Παραχώρηση Περιφερειακών Αεροδρομίων: Η ελληνική προοπτική Διημερίδα Έργα μεταφορικών υποδομών ως μοχλός ανάκαμψης και ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας Αθήνα 3-44 Ιουνίου 2013 Τάκης Τάκης Αδαμίδης 1
ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΩΝ 2013 Από τα 1751 αεροδρόμια του ACI* παγκοσμίως, περισσότερα από 400 είναι κάτω από κάποια μορφή ιδιωτικοποίησης Η μεγαλύτερη κινητικότητα επικεντρώνεται σε Ευρώπη και Ν.Α. Ασία και σε πολύ μικρότερο βαθμό σε ΗΠΑ και Ν.Αμερική * Airport Council International (ACI) 573 μέλη σε 174 χώρες και εξωχώριες κτήσεις και καλύπτει το 95 % της παγκόσμιας αεροπορικής κίνησης 2
ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ και ΛΟΓΟΙ ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ Εξαιρετικές μακροχρόνιες επενδύσεις. - Διαφοροποίηση εσόδων (aeronautical, non aeronautical) - Μεγάλα εμπόδια εισόδου στην αγορά Πολλές επενδύσεις σε αεροδρόμια έχουν αποδειχθεί χρυσοφόρες. - Συνετής επένδυση ανάλογα με την επιβατική κίνηση - Ασφαλείς υπηρεσίες - Αναβάθμιση των προσφερομένων υπηρεσιών προς τους επιβάτες Οι κυβερνήσεις δεν διαθέτουν τα απαιτούμενα κεφάλαια για εκσυγχρονισμό και επενδύσεις υποδομών. 3
ΕΙΔΗ ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ Ιδιωτικοποίηση Αεροδρομίων Χρηματοοικονομικοί επενδυτές (Κεφάλαιο) Επενδυτές από τον χώρο των αεροδρομίων (Τεχνογνωσία αντικειμένου) Ανεπτυγμένα αεροδρόμια Χαμηλού κινδύνου επενδύσεις Χαμηλού κόστους επενδύσεις Μεγάλες δυνατότητες σε ανεκμετάλλευτες ευκαιρίες Ανάγκη αναπτυξιακών σχεδίων για κερδοφόρες λειτουργίες 4
ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΣΤΗΝ ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΩΝ 450 εταιρίες δραστηριοποιούνται στο χώρο * Λίγοι παγκόσμιοι παίκτες έχουν τα κεφάλαια και το ανθρώπινο δυναμικό που μπορούν να διευθύνουν ταυτόχρονα μια μικρή ομάδα μεγάλων αεροδρομίων. Αρνητικό παράδειγμα η Macquarie Airports. Σήμερα, μια ομάδα 10-12 12 μεγάλων, μεσαίου μεγέθους και niche companies είναι επιτυχημένοι παίκτες στο χώρο. * Global Airport Investors Database 5
ΑΕΡΟΛΙΜΕΝΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ 2012 45 συνολικά (πλην Ελληνικού) 39 σε λειτουργία 6 κλειστοί Χωροταξική κατανομή 16 στην ηπειρωτική Ελλάδα και 29 στα νησιά Ιδιοκτησιακό καθεστώς 40 κρατικοί, 4 δημοτικοί, 1 ΣΔΙΤ Κατηγορία 15 διεθνείς 25 εσωτερικού (14 μεικτοί, 11 εσωτερικών πτήσεων) 6
