ΣΧΕ ΙΑΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΝΟΣ ΕΥΧΡΗΣΤΟΥ ΣΤΑΘΜΟΥ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ ΣΕ ΑΚΑ ΗΜΑΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΦΥΣΙΚΗΣ ΣΧΕ ΙΑΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΝΟΣ ΕΥΧΡΗΣΤΟΥ ΣΤΑΘΜΟΥ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ ΣΕ ΑΚΑ ΗΜΑΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΚΑΡΑΠΑΝΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ του ΘΩΜΑ ΦΟΙΤΗΤΗ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ: ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Ν. ΑΒΟΥΡΗΣ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2004

2

ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ Πιστοποιείται ότι η διπλωµατική εργασία µε θέµα ΣΧΕ ΙΑΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΝΟΣ ΕΥΧΡΗΣΤΟΥ ΣΤΑΘΜΟΥ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ ΣΕ ΑΚΑ ΗΜΑΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ του φοιτητή του Τµήµατος Φυσικής Καραπάνου Ευάγγελου του Θωµά (Α.Μ. 3102) παρουσιάστηκε δηµόσια και εξετάσθηκε στο Τµήµα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Τεχνολογίας Υπολογιστών στις 10.09.2004. Ο Επιβλέπων Ο Συνεπιβλέπων Καθηγητής Ν. Αβούρης Καθηγητής Ι. Χαριτάντης 3

4

Abstract The number of kiosks providing information and services to the public has increased during the last years. ATM s, infokiosks based in museums and exhibitions, tourist information kiosks and also ticket machines are typical kiosk examples that surround us. Despite more than thirty years of usability research, the public interactive kiosks that fill the world are difficult to use, causing the public frustration [Thimbleby03]. This thesis attempts to develop an interactive kiosk for an academic environment. Main services of this interactive kiosk are the telephone service providing the users with the ability to communicate with the staff of the organization, the notice board and the online system of requesting and tracking certificates. In the frame of this thesis, a methodological framework for the evaluation of the system was applied. This framework consists of a cognitive modeling attempt at the early stages of design and evaluation of the system and the model after the development of the prototype. The techniques used for the evaluation of the prototype were: heuristic evaluation, field study and use of questionnaires. Problems mainly with affordances figured out, related to the telephone service. All the problems were analysed and a report of redesign specifications was produced. The main result of this thesis is that the user interface is not only the software interface. It is the whole system s input and output mechanism that interfaces the system to the user. Prototype development requires knowledge not only in the fields of computing and human factors but also in the field of industrial design. 5

6

Ευχαριστίες Η παρούσα διπλωµατική εργασία εκπονήθηκε στο Εργαστήριο Ηλεκτρονικών Υπολογιστών του Τµήµατος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Τεχνολογίας Υπολογιστών του Πανεπιστηµίου Πατρών. Θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους αυτούς που συνέβαλλαν στην ολοκλήρωση της εργασίας αυτής: τον επιβλέποντα καθηγητή Νικόλαο Αβούρη για την καθοδήγηση και πολύπλευρη στήριξή του, τον Νικόλαο Τσέλιο καθώς και τους Γιώργο Φιωτάκη, ηµήτρη Γαβρίλη και Λευτέρη Παπαχρήστο. 7

8

Περιεχόµενα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Εισαγωγή... 13 1.1 Εισαγωγή στην Επικοινωνία Ανθρώπου-Υπολογιστή... 14 1.2 Αντικείµενο της διπλωµατικής εργασίας... 15 1.3 ιάρθρωση της διπλωµατικής εργασίας... 16 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Τεχνολογικό πλαίσιο ανάπτυξης σταθµών πληροφόρησης κοινού... 17 2.1 Εισαγωγή... 18 2.2 Παραδείγµατα σταθµών πληροφόρησης... 19 2.3 Σταθµοί πληροφόρησης και πανεπιστήµια... 20 2.4 Εργονοµία σταθµού πληροφόρησης... 21 2.4.1 Ο ανθρώπινος παράγοντας... 22 2.4.1.1 Οι ανθρώπινες αισθήσεις... 22 2.4.1.2 Η ανθρώπινη µνήµη... 23 2.4.1.3 Ανθρώπινα λάθη και νοητικά µοντέλα... 24 2.4.2 Ο σταθµός πληροφόρησης ως συσκευή... 25 2.4.2.1 εικτικές συσκευές στον σταθµό πληροφόρησης... 25 2.4.2.2 Φυσικοί περιορισµοί και παράµετροι... 27 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: Ανάλυση Απαιτήσεων... 29 3.1 Εισαγωγή... 30 3.1.1 Πίνακας ανακοινώσεων... 30 3.1.2 Κατάθεση αιτήσεων προς τη γραµµατεία... 31 3.1.3 Πληροφορίες για το πρόγραµµα σπουδών... 32 3.1.4 Γρήγορη εύρεση εργαζόµενου στο τµήµα... 32 3.1.5 Υπηρεσία τηλεφωνικής επικοινωνίας... 32 3.1.6 Παραγωγή προγράµµατος εξεταστικής/εξαµήνου... 32 3.2 Ανθρωποκεντρικός σχεδιασµός... 33 3.3 Καθορισµός πλαισίου χρήσης... 34 9

