ΤΕΤΡΑΜΗΝΙΑΙΟ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ Τεύχος Απριλίου 2012 ΓΕΠ ΑΕ ΔΟΪΡΑΝΗΣ 181 & ΦΕΙΔΙΟΥ 18 / ΚΑΛΛΙΘΕΑ, Τ.Κ. 17673 ΤΗΛ.: 210 9405866, ΦΑΞ: 2109480508 www.exypp.gr - info@exypp.gr
Εισαγωγικό σημείωμα Αγαπητοί φίλοι και συνεργάτες, Είμαστε πάλι κοντά σας για να σας μεταφέρουμε τις νέες εμπειρίες της ΓΕΠ, καθώς και να σας ενημερώσουμε για ενδιαφέροντα θέματα σχετικά με την Υγεία και την Ασφάλεια (Υ&Α) στην Εργασία. Με ιδιαίτερη χαρά σας πληροφορούμε ότι η ΓΕΠ, χάρη στο έμπειρο και πλούσια καταρτισμένο επιστημονικό δυναμικό της, κατάφερε να ανταπεξέλθει επιτυχώς στην πρώτη κρίσιμη αποστολή επιθεωρήσεων Υ&Α στα κτίρια που φιλοξενούν τις υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), σε ένα περιβάλλον απαιτητικό και ιδιαίτερο στην πρωτεύουσα της Αιθιοπίας, Αντίς Αμπέμπα. Το προσωπικό της εταιρίας μας, μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, κατάφερε να αποτυπώσει την υφιστάμενη κατάσταση και να δώσει λύσεις και κατευθύνσεις σχετικές με την Υ&Α, ανταποκρινόμενοι στις ιδιαιτέρα υψηλές απαιτήσεις της ΕΕ. Ο αμφίδρομος χαρακτήρας όλης της διαδικασίας επέτρεψε στη ΓΕΠ να πλουτίσει τις εμπειρίες και γνώσεις της, τις οποίες με χαρά είναι σε θέση να μοιραστεί μαζί σας. Η ΓΕΠ, σαν σύγχρονος Φιλέας Φογκ, συνεχίζει το δικό της «Γύρο του Κόσμου», υλοποιώντας αντίστοιχες επιθεωρήσεις Υ&Α σε Αμερική, Ασία και Αφρική. Ένα «ταξίδι» εμπειριών και καταξίωσης για το οποίο θα σας κρατάμε ενήμερους. Ας επανέλθουμε όμως στο παρόν τεύχος και την ποικιλία θεμάτων Y&A που αυτό περιλαμβάνει. Το πρώτο θέμα που παρουσιάζεται αφορά στα ατυχήματα μεγάλης έκτασης σε εγκαταστάσεις εμπορικών λιμένων, κατά τη φόρτωση, εκφόρτωση και προσωρινή αποθήκευση εμπορευμάτων υψηλού βαθμού επικινδυνότητας. Παρουσιάζονται τα πιθανά σενάρια ατυχημάτων και τα μοντέλα που χρησιμοποιούνται για την εκτίμηση των επιπτώσεων. Συνεχίζοντας την τακτική ενημέρωσή σας σχετικά με τις απαιτήσεις της νομοθεσίας για τα τεχνικά έργα, στο τεύχος αυτό περιγράφονται τα προσόντα, καθήκοντα και οι ειδικότερες αρμοδιότητες του Συντονιστή Υ&Α κατά τις φάσεις μελέτης και εκτέλεσης του έργου. Στην παρούσα έκδοση θα βρείτε επίσης μια ανάλυση των εργασιών καθαρισμού και των κινδύνων που αυτές ελλοχεύουν καθώς και γενικά ενδεικτικά μέτρα ασφάλειας. Το τμήμα μηχανικών της εταιρίας μας θα σας ενημερώνει κατά καιρούς για αντίστοιχες αναλύσεις διαφόρων εργασιακών δραστηριοτήτων, ώστε να έχετε συνολική εικόνα για δραστηριότητες που πιθανόν υλοποιούνται στις εγκαταστάσεις της εταιρίας σας. Η ανάλυση αυτή είναι σε κωδικοποιημένη μορφή και αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο για τους εμπλεκόμενους στην παρακολούθηση και εκτίμηση των συνθηκών Υ&Α στην εργασία. Οι σημερινές συνθήκες εργασίας δεν ευνοούν την τήρηση μιας ισορροπημένης διατροφής. Το τμήμα Υγείας της ΓΕΠ περιγράφει το διατροφικό προφίλ του σημερινού εργαζόμενου και μνημονεύει τις αρχές της υγιεινής διατροφής. Στο τεύχος αυτό θα βρείτε έναν πρακτικό οδηγό διατροφικής επιβίωσης στη δουλειά μέσα από πρακτικές συμβουλές ιδιαίτερα για τους εργαζόμενους σε γραφεία. Επιπλέον, αναλύεται ένα ακόμα ιατρικό θέμα, το οποίο αφορά στη σημασία του εμβολιασμού στο χώρο εργασίας, ενώ παράλληλα αναφέρονται τα συνιστώμενα εμβόλια ανά είδος εργασίας. Ακολουθεί πληροφόρηση από το συνεργάτη της θυγατρικής μας Qualiment σχετικά με τη σημασία του νερού και των ηλεκτρολυτών στη λειτουργία του οργανισμού μας. Τέλος, σας ενημερώνουμε για τις ευκαιρίες χρηματοδότησης και το νέο επενδυτικό πρόγραμμα ICT4GROWTH καθώς και όλες τις ενέργειες που ενισχύονται στο πλαίσιο αυτού. Οι συνεργάτες του τμήματος μελετών μπορούν να σας δώσουν ειδικότερες πληροφορίες για δράσεις που θα μπορούσατε να υλοποιήσετε μέσα από το πρόγραμμα αυτό. Όπως πάντα, παραμένουμε στη διάθεσή σας για όποια πληροφορία ή διευκρίνιση επιθυμείτε. Σας καλούμε να επισκεφθείτε την ιστοσελίδα της ΓΕΠ (www.exypp.gr), όπου μπορείτε να βρείτε πλούσιο ενημερωτικό υλικό καθώς και όλη τη νομοθεσία Υ&Α. Γιώργος Λαμπρινός Γενικός Διευθυντής