ΣΥΝΟΛΟ 2012 Επιβάτες: 37.166.482 Πτήσεις: 382.781 Επιβάτες/Πτήση : 97 ΚΙΝΗΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΩΝ 2012 ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ Επιβάτες: 10.354.2111 354.211 Πτήσεις:176.792 176.792 Επιβάτες/Πτήση : 58 ΣΥΝΟΛΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ Επιβάτες: 26.812.271 Πτήσεις:205.989 Επιβάτες/Πτήση : 130 - Τακτικές Εξωτερικού Επιβάτες: 11.644.254 644.254 Πτήσεις: 97.464 Επιβάτες/Πτήση : 119 - Έκτακτες Εξωτερικού (Charters) Επιβάτες: 15.168.0171 Πτήσεις: 108.525 Επιβάτες/Πτήση : 140 TRANSIT Επιβάτες : 508.351 7
ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΩΝ (2012) Το 34,8% της συνολικής κίνησης συγκεντρώνεται στην Αθήνα Τα 7 μεγαλύτερα αεροδρόμια της χώρας με κίνηση πάνω από 1 εκ. επιβάτες, συγκεντρώνουν το 85,0% της συνολικής ετήσιας κίνησης Από τους 29 νομούς της Ελλάδας χωρίς αεροπορική σύνδεση, οι 26 βρίσκονται στην ηπειρωτική χώρα 8
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΩΝ Τα περιφερειακά αεροδρόμια κατασκευάστηκαν πρωτίστως για την κάλυψη κοινωνικών αναγκών χωρίς σοβαρή οικονομοτεχνική μελέτη. Έποχικότητα Μικρή κρίσιμη μάζα τοπικής επιβατικής κίνησης Τα μόνα έσοδα προέρχονται από τον Τέλος εκσυγχρονισμού Ελληνικών αεροδρομίων Έλλειψη Αεροδρομιακού Μάρκετινγκ Δεν υπάρχει τιμολογιακή πολιτική Υπάρχει ανεκμετάλλευτη γη Έλλειψη επαρκών υποδομών Παρόλη την σημειούμενη αύξηση ζήτησης καυσίμου στα περιφερειακά αεροδρόμια η σχετική υποδομή παραμένει ανεπαρκής. Ο μέσος όρος αποθηκευμένου καυσίμου σε πολλά περιφερειακά αεροδρόμια (basic( basic stock) δεν επαρκεί πέραν των 5 ημερών Οργανική δυσκαμψία Περιορισμένη λειτουργική αυτονομία 9
ΝΕΑ ΝΕΑ ΕΘΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΑ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΑ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ Δημιουργία σύγχρονου ευρωπαϊκού πλαισίου για τα ελληνικά αεροδρόμια Ομαδοποίηση των περιφερειακών αεροδρομίων (Ομάδα Α και Ομάδα Β) Β Υψηλή ποιότητα προσφερομένων υπηρεσιών με διεθνώς ανταγωνιστικές τιμές (Διπλή Τιμολόγηση-Dual Till) Αξιολόγηση των παραχωρησιούχων Απρόσκοπτη αεροπορική μεταφορά μεταξύ των νησιών Εξορθολογισμός δημοσίων δαπανών και της χρήσης των αεροδρομίων Αναδιοργάνωση της ΥΠΑ συμπληρωματικά του Ν3913/2011 Τήρηση κανόνων εθνικής ασφαλείας Αεροδρόμιο Καστελλίου Τέλη ΔΑΑ 10
ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΟΒΟΛΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΟΧΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΩΝ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ 01.04.2013 ΟΜΑΔΑ Α ΟΜΑΔΑ Β Μπαλαντέρ - Θεσσαλονίκη - Ρόδος - Νέα Αγχίαλος - Χανιά - Κως - Κέρκυρα - Σαντορίνη - Ζάκυνθος - Μύκονος - Κεφαλλονιά - Άκτιο - Καβάλα - Μυτιλήνη - Σάμος - Σκιάθος Προαιρετικά... - Αλεξανδρούπολη - Χίος - Καλαμάτα - Άραξος Προαιρετικά... - Κάρπαθος - Λήμνος 11
