Νικιτασ Κωνςταντζλλοσ, CEO, ICAP Group 1
Θ κρίςθ που ταλανίηει τα 5 τελευταία χρόνια τθν Ελλάδα είναι θ πρϊτθ γενικευμζνθ κοινωνικι κρίςθ και κρίςθ απαςχόλθςθσ τθσ παγκοςμιοποιθμζνθσ οικονομίασ. 2
Κατάρρευςθ τθσ Μιςκωτισ Εργαςίασ Οι άνεργοι τον Φεβρουάριο του 2015 ιταν 1.206.000 υπερδιπλάςιοι από το 2010. Μόλισ το 53% του ενεργοφ πλθκυςμοφ εργάηεται (63% των ανδρϊν και το 44% των γυναικϊν), που είναι και το χαμθλότερο ςτθν Ευρϊπθ (Μ.Ο ΕΕ 28 = 69%) 44% των ανζργων είναι Μακροχρόνιοι και είναι 2,5 φορζσ περιςςότεροι από το 2010. 3
Κατάρρευςθ τθσ Μιςκωτισ Εργαςίασ 45% των μιςκωτϊν αμείβονται με μιςκοφσ ζωσ 751 ζναντι του 17% του 2012. Μόλισ το 9% των μιςκωτϊν αμείβονται με πάνω από 2.000 το μινα. Μζςοσ Μιςκόσ 1.245 (-12% από το 2010). Μζςοσ Μιςκόσ Μερικισ Απαςχόλθςθσ 453 (-29% από το 2010). 4
Θ φυγι των νζων επιςτθμόνων δεν οφείλεται αποκλειςτικά ςτθν οικονομικι κρίςθ, αλλά θ κρίςθ τθν ενίςχυςε. 5
Βαςικόσ λόγοσ για τθν μετανάςτευςθ είναι θ αναντιςτοιχία μεταξφ προςφοράσ και ηιτθςθσ για τουσ επιςτιμονεσ, αφοφ οι περιςςότερεσ επιχειριςεισ δθμιουργοφν κζςεισ εργαςίασ που παράγουν φτθνζσ υπθρεςίεσ και ςυνεπϊσ δθμιουργοφνται περιοριςμζνεσ κζςεισ απαςχόλθςθσ για επιςτιμονεσ. 6
GENERATION E E Σθμαίνει : Europe, Emigration, Exodus, Escape και είναι θ νζα γενιά Ευρωπαίων Expats Ηει ςε μια Ευρϊπθ που μοιάηει χωρίσ ςφνορα, αλλά που διαχωρίηεται από το επίπεδο τθσ κάκε οικονομίασ. Νζοι πολίτεσ των χωρϊν τθσ Ε.Ε, που αφινουν τθ χϊρα τουσ προσ αναηιτθςθ εργαςιακοφ μζλλοντοσ εντόσ τθσ Ε.Ε, αλλά και εκτόσ. Οι περιςςότεροι προζρχονται από τισ χϊρεσ του Νότου και κυρίωσ από τθν Ζλλάδα. 7
GENERATION G G Σθμαίνει : Νζοι, ταλαντοφχοι Ζλλθνεσ Θ μεγαλφτερθ φυγι νζων επιςτθμόνων (Brain Drain) παγκόςμια. 200.000 ζφυγαν τα 5 τελευταία χρόνια 2% του πλθκυςμοφ 10% των επιςτθμόνων 300% αφξθςθ 8
GENERATION G Οι μιςοί εργάηονται ςτθν Γερμανία (κυρίωσ Γιατροί : 35.000) και ςτθν Αγγλία (κυρίωσ ςε Xρθματοοικονομικά και Πανεπιςτιμια). 50.000 ςπουδάηουν ςτο εξωτερικό και είναι αρκετά πικανόν να μείνουν να εργαςτοφν εκεί. CNBC : Πραγματικι τραγωδία για τθν Ελλάδα θ ευρεία διαρροι ταλζντων προσ το εξωτερικό 9
Προβλθματιςμοί Πωσ κα ςταματιςουμε τθν υπζρμετρθ φυγι των ταλζντων προσ το εξωτερικό; Πωσ κα φζρουμε πίςω τα ταλζντα που διαπρζπουν ςτο εξωτερικό; Ποιοσ είναι ο κομβικόσ ρόλοσ των Επιχειριςεων για τθν προςζλκυςθ και διακράτθςθ των ταλζντων; 10