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: Σχεδίαση ενός εύχρηστου λογισµικού... 35 4.1 Σχεδίαση οµής-αρχιτεκτονικής... 36 4.2 Επικοινωνία Ανθρώπου Υπολογιστή... 37 4.3 Στόχοι της σχεδίασης διεπιφανειών... 38 4.4 Αρχές σχεδίασης διεπιφανειών... 39 4.5 ιαβεβαίωση ευχρηστίας κατά τη σχεδίαση... 42 4.5.1 Ευκολία στην εκµάθηση... 42 4.5.2 Ευκαµψία κατά τη χρήση... 44 4.5.3 Βοήθεια... 45 4.6 Πορίσµατα Ευχρηστικοί κανόνες... 46 4.6.1 ιαφάνεια... 47 4.6.2 Προφανείς και αναµενόµενες ιδιότητες διεπιφάνειας... 47 4.6.3 Συνέπεια σε όλη τη διαφάνεια... 47 4.6.4 Επιβεβαίωση σε κρίσιµες ενέργειες... 48 4.6.5 Ελαχιστοποίηση ενεργειών του χρηστη... 48 4.6.6 Υποβοήθηση προσανατολισµού... 49 4.6.7 Απλότητα συστήµατος... 50 4.6.8 ιάταξη περιεχόµενου οθονών... 50 4.6.9 Ανάδραση... 51 4.6.10 Αναίρεση ενεργειών... 51 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: Υλοποίηση υπολογιστικού συστήµατος... 53 5.1 Τεχνολογίες υλοποίησης... 54 5.2 Καθορισµός βασικών παραµέτρων... 55 5.2.1 Στυλ αλληλεπίδρασης... 55 5.2.2 Συσκευές αλληλεπίδρασης... 56 5.2.3 Εικονικό πληκτρολόγιο... 56 5.3 Σχεδιασµός προτότυπων οθονών... 58 5.3.1 Κεντρική οθόνη... 59 5.3.2 Ανακοινώσεις... 63 5.3.3 Μαθήµατα... 66 5.3.4 Προσωπικό... 68 5.3.5 Αιτήσεις... 71 5.3.6 Τηλεφωνική υπηρεσία... 72 5.3.7 Κρίσιµοι διάλογοι - σφάλµατα... 73 5.4 Μοντέλο πλοήγησης... 74 5.5 Επίπεδο εξυπηρετητή & κορµού... 75 5.6 Τηλεφωνική υπηρεσία... 77 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: Αξιολόγηση ευχρηστίας σταθµού πληροφόρησης... 81 6.1 Εισαγωγή... 82 6.2 Τέσσερις τύποι αξιολόγησης... 83 6.3 Υλικοτεχνική υποδοµή... 84 6.4 Μέθοδοι αξιολόγησης ευχρηστίας λογισµικού... 85 6.4.1 Ευρετική αξιολόγηση (Heuristic Evaluation)... 86 6.4.2 Γνωσιακό περιδιάβασµα (Cognitive Walkthrough)... 86 6.4.3 Μέτρηση απόδοσης (Performance Measurement)... 87 6.4.4 Ερωτηµατολόγια (Questionnaires)... 88 6.4.5 Ανάλυση εργασιών (Task Analysis)... 88 10

6.5 ιεξαγωγή πειράµατος... 93 6.5.1 Καθορισµός του µοντέλου εργασιών σχεδιαστή (DTM)... 94 6.5.2 Ευρετική αξιολόγηση... 96 6.5.3 Αξιολόγηση πεδίου... 99 6.5.4 Αποτελέσµατα αξιολόγησης... 103 6.5.5 Σχεδιασµός µοντέλου χρήστη UTM, επανακαθορισµός µοντέλου σχεδιαστή DTM... 112 Συµπεράσµατα... 117 Παράρτηµα Α... 123 Ερωτηµατολόγια αξιολόγησης... 123 11

12

Κεφάλαιο 1 Εισαγωγή Technological Change is Simple Social, Cultural, and Organizational Change is Hard - Donald A. Norman 13

1.1 Εισαγωγή στην Επικοινωνία Ανθρώπου-Υπολογιστή Τα υπολογιστικά συστήµατα έρχονται στη ζωή του ανθρώπου για να τον διευκολύνουν στη διεκπεραίωση ορισµένων διεργασιών. Συχνά όµως τον επιβαρύνουν µε περιττή περιπλοκότητα. Ο άνθρωπος κατά την αλληλεπίδραση του µε τα υπολογιστικά συστήµατα δηµιουργεί διαρκώς νοητικά µοντέλα. Τα νοητικά µοντέλα εκφράζουν το πως ο άνθρωπος αντιλαµβάνεται τη λειτουργία των συστηµάτων αυτών. Συχνά υπάρχει µεγάλο χάσµα µεταξύ του νοητικού µοντέλου και της πραγµατικότητας. Και αυτό δεν είναι πρωτόγνωρο. Η ίδια η επιστήµη βασίζεται σε νοητικά µοντέλα, δηλαδή θεωρίες, που καταγράφονται, δηµοσιεύονται και συχνά διαψεύδονται για να οδηγήσουν στην εξέλιξη. Τα υπολογιστικά συστήµατα όµως είναι δηµιουργήµατα του ανθρώπου. Η µελέτη ενός συστήµατος ως προς τον ανθρώπινο παράγοντα καθορίζει το ποσοστό των παρανοήσεων και της δηµιουργίας λανθασµένων νοητικών µοντέλων. Έτσι, κάθε αντικείµενο πρέπει να υπαινίσσεται το ρόλο του και κάθε διεργασία να είναι άµεσα αντιληπτή από τον χρήστη. Η αλληλεπίδραση του ανθρώπου µε τη µηχανή άρχισε να απασχολεί τη βιοµηχανία µε την εµφάνιση των πρώτων σύνθετων µηχανών. Η µελέτη των παραµέτρων της αλληλεπίδρασης αποτέλεσε πεδίο έρευνας το οποίο ονοµάστηκε Εργονοµία. Η Εργονοµία σήµερα µελετά τη φυσική αλληλεπίδραση του ανθρώπου µε ένα οποιοδήποτε σύστηµα. Ωστόσο δε µπορεί να µελετήσει την αλληλεπίδραση του ανθρώπου µε τα σύγχρονα υπολογιστικά συστήµατα σε βάθος λόγω της πολυπλοκότητάς τους. Έτσι εµφανίστηκε η ανάγκη για µια νέα επιστήµη, την ονοµαζόµενη Επικοινωνία Ανθρώπου-Υπολογιστή (ΕΑΥ). Αντικείµενο της ΕΑΥ είναι ο προσδιορισµός των περιορισµών και των βασικών στοιχείων που επηρεάζουν την αλληλεπίδραση του ανθρώπου µε το υπολογιστικό σύστηµα. Η ανάγκη για έρευνα στο επιστηµονικό πεδίο της ΕΑΥ επαληθεύεται στην καθηµερινή ζωή. Το πεδίο της ΕΑΥ είναι εκτενές. Εµπεριέχει την ανάγκη για κατανόηση του πως οι άνθρωποι σκέφτονται και επεξεργάζονται την πληροφορία, πως 14

