- 1 - ΤΟΜΕΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ : ΤΑΞΗ Β ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ : 2012-2013 ΘΕΜΑ : Η ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΤΗΣ

- 1 - ΤΟΜΕΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ : ΤΑΞΗ Β ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ : 2012-2013 ΘΕΜΑ : Η ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΤΗΣ

- 2 - ΑΝΤΩΝΙΑΔΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΜΑΡΙΟΣ ΚΑΝΤΑΣ ΓΙΩΓΟΣ ΚΑΤΣΑΛΙΓΚΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΚΚΟΒΟΥ ΗΛΙΑ ΜΑΝΤΖΩΡΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΠΑΠΑΖΑΧΟΠΟΥΛΟΥ ΘΕΟΔΩΡΑ ΠΑΠΑΣΥΚΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΣΓΑΡΑΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΣΟΦΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΤΑΚΜΑΚΗΣ ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΤΗΜΠΛΑΛΕΞΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΘΕΟΔΟΣΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΧΙΩΤΗ ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ ΚΑΡΑΠΙΠΕΡΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΠΕ 18.12 ΚΑΡΑΜΠΑ ΦΡΟΣΥΝΗ ΠΕ 18.12 ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΧΙΩΤΗ ΘΕΟΔΟΣΙΑ- ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΜΑΝΤΖΩΡΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΠΑΠΑΣΥΚΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ

- 3 - Να αποκτήσουν οι μαθητές γνώσεις για την υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή, να αλλάξουν και να βελτιώσουν τις διατροφικές τους συνήθειες. Να γνωρίσουν οι μαθητές τα μελισσοκομικά προϊόντα και τις ευεργετικές τους ιδιότητες στον ανθρώπινο οργανισμό. Να μελετήσουν την σημαντική προσφορά της μέλισσας για την αύξηση της παραγωγικότητας των φυτών. Να ασχοληθούν ερασιτεχνικά η επαγγελματικά στο μέλλον με την επιχειρηματική μελισσοκομία.

- 4 - Εισαγωγή - ιστορία της μελισσοκομίας Η μελισσοκομία είναι κλάδος της εντομολογίας που ασχολείται με την εκτροφή και την εκμετάλλευση της μέλισσας. Στόχος της είναι η παραγωγή μελιού το οποίο είναι ένα φυσικό σακχαρούχο προϊόν. Το μέλι συγκαταλέγεται για προϊόντα υγιεινής διατροφής. Εκτός από το μέλι παίρνουμε και τις μέλισσες, βασιλικό πολτό, πρόπολη, γύρη, κερί, δηλητήριο. Σήμερα στη χώρα μας η μελισσοκομία είναι ένας δυναμικός κλάδος της γεωργίας, καλύπτοντας σχεδόν το 1% της ακαθάριστης αξίας της γεωργικής παραγωγής. υπολογίζεται ότι ασχολούνται περίπου 25.000 άτομα με τη μελισσοκομία 4 έως 5 % ανήκουν στη κατηγορία των επαγγελματιών μελισσοκόμων και 90-95 % στην κατηγορία των ερασιτεχνών. Η συνεισφορά, όμως της μέλισσας στην αύξηση της φυτικής παραγωγής μέσω της επικονίασης είναι ανυπολόγιστη. Αν συνυπολογίσει κανείς το γενικότερο όφελος της φύσης από την επικονίαση, καταλαβαίνει το πόσο σημαντικός είναι ο κλάδος της μελισσοκομίας παγκοσμίως. Μας ενδιαφέρουν τόσο τα προϊόντα που παίρνουμε από την μελισσοκομική ενασχόληση όσο η γονιμοποιός προσφορά της μέλισσας.

- 5 - Οι μέλισσες ζουν κατά σμήνη, αποτελούμενα από μια βασίλισσα και εκατοντάδες κηφήνες σε ορισμένη εποχή και πολλές χιλιάδες εργάτριες μέλισσες που αποτελούνε την μάζα του πληθυσμού. Από αρχαιοτάτων χρόνων θεωρείται σαν σύμβολο της εργασίας της δραστηριότητας, της επιμέλειας και της τάξεως. Κατά τις λαϊκές παραδόσεις, τη θρησκεία και την ιατρική, οι μέλισσες προχρονολογούνται του ανθρώπου κατά μυριάδες έτη. Οι γεωλόγοι βρήκαν απολιθώματα μελισσών οι οποίες είναι παρόμοιες στην εμφάνιση με τις σημερινές. Ένα ανάγλυφο στο τέμπλο του Ηλίου στην Αίγυπτο κτισμένο γύρο στο 2600 π. Χ δείχνει την εκμετάλλευση των μελισσών από τους Αιγύπτιους. Στην Αίγυπτο και την Βαβυλωνία η μελισσοκομία ήταν πολύ διαδεδομένη. Κατά τους αρχαίους χρόνους όπως αναφέρεται, από τη μυθολογία ο Αρισταίος, υιός του Απόλλωνος και Κυρήνης. Ο Αρισταίος φέρεται ως ιδρυτής και προστάτης της μελισσοκομίας. Ο φιλόσοφος Αριστοτέλης (384-329 π. Χ) πρώτος αυτός παρατήρησε ότι μεταξύ του σμήνους των μελισσών υπάρχει ένα άτομο μεγαλύτερο, εύκολα διακρινόμενο το οποίο ονόμασε βασίλισσα. Έτσι, έγραψε μια αξιόλογη πραγματεία περί μέλισσας. Στα έπη του Ομήρου αναφέρεται το μέλι σαν μία από τις κυριότερες τροφές. Ο πατέρας της Ιατρικής Ιπποκράτης (462-352 π. Χ) συνιστά τη χρήση του μελιού σε ασθενείς και υγιείς. Οι Έλληνες αθλητές έτρωγαν μέλι, πριν την έναρξη των Ολυμπιακών αγώνων διότι είχαν διαπιστώσει ότι το μέλι ήταν πηγή ταχείας ενέργειας. Οι γυναίκες χρησιμοποιούσαν το μέλι και το γάλα για την διατήρηση της ωραιότητας του δέρματος τους. Στην χώρα μας ο εκσυγχρονισμός της μελισσοκομίας με τη χρησιμοποίηση της Ευρωπαϊκής κυψέλης καθυστέρησε αρκετά.