12000000 Επιβάτες ΕΠΙΒΑΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ ΤΩΝ ΔΥΟ ΟΜΑΔΩΝ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΩΝ 2011-2012 10000000 8000000 8,55 9,65 8,47 8,07 8,96 10,16 8,97 8,53 6000000 2011 2012 4000000 2000000 0 0,461 0,503 0,413 0,459 0,093 ΟΜΑΔΑ Α ΟΜΑΔΑ Β ΕΠΙΛ. Α ΕΠΙΛ. Β Α+ΕΠΙΛ. Α Β+ΕΠΙΛ.Β VOL 0,089 Ομάδα Α/Λ 12
ΜΕΡΙΔΙΟ ΕΠΙΒΑΤΙΚΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ ΚΑΤΑ ΟΜΑΔΑ 2012 Μερίδιο κίνησης % 50 45 48,5% 40 35 30 25 20 26 % 21,7% 27,2% 23,0% ΟΜΑΔΑ Α ΟΜΑΔΑ Β Α+ΕΠΙΛ.Α Β+ΕΠΙΛ.Β ATH+HER ΥΠΟΛΟΙΠ. 15 10 5 0 1,3% Ομάδα Α/Λ Α/Β Α+ΕΠΙΛ.Α/Β+ΕΠΙΛ.Β ATH+HER ΥΠΟΛΟΙΠ. 13
ΘΕΤΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ Χώρα: Αυστραλία Φορέας: FAC (Federal Airport Corporation) Έτος: 1990 Αεροδρόμια: 22 (μητροπολιτικά, περιφερειακά, Γενικής Αεροπλοΐας και μεικτής χρήσης) Κίνηση: 60 εκατ. επιβάτες ετησίως Γεωγραφιική κατανομή: Ν.Α και Δυτικά της χώρας Παραχώρηση: Σε δύο(2) ομάδες και ένα αεροδρόμιο/επενδυτή - Πρώτη ομάδα: Μητροπολιτικά αεροδρόμια (Melbourne, Brisbane, Perth) με εξαίρεση το Sydney - Δεύτερη ομάδα: Αρχικά 14 μικρότερα αεροδρόμια με διεθνείς πτήσεις και μετά μια δεύτερη ομάδα με τα υπόλοιπα Διάρκεια παραχώρησης: 50 έτη με προαίρεση επέκτασης για επιπλέον 49 έτη και με υψηλή προκαταβολή από τους επιτυχόντες Περιορισμοί: Στην Πρώτη ομάδα, κανένα Κοινοπρακτικό σχήμα επενδυτών δεν ανέλαβε περισσότερα από ένα αεροδρόμιο και η συμμετοχή του ξένου κεφαλαίου περιορίστηκε στο 49% 14
ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ Χώρα: Ηνωμένο Βασίλειο Φορέας: BAA plc (1986) πρώην BAA (British Airport Authorities) Έτος: 1990 Αεροδρόμια: 7 (Heathrow, Gatwick, Stansted, Glasgow, Edinburgh, Aberdeen, Southampton) Γεωγραφιική κατανομή: Σκωτία και Ν.Α Αγγλία Τελικό Αποτέλεσμα:Το δημόσιο μονοπώλιο έγινε ιδιωτικό μονοπώλιο 15
ΛΟΓΟΙ ΑΠΟΤΥΧΙΑΣ Έλλειψη ανταγωνισμού σε βάρος του επιβάτη Υπέρμετρες εξωτερικές επενδύσεις εκτός ΒΒΑ plc ( ξένα αεροδρόμια, γη, ξενοδοχεία, οδικές μεταφορές, νοσοκομειακό Catering) Ελαστική πολιτική επενδύσεων σε βάρος της εσωτερικής επένδυσης Εστίαση στο λιανικό εμπόριο αντί στην διευκόλυνση του επιβατικού κοινού Όλα τα παραπάνω είχαν σαν αποτέλεσμα... Απρόβλεπτη επιθετική εξαγορά το 2006 από Ferrovial ($20 δις) και μετονομασία σε ΒΑΑ Limited Απόσυρση από το ταμπλό του Χρηματιστηρίου Υψηλός εξωτερικός δανεισμός με αρνητικές συνέπειες στις επενδύσεις εις για κρίσιμες αεροδρομιακές υποδομές Και τελικά... Η Επιτροπή Ανταγωνισμού ανάγκασε την ΒΑΑ Limited στην πώληση των επτά (7) αεροδρομίων. Πουλήθηκαν τα Edinburgh, Gatwick, Stansted και ακολουθούν Aberdeen, Glasgow και Southampton Το 2012 η ΒΑΑ Limited μετονομάστηκε σε Heathrow Airport Holding 16
ΑΡΝΗΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Το 1987 η ΒΑΑ ήταν υπερμεγέθης για να σπάσει εύκολα Παρέμεινε ενιαία υπό ιδιωτικό καθεστώς και δημιούργησε άκαμπτο ανταγωνισμό Υπήρξε δαιδαλώδης και πολύπλοκη νομοθεσία για τις υποχρεώσεις του ιδιοκτήτη αεροδρομίου προς την αεροπορική εταιρία-πελάτη 17
ΕΝ ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΙ...ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Η συγκρότηση των ομάδων φαίνεται να έγινε με γεωγραφικά και εμπορικά κριτήρια και όχι με κριτήρια ομοειδών χαρακτηριστικών μεταξύ των αεροδρομίων. Δημιουργούνται συνθήκες ολιγοπωλίου στην παραχώρηση και εκμετάλλευση των περιφερειακών Α/Λ. Δεν υπάρχει κίνητρο για ανταγωνιστική εμπορική πολιτική εντός των ομάδων λόγω γεωγραφικής συγκέντρωσης και εγγύτητας των αεροδρομίων μέσα σε κάθε ομάδα. Δεν ορίζεται ανώτατο όριο συμμετοχής ξένου κεφαλαίου ή αντιστρόφα, ελάχιστη συμμετοχή εθνικού κεφαλαίου. Δεν εξασφαλίζεται η δυνατότητα συμμετοχής του τοπικού κεφαλαίου. Δεν προβλέπεται δευτερογενής διαδικασία για μεμονωμένες παραχωρήσεις στην περίπτωση που δεν υπάρξει πρωτογενές ενδιαφέρον για κάποιο ή κάποια από τα αεροδρόμια. Η εφαρμογή της τιιμολογιακής πολιτικής της Διπλής Τιμολόγησης ( Dual Till), θα προκαλέσει αυτόματα αύξηση των αεροδρομιακών τελών που πιθανόν να στερήσει το κίνητρο για αποδοτικότητα της επένδυσης εκ μέρους του επενδυτή ενώ θα λειτουργήσει αρνητικά στην επιβατική κίνηση αν το κόστος μετακυληθεί στο εισιτήριο. Θα πρέπει να διευκρινιστεί αν η νέα τιμολογιακή πολιτική θα εφαρμοστεί από την αρχή του χρόνου παραχώρησης ή μετά την υλοποίηση των επενδυτικών σχεδίων. Η αναφορά σε ομοειδή αεροδρόμια για σύγκριση ως προς το ύψος των χρεώσεων δεν αποτελει ει κίνητρο per se για μειώσεις των αεροδρομιακών τελών. Θα πρέπει να αποφευχθεί η αδικαιολόγητη επανεκτίμηση της αξίας παγίων στοιχείων ως λόγος αύξησης των χρεώσεων. Θα πρέπει να συναφθούν συμφωνίες Ποιότητας Παρεχομένων Υπηρεσιών (Service Level Agreements) μεταξύ αεροδρομίου και χρηστών. Θα πρέπει να αποφευχθεί η υπέρμετρη κανονιστική παρέμβαση του κράτους στις παραπάνω συμφωνίες. Θα πρέπει να δημιουργηθεί μηχανισμός παρακολούθησης και συνεχούς αξιολόγησης των παραχωρήσεων με δείκτες επιτυχίας ως προς το επίπεδο και το κόστος των παρεχομένων υπηρεσιών και όχι την χρηματοοικονομική τους απόδοση. Υπάρχει άμεση ανάγκη σύστασης Ανεξάρτητης Οικονομικής Ρυθμιστικής Αρχής συνδεδεμένη και εποπτευόμενη από την Επιτροπή Ανταγωνισμού. 18
ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ 19