Ατυχηματα μεγαλησ εκτασησ σε εγκαταστασεισ εμπορικων λιμενων Τεράστιες ποσότητες χημικών παράγονται και διακινούνται καθημερινά σε παγκόσμια κλίμακα. Η μεταφορά τους από τα σημεία παραγωγής στους τελικούς καταναλωτές μπορεί να περιλαμβάνει την ενδιάμεση προσωρινή αποθήκευσή τους σε σταθμούς μεταφοράς, όπως λόγου χάρη συμβαίνει στη περίπτωση σιδηροδρομικής και θαλάσσιας μεταφοράς. Ειδικά σε χώρους λιμανιών, όπου οι ποσότητες των διακινούμενων αγαθών είναι μεγάλες, η πιθανότητα πραγματοποίησης ατυχήματος με εκτεταμένες συνέπειες είναι σημαντική. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι, τα ατυχήματα σε λιμάνια κατέχουν το 54.8% του συνολικού αριθμού ατυχημάτων που συμβαίνουν κατά τη μεταφορά αγαθών τα τελευταία 60 χρόνια (Christou, 1999; Drogaris, 1993). Η εγγύτητά τους με μεγάλα αστικά κέντρα και οδικές αρτηρίες για πρακτικούς λόγους είναι συχνή και έχει οδηγήσει στο παρελθόν σε αυξημένο αριθμό τραυματιών και θανάτων από γενικευμένα ατυχήματα. Ως αποτέλεσμα, η αποτίμηση του κινδύνου σε εμπορικά λιμάνια έχει αποτελέσει το περιεχόμενο σημαντικού αριθμού δημοσιεύσεων στο παρελθόν (Ronza et al, 2003, Rao and Raghavan, 1996; Egidi et al, 1995; Hubert and Pages, 1989). Τα λιμάνια που δραστηριοποιούνται σε μεταφορές εμπορευμάτων διέπονται από ειδικούς κανονισμούς, οι οποίοι επιβάλουν συγκεκριμένα μέτρα ασφαλείας για τα επικίνδυνα φορτία που διαχειρίζονται σε αυτά (CCPS, 1988). Επίσης, έχουν προταθεί κατάλληλες μεθοδολογίες για να υποστηρίξουν τη διαχείριση επικινδυνότητας σε τέτοιες εγκαταστάσεις (Trbojevic and Carr, 2000). Οι συχνότητες εμφάνισης διαφόρων τύπων ατυχημάτων αναφέρονται στη βιβλιογραφία. Έτσι, η πιθανότητα να εκδηλωθεί μια πυρκαγιά ή να συμβεί μια έκρηξη είναι ίση με 3.4 10-4/πλοίο/έτος, ενώ για ατύχημα στους φορτωτικούς γερανούς που περιλαμβάνει διαφυγή ουσίας είναι ίση με 1.94 10-4 ανά διαδικασία φορτοεκφόρτωσης (CCPS, 2001; Lees, 1996), αριθμοί δηλαδή που κάθε άλλο παρά αμελητέοι μπορούν να θεωρηθούν. Δεδομένα παρελθόντων ετών αναφορικά με τα προϊόντα που αποθηκεύονται προσωρινά στις εγκαταστάσεις μεγάλων εμπορικών λιμένων της χώρας αποκαλύπτουν ότι, σε τακτά χρονικά διαστήματα μεταφέρονται χημικές ουσίες υψηλού βαθμού επικινδυνότητας (τοξικές, εύφλεκτες, εκρηκτικές ή ακόμα και ραδιενεργές). Τα εμπορεύματα βρίσκονται συνήθως μέσα σε μεταλλικά εμπορευματοκιβώτια (containers), τα οποία τοποθετούνται στους υπαίθριους χώρους, χωρίς κάποιες φορές να διατηρούνται επαρκείς αποστάσεις μεταξύ τους, αλλά και χωρίς να τηρούνται βασικοί κανόνες ασφάλειας κατά τη στοίβαξή τους. Από τη φύση τους και δεδομένων των μεγάλων ποσοτήτων με τις οποίες διακινούνται, οι ουσίες αυτές μπορούν να οδηγήσουν σε ατυχήματα μεγάλης έκτασης με σοβαρές επιπτώσεις σε ανθρώπους και περιβάλλον. Συχνές αιτίες ατυχημάτων τέτοιας μορφής αποτελούν οι πτώσεις κατά την φορτοεκφόρτωση, χτυπήματα κατά την απόθεση άλλων εμπορευματοκιβωτίων ή με τα οχήματα μεταφοράς, διάβρωση και κόπωση του υλικού των τοιχωμάτων της συσκευασίας, καθώς και η εξέλιξη ενός αρχικού ατυχήματος μικρότερης έκτασης σε αλυσιδωτό φαινόμενο (Rao and Raghavan, 1996; CCPS, 1995). Οι μορφές µε τις οποίες μπορεί να εκδηλωθεί ένα ατύχηµα είναι: διαφυγή και διασπορά αέριας τοξικής ή/και εύφλεκτης ουσίας, φλογοπίδακας, πυρόσφαιρα, φωτιά περιορισµένης ή µη λίµνης καυσίµου υγρού, έκρηξη νέφους καυσίμου αερίου, έκρηξη ισχυρών εκρηκτικών υλών και τέλος, συνδυασµός των παραπάνω. Συνήθη μοντέλα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την ποσοτική εκτίμηση των επιπτώσεων σε τέτοια σενάρια είναι: 1. Μοντέλο SLAB (για την προσοµοίωση διασποράς αέριας χηµικής ένωσης πυκνότερης του αέρα για οριζόντια απελευθέρωση). 2. Μοντέλο DEGADIS (προσοµοίωση διασποράς αέριας χηµικής ένωσης πυκνότερης του αέρα για κατακόρυφη απελευθέρωση). 3. Μοντέλο BLEVE (προσοµοίωση φαινοµένου έκρηξης εκτονούµενων ατµών ζέοντος υγρού και υπολογισµός θερµικών δόσεων σε επιλεγµένες αποστάσεις). 4. Μοντέλο UNCONFINED POOL FIRE (προσομοίωση φωτιάς μη περιορισμένης λίμνης και υπολογισµός θερµικών δόσεων σε επιλεγµένες αποστάσεις). 5. Μοντέλο MULTI ENERGY EXPLOSION (υπολογισµός υπερπίεσης σε επιλεγµένες αποστάσεις στην περίπτωση έκρηξης αέριου εκρηκτικού µίγµατος). 6. Μοντέλο HEXDAM (υπολογισµός υπερπίεσης στο χώρο στην περίπτωση έκρηξης εκρηκτικής ύλης).