- 6 - Ο Ιωάννης Πεσματζόγλου ιδρύει στο Χαλάνδρι τη πρώτη μελισσοκομική σχολή. Ο Γ. Δροσίνης συνέγραψε κατά το 1901 και εξέδωσε το μικρό βιβλίο «Αι Μέλισσας», η συμβολή του οποίου στη μελισσοκομία υπήρξε σημαντική. Προϊόντα Μελισσοκομίας Βασιλικός Πολτός Ο βασιλικός πολτός είναι μια άσπρη κρεμώδης ουσία, ισχυρά όξινος, με ιδιάζουσα οσμή και υπόπικρη γεύση, εξαιρετικά θρεπτική, η οποία εκκρίνεται από τους υποφαριγγικούς αδένες των νεαρών εργατριών μελισσών. Προορίζεται για την διατροφή όλων των προνυμφών μέχρι της ηλικίας τριών ημερών και των ενήλικων βασιλισσών. Η ονομασία βασιλικός πολτός δόθηκε το 1788 από τον διάσημο Ελβετό ζωολόγο Frannois Huber και προέρχεται από το γεγονός ότι οι προνύμφες που προορίζονται να γίνουν βασίλισσες, καθώς επίσης και οι ενήλικες βασίλισσες, τρέφονται αποκλειστικά με μεγάλη ποσότητα από την τροφή αυτή. Δεν υπάρχει γενετική διαφορά μεταξύ εργατριών και βασιλισσών που αναπτύσσονται στην ίδια κυψέλη. Η μοναδική διαφοροποίηση προέρχεται από το γεγονός ότι οι προνύμφες που προορίζονται για βασίλισσες τρέφονται αποκλειστικά με βασιλικό πολτό όλες τις μέρες, ενώ αυτές που προορίζονται για εργάτριες μετά την τρίτη ημέρα, με μείγμα νέκταρ και γύρης. Σαν αποτέλεσμα οι βασίλισσες αναπτύσσονται μέσα σε 16 ημέρες, έχουν 42% μεγαλύτερο μέγεθος και 60% περισσότερο βάρος, έχουν ένα υψηλά αναπτυγμένο γενετικό σύστημα με ωοθήκες και σπερματοθήκες πλήρως αναπτυγμένες, έχουν μεγαλύτερη διάρκεια ζωής (2-4 χρόνια) και μεγάλη παραγωγικότητα. Ο βασιλικός πολτός είναι πλούσιος σε μεταλλικά άλατα και κυρίως ασβέστιο, κάλιο και μαγνήσιο. Είναι πηγή βιταμινών, ένζυμων και μιας ομάδας συστατικών που μέχρι σήμερα έχουν μείνει απροσδιόριστα. Έχει αντισηπτικές και αντιμικροβιακές ιδιότητες. Σύνθεση βασιλικού πολτού: Νερό = 56% Σάκχαρα = 18% Πρωτεΐνες = 17% Λιπίδια = 4% Βιταμίνες Ιχνοστοιχεία = 3% Μεταλλικά άλατα = 2%

- 7 - Ο βασιλικός πολτός από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα θεωρείται ελιξίριο ζωής, κορυφαίο φυσικό προϊόν από άποψη βιολογικής αξίας. Επίσης, διαθέτει πολλές ευεργετικές και βιολογικές ιδιότητες για την υγεία του ανθρώπου γενικότερα. Αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα προϊόντα που παράγει η μέλισσα. Προορίζεται για την διατροφή της μέλισσας και όλων των ατελών σταδίων της μέλισσας, για αυτό ονομάζεται γάλα των μελισσών. Κατά καιρούς επιστημονικές έρευνες αποδεικνύουν ότι η χρήση του βασιλικού πολτού από τον άνθρωπο συμβάλλει στην θεραπεία και αποφυγή πολλών και διαφόρων χρόνιων προβλημάτων υγείας. Ως αποτέλεσμα της αυξημένης ζήτησης του, δίδεται η αφορμή να παράγεται ποικιλία προϊόντων με κύρια σύσταση τον βασιλικό πολτό σε διάφορες μορφές ανάλογα με τον τρόπο χρήσης του (π. χ χάπια, αλοιφές κ. α) Είναι κρεμώδης φυσική ουσία που εκκρίνεται από τους υποφαρυγγικούς αδένες των μελισσών. Εργάτριες μέλισσες παράγουν αυτή την τροφή αποκλειστικά και μόνο για να θρέψουν τις βασίλισσες και τις προνύμφες. Είναι ενδεικτικό ότι η βασίλισσα ζει έως και πενήντα φορές περισσότερο από την απλή εργάτρια και καταφέρνει να γεννά κάθε μέρα έως και 2.000 αυγά. Πολλοί επιστήμονες θεωρούν ότι οι επιδόσεις της αυτές, τόσο σε μακροβιότητα όσο και σε ευγονία, οφείλονται στην καθημερινή κατανάλωση βασιλικού πολτού. Ο βασιλικός πολτός είναι πλούσιος σε μεταλλικά άλατα και κυρίως ασβέστιο, κάλιο και μαγνήσιο. Είναι πηγή βιταμινών, ένζυμων και μιας ομάδας συστατικών που μέχρι σήμερα έχουν μείνει απροσδιόριστα.

