Καθηκονηολόγιο: Τπέρ ή καηά; Φαζόη Γεωργία, Γκοβίνα Οσρανία, Βαρδάκη Εαμπία. Διζαγωγή Η Ννζειεπηηθή είλαη επηζηήκε θαη ηέρλε. πκκεηέρεη ζηελ δηαηήξεζε θαη πξναγσγή ηεο πγείαο, ζηελ πξόιεςε ηεο αζζέλεηαο, ζηελ παξνρή θξνληίδαο ζε νμείεο θαη ρξόληεο θαηαζηάζεηο, ζηελ απνθαηάζηαζε ηεο πγείαο ηνπ αηόκνπ ζηνρεύνληαο ζηελ κεγηζηνπνίεζε ηεο ιεηηνπξγηθόηεηαο θαη ηεο επεμίαο ηνπ, αιιά θαη ζηελ ππνζηήξημε ηνπ αζζελνύο ζε έλα εηξεληθό ζάλαην, όηαλ ε θαηάζηαζε ηεο πγείαο ηνπ είλαη κε αλαζηξέςηκε. Σν λνζειεπηηθό επάγγεικα είλαη ζπλπθαζκέλν κε ηελ δσή θαη ηελ πγεία ηνπ αλζξώπνπ. Αζθείηαη ζε πιαίζηα δεκνζίσλ ππεξεζηώλ αιιά θαη απηόλνκα (ηδησηηθά, απηναπαζρόιεζε). Η γλώζε ησλ επζπλώλ, ησλ πεξηνξηζκώλ θαη ησλ ζπλζεθώλ άζθεζήο ηνπ, είλαη θαζήθνλ θαη απαίηεζε, όισλ ησλ λνζειεπηώλ. Ο ζύγρξνλνο λνζειεπηήο είλαη επαγγεικαηίαο ηνπ θιάδνπ ηνπ, είλαη επαγγεικαηίαο ηεο ελσκέλεο Δπξώπεο θαη δπλεηηθά, εξγαδόκελνο πνιίηεο όινπ ηνπ θόζκνπ. Οη λνζειεπηέο έρνπλ από ην λόκν δηθαηώκαηα αιιά θαη ππνρξεώζεηο. Οη λνζειεπηέο είλαη επαγγεικαηίεο κε πξνζσπηθή επζύλε απέλαληη ζηνπο αλζξώπνπο πνπ εμππεξεηνύλ, αιιά θαη ηεο Πνιηηείαο. Η Πνιηηεία από ηελ πιεπξά ηεο, έρεη ην δηθαίσκα λα απαηηεί από ην λνζειεπηηθό επάγγεικα παξνρή θξνληίδαο πςειήο πνηόηεηαο, αλαιακβάλνληαο παξάιιεια θαη ηηο ππνρξεώζεηο ηεο έλαληη ηνπ λνζειεπηηθνύ επαγγέικαηνο. Η Ννζειεπηηθή είλαη επηζηήκε, ηέρλε, θηινζνθία, απνζηνιή, ιεηηνύξγεκα, επάγγεικα. Δίλαη δηεπηζηεκνληθόο θιάδνο κε πνηθίιεο κνξθέο άζθεζεο ζε κηα δηαξθή πξνζπάζεηα ηζνξξνπίαο (ζρήκα 1). Οη λνζειεπηηθέο θξνληίδεο απαηηνύλ εμεηδηθεπκέλεο γλώζεηο αιιά θαη αλαπηπγκέλε πγηή θαη εζηθή πξνζσπηθόηεηα ηνπ επαγγεικαηία. Η Ννζειεπηηθή αζθείηαη θάησ από θαλόλεο εζηθήο αιιά θαη δηθαίνπ. Η λνκνζεζία πξνβιέπεη θαη ξπζκίδεη ζέκαηα άζθεζεο ηνπ λνζειεπηηθνύ επαγγέικαηνο (άδεηα άζθεζεο, επηηξεπόκελεο πξάμεηο, δενληνινγία, πνηλέο, όξηα επζπλώλ), όκσο νη αζθνύληεο ηελ Ννζειεπηηθή πξέπεη λα δηέπνληαη από εζηθέο αξρέο, αλζξσπηζκό, αιηξνπηζκό, αμίεο πνπ δελ κπνξνύλ λα επηβιεζνύλ από θαλέλα λνκηθό πιαίζην. Η λνζειεπηηθή θξνληίδα παξέρεηαη κέζσ πνηνηηθνύ, εμεηδηθεπκέλνπ πξνγξάκκαηνο αλάινγα κε ηηο αλάγθεο ηνπ αηόκνπ αιιά θαη ηνπ νηθνγελεηαθνύ ηνπ πεξηβάιινληνο, θάησ από πνηθίιεο ζπλζήθεο εξγαζίαο ζε δηάθνξνπο ρώξνπο (λνζνθνκείν, ζπίηη, ζρνιείν, εξγαζία) από ιεηηνπξγνύο λνζειεπηέο, νη νπνίνη εθηεινύλ ην θαζήθνλ ηνπο κε επζπλεηδεζία θαη ζύκθσλα κε ηνλ λόκν (ζρήκα 2). 1