Τι μπορεί να γίνει; Το ηιτθμα πρζπει να αποτελζςει Εκνικι προτεραιότθτα Επιλογι των παραγωγικϊν τομζων ςτουσ οποίουσ θ χϊρα κα ειδικευτεί για να γίνει ανταγωνιςτικι ςτθν παγκόςμια οικονομικι ςκθνι Σφνδεςθ εκπαίδευςθσ με τθν παραγωγικι εξειδίκευςθ τθσ χϊρασ 11
Reverse Brain Drain Programs Κίνθτρα ςε επιςτθμονικό προςωπικό και επιτυχθμζνουσ μετανάςτεσ για να επιςτρζψουν ςτθν πατρίδα τουσ, μόνιμα ι προςωρινά 12
Θετικά ςθμεία : Οι νζοι επιςτιμονεσ ςε αναπτυγμζνεσ χϊρεσ του εξωτερικοφ, αποκτοφν τεχνογνωςία, επαγγελματικι εμπειρία και γνωριμίεσ που κα τουσ καταςτιςουν χρθςιμότατουσ ςτθν Χϊρα μασ. Θ πολφτιμθ εμπειρία και τεχνογνωςία τουσ μπορεί να αξιοποιθκεί ςε ςυνεργαςίεσ με εγχϊρια ερευνθτικά / τεχνολογικά ινςτιτοφτα, πανεπιςτθμιακά ιδρφματα και επιχειριςεισ (ακόμθ κι αν παραμείνουν ςτο εξωτερικό). 13
Ζρευνα τθσ ICAP Group Young Talented Greeks working abroad 14
Δεδομζνα Απάντθςαν 1325 άτομα 56 χϊρεσ Απρίλιοσ Μάιοσ 2015 10 10 10 11 109 15 14 19 16 21 22 22 24 26 50 52 54 75 42% 78 87 438 58% Άνδρασ Γυναίκα United Kingdom Netherlands Switzerland Germany United States Belgium Ireland Spain France Romania Luxembourg Finland United Arab Emirates Malta Canada Slovakia Czech Republic Sweden Hungary Singapore Other 15
Θλικία και Οικογενειακι Κατάςταςθ 40% 35% 35% 30% 30% 25% 16% Ανφπανδροσ/θ 20% 15% 10% 5% 6% 18% 12% 13% 7 Παντρεμζνοσ/θ Παντρεμζνοσ/θ με παιδί(ά) 0% 18-25 26-30 31-35 36-40 >41 16
Επίπεδο Σπουδϊν 12% 3% 8% 16% 6 Χωρίσ πτυχίο Πτυχίο ΤΕΙ Πτυχίο ΑΕΙ Μεταπτυχιακό Διδακτορικό 17
Πεδίο Σπουδϊν 2% 2% 2% 2% 2% 2% 2% 3% 3% 3% 2% 3% 3% 5% 0% 0% 0% 0% Percent 0% 15% 9% 7% 13% 10% Μθχανικοί Πλθροφορικι Οργάνωςθ & Διοίκθςθ Επιχειριςεων Οικονομικζσ Επιςτιμεσ Λογιςτικι & Χρθματοοικονομικά Marketing Φιλολογία Κοινωνικζσ Επιςτιμεσ Διοίκθςθ Ανκρώπινου Δυναμικοφ Ψυχολογία Νομικζσ Επιςτιμεσ Τουριςτικά Ιατρικι Επιςτιμεσ Υγείασ Πολιτικζσ Επιςτιμεσ Παιδαγωγικά Μακθματικά Βιολογία Ιςτορία & Αρχαιολογία Δθμοςιογραφία & ΜΜΕ Χθμικοί Περιβαλλοντικζσ Επιςτιμεσ Καλών Τεχνών Αρχιτεκτονικι Γραφικζσ Τζχνεσ Διαφιμιςθ Ναυτιλιακά Στατιςτικι Γεωπονία Φυςικι Αγωγι & Ακλθτιςμόσ Μουςικι Αγροτικι Οικονομία & Ανάπτυξθ Θεολογία Νοςθλευτικι Κτθνιατρικι Άλλο 18