συνεργάζονται, πως σχεδιάζονται συστήµατα για να υποστηρίξουν τους χρήστες. Στόχος είναι η κατασκευή µοντέλων και µεθοδολογιών για τον αποτελεσµατικότερο σχεδιασµό και αξιολόγηση διαδραστικών συστηµάτων και για το σκοπό αυτό αξιοποιεί γνώση από διάφορα επιστηµονικά πεδία όπως η γνωστική ψυχολογία, επιστήµη των υπολογιστών, κοινωνιολογία και βιοµηχανικό σχεδιασµό. Η πληροφορική παρέχει γνώση και λύσεις όπως οι συσκευές που επιτρέπουν τη διάδραση µε το υπολογιστικό σύστηµα, εργαλεία για ανάπτυξη διεπιφανειών χρήσης υπολογιστικών συστηµάτων καθώς και τεχνικές για ανάπτυξη ευφυών και προσαρµοζόµενων συστηµάτων αλληλεπίδρασης (τεχνητή νοηµοσύνη και µέθοδοι µηχανικής µάθησης). Η γνωστική ψυχολογία ως επιστήµη έχει σκοπό την διερεύνηση των διανοητικών διαδικασιών που υποστηρίζουν τις γνωστικές ικανότητες. Οι γνωστικοί ψυχολόγοι επιχειρούν να δώσουν γενικές απαντήσεις σε ερωτήµατα όπως οι µηχανισµοί που υποστηρίζουν τις γνωστικές διεργασίες, τους µηχανισµούς αποκοµιδής και επεξεργασίας της πληροφορίας και να διερευνήσουν γνωστικές λειτουργίες όπως αντίληψη, αναγνώριση, αποθήκευση και ανάκληση πληροφορίας, κατανόηση, συµπερασµό και επίλυση προβληµάτων. Από την άποψη αυτή, τα πορίσµατά της επηρεάζουν βαθιά το πεδίο της ΕΑΥ, καθώς ερµηνεύουν τις δυνατότητες και τους περιορισµούς του ανθρώπου. 1.2 Αντικείµενο της διπλωµατικής εργασίας Στόχος της διπλωµατικής εργασίας είναι η σχεδίαση ενός σταθµού πληροφόρησης ο οποίος θα παρέχει πληροφορίες στους επισκέπτες του τµήµατος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών & Τεχνολογίας Υπολογιστών του Πανεπιστηµίου Πατρών καθώς και υπηρεσίες στους φοιτητές του τµήµατος. Ο σταθµός πληροφόρησης θα αντλεί πληροφορία από µια βάση δεδοµένων του τµήµατος και θα γίνει προσπάθεια ενοποίησης των υπηρεσιών του µε αυτές που θα προσφέρονται µέσω του διαδικτυακού τόπου του τµήµατος. Για την ολοκλήρωση της υλοποίησης κρίνεται απαραίτητο να µελετηθούν αρχικά θέµατα εργονοµίας σταθµών πληροφόρησης. Το στυλ αλλεπίδρασης µε έναν σταθµό πληροφόρησης δεν είναι συνηθισµένο και απαιτεί µελέτη από βασικές αρχές. Ο οθόνη αφής φέρνει έναν πιο φυσικό τρόπο αλληλεπίδρασης αλλά υπεισέρχονται και µειονεκτήµατα όπως µικρότερη ακρίβεια και µεγαλύτερη κόπωση. Στα αρχικά στάδια του σχεδιασµού πρέπει να µελετηθεί η επίδραση του σταθµού πληροφόρησης στην κοινωνία, να καθοριστούν οι στόχοι ενός σταθµού πληροφόρησης σε ακαδηµαϊκό 15

περιβάλλον και στη συνέχεια να προσδιοριστούν οι παρεχόµενες υπηρεσίες. Η σχεδίαση του σταθµού πληροφόρησης πρέπει να βασίζεται σε αρχές ευχρηστίας. Θα µελετηθούν επίσης τρόποι επικοινωνίας του χρήστη του σταθµού µε άτοµα που εργάζονται στο ακαδηµαϊκό τµήµα. Τέλος µετά την υλοποίηση θα οριστεί ένα πλαίσιο αξιολόγησης του σταθµού πληοροφόρησης µε στόχο την εύρεση των ευχρηστικών λαθών στη διεπιφάνεια χρήσης και τον επανασχεδιασµό του συστήµατος. 1.3 ιάρθρωση της διπλωµατικής εργασίας Στο 2 ο κεφάλαιο θα οριστεί το τεχνολογικό πλαίσιο ανάπτυξης σταθµών πληροφόρησης κοινού. Θα προσδιοριστούν οι βασικότερες κατηγορίες σταθµών πληροφόρησης και εξυπηρέτησης κοινού, θα αποδωθεί ο ρόλος τους και θα ανακαλυφθούν πιθανές ωφέλιµες υλοποιήσεις σε ακαδηµαϊκό περιβάλλον. Θα εισαχθούν οι βασικές αρχές της γνωστικής ψυχολογίας και τέλος θα µελετηθεί η εργονοµία του σταθµού πληροφόρησης. Στο 3 ο κεφάλαιο θα προσδιοριστεί ο άξονας ανάπτυξης του σταθµού πληροφόρησης στο τµήµα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών & Τεχνολογίας Υπολογιστών του Πανεπιστηµίου Πατρών. Θα µελετηθούν και θα προσδιοριστούν οι προς ανάπτυξη υπηρεσίες, θα συγκριθούν µε τις ήδη υπάρχουσες µεθόδους, τις οποίες έρχονται να αντικαταστήσουν και θα µοντελοποιηθούν σύµφωνα µε τις οµάδες χρηστών. Τέλος θα καθοριστεί η ροή της υλοποίησης σύµφωνα µε τις αρχές του ανθρωποκεντρικού σχεδιασµού. Στο 4 ο κεφάλαιο θα προσδιοριστούν οι βασικές παράµετροι της σχεδίασης του λογισµικού ενός σταθµού πληροφόρησης. Αρχικά θα προσδιοριστεί η αρχιτεκτονική του λογισµικού που αναπτύχθηκε στα πλαίσια της συγκεκριµένης διπλωµατικής εργασίας. Στη συνέχεια θα εισαχθούν οι βασικές αρχές σχεδίασης διεπιφανειών υπολογιστικών συστηµάτων. Θα προσδιοριστεί ο ρόλος της διεπιφάνειας στην ευχρηστία ενός λογισµικού και οι στόχοι ενός σχεδιαστή διεπιφανειών υπολογιστικών συστηµάτων. Θα κατηγοριοποιηθούν οι διεπιφάνειες σύµφωνα µε τα βασικά γνωρίσµατά τους. Τέλος θα γίνει αναφορά στις αρχές της Επικοινωνίας Ανθρώπου Υπολογιστή που διασφαλίζουν την ευχρηστία κατά την ανάπτυξη ενός υπολογιστικού συστήµατος. Στο 5 ο κεφάλαιο θα καθοριστούν οι τεχνολογίες στις οποίες βασίστηκε η ανάπτυξη του σταθµού πληροφόρησης. Θα προσδιοριστεί το στυλ αλληλεπίδρασης του χρήστη µε το σταθµό, θα προταθούν και θα µελετηθούν οι συσκευές αλληλεπίδρασης. Τέλος θα παρουσιαστούν οι βασικές οθόνες της εφαρµογής και θα αναλυθούν ορισµένοι αλγόριθµοι αυτής. Στο 6 ο κεφάλαιο θα οριστεί το πλαίσιο αξιολόγησης της ευχρηστίας του σταθµού πληροφόρησης που αναπτύχθηκε στα πλαίσια της συγκεκριµένης εργασίας. Αρχικά µελετώνται οι λόγοι που µπορούν να οδηγήσουν στην ανάπτυξη δυσχρηστων συστηµάτων, καθορίζονται οι στόχοι της αξιολόγησης ευχρηστίας ενός συστήµατος και ορίζονται οι τύποι και οι µέθοδοι αξιολόγησης ευχρηστίας συστηµάτων. Στη συνέχεια περιγράφεται η διαδικασία διεξαγωγής του πειράµατος αξιολόγησης της παρούσας εφαρµογής: Σχεδιάζεται το µοντέλο χρήστη, επακολουθούν οι αξιολογήσεις της εφαρµογής, ανακαλύπτονται τα ευχρηστικά λάθη και τέλος προσδιορίζονται οι αποκλίσεις της εικόνας του συστήµατος από το νοητικό µοντέλο του χρήστη έτσι ώστε να καθοριστούν οι προδιαγραφές επανασχεδίασης. 16