Οπωσδήποτε, μια ολοκληρωμένη εκτίμηση επιπτώσεων δεν είναι δυνατή, λόγω της συνεχούς διαφοροποίησης των εμπορευμάτων σε είδος και ποσότητα. Μπορούν όμως να αναπτυχθούν και να αναλυθούν σενάρια, τα οποία βασίζονται σε ουσίες που εμφανίζουν επικίνδυνες ιδιότητες, λαμβάνοντας υπόψη τις μέγιστες ποσότητες μεταξύ εκείνων που κατά καιρούς καταγράφονται (Rigas and Sklavounos, 2004; Rigas and Sklavounos, 2002). Τότε, μία λογική μεθοδολογία που θα μπορούσε να ακολουθηθεί είναι αυτή του Σχ. 1. Σχήμα 1. Λογικό διάγραμμα ροής στη διαδικασία ποσοτικής εκτίμησης επιπτώσεων.
Η εκτίμηση των επιπτώσεων μπορεί να αξιοποιηθεί στο σχεδιασμό ενός νέου εμπορικού λιμανιού γνωρίζοντας ποσοτικά δεδομένα σχετικά με τα διακινούμενα προϊόντα και τις ποσότητές τους σε άλλες παρόμοιες εγκαταστάσεις, όπως επίσης και στην κατάστρωση εξωτερικού σχεδίου έκτακτης ανάγκης για υπάρχουσες εγκαταστάσεις. Για τον έλεγχο και τον περιορισμό, ή την καταστολή, πιθανών ατυχημάτων, υπάρχει ένας αριθμός από τεχνικά μέτρα που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν (π.χ. συστήματα τροφοδοσίας αδρανούς αερίου και κλειστοί αποθηκευτικοί χώροι για τον εγκλωβισμό και την αραίωση ενδεχόμενων διαρροών τοξικών ουσιών). Επιπρόσθετα, όμως, απαιτούνται και οργανωτικά μέτρα που θα υποστηρίξουν τόσο την πρόληψη, όσο και τον περιορισμό των επιπτώσεων από ένα ενδεχόμενο ατύχημα σε γειτνιάζουσες κατοικημένες περιοχές και στο περιβάλλον, μέσω ενός αποτελεσματικού σχεδίου έκτακτης ανάγκης. Τα οργανωτικά μέτρα προληπτικού χαρακτήρα, προσδιορίζονται στην πραγματικότητα μέσα από μία σειρά λειτουργικών διαδικασιών, στις οποίες προβλέπεται ο τρόπος με τον οποίο θα εκτελούνται οι καθημερινές εργασίες με σκοπό να περιορίζεται στο ελάχιστο ο υφιστάμενος κίνδυνος, αλλά και το ενδεχόμενο λάθους. Το σύστημα περιβαλλοντικής διαχείρισης που συνήθως συνδυάζεται με την ανάπτυξη συστήματος διαχείρισης υγείας και ασφάλειας, ενσωματώνει επιπλέον λειτουργικές διαδικασίες που στοχεύουν στον περιορισμό της ρύπανσης, στη διαχείριση των παραγόμενων από τις συντελούμενες δραστηριότητες αποβλήτων, αλλά και στην κατάλληλη προετοιμασία, ώστε να αντιμετωπιστούν τυχόν έκτακτες καταστάσεις που θα μπορούσαν να προκαλέσουν εκτεταμένη ρύπανση. Βιβλιογραφία 1. CCPS (2001). Layer of Protection Analysis, Simplified Process Risk Assessment. AIChE, New York. 2. CCPS (1988). Guidelines for Safe Storage and Handling of High Toxic Hazard Materials. AIChE, New York. 3. CCPS (1995). Chemical Transportation Risk Analysis. AIChE, New York. 4. Christou M. (1999). Analysis and control of major accidents from the intermediate temporary storage of dangerous substances in marshalling yards and port areas. Journal of Loss Prevention in the Process Industries, 12, 109-119. 5. Drogaris G. (1993). Learning from major accidents involving dangerous substances. Safety Science, 16, 89-113. 6. Egidi D., Foraboschi F.P., Spadoni G.E. and Amendola A. (1995). The ARIPAR project: Analysis of the major accident risks connected with industrial and transportation activities in the Ravenna area. Reliability Engineering and System Safety, 49, 75-89. 7. Hubert P. and Pages P. (1989). Risk management for hazardous materials transportation: A local study in Lyons. Risk Analysis, 9, 445-451. 8. Lees F.P. (1996). Loss Prevention in the Process Industries, 2nd ed., Butterworth Heinemann, Oxford. 9. Rao P.G. and Raghavan K.V. (1996). Hazard and risk potential of chemical handling at ports. Journal of Loss Prevention in the Process Industries, 1996, 9(3), 199-204. 10. Rigas F. and Sklavounos S. (2004). Major hazards analysis for populations adjacent to chemical storage facilities. Process Safety and Environmental Protection, 82, 341-151. 11. Rigas F. and Sklavounos S. (2002). Risk and consequences analyses of hazardous chemicals in marshalling yards and warehouses at Ikonio / Piraeus harbour, Greece. Journal of Loss Prevention in the Process Industries, 15, 531-544. 12. Ronza A., Felez S., Darbra R.M., Carol S., Vilchez J.A. and Casal J. (2003). Predicting the frequency of accidents in port areas by developing event trees from historical analysis. Journal of Loss Prevention in the Process Industries, 16, 551-560. 13. Trbojevic V.M. and Carr B.M. (2000). Risk based methodology for safety improvements in ports. Journal of Hazardous Materials, 71, 467 480. Του Σπύρου Σκλαβούνου Δρα Χημικού Μηχανικού Επιστημονικού συμβούλου της ΓΕΠ.