Χϊρα Σπουδϊν Πρώτο Πτυχίο Μεταπτυχιακό 2% 13% 0% 79% Greece United Kingdom United States Germany Italy France Cyprus Belgium Bulgaria Ireland Spain Australia 2% 4% 4% 9% 22% 2% 2% 2% 3% 6% Διδακτορικό 9% 46% 0% 2 0% 0% United Kingdom Greece United States France Germany Netherlands 49% United Kingdom Greece Netherlands United States France Germany Belgium Spain Italy Sweden Switzerland Denmark Belgium Canada Ireland 19
Σε ποια χρονικι ςτιγμι και για ποιο λόγο μεταβικατε ςτο εξωτερικό; 7,80% 11,80% Για να ςπουδάςω ςτο πρώτο πτυχίο μου Για να ςπουδάςω ςτο μεταπτυχιακό μου 29,70% Για να ςπουδάςω ςτο διδακτορικό μου 47,10% 3,70% Για να εργαςτώ, ζχοντασ ιδθ εργαςτεί ςτθν Ελλάδα Για να εργαςτώ, χωρίσ να ζχω εργαςτεί ςτθν Ελλάδα Το 47% είχε εργαςτεί ςτθν Ελλάδα πριν φφγει για το εξωτερικό. Αυτό είναι μια ιςχυρι ζνδειξθ πωσ θ κρίςθ επθρζαςε ςε μεγάλο βακμό το brain drain 20
Πόςο χρόνο εργάηεςτε ςτο εξωτερικό; 40% 35% 38% 37% 30% 25% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 0-2 2-5 >5 Ζτθ Το 63% των ερωτθκζντων ζχουν φφγει από τθν Ελλάδα μζςα ςτα τελευταία 5 χρόνια τθσ κρίςθσ 21
Κλάδοσ εταιρείασ ςτθν οποία εργάηεςτε; IT Τραπεηικόσ, Οικονομικόσ και Αςφαλιςτικόσ 1,10% Εκπαίδευςθ Επιςτιμθ & Ζρευνα Καταςκευαςτικόσ Υπθρεςίεσ προσ επιχειριςεισ Καταναλωτικά Προϊόντα Βιομθχανία Υπθρεςίεσ Υγείασ Τουριςτικόσ Media & Διαφιμιςθ Σφμβουλοι Επιχειριςεων 2,80% 2,60% 3,30% 3,60% 3,90% 4,00% 4,30% 1,50% 2,20% 1,20% 0,50% 0,00% 11,60% 10,60% 9,70% Τθλεπικοινωνίεσ Δθμόςιοσ Τομζασ Φαρμακευτικόσ Μεταφορζσ & Logistics Λιανικό Εμπόριο 4,30% 4,30% 4,50% 4,50% 5,60% 5,60% 8,40% Κοινωνικζσ Υπθρεςίεσ Τθλεφωνικό Κζντρο Πολιτιςμόσ & Τζχνεσ Ναυτιλιακόσ Real Estate Άλλο 22
Εξειδίκευςθ Άλλο Πλθροφορικι 0,80% 2,70% 2,00% 0,60% Οικονομικζσ υπθρεςίεσ 6,40% 6,30% 4,80% 4,80% 18,30% 12,60% Marketing Ερευνθτισ Επαγγελματίασ (π.χ. Ιατρόσ, δικθγόροσ κ.α.) Σφμβουλοσ 6,90% Υποςτθρικτικζσ υπθρεςίεσ 7,30% 11,40% Ζρευνα και Ανάπτυξθ 7,30% 7,80% Πωλιςεισ Ανκρώπινο Δυναμικό Logistics Παραγωγι Δθμόςιεσ ςχζςεισ Προμικειεσ 23
Επίπεδο κζςθσ εργαςίασ 70,00% 60,8% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 15,6% 10,00% 2,6% 8,4% 7% 5,5% 0,00% Πρακτικι Άςκθςθ Νεοειςερχόμενοσ/θ Υπάλλθλοσ Προϊςτάμενοσ/θ Διευκυντισ/ρια Ανώτατο Στζλεχοσ Θ ςυντριπτικι πλειοψθφία των Ελλινων ςτο εξωτερικό είναι ςε κζςθ χωρίσ Διοικθτικι ευκφνθ. 24