Κεφάλαιο 2 Τεχνολογικό πλαίσιο ανάπτυξης σταθµών πληροφόρησης κοινού Στο κεφάλαιο αυτό ορίζεται το τεχνολογικό πλαίσιο ανάπτυξης σταθµών πληροφόρησης κοινού. Προσδιορίζονται οι βασικότερες κατηγορίες σταθµών πληροφόρησης και εξυπηρέτησης κοινού, αποδίδεται ο ρόλος τους και ανακαλύπτονται πιθανές ωφέλιµες υλοποιήσεις σε ακαδηµαϊκό περιβάλλον. Εισάγονται οι βασικές αρχές της γνωστικής ψυχολογίας και τέλος µελετάται η εργονοµία του σταθµού πληροφόρησης. 17

2.1 Εισαγωγή Η περασµένη δεκαετία χαρακτηρίστηκε από πολλούς ως η δεκαετία των αλλαγών, του αυτοµατισµού και της τεχνολογικής ανάπτυξης. Τα συνεχώς ανανεώσιµα τεχνολογικά επιτεύγµατα έχουν οδηγήσει σε ταχύτερα υπολογιστικά συστήµατα, µεγαλύτερης χωρητικότητας και µικρότερου µεγέθους. Έτσι, υπολογιστικά συστήµατα εισχωρούν σε όλο και περισσότερους τοµείς της ανθρώπινης ζωής. Υπηρετούν πλέον και τους τοµείς της πληροφόρησης, της διασκέδασης και της εκπαίδευσης πέραν αυτού της εργασίας. Η επεξεργασία της πληροφορίας υπεισέρχεται σε όλο και περισσότερες συσκευές µετατρέποντάς τες σε πιο ευέλικτες, αµφίδροµες. Η ψηφιακή τηλεόραση και το ψηφιακό ραδιόφωνο ήρθαν να καταργήσουν την έννοια του παθητικού τηλεθεατή-ακροατή και να τον µετατρέψουν σε ενεργό χρήστη. Οι υπολογιστές παλάµης προσδίδουν πλέον επεξεργαστική ισχύ στον χρήστη εν κινήσει. Η οθόνη αφής ήρθε να δηµιουργήσει έναν νέο, ίσως πιο φυσικό, τρόπο επικοινωνίας του χρήστη µε το υπολογιστικό σύστηµα. Όλα αυτά τα νέα τεχνολογικά επιτεύγµατα δηµιούργησαν, κατά συνέπεια, νέες ιδέες για ενσωµάτωση τους στη καθηµερινή ζωή. Οι σταθµοί πληροφόρησης και υπηρεσιών είναι τερµατικά υπολογιστικά συστήµατα, συνήθως τοποθετούµενα σε χώρους µεγάλης προσέλευσης ατόµων, τα οποία προσφέρουν εξειδικευµένες πληροφορίες και υπηρεσίες. Οφείλουν να είναι απλοί στη χρήση, ώστε να µην απαιτούν χρόνο εκµάθησης. Συνηθίζεται να επικοινωνούν µε τον χρήστη µέσω οθόνης αφής. Οι σταθµοί πληροφόρησης και υπηρεσιών µπορούν να χωριστούν σε 4 κατηγορίες: εταιρίας. Σταθµοί Πληροφοριών (Point of information): Είναι γνωστοί και ως infokiosks ή infopoints. Σχεδιάζονται για να παρέχουν εξειδικευµένη πληροφορία ή υπηρεσίες σε συγκεκριµένο κοινό. Σταθµοί συναλλαγών (Point of Purchase): Σχεδιάζονται για να εκτελούν κυρίως χρηµατικές συναλλαγές. Σε αυτή την κατηγορία εντάσσονται και τα γνωστά ΑΤΜs των τραπεζών. Σταθµοί εσωτερικού δικτύου (Intranet kiosks): Υλοποιούνται κυρίως σε κτήρια εταιριών και παρέχουν συνηθώς πληροφορία όπως ανοικτές θέσεις εργασίας, ανακοινώσεις προς τους εργαζόµενους, συνέδρια, ηµερίδες και κάθε είδους υπηρεσίες που αφορούν τον εργαζόµενο. Σταθµοί διαδικτύου (Internet kiosks): Σταθµοί που τοποθετούνται σε κέντρα διερχοµένων, όπως αεροδρόµια, εµπορικά κέντρα και παρέχουν πρόσβαση είτε στο internet, είτε στην ιστοσελίδα της 18