συντονιστησ σε θεματα ασφαλειασ και υγειασ στα εργα Σύμφωνα με το άρθρο 3, του Π.Δ. 305/1996 Ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας που πρέπει να εφαρμόζονται στα προσωρινά ή κινητά εργοτάξια σε συμμόρφωση προς την οδηγία 92/57/EOK στα εργοτάξια που είναι παρόντα πολλά συνεργεία τότε ο εργολάβος ολόκληρου του έργου (ανάδοχος) και αν δεν υπάρχει τότε ο κύριος του έργου, υποχρεούται να ορίσει έναν ή περισσότερους Συντονιστές σε θέματα Ασφάλειας και Υγείας. Αυτό γίνεται τόσο κατά τη φάση της εκπόνησης της μελέτης του έργου, όσο και κατά την φάση της εκτέλεσης του έργου. Κατά την κατασκευή του έργου, ως συνεργείο μπορεί να θεωρηθεί κάθε πρόσωπο ή ομάδα προσώπων (υπεργολάβοι), που εκτελεί μια συγκεκριμένη αυτοτελή εργασία (π.χ. χωματουργικά, σοβατίσματα, ηλεκτρολογικές εργασίες κλπ). Πρέπει να σημειωθεί ότι, τα πρόσωπα που ορίζουν τους Συντονιστές Ασφάλειας & Υγείας, δεν απαλλάσσονται από τις ευθύνες τους. Επιπλέον, ο ορισμός Συντονιστή Ασφαλείας δεν επηρεάζει την αρχή ευθύνης του εργοδότη. Προσόντα και καθήκοντα των Συντονιστών κατά την εκπόνηση της μελέτης του έργου. Τα προσόντα των Συντονιστών κατά την εκπόνηση της μελέτης του έργου είναι αυτά που σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις παρέχουν το δικαίωμα υπογραφής της συγκεκριμένης μελέτης. Επιπλέον, οι Συντονιστές που ορίζονται για θέματα ασφάλειας και υγείας κατά την εκπόνηση της μελέτης του έργου: α. Συντονίζουν τη συνεργασία και την εφαρμογή των αρχών πρόληψης κατά το στάδιο που εκπονείται η μελέτη. β. Καταρτίζουν ή αναθέτουν την κατάρτιση του Σχεδίου Ασφάλειας και Υγείας (ΣΑΥ). γ. Καταρτίζουν το Φάκελο Ασφάλειας και Υγείας (ΦΑΥ). Προσόντα και καθήκοντα των Συντονιστών κατά την εκτέλεση του έργου. Τα προσόντα των Συντονιστών Ασφάλειας και Υγείας κατά την εκτέλεση του έργου είναι αυτά που προβλέπονται και για τους Τεχνικούς Ασφάλειας. Πρέπει να αναφερθεί ότι, στους Συντονιστές Ασφαλείας είναι δυνατόν να ανατεθούν το έργο και οι αρμοδιότητες του Τεχνικού Ασφάλειας με την προϋπόθεση ότι ο χρόνος απασχόλησης δεν συμψηφίζεται, αλλά υπολογίζεται και εκτελείται ανεξάρτητα. Ειδικότερα, οι συντονιστές που ορίζονται για θέματα Ασφάλειας και Υγείας κατά την εκτέλεση του έργου είναι αρμόδιοι για τα παρακάτω: α. Να συντονίζουν την εφαρμογή των γενικών αρχών πρόληψης και ασφάλειας στις τεχνικές ή/και οργανωτικές επιλογές, προκειμένου να προγραμματίζονται οι διάφορες εργασίες ή φάσεις εργασίας που διεξάγονται ταυτόχρονα ή διαδοχικά και στην πρόβλεψη της διάρκειας εκτέλεσης των διαφόρων αυτών εργασιών ή φάσεων εργασίας. β. Να συντονίζουν την εφαρμογή των σχετικών διατάξεων μεριμνώντας ώστε οι εργολάβοι και υπεργολάβοι και, εάν αυτό είναι αναγκαίο για την προστασία των εργαζομένων, οι αυτοαπασχολούμενοι να εφαρμόζουν με συνέπεια τις προβλεπόμενες αρχές και, όποτε απαιτείται, να εφαρμόζουν το σχέδιο ασφάλειας και υγείας. γ. Να αναπροσαρμόζουν το Σχέδιο Ασφάλειας και Υγείας δ. Να οργανώνουν μαζί με τον Τεχνικό Ασφάλειας και τον Ιατρό Εργασίας τη συνεργασία, μεταξύ των εργολάβων και υπεργολάβων, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που διαδέχονται ο ένας τον άλλον στο εργοτάξιο, και το συντονισμό των δραστηριοτήτων για την προστασία των εργαζομένων και την πρόληψη των ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών, καθώς και την αμοιβαία ενημέρωσή τους, μεριμνώντας για τη συμμετοχή εφόσον υπάρχει ανάγκη των αυτοαπασχολουμένων. ε. Να συντονίζουν την εποπτεία για την ορθή εφαρμογή των εργασιακών διαδικασιών. στ. Να λαμβάνουν τα αναγκαία μέτρα ώστε να επιτρέπεται η είσοδος στο εργοτάξιο μόνο στα πρόσωπα που έχουν τη σχετική άδεια. ζ. Να συνεργάζονται με τον/τους Τεχνικό/ους Ασφάλειας και το/τους Ιατρό/ους Εργασίας καθ όλη τη διάρκεια απασχόλησης στο εργοτάξιο και ζητούν τη γνώμη τους κάθε φορά που κρίνουν απαραίτητο. Όλες οι νομοθετικές διατάξεις είναι ελεύθερα διαθέσιμες σε μορφή pdf στο website της ΓΕΝΙΚΗΣ ΕΞ.Υ.Π.Π. ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ Α.Ε., www.exypp.gr στο link ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ή απευθείας στο http://www.exypp.gr/searchlaw.html Του Γιώργου Ευθυμίου Διπλ. Μηχανικού Ορυκτών Πόρων Διευθυντής του τμήματος Τεχνικών και Βιομηχανικών Έργων της ΓΕΠ