Ποιοσ είναι ο μικτόσ ετιςιοσ μιςκόσ ςασ; (ευρϊ) 35,00% 31,4% 30,00% 25,00% 20,00% 21,3% 20,4% 15,00% 10,00% 16, 10,9% 5,00% 0,00% < 20.000 21.000 40.000 41.000 60.000 61.000 100.000 >100.000 Το 52% των ςυμμετεχόντων ςτθν ζρευνα αμείβεται με 21.000 μζχρι 60.000 Το 27% αμείβεται > 61.000 Αντίςτοιχο ποςοςτό ζχει κζςθ προϊςτάμενου και άνω 25
Άλλεσ παροχζσ (επιπλζον των ωσ άνω αποδοχϊν) 70% 66% 60% 54% 50% 40% 34% 32% 38% 30% 20% 22% 20% 18% 10% 10% 9% 7% 1 10% 9% 0% Σχετικά χαμθλζσ παροχζσ κφρουσ: αυτοκίνθτα, κινθτά Αλλά 53% ςυνταξιοδοτικό (διακράτθςθ) 26
Ποιοι είναι οι κυριότεροι λόγοι για τουσ οποίουσ επιλζξατε να εργαςτείτε ςτο εξωτερικό; 3 Λόγοι Η μειωμζνθ αξιοκρατία και θ διαφκορά ςτθν Ελλάδα 37% Η οικονομικι κρίςθ και αβεβαιότθτα που υπάρχει ςτθν Ελλάδα Προοπτικζσ εξζλιξθσ ςτθ χώρα του εξωτερικοφ 33% 33% Καλφτερεσ εργαςιακζσ ςυνκικεσ ςτθ χώρα του εξωτερικοφ Η αδυναμία εφρεςθσ εργαςίασ ςτον τομζα μου 24% 26% Μεγαλφτερεσ αποδοχζσ ςτθ χώρα του εξωτερικοφ Απόκτθςθ εργαςιακισ εμπειρίασ και εμπειριών ηωισ ςτο εξωτερικό 22% 2 Η κουλτοφρα των εταιρειών ςτθν Ελλάδα Η ανεργία ςτθν Ελλάδα Η νοοτροπία ςτθ χώρα του εξωτερικοφ μοφ ταιριάηει καλφτερα Η αναγνώριςθ των προςόντων μου ςτθ χώρα του εξωτερικοφ Μεγάλθ προςφορά κζςεων εργαςίασ ςτο αντικείμενό μου/ειδικότθτά μου ςτθ χώρα του εξωτερικοφ Προςφορά κζςθσ μετά το πζρασ των ςπουδών μου ςτθ χώρα του εξωτερικοφ Ο/Η ςφντροφόσ μου εργαηόταν ιδθ ςτθ χώρα του εξωτερικοφ και τον/τθν ακολοφκθςα Άλλοσ λόγοσ 2% 6% 7% 7% 17% 16% 15% 14% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 27
Τι κα ςασ ζκανε να επιςτρζψετε για εργαςία ςτθν Ελλάδα; 3 Λόγοι Το κλίμα και ο τρόποσ ηωισ ςτθν Ελλάδα Αντίςτοιχο/ καλφτερο πακζτο αποδοχών από αυτό που ζχω τώρα (με βάςθ το κόςτοσ ηωισ ςτθν Ελλάδα) Η βελτίωςθ τθσ οικονομικισ κατάςταςθσ ςτθν Ελλάδα 34% 42% 45% Οικογενειακοί λόγοι (απόςταςθ, αλλαγι οικογενειακισ κατάςταςθσ κ.α.) 30% Αναγνώριςθ τθσ εργαςιακισ εμπειρίασ που ζχω αποκτιςει ςτο εξωτερικό 26% Καλφτερεσ προοπτικζσ εξζλιξθσ από αυτζσ που ζχω τώρα Δε κα επζςτρεφα ςτθν Ελλάδα 20% 22% Η δυνατότθτα ανάπτυξθσ τθσ δικισ μου επιχείρθςθσ/ δουλειάσ 13% Εργαςία ςε καλφτερθ εταιρεία από αυτι ςτθν οποία εργάηομαι τώρα Για να αξιοποιιςω τθν υποςτιριξθ τθσ οικογζνειάσ μου ςτθν ανατροφι των παιδιών μου Καλφτερο ωράριο εργαςίασ/ λιγότερεσ ώρεσ Άλλοσ λόγοσ Εργαςία ςτο δθμόςιο τομζα/ ςτακερι δουλειά 4% 3% 5% 7% 9% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50% Ο τρόποσ ηωισ και οι οικογενειακοί λόγοι ακροίηουν 85% 20% δε κα ξαναγφριηε 28