Η απήχηση των σταθµών πληροφόρησης παρουσιάζει µια σταθερά ανοδική πορεία. Σύµφωνα µε τη συµβουλευτική εταιρία Summit Research Associates, το 2001 ο αριθµός των σταθµών πληροφόρησης ήταν 312.000 ανά τον κόσµο ενώ αναµένεται το 2005 να φτάσει τις 548.000 µονάδες που αποτελεί µια αύξηση 75.6%. Η σταθερή αυτή αύξηση απεικονίζεται και στο παρακάτω διάγραµµα. Εικόνα 1.1 Απήχηση των σταθµών πληροφόρησης 2.2 Παραδείγµατα σταθµών πληροφόρησης Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που καθορίζουν την εµπορική επιτυχία ενός σταθµού πληροφόρησης. Μερικά παραδείγµατα εφαρµογών στην αγορά ίσως βοηθήσουν στην κατανόηση των παραγόντων αυτών. Μία από τις πιο επιτυχηµένες προσπάθειες είναι αυτή της Kodak µε την υλοποίηση του Kodak Picture Maker Κiosk. Αυτός ο σταθµός αποτελείται από µια κεντρική µονάδα επεξεργασίας, µια οθόνη αφής, µια αυτόµατη φωτογραφική µηχανή, ενα σαρωτή και εναν εκτυπωτή υψηλής ευκρίνειας και δίνει έτσι τη δυνατότητα στον χρήστη να δηµιουργήσει, να σαρώσει, να επεξεργαστεί και να εκτυπώσει τις δικές του φωτογραφίες εύκολα, γρήγορα και χωρίς την παρουσία κάποιου ειδικού. Επίσης δίνει τη δυνατότητα στον χρήστη να φέρει φωτογραφίες σε ψηφιακή µορφή µέσω δισκέτας ή cd. H Kodak ξεκίνησε αυτήν την προσπάθεια το 1995 χρησιµοποιώντας υπολογιστές, αλλά γρήγορα τους αντικατέστησε µε infokiosks. Σήµερα διαθέτει περισσότερες από 35.000 µονάδες παγκοσµίως και αποτελεί τη µεγαλύτερη σε όγκο υλοποίηση. Η RoadKing είναι µια αλυσίδα πρατηρίων καυσίµων. Σχεδίασε και υλοποίησε το RoadKing Club, ένα πρόγραµµα που είχε ως στόχο να δώσει κίνητρα στους οδηγούς φορτηγών αυτοκινήτων να σταµατούν στα δικά τους πρατήρια. Έτσι κάθε οδηγός αποκτούσε µια κάρτα την οποία εµπλούτιζε µε βαθµούς κάθε φορά που έβαζε βενζίνη. ιαπίστωσαν όµως ότι αποτελούσε για τους οδηγούς µια χρονοβόρα διαδικασία καθώς έπρεπε να πηγαίνουν στο ταµείο µε την απόδειξη για να προσθέσουν τους βαθµούς στην κάρτα. Η λύση που βρέθηκε ήταν η εγκατάσταση σταθµού ηλεκτρονικής εξυπηρέτησης έξω από κάθε πρατήριο. Έτσι ο οδηγός δε χρειάζονταν πλέον να περάσει από το ταµείο για την επικύρωση της απόδειξης αλλά να χρησιµοποιήσει τον ηλεκτρονικό σταθµό. Αποτέλεσµα είναι να έχει σήµερα το σύστηµα περισσότερους από 400.000 χρήστες µε µέσο όρο 75-80 συναλλαγές την ηµέρα για το κάθε µηχάνηµα. Ανάλογου τύπου 19