Ο Ρόλοσ τησ διατροφησ στην υγεία Μία καλά ισορροπημένη διατροφή προασπίζει την υγεία, σε βιολογικό, ψυχικό, πνευματικό και επαγγελματικό επίπεδο. Το διατροφικό προφίλ των περισσότερων εργαζομένων δυστυχώς χαρακτηρίζεται από λίγα γεύματα, φαγητό «στο πόδι» και καθυστερημένο βραδινό. Ωστόσο, η έντονα στρεσσογόνος επαγγελματική ζωή και οι απαιτήσεις πνευματικής διαύγειας αυξάνουν αυτόματα τις ανάγκες του οργανισμού σε αντιοξειδωτικά, βιταμίνες και μη θρεπτικά συστατικά. Το στρες επιβαρύνει την υγεία και συμβάλλει στην εμφάνιση συμπτωμάτων όπως η εύκολη κόπωση, η αδυναμία συγκέντρωσης, η ευερεθιστότητα, η εξασθένηση του ανοσοποιητικού και πολλά άλλα. Για μια καλή υγεία πρέπει να λαμβάνεται μια ποικιλία από τροφές, όπως τα δημητριακά ολικής άλεσης, φρούτα, λαχανικά, υγιεινά λιπαρά οξέα και γαλακτοκομικά προϊόντα χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά. Σε γενικές γραμμές, μια υγιεινή διατροφή περιλαμβάνει τα εξής: Τουλάχιστον τρεις μικρομερίδες δημητριακών ολικής αλέσεως, όπως ολικής αλέσεως ψωμί, δημητριακά, ζυμαρικά, καφέ ρύζι ή βρώμη. 3 μερίδες γαλακτοκομικών προϊόντων χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά (ή χωρίς λιπαρά), όπως χαμηλών λιπαρών ή χωρίς λιπαρά γάλα, γιαούρτι ή τυρί. 5-6 μικρομερίδες απαραίτητης πρωτεΐνης για τον οργανισμό, όπως πρωτεΐνη άπαχου κρέατος (κοτόπουλο και γαλοπούλα), μέτρια λιπαρού (όπως τα ψάρια) και τέλος συμπληρωματική πρωτεΐνη φυτικής προελεύσεως (όπως τα φασόλια, οι φακές και τα μπιζέλια, ρεβίθια) σε συνδυασμό με αμυλώδη τρόφιμα (π.χ. ρύζι). 2 φλιτζάνια φρούτα όπως μήλα, μούρα, πορτοκάλια, μπανάνες και αχλάδια. 2-3 φλιτζάνια λαχανικά, όπως τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, ντομάτα, κολοκύθα, πιπεριές, κρεμμύδια, μπρόκολα, μανιτάρια και καρότα. Η γνωστή σε όλους μεσογειακή διατροφή είναι η καλύτερη λύση για να εφαρμοστούν οι παραπάνω αρχές. Φαίνεται ότι η μεσογειακή διατροφή συνδέεται με μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών παθήσεων, παχυσαρκίας, κάποιων μορφών καρκίνου, διαβήτη τύπου 2, ρευματοειδούς αρθρίτιδας ενώ επιπλέον έχει βρεθεί ότι άτομα τα οποία ακολουθούν αυτό το μοντέλο διατροφής έχουν μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής. Το μενού είναι απλό και στηρίζεται στα εξής: Υψηλή κατανάλωση σιτηρών και δημητριακών Υψηλή κατανάλωση οσπρίων Υψηλή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών Το ελαιόλαδο σαν κύρια πηγή λίπους καθημερινά Μέτρια έως υψηλή κατανάλωση ψαριών και θαλασσινών Κατανάλωση γαλακτοκομικών σε μέτριες ποσότητες. Μέτρια κατανάλωση πουλερικών Κατανάλωση κόκκινου κρέατος λίγες φορές το μήνα. Κατανάλωση οίνου σε μικρές ποσότητες στα γεύματα Το λίπος και ειδικά το κορεσμένο αποτελεί το βασικότερο παράγοντα εμφάνισης καρδιαγγειακών παθήσεων. Το ελαιόλαδο το οποίο αποτελεί την κύρια πηγή λίπους στη Μεσογειακή Διατροφή περιέχει μονοακόρεστα λιπαρά οξέα, τα οποία αντίθετα με τα κορεσμένα μειώνουν την χοληστερίνη στο αίμα καθώς και τους άλλους παράγοντες και προστατεύουν και από τον καρκίνο. Συμβουλές για το γραφείο: Τι πρέπει Ένα μπουκαλάκι νερό Αποξηραμένα φρούτα, μπάρες δημητριακών, γιαούρτι χαμηλών λιπαρών Χρήση της σκάλας αντί του ασανσέρ Προετοιμασία γεύματος από το σπίτι Γεύμα σε συνθήκες ηρεμίες και χαλάρωσης Κατανάλωση 3 γευμάτων Κατανάλωση τροφίμων όλων των ομάδων Έλεγχος ζάχαρης και αλατιού Ισορροπημένα γεύματα Γεύμα όταν υπάρχει αίσθηση πείνας Επιλογή βραστών/ ψητών Τι δεν πρέπει Αναψυκτικά με μεγάλη περιεκτικότητα σε ζάχαρη Πατατάκια, γκοφρέτες, fast-food Κάπνισμα στο διάλειμμα Delivery Γεύμα μπροστά στον υπολογιστή ή την τηλεόραση Παράλειψη πρωινού Αποκλεισμός οσπρίων/ λαχανικών/ ψαριών από το διαιτολόγιο Ανεξέλεγκτη κατανάλωση σνακ πλούσιων σε αλάτι ή/ και ζάχαρη Εξαντλητικές δίαιτες/ πολυφαγία Γεύμα από νευρικότητα/ συνήθεια Επιλογή τηγανητών/ σώς Η απομάκρυνση των Ελλήνων από το μοντέλο της μεσογειακής διατροφής έχει εμφανή αποτελέσματα στους δείκτες παχυσαρκίας και τη συχνότητα καρδιαγγειακών νοσημάτων. Συγκεκριμένα η παχυσαρκία έχει προσλάβει διαστάσεις πανδημίας στις περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες- το ίδιο ισχύει και στη χώρα μας. Οι σύμβουλοι υγείας της ΓΕΠ μπορούν να συμβάλουν