- 8 - Ο βασιλικός πολτός: Τονώνει τους κουρασμένους και ταλαιπωρημένους οργανισμούς, επισπεύδει την ανάρρωση τους. Ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα Θεωρείται ότι τονώνει την ερωτική επιθυμία. Συντελεί στην καλή υγεία του δέρματος και των ιστών. Έχει αντισηπτικές και αντιμικροβιακές ιδιότητες. Σημαντικό πρόβλημα αποτελεί η διακίνηση νοθευμένων προϊόντων βασιλικού πολτού. Περιστατικά που έχουν καταγραφεί, για παράδειγμα σε χώρες όπως η Κίνα η οποία εξάγει μελισσοκομικά προϊόντα με ελληνική ονομασία προέλευσης με αποτέλεσμα έμποροι και καταναλωτές να καταλήγουν θύματα εξαπάτησης. Συμπαιρένουμε λοιπόν ότι για την αποφυγή τέτοιων περιπτώσεων πρέπει να γίνεται σωστή πληροφόρηση ώστε ο καταναλωτής να προσέχει και να γνωρίζει πριν επιλέξει το σωστό προϊόν. Θα πρέπει να συλλέγετε και να μεταφέρετε σε 0 βαθμούς θερμοκρασία(δηλαδή σε τάπερ με νερό και παγάκια ) Διατήρηση του βασιλικού πολτού Ο βασιλικός πολτός από τη στιγμή της συλλογής του πρέπει να γίνεται την ώρα της ημέρας που δεν έχει μεγάλη ηλιοφάνεια ( απογευματινές ώρες η πρωινές ) και σε σκιά αν είναι δυνατό, πρέπει αμέσως να μπαίνει σε φιαλίδια και να μεταφέρεται σε τάπερ με παγάκια ( δηλαδή σε θερμοκρασία 0 βαθμών C. Δεν πρέπει να τον βλέπει υπεριώδης ακτινοβολία διότι καταστρέφονται οι βιταμίνες και τα ένζυμα τα οποία είναι πολύ ευαίσθητα. Αμέσως μετά μπαίνει στο ψυγείο και διατηρείται 1-2 βαθμούς C. Τα φιαλίδια πρέπει να είναι γεμάτα μέχρι επάνω για να μην έρχεται σε επαφή με το οξυγόνο. Άλλος τρόπος διατήρησης του Βασιλικού Πολτού είναι η ανάμειξή του με μέλι σε αναλογία 30gr σε 1Kg μέλι.

- 9 - Μέλι Το μέλι είναι ένα υπέροχο ιξώδες γλυκαντικό που παράγεται από τις μέλισσες για τη δική τους τροφή. Η γεύση και η υφή του ποικίλλει ανάλογα με τον τύπο των λουλουδιών και το νέκταρ από το οποίο έχει γίνει. Αν και η μεγαλύτερη ποσότητα μελιού γίνεται από το τριφύλλι, μηδική, άνθη ακακίας και φιλύρες, το μέλι μπορεί να γίνει από μια ποικιλία διαφορετικών λουλουδιών, συμπεριλαμβανομένων θυμάρι και λεβάντα. Το μέλι παράγεται σε μια σειρά από χρώματα συμπεριλαμβανομένου του λευκού, πορτοκαλί, κόκκινο, καφέ και σχεδόν μαύρο. Χρώμα του μελιού είναι ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο για να κριθεί η ποιότητα του. Μέλια με ανοιχτό χρώμα είναι μεγαλύτερης αξίας από σκουρόχρωμα και έχουν μια λεπτή γεύση. Πιστεύεται επίσης ότι το πολυανθικό μέλι προσφέρει περισσότερα οφέλη από ότι το μονοανθικό μέλι.

- 10 - ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ ΜΕΛΙΟΥ Η χημική σύνθεση του μελιού ποικίλει από είδος σε είδος κατά μέσο όρο όμως το μέλι περιέχει σύμφωνα με το Gonner 1934. ΚΥΡΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 1. Νερό 17%, 2. Γλυκόζη 31%, 3. Φρουκτόζη 38%, 4. Μαλτόζη 7.5%, 5. Σακχαρόζη 1.5%, 6. άλλα Ζάχαρα περίπου 12%. ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΝΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Οξέα, Ένζυμα, Ιμβερτάση, Αμυλάση, Βιταμίνες, Inhibine και άλλους Αντιβιοτικούς παράγοντες. ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ : Β2 πιμποβλαβίνη, Β6 πυριδοξίνη. Β3 παντοθενικό οξύ, Βιοτίνη. Βe Φολικό οξύ, Κ αντιαιμοαγική, Καροτίνη Προβιταμίνη Α, Βιταμίνη C ΜΕΤΑΛΛΙΚΑ ΑΛΑΤΑ Ασβέστιο, Σόδιο, Ποτάσιο, Μαγνήσιο, Σίδηρο, Χλώριο, Φώσφορο, Θείο, Ιώδιο, Χαλκίνη, Αργίλειο, Βόρειο, Χρώμιο, Χαλκός, Λίθιο, Νικέλιο, Μόλυβδο, Κασίτερο.

- 11 -

- 12 - Πρόπολη Είναι ρητινώδεις ουσία που προστατεύει τους βλαστούς των δέντρων. Οι μέλισσες τη συλλέγουν, την αναμειγνύουν με γύρη, ένζυμα και κερί και τη χρησιμοποιούν για να σφραγίσουν τις χαραμάδες στην κυψέλη τους, να απολυμάνουν τα τοιχώματά της και να αποστειρώσουν τα κελιά προτού η βασίλισσα εναποθέσει εκεί τα αυγά, ώστε να αποφύγουν παράσιτα που εισέρχονται στις κυψέλες. Η πρόπολη έχει τη φήμη φυσικού αντιβιοτικού και έρευνες που έχουν γίνει την ενισχύουν. Η πρόπολη περιέχει κερί, βάλσαμα, ρητίνες και αιθέρια έλαια τις αντιμικροβιακές και αντισηπτικές της ιδιότητες. Η πρόπολη φαίνεται ότι διεγείρει το ανοσοποιητικό σύστημα, ενεργοποιώντας τις φυσικές άμυνες του οργανισμού. Έχει, επίσης, ευεργετική δράση στο πεπτικό σύστημα. Κυκλοφορεί σε διάφορα σκευάσματα, όπως βάμμα, αλοιφή, κάψουλες. Θεραπευτική δράση της πρόπολης αντισηπτική, αντιβακτηριακή, αντιμυκητιακή, αντιφλεγμονώδης, επουλωτική και αναλγητική Νέκταρ Το νέκταρ είναι ένα ζαχαρούχο υγρό που εκκρίνουν τα άνθη στο βάθος του κάλυκα. Οι μέλισσες το μαζεύουν και το μεταφέρουν στην κυψέλη και το αποθηκεύουν μέσα στις κερήθρες. Τα άνθη όλων των φυτών δεν παράγουν νέκταρ και εκείνα που παράγουν (μελιτοφόρα ή μελιτογόνα φυτά) δέχονται την επίδραση πολλών παραγόντων. Οι παράγοντες αυτοί είναι: Ο καιρός. Τα περισσότερα μελιτοφόρα λουλούδια δίνουν πολύ νέκταρ με ζεστό και υγρό καιρό. Η ώρα της ημέρας. Συνήθως η έκκριση νέκταρος βρίσκεται στη μεγαλύτερη της ένταση τις πρωινές ώρες, λιγοστεύει η παύει τις μεσιμβρινές και ξαναρχίζει τις απογευματινές. Σε μερικά λουλούδια συμβαίνει το αντίθετο. Η σύσταση του εδάφους. Ορισμένα φυτά που δίνουν νέκταρ σε υγρά εδάφη δε δίνουν σε ξηρά και αντίστροφα. Άλλα πάλι που είναι μελιτοφόρα λ.χ. σε σχιστολιθικά εδάφη, δεν είναι καθόλου σε ασβεστολιθικά κ. ο. κ. Η τοποθεσία. Μερικά φυτά που δίνουν λίγο νέκταρ σε χαμηλά μέρη, δίνουν πολύ στα υψώματα. Το υψόμετρο επιδρά, άλλωστε, και ευνοϊκά και στην ποιότητα του μελιού. Γενικά τα μέλια των βουνών έχουν πιο ανοιχτό χρώμα, λεπτότερο άρωμα και είναι πλουσιότερα σε σάκχαρο. Το κλίμα. Είναι παρατηρημένο ότι τα φυτά που είναι μελιτοφόρα σε μια χώρα, δεν είναι καθόλου σε μια άλλη και αντίστροφα, για λόγους κλιματικούς που είναι συνδυασμός μερικών συντελεστών από αυτούς που αναφέραμε.