προσπάθειες έχουν γίνει σε αεροδρόµια όπως αυτή της Continental Airlines που έχει ως σκοπό την µείωση κατά το µέγιστο δυνατό της ώρας αναµονής κατά τον έλεγχο εισιτηρίων. Η Continental airlines είχε εγκαταστήσει µέχρι το τέλος του 2001 περισσότερες απο 600 µονάδες που είχαν εξυπηρετήσει περισσότερους απο 650.000 πελάτες. Μεγάλη απήχηση έχουν οι σταθµοί συναλλαγών στα σινεµά του Καναδά όπου διεκπεραιώνουν καθηµερινά το 70-80% της κίνησης. ίνουν τη δυνατότητα στον χρήστη να επιλέξει µια από τις διαθέσιµες ταινίες που προβάλλονται, να αγοράσει εισιτήρια µέσω µιας πιστωτικής κάρτας, να πληρώσει για το ποπ κορν ή να κάνει κράτηση θέσης για κάποια άλλη µέρα. Πρέπει όµως να ληφθεί υπόψην ότι µιλάµε για µια χώρα όπου τα µικρά πόσα $10 έως $30 εξοφλούνται συνήθως µέσω πιστωτικής κάρτας. Η BMW δίνει τη δυνατότητα στον πελάτη µέσω ειδικών σταθµών που βρίσκονται στους χώρους των αντιπροσωπειών της, να επιλέγει ένα προϊόν της εταιρείας και να το παραµετροποιεί (επιλέγοντας χρώµατα, εξοπλισµό κ.α.). Ανάλογες προσπάθειες έχουν γίνει σε µουσεία όπως στο µουσείο επιστήµης του Λονδίνου όπου ο επισκέπτης µπορεί να έχει µια εικονική ξενάγηση βοηθώντας τον έτσι να αναζητήσει κάτι που θέλει να δει ή να αποκτήσει µια πρώτη εικόνα για το µουσείο πριν ξεκινήσει η ξενάγησή του. Το τµήµα µεταφορών της περιφέρειας του Denver, ανέπτυξε δίκτυο εξωτερικών σταθµών πληροφόρησης µέσω των οποίων µπορεί ο ταξιδιώτης να έχει πρόσβαση σε χάρτες ή και να σχεδιάσει το δική του διαδροµή. Η υλοποίηση περιλαµβάνει 65 σταθµούς και άλλους 5 που αναµένονταν να υλοποιηθούν κατά τη διάρκεια του 2002. Όπως µπορούµε να δούµε και από τα παραδείγµατα αυτά, κάποιοι από τους ποιο επιτυχηµένους σταθµούς είναι αυτοί που δίνουν τη δυνατότητα στο χρήστη να διεκπεραιώσει µια διαδικασία που δεν ήταν πριν δυνατή. Για παράδειγµα η υλοποίηση της Kodak το περιλαµβάνει σε κάποιο βαθµό. Προσφέρει µια υπηρεσία που ούτως ή άλλως την προσφέρουν τα καταστήµατα φωτογραφίας, όµως σε 24ωρη βάση και σε χώρους που δεν υπάρχουν καταστήµατα. Ένας τέτοιος σταθµός όµως, έχει σκοπό ύπαρξης ακόµα και έξω από ένα κατάστηµα φωτογραφίας µιας και αυτοµατοποιεί τη διαδικασία και ελαχιστοποιεί το χρόνο αναµονής του πελάτη. Συµπερασµατικά, όπως και µε κάθε προϊόν, έτσι και µε τους σταθµούς πληροφόρησης ο µεγαλύτερος παράγοντας επιτυχίας µιας τέτοιας υλοποίησης είναι η αναγκαιότητα της υπηρεσίας. Ένας σταθµός πληροφόρησης πρέπει να αποσκοπεί σε άµεσα διεκπεραιώσιµη λειτουργία. Επίσης ένας σταθµός πληροφόρησης θα πρέπει να έχει σηµαντικά λιγότερα βήµατα αλληλεπίδρασης και πλήθος λειτουργιών συγκρινόµενος µε µια εφαρµογή που λειτουργεί σε προσωπικό υπολογιστή. 2.3 Σταθµοί πληροφόρησης και πανεπιστήµια εν είναι λίγα τα πανεπιστήµια που έχουν αρχίσει να υλοποιούν υπηρεσίες βασισµένες σε σταθµούς πληροφόρησης. Στο πολυτεχνείο του Valladolid της Ισπανίας, στο κτήριο του τµήµατος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών έχει τοποθετηθεί ένας σταθµός στον οποίο έχει πρόσβαση ο κάθε φοιτητής (που το έχει επιθυµήσει) σε προσωποποιηµένη πληροφορία µέσω µαγνητικής κάρτας. Κάτι ανάλογο γίνεται στο κτήριο γραµµατειών του Πανεπιστηµίου της Κολωνίας στη Γερµανία. Και τα δύο µηχανήµατα είναι τοποθετηµένα σε χώρους όπου υπάρχει µια σχετικά αυξηµένη διέλευση φοιτητών. Κάποιες ενδεικτικές υπηρεσίες που µπορεί να παρέχει ένας σταθµός πληροφόρησης σε ακαδηµαϊκό περιβάλλον είναι οι εξής: 20

ήλωση µαθηµάτων: Θα δίνεται η δυνατότητα στον φοιτητή να κάνει δήλωση µαθηµάτων µέσω του σταθµού επι εικοσιτετραώρου βάσεως, και η οποία θα διαβιβάζεται στα συστήµατα της γραµµατείας. Αναλυτική βαθµολογία: Ο φοιτητής θα έχει τη δυνατότητα να βλέπει τους βαθµούς του για κάθε µάθηµα και να τυπώνει την αναλυτική βαθµολογία επι εικοσιτετραώρου βάσεως. Πρόγραµµα εξαµήνου: Το σύστηµα θα δίνει τη δυνατότητα στον φοιτητή να βλέπει το ωρολόγιο πρόγραµµα εξαµήνου για τα µαθήµατα που έχει δηλώσει για το τρέχον εξάµηνο. Επιπλέον θα έχει τη δυνατότητα να εκτυπώσει το ωρολόγιο πρόγραµµα. Πρόγραµµα εξεταστικής: Θα ανακοινώνεται το πρόγραµµα εξεταστικής και θα δίνεται η δυνατότητα στον φοιτητή να το βλέπει και να το εκτυπώνει για τα µαθήµατα στα οποία έχει τη δυνατότητα να εξεταστεί. Αιτήσεις: Μέσω του σταθµού θα µπορεί γρήγορα και εύκολα να κάνει αιτήσεις όπως για παράδειγµα, για βεβαίωση σπουδών. Κατάλογος Εργαζόµενων: Θα δίνεται το δικαίωµα στον κάθε χρήστη να αναζητά πληροφορίες για κάθε εργαζόµενο στο τµήµα καθώς και να πραγµατοποιεί µια τηλεφωνική κλήση προς αριθµούς που ανήκουν στο εσωτερικό τηλεφωνικό δίκτυο του πανεπιστηµίου. Ανακοινώσεις: Θα µπορεί ο κάθε χρήστης να βλέπει γρήγορα και εύκολα τις τελευταίες ανακοινώσεις. Πληροφορίες για το τµήµα: Υπηρεσία σχεδιασµένη έτσι ώστε να παρέχει µε τον ευκολότερο δυνατό τρόπο κάποιες πρώτες πληροφορίες για τον επισκέπτη. Για να υλοποιηθεί µια τέτοια πρόταση θα πρέπει να µελετηθούν αρχικά τα προτερήµατα και τα ελλατώµατα συγκριτικά µε την υπάρχουσα µέθοδο. Οι 5 πρώτες υπηρεσίες έρχονται να αντικαταστήσουν τον ρόλο της γραµµατείας στην κατάθεση της όποιας αίτησης. Οι 3 επόµενες αντικαθιστούν τον πίνακα ανακοινώσεων ή γενικότερα πληροφοριών. Ο σταθµός πληροφόρησης έχει πλεονεκτήµατα αλλά και µεινοκτήµατα συγκρινόµενος µε τις ήδη εφαρµοζόµενες µεθόδους. Για παράδειγµα, µε χρήση του σταθµού µπορεί ο φοιτητής να καταθέσει µια αίτηση επί 24ωρης βάσης. Ο χρόνος αναµονής µειώνεται για την διεκπαιρέωση της διαδικασίας. ε µπορεί όµως να προσφέρει βοήθεια στην διεκπαιρέωση της αίτησης που µπορεί να προσφέρει ο εργαζόµενος στο τµήµα της γραµµατείας. Συγκρινόµενος µε έναν πίνακα ανακοινώσεων µπορεί να έχει µια πληθώρα πληροφοριών, πιο δυναµικών, πιο εύκολα και τακτικά ανανεώσιµων. Περιορίζεται όµως σε έναν χρήστη για κάθε στιγµή. Αυτές είναι ενδεικτικά κάποιες παράµετροι που πρέπει να µελετηθούν πριν την υλοποίηση της κάθε υπηρεσίας. 2.4 Εργονοµία σταθµού πληροφόρησης Σκοπός ενός σταθµού πληροφόρησης είναι η παροχή πληροφοριών γρήγορα και εύκολα. Σε αυτό πρέπει να βοηθάει τόσο το υλικό όσο και το λογισµικό του σταθµού. Καθ όλη τη διάρκεια της σχεδίασης του λογισµικού θα πρέπει να είναι σαφές ότι ο χρήστης ενός σταθµού πληροφόρησης δεν είναι µόνιµος χρήστης. Για αυτό πρέπει να ελαχιστοποιηθεί κατά το δυνατόν ο χρόνος εκµάθησης του συστήµατος. 21