στην υιοθέτηση μίας κουλτούρας υγιεινής διατροφής, μέσω της ευαισθητοποίησης και της ενημέρωσης των εργαζομένων. Η ΓΕΠ διοργανώνει Ομαδικά Σεμινάρια Σωστής Διατροφής, είτε στο χώρο εκπαιδεύσεων που διαθέτει στα κεντρικά γραφεία της είτε σε κατάλληλα διαμορφωμένο χώρο στην κάθε επιχείρηση. Τα Σεμινάρια αυτά δεν έχουν την «κλασσική» μορφή διάλεξης, αλλά είναι βιωματικά και προσεγγίζουν τα θέματα μέσω συζήτησης και ουσιαστικής εμπλοκής των συμμετεχόντων στην εκπαιδευτική διαδικασία. Το Τμήμα Υγείας της εταιρίας μας έχει μεγάλη εμπειρία στην Αγωγή και Προαγωγή Υγείας, ενώ τα σχετικά εκπαιδευτικά προγράμματα επιδοτούνται μέσω του ΟΑΕΔ (ΛΑΕΚ-45). Για οποιαδήποτε συμπληρωματική πληροφορία, μπορείτε να έρθετε σε άμεση επικοινωνία μαζί μας, ώστε να υλοποιήσουμε ένα πρόγραμμα Σωστής Διατροφής, ειδικά διαμορφωμένο στις ανάγκες σας. Της Βάλιας Τσοπόκη Νοσηλεύτριας ΕΚΠΑ MSC Public Health, PhD(c)
υποστηριξη επιχειρησεων για την υλοποιηση επενδυτικων σχεδιων αναπτυξησ - παροχησ καινοτομων προϊοντων και υπηρεσιων προστιθεμενησ αξιασ (ICT4Growth) ΣΚΟΠΟΣ Στόχος της δράσης είναι η ενίσχυση επιχειρηματικών δραστηριοτήτων τεχνολογικής καινοτομίας μέσα από την υλοποίηση αντίστοιχων επενδυτικών σχεδίων με απώτερο σκοπό την ανάπτυξη νέων Υπηρεσιών Προστιθέμενης Αξίας για τη(ν) ενίσχυση της υγιούς επιχειρηματικότητας με την κατάλληλη αξιοποίηση των ΤΠΕ ουσιαστική ενδυνάμωση του κλάδου υπηρεσιών ΤΠΕ της ελληνικής οικονομίας (σε όρους ανταγωνιστικότητας και εξωστρέφειας) δημιουργία νέων προϊόντων, υπηρεσιών και περιεχομένου προστιθέμενης αξίας που δύναται να έχουν εμπορική προοπτική και βιωσιμότητα. ΕΝΙΣΧΥΟΜΕΝΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ Η Δράση ενισχύει ώριμα επενδυτικά σχέδια για το σχεδιασμό, την ανάπτυξη και την εμπορική διάθεση καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών προστιθέμενης αξίας, που αφορούν ή βασίζονται σε Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ). Τα προϊόντα και οι υπηρεσίες που θα αναπτυχθούν μέσω των επενδυτικών σχεδίων μπορούν να απευθύνονται τόσο σε μεμονωμένους καταναλωτές, όσο και σε άλλες επιχειρήσεις. Μπορούν επίσης να αφορούν το τελικό προϊόν/ υπηρεσία ή μέρος ενός πιο σύνθετου συστήματος. Σε κάθε περίπτωση, το παραγόμενο αποτέλεσμα της επένδυσης (προϊόν ή υπηρεσία) θα πρέπει να: είναι ώριμο τεχνολογικά και πλήρως λειτουργικό σε σχέση με το σκοπό για τον οποίο προορίζεται, αξιοποιεί τεχνολογίες αιχμής, χαρακτηρίζεται από καινοτομία αναφορικά με τις αξιοποιούμενες τεχνολογίες, τη φύση των παρεχόμενων υπηρεσιών ή το συνολικότερο επιχειρηματικό μοντέλο διάθεσης. απευθύνεται σε σαφώς ορισμένη αγορά-στόχο και να καλύπτει διαπιστωμένες και πραγματικές ανάγκες της αγοράς αυτής. είναι ανταγωνιστικό σε σύγκριση με αντίστοιχα προϊόντα ή υπηρεσίες που τυχόν διατίθενται στο εξωτερικό (στις περιπτώσεις όπου υπάρχει ήδη ανταγωνιστική αγορά). Ενδεικτικά και όχι περιοριστικά, οι υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας δύναται να αφορούν: Ενέργεια και πράσινη ανάπτυξη (προϊόντα και υπηρεσίες για smart grids, διαχείριση ενεργειακών πόρων, διαχείριση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας κλπ.). Γεωργία, Αλιεία και Τρόφιμα (π.χ. ιχνιλασιμότητα & ασφάλεια τροφίμων, αυτοματοποιημένη διαχείριση γεωργικών εκμεταλλεύσεων κλπ.). Τουρισμό, Πολιτισμό και Ψυχαγωγία (Online gaming, destination mgt, virtual tours κλπ.). Υγεία και Πρόνοια (υποστήριξη ηλικιωμένων ή ασθενών με χρόνιες παθήσεις, τηλεϊατρική κλπ.). Ηλεκτρονικές Επικοινωνίες. Μεταφορές. Τη νέα παγκόσμια αγορά του Internet (π.χ social web, semantic web, internet of things κλπ.) Επισημαίνεται ότι οι ενισχυόμενες επενδύσεις αφορούν την προσφορά νέων υπηρεσιών ή προϊόντων που βασίζονται στις ΤΠΕ και απευθύνονται στους ανωτέρω (ενδεικτικά) κλάδους και όχι τη ζήτηση (προμήθεια) αντίστοιχων τεχνολογιών για μεμονωμένες παραγωγικές επενδύσεις. ΕΠΙΛΕΞΙΜΟΙ ΦΟΡΕΙΣ Προτάσεις μπορούν να υποβάλλουν μεμονωμένες υφιστάμενες, νεοϊδρυθείσες και υπό σύσταση επιχειρήσεις ιδιωτικού δικαίου ή συμπράξεις αυτών, ανεξαρτήτως νομικής μορφής, που δραστηριοποιούνται νόμιμα στην Ελληνική επικράτεια και ορισμένες εξαιρέσεις προβληματικών επιχειρήσεων και επιχειρήσεων που χρηματοδοτούνται από το ΕΓΤΑΑ.
ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ Οι ενισχυόμενες επενδύσεις διακρίνονται σε 2 κατηγορίες, για τις οποίες ισχύουν διαφορετικοί κατά περίπτωση- όροι αναφορικά με την επιλογή και τη χρηματοδότησή τους: Κατηγορία Ι: Μεσαίου μεγέθους επενδυτικά σχέδια. Κατηγορία ΙΙ: Επενδυτικά Σχέδια Σημαντικού Εύρους. ΠΡΟΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΕΝΙΣΧΥΟΜΕΝΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ Κατηγορία Ι: 300.000 μέχρι και 5.000.000 Κατηγορία ΙΙ: 5.000.000 μέχρι και 20.000.000 ΦΑΣΕΙΣ & ΕΝΙΣΧΥΟΜΕΝΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ Φάση Α: Υποστήριξη της Έρευνας, Σχεδιασμού και Ανάπτυξης των νέων προϊόντων/ υπηρεσιών (R&D stage) Α1: Ενέργειες προετοιμασίας & σχεδιασμού. Αντικείμενο Εκροές Επιμέρους όροι Α2: Ενέργειες βιομηχανικής έρευνας. Αντικείμενο Εκροές Επιμέρους όροι Α3: Ενέργειες Ανάπτυξης. Αντικείμενο Εκροές Επιμέρους όροι Εκπόνηση μελέτης τεχνικής σκοπιμότητας και λεπτομερής σχεδιασμός προετοιμασία των επιμέρους ενεργειών της Φάσης Α Αναλυτικό πλάνο ενεργειών έρευνας και ανάπτυξης. Αναλυτικές τεχνικές προδιαγραφές σχεδιασμού, proof of concept, μη λειτουργικό πρωτότυπο για επιδεικτικούς σκοπούς κλπ Εφόσον ο λεπτομερής σχεδιασμός οδηγεί σε τροποποίηση των λειτουργικών ή τεχνικών χαρακτηριστικών της υπηρεσίας / προϊόντος, θα πρέπει να τεθεί προς επαναξιολόγηση και έγκριση από το αρμόδιο όργανο του Ενδιάμεσου Φορέα της Δράση Σχεδιασμένη έρευνα και διερεύνηση για την απόκτηση γνώσεων που θα αξιοποιηθούν στην μετέπειτα ανάπτυξη των συγκεκριμένων προϊόντων. Δημιουργία συστατικών πολύπλοκων συστημάτων για την επικύρωση τεχνολογίας πολλαπλών εφαρμογών Αποτελέσματα βιομηχανικής έρευνας (π.χ. τεκμηρίωση, λογισμικό κλπ.). Κατοχυρωμένες πατέντες (όπου υπάρχει εφαρμογή) Επισημαίνεται ότι στην πρόταση θα πρέπει να τεκμηριώνεται και να εξηγείται με πειστικότητα και σαφήνεια (i) γιατί το συγκεκριμένο επενδυτικό σχέδιο απαιτεί τη διεξαγωγή ενεργειών βιομηχανικής έρευνας πριν το στάδιο της ανάπτυξης του συγκεκριμένου προϊόντος ή υπηρεσίας, (ii) τις ακριβείς ενέργειες που συνιστούν βιομηχανική έρευνα και το σημείο διαχωρισμού τους από τις ενέργειες ανάπτυξης. Σε διαφορετική περίπτωση, όλες οι σχετικές ενέργειες θα λαμβάνονται υπόψη ως «πειραματική ανάπτυξη» και θα μεταπίπτουν στην επόμενη κατηγορία ενεργειών (Α3). Ανάπτυξη του προϊόντος ή της υπηρεσίας και λειτουργία του σε δοκιμαστικό περιβάλλον. Εκροές: Πλήρως λειτουργικό πρωτότυπο του προϊόντος ή της υπηρεσίας, με υλοποιημένα όλα τα χαρακτηριστικά όπως αυτά είχαν αρχικά περιγραφεί στην αρχική πρόταση και τυχόν εξειδικευθεί ή επικαιροποιηθεί στη μελέτη τεχνικής σκοπιμότητας. Τεχνική τεκμηρίωση του υλοποιηθέντος προϊόντος/ υπηρεσίας. Πλάνο δοκιμών και ελέγχων αποδοχής που θα αξιοποιηθεί στο πλαίσιο της πιστοποίησης Πλήρως λειτουργικό πρωτότυπο του προϊόντος ή της υπηρεσίας, με υλοποιημένα όλα τα χαρακτηριστικά όπως αυτά είχαν αρχικά περιγραφεί στην αρχική πρόταση και τυχόν εξειδικευθεί ή επικαιροποιηθεί στη μελέτη τεχνικής σκοπιμότητας. Τεχνική τεκμηρίωση του υλοποιηθέντος προϊόντος/ υπηρεσίας. Πλάνο δοκιμών και ελέγχων αποδοχής που θα αξιοποιηθεί στο πλαίσιο της πιστοποίησης Επισημαίνεται ότι η ανάπτυξη θα πρέπει να καταλήξει σε ένα ολοκληρωμένο και επιδείξιμο αποτέλεσμα, το οποίο θα περιλαμβάνει όλα τα χαρακτηριστικά της τελικής υπηρεσίας ή προϊόντος, όπως τελικά θα αναμένεται να διατεθεί εμπορικά Α4: Ενέργειες απόκτησης δικαιωμάτων βιομηχανικής ιδιοκτησίας (επιλέξιμες μόνο για ΜΜΕ). Αντικείμενο Απόκτηση και επικύρωση διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και άλλων δικαιωμάτων βιομηχανικής ιδιοκτησίας Εκροές Διπλώματα και πιστοποιητικά (αρχικά ή ανανεώσεις αυτών) Επιμέρους όροι Α5: Ενέργειες διαχείρισης, υποστήριξης και συντονισμού της έρευνας & ανάπτυξης. Διαχειριστική και λειτουργική υποστήριξη των ενεργειών έρευνας και ανάπτυξης. Στη συγκεκριμένη κατηγορία εντάσσονται όλες οι υποστηρικτικές ενέργειες για τη διενέργεια της έρευνας και Αντικείμενο ανάπτυξης (δηλ. των ενεργειών των κατηγοριών Α2 και Α3). Στην κατηγορία αυτή θα ενταχθούν συμπληρωματικές δραστηριότητες και δαπάνες που δεν μπορούν να χαρακτηριστούν καθαυτές ως έρευνα ή ανάπτυξη, αλλά την υποστηρίζουν. Εκροές Επιμέρους όροι