τήμα 1. Γηαζηάζεηο λνζειεπηηθήο. σμπεραζμαηικά είναι: ΓΗΔΠΗΣΖΜΟΝΗΚΟ ΚΛΑΓΟ ΜΔ ΠΟΗΚΗΛΔ ΜΟΡΦΔ ΑΚΖΖ Δ ΤΝΔΥΖ ΠΡΟΠΑΘΔΗΑ ΗΟΡΡΟΠΗΑ τήμα 2. Αλζξώπηλεο αλάγθεο θαη λνζειεπηηθή δηεξγαζία. ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ Συςτηματοποιημένη προςέγγιςη του ανθρώπου με το πρόβλημά του ςτο ςυγκεκριμένο χώρο. Νοςηλευτικέσ πράξεισ Καθήκοντα Δεξιότητα Συμπεριφορά Αρμοδιότητεσ 2
ηηο κέξεο καο, ην κεγαιύηεξν κέξνο ησλ πιεζπζκώλ ησλ ζύγρξνλσλ θξαηώλ ζεσξνύλ όηη ε επεκεξία δελ είλαη απιά ππόζεζε εζσηεξηθή θάζε θξάηνπο, αιιά δηεζλήο θαη παγθόζκηα ππόζεζε. Λόγσ απηήο ηεο αιιειεμάξηεζεο ησλ θξαηώλ ζε νηθνλνκηθό θαη θνηλσληθό επίπεδν, νη ιανί καζαίλνπλ λα θπβεξλνύλ ην παξόλ, λα ζρεδηάδνπλ ην κέιινλ θηλνύκελνη ζε θνηλνύο άμνλεο όπσο ε νηθνλνκία θαη ε νξγάλσζε ησλ ππεξεζηώλ πγείαο. Η θηινζνθία πνπ δηέπεη ηελ νξγάλσζε ησλ ππεξεζηώλ πγείαο ζε όιν ηνλ θόζκν έρεη ζπδεηεζεί από ην 1978 ζηε δηεζλή δηάζθεςε ηεο ΑΛΜΑ-ΑΣΑ (ζρήκα 3) από ηηο ρώξεο κέιε ηνπ Παγθόζκηνπ Οξγαληζκνύ Τγείαο κε ηε ζπκκεηνρή θαη άιισλ δηεζλώλ νξγαληζκώλ. Σν θείκελν ηεο δηάζθεςεο ελεκεξώλεη ηνπο κειινληηθνύο επαγγεικαηίεο πγείαο γηα ηελ νξγάλσζε θαη ην θιίκα ησλ πγεηνλνκηθώλ ππεξεζηώλ κέζα ζηηο νπνίεο πξόθεηηαη λα εξγαζηνύλ, έηζη ώζηε λα θαηαλνήζνπλ ηα κέηξα πνπ ιακβάλνληαη γηα ηνλ ζθνπό απηό θαη ηα νπνία απνηεινύλ εζληθή θαη δηεζλή επηηαγή. τήμα 3. Παγθόζκηνο Οξγαληζκόο Τγείαο. Καθηκονηολόγιο Νοζηλεσηών Σν ζύλνιν ησλ ελεξγεηώλ πνπ έλαο επαγγεικαηίαο πγείαο επηηξέπεηαη λα δηεθπεξαηώλεη κε βάζε ηελ ππάξρνπζα λνκνζεζία θαηά ηελ άζθεζε ησλ θαζεθόλησλ ηνπ. Παξάκεηξνη πνπ επηηξέπνπλ ή απνηξέπνπλ ηελ εθαξκνγή ηνπ θαζεθνληνινγίνπ: Σν ζεσξεηηθό ππόβαζξν (Γλώζε, Δθπαίδεπζε) Σν λνκηθό πιαίζην θαη Η ιεηηνπξγηθή δπλαηόηεηα ηνπ νξγαληζκνύ 3
Θεωρηηικό σπόβαθρο Η ύπαξμε πνιιώλ επίπεδσλ εθπαίδεπζεο ζην λνζειεπηηθό πξνζσπηθό δηαθνξνπνηεί ην γλσζηηθό ππόβαζξν αλλά δελ πξέπεη λα απαμηώλεηαη ε ζεκαληηθόηαηε παξάκεηξνο ηεο εκπεηξίαο. Νομικό πλαίζιο Δπαγγεικαηηθά δηθαηώκαηα Οη πηπρηνύρνη ηνπ ηκήκαηνο Ννζειεπηηθήο ηεο ΔΤΠ ησλ ΣΔΙ πνπ θέξνπλ ηνλ επαγγεικαηηθό ηίηιν «Ννζειεπηήο-Ννζειεύηξηα» (παξ. 2, άξζξν 5 ηνπ Ν. 1579/85) απνθηνύλ εηδηθέο επηζηεκνληθέο θαη ηερληθέο γλώζεηο ζε όιν ην θάζκα ηεο γεληθήο Ννζειεπηηθήο θξνληίδαο, σο πνιπδύλακνη λνζειεπηέο γεληθώλ θξνληίδσλ. Προεδρικό Γιάηαγμα σπ. αριθμ. 