2.4.1 Ο ανθρώπινος παράγοντας Κατά την σχεδίαση της αλληλεπίδρασης δύο οντοτήτων θα πρέπει να είναι γνωστές οι δυνατότητες και οι περιορισµοί της κάθε οντότητας. Έτσι κατά την αλλεπίδραση του ανθρώπου µε µια µηχανή θα πρέπει να γνωρίζουµε τις δυνατότητες και τους περιορισµούς τόσο της µηχανής όσο και του ανθρώπου. Το 1983 οι Card, Moran και Newell παρουσίασαν το Μοντέλου του Ανθρώπινου επεξεργαστή (Model Human Processor) το οποίο προσπαθεί να αποκωδικοποιήσει την ανθρώπινη επεξεργασία κατά την αλληλεπίδραση µε ένα υπολογιστικό σύστηµα. Το µοντέλο αποτελείται από 3 επιµέρους συστήµατα: το σύστηµα αντίληψης (perceptual system) το οποίο λαµβάνει τα εξωτερικά ερεθίσµατα, το κινητήριο σύστηµα (motor system) το οποίο ελέγχει όλες τις λειτουργίες καθώς και το γνωστικό σύστηµα (cognitive system) το οποίο παρέχει την απαραίτητη επεξεργασία για την συσχέτιση των δύο προηγουµένων. ιαφορετικά, συσχετίζοντας τον άνθρωπο µε ένα υπολογιστικό σύστηµα, έχει όργανα που αναλαµβάνουν την µετάδοση πληροφορίας από και προς το γύρω περιβάλλον, µνήµη καθώς και µηχανισµό επεξεργασίας των δεδοµένων. 2.4.1.1 Οι ανθρώπινες αισθήσεις Οι βασικές αισθήσεις του ανθρώπου είναι 5 στον αριθµό. Η όραση, η ακοή, η αφή, η γεύση και η οσµή. Απο αυτές µόνο οι τρείς πρώτες διαδραµατίζουν κάποιο ρόλο, µε τα σηµερινά δεδοµένα, στην αλληλεπίδραση του ανθρώπου µε τον υπολογιστή. Έχει υπολογιστεί ότι ένας άνθρωπος αντιδρά σε ένα σήµα πόνου µε καθυστέρηση ίση µε 700 ms, σε ένα οπτικό σήµα µε καθυστέρηση περίπου ίση µε 200 ms, ενώ σε ένα ηχητικό µε καθυστέρηση περίπου ίση µε 150 ms. Σε ένα συνδοιασµένο σήµα αντιδρά ακόµα πιο γρήγορα. Ευνόητο είναι λοιπόν ότι η ανάδραση έχει βασικό ρόλο κατά τη διάρκεια της αλληλεπίδρασης του ανθρώπου µε το υπολογιστικό σύστηµα. Η µελέτη της όρασης του ανθρώπου για την αλληλεπίδραση ανθρώπουυπολογιστή εστιάζεται στον τρόπο µε τον οποίο ο άνθρωπος αντιλαµβάνεται ορισµένα µεγέθη όπως το µέγεθος και το βάθος, τη φωτεινότητα και το χρώµα. Έχει µετρηθεί ότι περίπου το 8% των ανδρών και το 1% των γυναικών πάσχουν από αχρωµατοψία (color blindness), ασθένεια κατά την οποία στη συνήθη µορφή της το άτοµο δυσκολεύεται να διακρίνει το πράσινο από το κόκκινο. Η µελέτη όλων των παραµέτρων κατά τη διαδικασία της ανάγνωσης ίσως είναι ακόµα πιο σηµαντική. Έχει αποδειχθεί ότι υπάρχουν τρια επίπεδα κατά τη διαδικασία της ανάγνωσης. Κατά το πρώτο χρονικά ο άνθρωπος λαµβάνει µια πρώτη οπτική εικόνα του κειµένου. Στο δεύτερο επίπεδο ξεκινά την αποκωδικοποίηση του κειµένου. Το τρίτο επίπεδο αποτελείται απο συντακτική και σηµασιολογική ανάλυση του κειµένου. Η µελέτη της διεπιφάνειας του λογισµικού είναι φυσικό να επηρεάζει τα δύο πρώτα επίπεδα περισσότερο και για αυτό το λόγο αυτά τα δύο επίπεδα είναι και αυτά που µελετά περισσότερο ο τοµέας της επικοινωνίας ανθρώπου-υπολογιστή. Έχει αποδειχθεί ότι τα µεγέθη γραµµατοσειράς 9 και 12 είναι εξίσου ευανάγνωστα. Επίσης ότι τα µήκη γραµµών κειµένου 2.3 και 5.2 ιντσών καθιστούν τα κείµενα εξίσου ευανάγνωστα. Έχει αποδειχθεί επίσης ότι η ανάγνωση από οθόνη είναι πιο αργή από ανάγνωση από βιβλίο. Τέλος, η αρνητική αντίθεση (µαύρα γράµµατα ανοιχτόχρωµη οθόνη) παρέχει υψηλότερη φωτεινότητα και κατά συνέπεια είναι πιο κατάλληλη για ανάγνωση από τη θετική αντίθεση. Ο άνθρωπος µπορεί να αντιληφθεί ήχους στη συχνοτική περιοχή µεταξύ 20 Hz και 15 KHz. Μπορεί επίσης να διακρίνει αλλαγή στην συχνότητα µεγαλύτερη του 1,5 Hz. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος έχει επίσης την ικανότητα να αποδεσµεύσει ορισµένους 22