- 13 - Γύρη Είναι η ανθόσκονη που βγαίνει από τους ανθήρες των στημόνων των λουλουδιών. Από εκεί την μαζεύουν οι μέλισσες με τα πόδια τους και την κουβαλούν στην κυψέλη. Είναι περισσότερο γνωστή εξαιτίας των αλλεργιών που προκαλεί, λίγοι ωστόσο γνωρίζουν ότι οι κόκκοι της αποτελούν ένα εξαιρετικά φυσικό θρεπτικό προϊόν με τονωτικές ιδιότητες. Μία κουταλιά γύρη καλύπτει τις ημερήσιες ανάγκες του οργανισμού μας σε πρωτεΐνες, βιταμίνες και ιχνοστοιχεία. Οι πρωτεΐνες μάλιστα της γύρης αποτελούν το 20% της σύστασης της. Επιπλέον, αποτελεί ισχυρό αντιανεμικό προϊόν, καθώς περιέχει σίδηρο, που ευνοεί τον σχηματισμό των συστατικών του αίματος. Τη γύρη μπορείτε να την προμηθευτείτε σε διάφορες μορφές.

- 14 - Οι μελισσοκόμοι, αμέσως μετά τη συλλογή, μπορούν να την παγώσουν και να την πουλήσουν συσκευασμένη σε βαζάκια. Αυτό είναι και το πιο γνήσιο προϊόν Στο εμπόριο κυκλοφορεί και αφυδατωμένη, σε μορφή σκόνης, σε γυάλινα βάζα και σε αποξηραμένους κόκκους, που μπορούν να προστεθούν σε χυμούς φρούτων, στο γιαούρτι ή την σαλάτα.

- 15 - Κερί Προϊόν, με πολλές ευεργετικές ιδιότητες. Παράγεται από τους κηρογόνους αδένες στην κοιλιά των θηλυκών μελισσών και τους χρησιμεύει για να κατασκευάζουν τις κυψέλες. Το μάσημα άσπρου και άγευστου φυσικού κεριού θεωρείται ότι κάνει καλό σε όσους έχουν ορθοδοντικές προσθήκες, Έχει επουλωτικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες, για τον λόγο αυτό είναι ιδανικό στο να καταπραΰνει τραυματισμούς ή ερεθισμούς του στόματος. Το κερί χρησιμοποιείται για την κατασκευή κεριών, περιέχεται σε φαρμακευτικά προϊόντα ( π.χ. υπόθετα, αλοιφές για δερματοπάθειες και εγκαύματα κλπ.) και σε πολλά καλλυντικά( κραγιόν κρέμες κλπ.) το κερί σε χαμηλή θερμοκρασία σπάζει και τρίβεται, μαλακώνει στους 30 βαθμούς κελσίου και λιώνει στους 62 εώς 63 βαθμούς κελσίου.

- 16 - Ιδιότητες του μελιού 1) Το μέλι είναι μια εξαιρετική γλυκαντική ουσία : Η ζάχαρη μπορεί να αντικατασταθεί με μέλι σε πολλά τρόφιμα και ποτά. Το μέλι περιέχει περίπου 69 % γλυκόζη και φρουκτόζη που επιτρέπει να χρησιμοποιείται ως γλυκαντική ουσία. Πειραματικά στοιχεία δείχνουν ότι η κατανάλωση μελιού μπορεί να βελτιώσει τον έλεγχο του σακχάρου και την ευαισθησία στην ινσουλίνη σε σύγκριση με άλλες γλυκαντικές ουσίες. 2) Το μέλι είναι μια πηγή ενέργειας. Μια κουταλιά της σούπας περιέχει 64 θερμίδες. Μια κουταλιά της σούπας ζάχαρη θα σας δώσει περίπου 50 θερμίδες. Περαιτέρω τα σάκχαρα του μελιού μπορεί να μετατραπούν εύκολα σε γλυκόζη από ακόμη και τα πιο ευαίσθητα στομάχια. 3) Το μέλι είναι πηγή σύνθετων υδατανθράκων. Τα οφέλη του μελιού υπερβαίνουν την μεγάλη γεύση τους. Μια μεγάλη φυσική πηγή υδατανθράκων που παρέχουν δύναμη και ενέργεια στο σώμα μας, το μέλι είναι γνωστό για την αποτελεσματικότητα του στην άμεση ενίσχυση της απόδοσης, την αντοχή και την μείωση μυϊκής κόπωσης των αθλητών. Φυσικά σάκχαρα φρούτων του, διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην πρόληψη της κόπωσης κατά την διάρκεια της άσκησης. Η γλυκόζη στο μέλι που απορροφάται από το σώμα γρήγορα και δίνει μια άμεση ώθηση ενέργειας, ενώ η φρουκτόζη απορροφάται πιο αργά παρέχει σταθερή ενέργεια. 4) Το μέλι διευκολύνει στην διατήρηση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα, ανάρρωση των μυών και την αποκατάσταση του γλυκογόνου μετά από μια προπόνηση. Αποτελεί πηγή βιταμινών και ανόργανων συστατικών: περιέχει πάνω από 180 διαφορετικές ουσίες με περίπλοκες διασυνδέσεις που κάνει την τεχνητή παραγωγή του μελιού αδύνατη. Η σύνδεση και θρεπτική αξία του μελιού διαφέρουν σε σχέση με την χλωρίδα που οι μέλισσες. 5) Το μέλι αποτελεί πηγή βιταμινών και ανόργανων συστατικών: Μέλι περιέχει πάνω από 180 διαφορετικές ουσίες με περίπλοκες διασυνδέσεις που κάνει την τεχνητή παραγωγή μελιού αδύνατη. Η σύνθεση και η θρεπτική αξία του μελιού διαφέρουν σε σχέση με τη χλωρίδα που οι μέλισσες πηγές έχουν επισκεφθεί. Για παράδειγμα, πρόσφατη έρευνα υποστηρίζει τον ισχυρισμό ότι τα σκούρα μέλια έχουν μεγαλύτερες

