αληίζεηα, ζεσξεί όηη θάηη είλαη θαιό, κόλν θαη κόλν επεηδή θάπνηνη ην επηιέγνπλ. Ζ επηινγή όκσο από κόλε ηεο δελ θαηαμηώλεη απηό πνπ επειέγε. Ο άλζξσπνο κπνξεί πνιύ εύθνια λα θαηαζηεί ππνρείξην ησλ εζθαικέλσλ επηινγώλ ηνπ λα ραιθεύζεη ν ίδηνο ηα δεζκά ηεο ειεπζεξίαο ηνπ λα γίλεη αλππόκνλνο θαη ζηελάρσξνο απέλαληη ζε νηηδήπνηε ελαληηώλεηαη ζην ζέιεκά ηνπ. 9

Ζ πνηόηεηα ηεο ειεπζεξίαο δελ ζπλαξηάηαη κε ηελ πιεζώξα ησλ επηινγώλ ηδίσο όηαλ νη επηινγέο απηέο δελ είλαη θαιέο. Απηό πνπ έρεη θπξίσο ζεκαζία δελ είλαη ην λα έρνπκε πνιιέο επηινγέο, αιιά ην λα κπνξνύκε λα θάλνπκε ηε ζσζηή επηινγή. Ο εμαγηαζκόο ηνπ αλζξώπνπ πεξηνξίδεη, θαηά θάπνην ηξόπν, ηηο ακαξησιέο επηινγέο ηνπ. Με ηνλ ηξόπν όκσο απηό ηνπ εμαζθαιίδεη κηα αλώηεξε κνξθή ειεπζεξίαο. Ο Απγνπζηίλνο είρε δίθην όηαλ ηζρπξηδόηαλ όηη ε αλώηεξε κνξθή ειεπζεξίαο είλαη εθείλε ε νπνία θαζηζηά ηελ επηινγή ηεο ακαξηίαο αδύλαηε. Απηή είλαη ε ειεπζεξία ηνπ Θενύ θαη ησλ αγίσλ ζηε βαζηιεία ηνπ. Ζ ρξηζηηαληθή πίζηε θαιιηεξγεί ηελ θπζηθή θαη αγαζή ζέιεζε ηνπ αλζξώπνπ. Απηή πνπ θάλεη ηνλ άλζξσπν λα ζέιεη θαη λα πξάηηεη ζηαζεξά θαη κε ζπλέπεηα ην θαιό, όπσο ν Φξηζηόο, από αγάπε ζηνλ Θεό θαη ζηνλ άλζξσπν. 10