ήχους δίνοντας έτσι τη δυνατότητα να αποµονώσει τον όποιο θόρυβο και να επικεντρώθει στον επιθυµητό ήχο. Όσο µεγαλύτερη είναι η διαφορά µεταξύ του της συχνοτικής περιοχής του θορύβου και αυτού του ήχου καθώς και όσο µικρότερο είναι το φάσµα συχνοτήτων του επιθυµητού ήχου, τόσο πιο ευδιάκριτος είναι αυτός. Έτσι σε έναν χώρο που το επίπεδο της έντασης του θορύβου είναι υψηλό, όπως ένας χώρος τοποθέτησης ενός σταθµού πληροφόρησης, περισσότερο διακριτός είναι ένας µικρού συχνοτικού εύρους και υψηλής συχνότητας και λιγότερο διακριτή µια παραγωγή οµιλίας από τον σταθµό πληροφόρησης. Αναπαραγωγή ήχου από τον σταθµό πληροφόρησης µπορεί να γίνει για τις παρακάτω σκοπιµότητες: Προσοχή Για να προσελκύσει την προσοχή του χρήστη σε µια κρίσιµη κατάσταση ή κατά τη λήξη µια διεργασίας. Ένδειξη κατάστασης Συνεχείς ήχοι µπορούν να αναπαράγονται για την ένδειξη κατάστασης µιας λειτουργίας. Επιβεβαίωση Παραγωγή ενός συγκεκριµένου ήχου ο οποίος συνδέεται άµεσα µε µια συγκεκριµένη λειτουργία. Πλοήγηση Αναπαραγωγή µεταβλητού ήχου µε σκοπό την βοήθεια στην πλοήγηση. 2.4.1.2 Η ανθρώπινη µνήµη Υπάρχουν τρεις τύποι ανθρώπινης µνήµης. Η αισθητήρια, η βραχυπρόθεσµη και η µακροπρόθεσµη µνήµη. Η αισθητήρια µνήµη έχει εξαιρετικά περιορισµένη διάρκεια και αποθηκεύει τα όποια ερεθίσµατα λαµβάνει από τις ανθρώπινες αισθήσεις. Η αποθηκευµένη στην αισθητήρια µνήµη πληροφορία περνά στην βραχυπρόθεσµη µνήµη µέσω της προσοχής. Η προσοχή είναι η επικέντρωση του µυαλού σε ένα από µια σειρά ερεθισµάτων για παράδειγµα. Κάθε στιγµή ο άνθρωπος µπορεί να επικεντρώσει την προσοχή του σε µία µόνο πληροφορία. Η πρόσβαση στην βραχυπρόθεσµη µνήµη είναι γρήγορη, της τάξης των 70 ms. Τα δεδοµένα όµως δε µπορούν να αποθηκευτούν για χρόνο µεγαλύτερο των 200 ms. Τέλος η µακροπρόθεσµη µνήµη είναι η κύρια µνήµη του ανθρώπου. Η χωρητικότητά της είναι απεριόριστη. Επιπλέον ο χρόνος πρόσβασης σε αυτήν είναι της τάξης των 100 ms. Υπάρχουν δύο τύποι µακροπρόθεσµη µνήµης. Η επεισοδιακή και η σηµασιολογική. Η επεισοδιακή αναπαριστά γεγονότα και εµπειρίες κατά σειριακό τρόπο. Η σηµασιολογική µνήµη είναι σχεδιασµένη κατά τέτοιο τρόπο ώστε να έχει πρόσβαση σε τµήµατα πληροφορίας τα οποία συσχετίζονται µεταξύ τους. Τα τµήµατα πληροφορίας οµαδοποιούνται σε κατηγορίες. Συσχετίζονται µε τµήµατα από άλλες κατηγορίες ενώ µπορούν να κληρονοµήσουν ιδιότητες των κατηγοριών στις οποίες ανήκουν. Το µοντέλο αυτό είναι γνωστό ως σηµασιολογικό δίκτυο (semantic network). Υπάρχουν δύο µέθοδοι µέτρησης της µνήµης. Κατά τον πρώτο καλούµαστε να ανακαλέσουµε µια σειρά αριθµών µε ορισµένη σειρά. Κατά τον δεύτερο µπορούµε να ανακαλέσουµε τους αριθµούς µε οποιαδήποτε σειρά. Ο Miller το 1956, χρησιµοποιώντας τη πρώτη µέθοδο, υπολόγισε πειραµατικά ότι ο µέσος άνθρωπος µπορεί να θυµηθεί 7 ψηφία σε ορισµένη σειρά µε σφάλµα +- 2 ψηφίων. Επίσης ότι ο χρόνος που µπορούν να διατηρηθούν τα δεδοµένα στη µνήµη είναι µεταξύ 15 και 30 δευτερολέπτων. Έχει αποδειχθεί ότι µια εφαρµογή γίνεται αποδοτικότερη όταν µετά το τέλος κάθε διεργασίας παρέχεται στον χρήστη η επιβεβαίωση της λήξης της εργασίας. Αυτό γίνεται διότι σε αυτό το σηµείο αποβάλλονται από τη βραχυπρόθεσµη µνήµη οι πληροφορίες που συσχετίζονταν µε τη συγκεκριµένη λειτουργία. 23