Επάνοδοσ ςτθν Ελλάδα Σε πόςο χρόνο βλζπετε πικανό να επανζρκετε ςτθν Ελλάδα; 60% 50% 5 40% 30% 30% 20% 10% 9% 1 0% 12 μινεσ 24 μινεσ 36 μινεσ και άνω Ποτζ 29
Ποιοσ είναι ο ελάχιςτοσ μικτόσ ετιςιοσ μιςκόσ με τον οποίο κα επιςτρζφατε ςτθν Ελλάδα; 35% 30% 29% 25% 24% 24% 20% 15% 14% 10% 10% 5% 0% 10.000-19.999 20.000-29.999 30.000-39.999 40.000-49.999 50.000 και πάνω 30
Συμπεράςματα 73% ζχουν μεταπτυχιακό ι/και διδακτορικό, αποτελοφν προςωπικό υψθλισ εξειδίκευςθσ και φεφγει λόγω χαμθλισ ηιτθςθσ ςτθν Ελλάδα 47% είχε ιδθ εργαςτεί ςτθν Ελλάδα πριν φφγει και ζφυγε είτε λόγω χαμθλοφ μιςκοφ, είτε γιατί ζχαςε τθν δουλειά του και για καλφτερθ καριζρα 63% ζφυγε τα χρόνια μετά τθν κρίςθ το δυναμικό υψθλοφ επιπζδου ελκφεται από τθν οικονομικι ανάπτυξθ και το αντίςτροφο Κλάδοι εταιρειϊν από τισ οποίεσ κα μποροφςε να ζρκει θ τεχνογνωςία από το εξωτερικό και να απολαφςουμε τισ κετικζσ επιδράςεισ του brain back: IT, Τραπεηικόσ, Εκπαίδευςθ, Επιςτιμθ και ζρευνα δυνατότθτα επζνδυςθσ ςε αντίςτοιχουσ κλάδουσ ςτθν Ελλάδα; Οι μιςκοί που απολαμβάνουν είναι μεγαλφτεροι από τθν Ελλάδα και κζλουν αντίςτοιχεσ απολαβζσ για να επιςτρζψουν μποροφμε να τα προςφζρουμε; 31
Συμπεράςματα Λόγοι που ζφυγαν και ςφγκριςθ με αντίςτοιχθ ζρευνα του 2010 Αναξιοκρατία και διαφκορά 37%: cliché; ζμφαςθ ςτο θκικό που είναι μία από τισ βαςικζσ αιτίεσ τθσ κρίςθσ 2010: 33% και 9 θ αιτία Ανεργία αποτελεί το 40% Οικονομικι κρίςθ 33%, δεν υπιρχε ωσ λόγοσ το 2010 Προοπτικζσ εξζλιξθσ 33% - 2010: 75% και πρϊτοσ λόγοσ Με τι κα επζςτρεφαν και ςφγκριςθ με το 2010 Κλίμα και τρόποσ ηωισ 45% - κετικι πλευρά του cliché; - 2010 αποτελοφςε τθν 3 θ και 8 θ προχπόκεςθ Οικονομικά 76% - προχπόκεςθ για να ςυνεχίςουν το επίπεδο ηωισ που απολαμβάνουν ςτο εξωτερικό Οικογενειακοί λόγοι 30% (4 ο ) 2010 αποτελοφςε τθν 1 θ προχπόκεςθ Δε κα επζςτρεφα 20%-30% ι μακροπρόκεςμα 2010: 2,4% θ κρίςθ ζχει ενιςχφςει τθ μθ επιςτροφι των Ελλινων Αναηιτθςθ τρόπων αξιοποίθςθσ των μυαλϊν και ςφνδεςισ τουσ με τθν Ελλάδα με εναλλακτικοφσ τρόπουσ 32
Σασ ευχαριςτϊ πολφ για τθν προςοχι ςασ! nkonstantellos@icap.gr 33