- 17 - ποσότητες αντιοξειδωτικών. Το μέλι είναι μια εξαιρετική πηγή βιταμινών. 6) Η περιεκτικότητα σε βιταμίνες και ανόργανα του μελιού εξαρτάται από το είδος των λουλουδιών. Το μέλι έχει υψηλή περιεκτικότητα σε : Βιταμίνη C, σε μία ποικιλία των βιταμινών B Και επίσης : Α, D, Ε. Και βιταμίνες. Μεταξύ ιχνοστοιχείων, τα πιο σημαντικά στοιχεία που προσδιορίζονται στο σκούρο χρώμα του μελιού, είναι ο σίδηρος, ο χαλκός, ο φώσφορος, το θείο, το κάλιο, το μαγγάνιο, το μαγνήσιο, το νάτριο, το ασβέστιο, το ιώδιο, το χλώριο, ο ψευδάργυρος, και οι υψηλές συγκεντρώσεις του υπεροξειδίου του υδρογόνου. Το μέλι περιέχει επίσης τις ορμόνες, τις αλκοόλες και τα αιθέρια έλαια. Τα ανόργανα συστατικά του μελιού, τα μέταλλα και άλλα ιχνοστοιχεία, διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στον ανθρώπινο μεταβολισμό και τη διατροφή. Λόγω του περιεχομένου του σε χολίνη, το μέλι εκτιμήθηκε ως εξαιρετικό τονωτικό και βοηθά τους ανθρώπους που υποφέρουν από δυσκοιλιότητα και άλλα εντερικά προβλήματα. Όλες οι ποικιλίες μελιού είναι πλούσιες σε αμινοξέα. Το επίπεδο των αμινοξέων που υπάρχουν στο μέλι είναι ένας αξιόπιστος δείκτης της αντιοξειδωτικής ικανότητας του μελιού. Τα απαραίτητα αμινοξέα που βρίσκονται στο μέλι είναι : τρυπτοφάνη, λυσίνη, μεθειονίνη, κυστείνη, ιστιδίνη, γλουταμίνη και τυροσίνη. Το μέλι περιέχει επίσης περισσότερα από 18 διαφορετικά οργανικά οξέα. 7) Το μέλι έχει αντιβακτηριακές και αντιμυκητιακές ιδιότητες : το μέλι έχει αντιβακτηριακές και αντιμυκητιακές ιδιότητες και συνεπώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως φυσικό αντισηπτικό. Το μέλι έχει μια ξεχωριστή βακτηριοκτόνο δύναμη η οποία οφείλεται κυρίως στις υγροσκοπικές ιδιότητες του. Όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί απαιτούν ένα ορισμένο ποσό της υγρασίας να διατηρήσουν τη ζωή τους. Όταν τα βακτήρια έρχονται σε επαφή με το μέλι που στερούνται της ζωτικής υγρασίας πεθαίνουν. Οι περισσότεροι μικροοργανισμοί που επηρεάζουν το ανθρώπινο σώμα καταστρέφονται στο μέλι. 8) Το μέλι είναι πηγή αντιοξειδωτικών : Το μέλι περιέχει συστατικά, τα οποία είναι αποτελεσματικά στην απομάκρυνση των ελευθέρων ριζών από το σώμα μας. Ως αποτέλεσμα, η ανοσία του σώματος μας βελτιώνεται. 9) Το μέλι βοηθά την πέψη : Το μέλι είναι καλό για το στομάχι και την πέψη. Οι μελέτες που έγιναν στη Σουηδία έδειξαν ότι διάφορες ποικιλίες

- 18 - μελιού διαθέτουν ανά μεγάλο μέρος των φιλικών βακτηρίων τα οποία έχουν θεραπευτικές ιδιότητες. 10) Το μέλι μπορεί να θεραπεύσει την ακμή : Το μέλι έχει επίσης αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες, ηρεμεί την επιδερμίδα και την τρέφει παρέχοντας μια υγιή λάμψη στο δέρμα. 11) Το μέλι μπορεί να θεραπεύσει την αϋπνία. 12) Το μέλι είναι χρήσιμο για τη δερματίτιδα των μαλλιών και την πιτυρίαση. 13) Το μέλι είναι μια θεραπεία για τις αλλεργίες: Μπορεί να φαίνεται περίεργο ότι η γύρη συχνά προκαλεί αλλεργίες, αλλά η γύρη στο μέλι έχει συνήθως το αντίθετο αποτέλεσμα. Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι το ακατέργαστο μέλι είναι μια εξαιρετική θεραπεία για το 90% του συνόλου των αλλεργιών. ΔΗΛΗΤΗΡΙΟ Είναι ένα πολύπλοκο μίγμα χημικών ουσιών που έχει φαρμακευτική δράση και επηρεάζει τη φυσιολογία ενός οργανισμού. Περιέχει αρκετές ουσίες που είναι ενδιαφέρουσες από βιομηχανική και φαρμακολογική πλευρά όπως είναι η μελιτίνη, απαμίνη, ισταμίνη, ντοπαμίνη, φωσφολιπάση Α. Χρησιμοποιείται για τη θεραπεία ρευματοειδούς αρθρίτιδας και για το γαστρικό έλκος. Τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιείται στη θεραπεία για τη σκλήρυνση κατά πλάκας. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα αποδείχτηκε ότι σκοτώνει τα καρκινογόνα κύτταρα, ενώ δεν επηρεάζει τα υγιή. Η σύνθεση του δηλητηρίου: Α) πολύ υγρασία. Β) ισταμίνη, ή μελετίνη, σχετικά απλή πρωτείνη. Γ) Λυσολεκιθίνη, ή απαμίνη Δ)δύο ένζημα: η φωσφολιπάση Α και υαλουροδινάση.