Φάση Β: Υποστήριξη της εμπορικής διάθεσης των νέων προϊόντων/ υπηρεσιών (commercialization Stage). Β1: Ενέργειες εγκατάστασης και θέσης σε λειτουργία παραγωγικών υποδομών. Αντικείμενο Εκροές Επιμέρους όροι Διαμόρφωση κτιρίων, μηχανήματα, τεχνικές εγκαταστάσεις, ηλεκτρονικός και υποστηρικτικός εξοπλισμός και λοιπές επενδύσεις σε υλικές υποδομές, που απαιτούνται για την θέση της επένδυσης σε παραγωγική λειτουργία και την εμπορική διάθεση των υπηρεσιών Υποδομές σε παραγωγική λειτουργία Η επένδυση θα πρέπει να διατηρηθεί στην περιοχή όπου χορηγείται η ενίσχυση για τουλάχιστον πέντε έτη ή τρία έτη στην περίπτωση ΜΜΕ, μετά την ολοκλήρωση της Β Φάσης του Έργου. Είναι δυνατή η αντικατάσταση τμημάτων των υποδομών υπό την αίρεση διατήρησης και συνέχισης της οικονομικής δραστηριότητας για την απαιτούμενη περίοδο. Τα στοιχεία ενεργητικού που αποκτώνται πρέπει να είναι καινούργια. Β2: Ενέργειες προετοιμασίας διάθεσης τελικού προϊόντος/ υπηρεσίας. Τελική διαμόρφωση προϊόντος (π.χ. Packaging) ή υπηρεσίας που απαιτείται για την εμπορική του διάθεση. Προμήθεια λογισμικού και πλατφορμών τρίτων κατασκευαστών που απαιτούνται για την εμπορική λειτουργία Αντικείμενο της υπηρεσίας. Δημιουργία ταυτότητας προϊόντος/branding, εμπορικών σημάτων και λοιπές επενδύσεις σε άυλα στοιχεία ενεργητικού. Εκροές Επιμέρους όροι Β3: Ενέργειες επιχειρηματικής δικτύωσης (επιλέξιμες μόνο για ΜΜΕ). Παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών από εξωτερικούς συμβούλους για την επιχειρηματική δικτύωση και την περαιτέρω χρηματοδότηση ανάπτυξη της επιχείρησης. Αντικείμενο Ενδεικτικά: σχεδιασμός και οργάνωση δικτύου πωλήσεων, υποστήριξη της επιχειρηματικής ανάπτυξης στο εξωτερικό, επικαιροποιημένο Marketing plan, business plan για venture capital, υποστήριξη για την εξεύρεση πρόσθετων πόρων. Επίσης ενέργειες συμμετοχής σε εκθέσεις. Εκροές Αναφορικά με τις συμβουλευτικές υπηρεσίες, αυτές θα πρέπει να αφορούν μη συνεχόμενη μη περιοδική δραστηριότητα και να μη συνδέονται με συνήθεις λειτουργικές δαπάνες όπως τακτικές υπηρεσίες παροχής Επιμέρους όροι φορολογικών και νομικών συμβουλών ή διαφημιστικές υπηρεσίες. Αναφορικά με τη συμμετοχή σε εκθέσεις, θα πρέπει να αφορούν πρώτη συμμετοχή στη συγκεκριμένη έκθεση. Τα υποβαλλόμενα επενδυτικά σχέδια μπορούν: είτε να καλύπτουν και τις δύο παραπάνω Φάσεις, είτε να αφορούν αποκλειστικά στη Φάση Β. Δεν επιτρέπεται υποβολή πρότασης που να αφορά μόνο στη Φάση Α. ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ & ΧΡΟΝΙΣΜΟΣ ΕΝΕΡΓΕΙΩΝ Αναφορικά με τα επενδυτικά σχέδια που καλύπτουν και τις δύο Φάσεις: Η συνολική διάρκεια υλοποίησης δεν μπορεί να υπερβαίνει τους 24 μήνες. Η πρώτη φάση δεν μπορεί να υπερβεί τους 18 μήνες, με σημείο εκκίνησης την ημερομηνία έγκρισης του εκάστοτε επενδυτικού σχεδίου. Αναφορικά με επενδυτικά σχέδια που καλύπτουν μόνο της Φάση Β, η συνολική διάρκεια υλοποίησης δεν μπορεί να υπερβεί τους 18 μήνες. ΕΠΙΛΕΞΙΜΕΣ ΔΑΠΑΝΕΣ Κατηγορία Ενεργειών A1: Ενέργειες προετοιμασίας & σχεδιασμού Κατηγορίες Δαπάνης Μέγιστο Ποσοστό Ποσοστό Ενίσχυσης Δ.Α.1.1 Δαπάνες Προσωπικού που συμμετάσχει στην προετοιμασία και το σχεδιασμό της έρευνας, εφόσον τμήμα της προετοιμασίας (π.χ. μελετών κλπ.) υλοποιείται εσωτερικά στην επιχείρηση. Δ.Α.1.2 Δαπάνες προς συμβούλους και εξειδικευμένους εμπειρογνώμονες που καταρτίζουν βάσει συγκεκριμένης σύμβασης τις αντίστοιχες μελέτες. Οι ενισχυόμενες δαπάνες της Κατηγορίας Ενεργειών Α1 δε δύναται να υπερβούν το 5% του συνολικού προϋπολογισμού του επενδυτικού σχεδίου Μικρή Επιχείρηση 50% Μεσαία Επιχείρηση 50% Μεγάλη Επιχείρηση 40%