- 19 - ΔΡΑΣΗ ΣΤΑ ΚΑΛΛΥΝΤΙΚΑ Πολλές φορές, αναφέρεται στην ιστορία το μέλι σαν απαραίτητο, πολύτιμο συστατικό για τη φροντίδα και περιποίηση του δέρματος και των μαλλιών. Η Κλεοπάτρα έχει μείνει στην ιστορία σαν καλλονή που είχε ιδιαίτερη αδυναμία στο να παίρνει το μπάνιο της σε μείγμα από μέλι και γάλα. Η γυναίκα του αυτοκράτορα Νέρωνα χρησιμοποιούσε πιστά λοσιόν από μέλι και γάλα για το πρόσωπο και το σώμα, που φαίνεται ότι της εξασφάλιζε νεανικότητα και δροσιά. Γύρω στα 1800, το μέλι άρχισε να μπαίνει στα κύρια συστατικά πολλών δημοφιλών καλλυντικών. Σήμερα, το μέλι, πέρα από τις άλλες ευεργετικές του ιδιότητες, χρησιμοποιείται όλο και πιο συχνά από τις εταιρίες καλλυντικών για μάσκες προσώπου, ενυδατικές και μαλακτικές κρέμες, λοσιόν για τα μαλλιά και το σώμα μετά το μπάνιο, σαμπουάν, σαπούνια, και κραγιόν. Το δέρμα για να παραμείνει λείο, απαλό και ελαστικό πρέπει να διατηρεί συνεχώς την δροσιά του. Όσο το δέρμα γερνά ή όσο είναι εκτεθειμένο σε χημικά ή και σε ταλαιπωρίες από το περιβάλλον, όπως τον ήλιο, σκόνη, μόλυνση, παγωνιές κ.λπ., χάνει την ικανότητα του να ενυδατώνει, στεγνώνει, αγριεύει ή και ρυτιδώνει. Το μέλι είναι ένα από τα πλέον δραστικά ενυδατικά προϊόντα, που σημαίνει ότι ελκύει, απορροφά και διατηρεί νερό στα μόρια του, για αυτό και μπορεί να αποτελέσει ένα δραστικό ενυδατικό παράγοντα. Όταν δηλαδή προστεθεί σε κάποια αναλογία σε καλλυντικά προϊόντα δίνει υγρασία στο δέρμα και το διατηρεί δροσερό. Για αυτό και κρέμες ή σαμπουάν με μέλι, φρεσκάρουν, ποτίζουν το δέρμα και τα μαλλιά. Επίσης είναι γνωστό ότι προστατεύει το δέρμα από ερεθισμούς, γι αυτό και θεωρείται το πλέον κατάλληλο για ευαίσθητα δέρματα όπως των μωρών. Συνοψίζοντας, οι δράσεις του μελιού, ως συστατικό διαφόρων καλλυντικών, είναι οι εξής : 1) Ρυθμίζει την υγρασία στην κεράτινη της επιδερμίδας, διατηρώντας τη στα επιθυμητά επίπεδα (12-15%). 2) Προσφέρει ουσιαστική ενυδατική δράση για περισσότερο από 24 ώρες. 3) Επιβραδύνει τη διαδερμική απώλεια του νερού χωρίς να φράσσει τους πόρους. 4) Προστίθεται σε σαμπουάν ως παράγοντας λάμψης.

- 20 - ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΜΕΛΙΟΥ Η σύσταση, η ποιότητα, τα οργανοληπτικά στοιχεία, ακόμη και η μορφή του μελιού, διαφέρουν από φυτό σε φυτό, από περιοχή σε περιοχή, ακόμη και από χρονιά σε χρονιά, γιατί επηρεάζονται από τις καιρικές συνθήκες και τη χλωρίδα. Τα σκουρόχρωμα μέλια έχουν μεγαλύτερες ποσότητες αντιοξειδωτικών στοιχείων. Πευκόμελο. Μέλι υψηλής θρεπτικής αξίας, χάρη στις πολλές και διαφορετικές ουσίες που υπάρχουν στην σύσταση του. Επικρατούν τα μέταλλα και τα ιχνοστοιχεία (ασβέστιο, μαγνήσιο, ψευδάργυρος, σίδηρος, χαλκός), τα οποία βρίσκονται σε μεγάλες συγκεντρώσεις στα ελληνικά πευκόμελα. Μέλι ελάτης. Πλούσιο σε ιχνοστοιχεία (κάλιο, μαγνήσιο, φώσφορο, σίδηρο). Περιέχει βιταμίνες σε πολύ μικρές ποσότητες, αλλά ακόμα και αυτή η δόση βοηθάει στην καλύτερη αφομοίωση των σακχάρων από τον ανθρώπινο οργανισμό. Μέλι καστανιάς. Παράγεται από το νέκταρ και τις μελιτώδεις εκκρίσεις της καστανιάς, η οποία δίνει γύρη εξαιρετικής ποιότητας. Εκτός από τα ιχνοστοιχεία που περιέχει, θεωρείται ότι μπορεί να δράσει ως στυπτικό σε περιπτώσεις δυσεντερίας. Θυμαρίσιο. Άριστης ποιότητας μέλι, με ζηλευτό χρώμα και γεύση, αλλά και τονωτικές και αντισηπτικές ιδιότητες. Δρα προληπτικά για καρδιαγγειακές διαταραχές και έχει ευεργετική δράση σε παθήσεις του ουροποιητικού και πεπτικού συστήματος. Μέλι ερείκης (ερεικόμελο). Πολύ θρεπτικό είδος μελιού, ιδιαίτερα τονωτικό για τον ανθρώπινο οργανισμό. Θα το βρείτε σε καταστήματα υγιεινής διατροφής. Μέλι ηλίανθου. Καλή πηγή πολυφαινόλων. Ο ηλίανθος καλλιεργείται σε μεγάλες εκτάσεις, κυρίως Β. Ελλάδα και δίνει πλούσια παραγωγή μελιού.

- 21 - Η προσφορά της μέλισσας στο περιβάλλον Η κύρια προσφορά της μέλισσας, ως έντομο που είχε εξελιχθεί συγχρόνως με τα ανθοφόρα φυτά, είναι η διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος, η οποία επιτελείται μέσω της αναπαραγωγής των φυτών και της επικονίασης. Είναι όμως η κοινωνική συμπεριφορά της μέλισσας εκείνη που στην ουσία της υποχρεώνει να συλλέγει στην κυψέλη της και να παράγει επίσης έναν αριθμό προϊόντων, τα οποία βρίσκουν μεγάλη χρησιμότητα στη διατροφή και υγεία του ανθρώπου. Επικονίαση και αναπαραγωγή των φυτών Η επικονίαση αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της αναπαραγωγικής δραστηριότητας, επιβίωσης και εξέλιξης των φυτικών ειδών. Ως επικονίαση ορίζεται η μεταφορά γύρης από τους ανθήρες ενός άνθους στο στίγμα ενός άλλου άνθους. Αυτό αποτελεί και το πρώτο βήμα στην αναπαραγωγή του φυτού. Ο ρόλος των μελισσών Συχνά, ακόμα και οι καλλιεργητές οι ίδιοι δεν γνωρίζουν τη σημασία της μέλισσας στη γονιμοποίηση και καρπόδεση των καλλιεργειών τους, καθώς και στην ποιότητα και ποσότητα της παραγωγής. Από μελέτες στις ΗΠΑ έγινε γνωστό ότι το οικονομικό όφελος από την προσφορά της μέλισσας στην επικονίαση των φυτών ήταν κατά 60 φορές (1989) και 143 φορές (1981) μεγαλύτερο από τη συνολική αξία των προϊόντων της μέλισσας. Δυσμενείς επιπτώσεις του περιβάλλοντος στις μέλισσες. Παράγοντες που μειώνουν τη βιο-ποικιλότητα των μελισσών. Η εντατική χρήση της αγροτικής γης. Οι πολύ γρήγορες αλλαγές στη δομή της γης. Η καταστροφή των δασών. Η αυξανόμενη χρήση των φυτοπροστατευτικών προϊόντων και των λιπασμάτων. Η μείωση των ενδιαιτημάτων για τις μέλισσες. Η υπερβολική, μη ελεγχόμενη βόσκηση. Οι εντατικές ανθρώπινες δραστηριότητες (τουρισμός, οικιστική δραστηριότητα).

- 22 - Συνεργασία καλλιεργητή- μελισσοκόμου σημαίνει: Α) Την μετάδοση της γνώσης των μελισσοκόμων για την επικονιαστική ικανότητα της μέλισσας στους γεωργούς. Β) Την ενημέρωση των μελισσοκόμων από τους γεωργούς για τις επικονιαστικές ανάγκες των καλλιεργειών τους. Γ) Την από κοινού συμφωνία για τους ψεκασμούς και τα μέτρα εξασφάλισης επαρκούς και ασφαλούς επικονίασης και Δ) Την αμειβόμενη επικονίαση. Ένα από τα πλέον σοβαρά προβλήματα για την ελληνική αλλά και την παγκόσμια μελισσοκομία είναι οι δηλητηριάσεις από τα χρησιμοποιούμενα φυτό-προστατευτικά προϊόντα. Μία από τις ιδιαίτερα επικίνδυνες ομάδες φυτοφαρμάκων είναι τα δια-συστηματικά φάρμακα (τα οποία χρησιμοποιούνται για την επένδυση σπόρων). Οι ουσίες αυτές περνάνε μέσα από τους χυμούς, τη γύρη και το νέκταρ στα ωφέλιμα έντομα όπως οι μέλισσες με διάφορες δυσμενείς επιδράσεις. ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΜΕΛΙΣΣΑΣ Συστατική κατάταξη της κοινής μέλισσας κατά Λινναίο. Βασίλειο Ζώα Φύλο η συνομοταξία Αρθρόποδα Υποσυνομοταξία Τραχειωτά Κλάση ή ομοταξία Έντομα Τάξη Υμενόπτερα Υπόταξη Χαλαστογαστρα (Apocrita) Ομάδα υπεροικογενειών Κεντροφόρα (Aculeata) Υπεροικογενεια Μελισσοειδή (Apoidea) Οικογένεια μέλισσες (Apidea) Γένος Apis Είδος Apis melfca ή melifera Κυψέλη: Το ξύλινο σκεύος. Σμήνος: Ενήλικος πληθυσμός μελισσών. Μελίσσι: Σμήνος μαζί με τον κάθε ηλικίας γόνο. Γόνος: Τα αυγά, προνύμφες, νύμφες και τέλεια έντομα μέχρι να από τα σφραγισμένα κύτταρα.

- 23 - Κάτοικοι της κυψέλης Η μέλισσα είναι έντομο κοινωνικό και δεν μπορεί να ζήσει απομονωμένη αλλά σε οργανωμένο σύνολο από μερικές χιλιάδες μέλισσες., μέσα σ ιδιαίτερο χώρο (κυψέλη), όπου χτίζει, ομοιόμορφες θήκες από κερί (κηρήθρες), που χρησιμεύουν για να τοποθετήσει η βασίλισσα τα αυγά της, να γίνει η ανατροφή του γόνου και για να αποθηκευθούν τα πολύτιμα αποθέματα που είναι απαραίτητα για την ομαλή και σίγουρη διαβίωση του πληθυσμού. Σε κάθε κυψέλη διακρίνουμε τριών ειδών κατοίκους: Α) την βασίλισσα είναι το μόνο θηλυκό άτομο το οποίο έχει την ευθύνη της αναπαραγωγής. Έχει μεγαλύτερη σωματική ανάπτυξη και τα φτερά της δεν σκεπάζουν την κοιλιά σε όλο το μήκος της. Β) Τους κηφήνες, είναι τα αρσενικά άτομα της κυψέλης και είναι μερικές εκατοντάδες σε ορισμένη εποχή. Γ) Εργάτριες είναι θηλυκά άτομα με εντελώς ανεπτυγμένο το γεννητικό τους σύστημα πράγμα που δεν τις επιτρέπει να γεννούν, (εκτός από ορισμένες περιπτώσεις όπου γεννούν ορισμένες εργάτριες ψευδομητέρες αυγά αγονιμοποιήτα). ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΜΕΛΙΣΣΑΣ Η μέλισσα, όπως όλα τα έντομα, χαρακτηρίζεται από την κατάτμηση του σώματος της σε πολλά τμήματα και την παρουσία δυνατού εξωσκελετού από χιτίνη, στον οποίο στηρίζονται οι βασικοί μύες του σώματος. Το σώμα της σκεπάζεται από πολυάριθμες τρίχες σα χνούδι και είναι χωρισμένο σε τρία ευδιάκριτα τμήματα το κεφάλι, το θώρακα και την κοιλιά. Φέρει ένα ζεύγος αρθρωτές κεραίες, δύο ζεύγη διαφανή φτερά και τρία ζεύγη πόδια. Οι τρεις κατηγορίες μελισσών που υπάρχουν στην κυψέλη έχουν τα ίδια βασικά μορφολογικά γνωρίσματα, διαφέρουν όμως στις λεπτομέρειες.

Η ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ - 24 -

- 25 - Μια σε κάθε κυψέλη, είναι το μοναδικό τέλειο θηλυκό άτομο και μαζί η μητέρα όλου του πληθυσμού της κυψέλης. Η κύρια δραστηριότητά της είναι να γεννά αυγά. Ζει τέσσερα με πέντε χρόνια, όμως ο αριθμός των αυγών που γεννά αρχίζει να μειώνεται κατά το δεύτερο χρόνο, από τον τρίτο χρόνο και μετά αρχίζει να γεννά αυγά εργατριών και κηφήνων ανάμικτα, επειδή εξαντλείται το απόθεμα του σπέρματος που έχει στη σπερμοθήκη της. Η βασίλισσα μένει πάντα μέσα στην κυψέλη. Πετά έξω από αυτή μόνο δύο φορές στη ζωή της:μία για να γονιμοποιηθεί και μία για να σμηνουργήσει. Αν για οποιοδήποτε άλλη αιτία βγει έξω από την κυψέλη δεν μπορεί να πετάξει και να ξαναμπεί μέσα σ αυτή. Η βασίλισσα ξεχωρίζει εύκολα από την εργάτρια. Το σώμα της είναι ευρύτερο και πιο χονδρό, ιδιαίτερα όταν είναι γονιμοποιημένη, και έχει ζωηρότερους χρωματισμούς. Τα φτερά της είναι πιο κοντά από αυτά ης εργάτριας και τα πόδια της δεν έχουν τα όργανα που χρειάζονται για τη συλλογή της γύρης. Επίσης δεν έχει κηροποιούς αδένες και το κεντρί της είναι γυριστό και δε φέρει εγκοπές όπως της εργάτριας. Το χρησιμοποιεί για να σκοτώνει τις άλλες βασίλισσες και σχεδόν ποτέ εναντίων του ανθρώπου.

- 26 - ΟΙ ΕΡΓΑΤΡΙΕΣ Αποτελούν τον ενεργό πληθυσμό της κυψέλης. Είναι θηλυκά άτομα, τα γεννητικά τους όμως όργανα είναι ατροφικά και ακατάλληλα για τη διαιώνιση του είδους.σε εξαιρετικές περιπτώσεις, όταν το μελίσσι χάσει τη βασίλισσά του και δεν μπορεί να την αντικαταστήσει, επειδή δεν υπάρχει η φερομόνη της βασιλικής ουσίας που εμποδίζει την ανάπτυξη των ωοθηκών στις εργάτριες, μερικές από αυτές αρχίζουν να γεννούν αυγά. Από τα αυγά που είναι αγονιμοποίητα βγαίνουν μόνο κηφήνες, αν και τα τελευταία χρόνια

- 27 - έχει αποδειχθεί ότι είναι δυνατό να παραχθεί θηλυκό άτομο από αυγά εργάτριας. Οι εργάτριες κάνουν όλες τις εργασίες μέσα και έξω από την κυψέλη με ένα τέλειο καταμερισμό αυτών. Απαιτούμενες γνώσεις ενός μελισσοκόμου. Όποιος θέλει να ασχοληθεί με τη μελισσοκομία με επιτυχία θα πρέπει πρώτα να μελετήσει τη ζωή των μελισσών, τη φυσιολογία τους καθώς επίσης να γνωρίζει τα διάφορα άνθη, εποχή ανθήσεως, συνθήκες νεκταροεκκρίσεως, πως επηρεάζεται η νεκταροέκριση κ.λ.π. Θα πρέπει να διαβάζει οτιδήποτε έχει σχέση με τη μελισσοκομία και να ενημερώνεται για οτιδήποτε πάνω στο θέμα από άλλους συναδέλφους μελισσοκόμους. Όλες οι εργασίες πρέπει να γίνονται στην κατάλληλη στιγμή διότι αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη σωστή μελισσοκομική εκμετάλλευση. Ο ΚΗΦΗΝΑΣ Ξεχωρίζει εύκολα από την εργάτρια. Είναι μακρύτερος (η κοιλιά του αποτελείται από εννέα τμήματα)και είναι πιο χοντρός. Τα σύνθετα μάτια του είναι μεγαλύτερα από της εργάτριας και εφάπτονται στην κορυφή του κεφαλιού. Δεν έχει κηρογόνους αδένες, ούτε χτένια στο τρίτο ζεύγος των ποδιών για τη συλλογή της γύρης. Η γλώσσα του είναι επίσης κοντή και δεν μπορεί να συλλέξει νέκταρ, γι αυτό τον ταΐζουν συνήθως οι εργάτριες στο στόμα. Δεν έχει επίσης κεντρί και δεν μπορεί να χρησιμεύσει ως φύλακας. Γενικά η όλη κατασκευή του και η εμφάνισή του είναι πιο χονδροειδής από της εργάτριας. Είναι τα αρσενικά άτομα της κυψέλης και μοναδικός τους σχεδόν προορισμός είναι η γονιμοποίηση της βασίλισσας. Για να είναι ικανοί γι αυτή την αποστολή πρέπει να βρίσκονται σε ηλικία μεγαλύτερη από δεκατριών ημερών. Δεν είναι σε θέση να προσφέρουν καμιά άλλη εργασία,