351/8-6-1989 Λειηοσργικό πλαίζιο Απαηηείηαη: Δπεηδή ε άζθεζε ηεο Ννζειεπηηθήο ζαλ αλζξσπηζηηθό επάγγεικα, απαηηεί ζαθή πεξηγξαθή ησλ ιεηηνπξγηώλ, ησλ πξάμεσλ θαη ησλ πξνζθεξόκελσλ ππεξεζηώλ θαζώο θαη ηελ θαηνρύξσζε επαγγεικαηηθώλ δηθαησκάησλ. Σν ιεηηνπξγηθό πιαίζην ησλ νξγαληζκώλ ζηελ ζεκεξηλή επνρή, εθζπγρξνλίδεηαη εληάζζνληαο ζπζηήκαηα δηαζθάιηζεο πνηόηεηαο πνπ ππαγνξεύνπλ ξόινπο (επνκέλσο, θαζεθνληνιόγην). Σν λνζειεπηηθό επάγγεικα έρεη ππνρξεώζεηο θαη θαζήθνληα λνκνζεηεκέλα από ην π.δ. 683/1948, ηα νπνία πνηέ δελ εθαξκόζηεθαλ. Αηηία ηνπ γεγνλόηνο απηνύ απνηειεί θπξίσο ε δηαθνξά ζηα επίπεδα εθπαίδεπζεο, αιιά θαη ε δηαθνξεηηθόηεηα ζηα πιαίζηα ηνπ ηδησηηθνύ ηνκέα, όπνπ άηνκα ρακειόηεξνπ επίπεδνπ εθπαίδεπζεο, αλαιακβάλνπλ δξαζηεξηόηεηεο νη νπνίεο απαηηνύλ ζεσξεηηθέο γλώζεηο πςειόηεξνπ επηπέδνπ. Σν Πξνεδξηθό Γηάηαγκα ππ. αξηζκ. 351/8-6-1989, έξρεηαη λα θαηαγξάςεη θαζήθνληα θαη ππνρξεώζεηο ησλ λνζειεπηώλ απνθνίησλ ηξηηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο (ΣΔ), ρσξίο όκσο λα ππάξρεη ζαθήλεηα σο πξνο ηελ δπλαηόηεηα εθαξκνγήο ηνπο ζε πνηθίια πεξηβάιινληα εξγαζίαο. Η κε ζαθήο δηαηύπσζε ησλ λνζειεπηηθώλ πξάμεσλ αλά ηνκέα εθαξκνγήο ηνπ λνζειεπηηθνύ επαγγέικαηνο (Μνλάδα εληαηηθήο ζεξαπείαο, Σκήκα επεηγόλησλ πεξηζηαηηθώλ, λνζειεία θαη νίθνλ) όπσο απηέο αλαθέξνληαη ζην ππάξρνλ θαζεθνληνιόγην, νδεγεί ζε ζύγρπζε, ζε κε λνκηθή θαηνρύξσζε, ζε θαθή ζπλεξγαζία κεηαμύ ησλ κειώλ ηεο πγεηνλνκηθήο νκάδαο, ζε ζύγθξνπζε ξόισλ θαη ηειηθά, ζε κε ηθαλνπνίεζε από ηελ εξγαζία θαη ηειηθά ζε επαγγεικαηηθή θόπσζε. Η θαηάζηαζε απηή, ππνρξεώλεη ηηο δηνηθήζεηο ησλ λνζνθνκείσλ λα πξνβνύλ ζε θαηάξηηζε εζσηεξηθνύ θαζεθνληνινγίνπ κε ζηόρν ηελ θαηνρύξσζε ησλ εξγαδνκέλσλ λνζειεπηώλ, ώζηε λα απνθεύγνληαη νη ζπγθξνύζεηο, ε επαγγεικαηηθή θόπσζε θαη λα 4
εληζρύεηαη ε επαγγεικαηηθή ηθαλνπνίεζε ησλ εξγαδνκέλσλ. Παξάιιεια, ε ζαθήο δηαηύπσζε ησλ αξκνδηνηήησλ, ε πξόιεςε ησλ ιαζώλ εμαζθαιίδεη ηελ παξνρή θξνληίδαο πςειήο πνηόηεηαο. Τπέρ και καηά ηης ηήρηζης ηοσ καθηκονηολογίοσ Οη λνζειεπηέο αγσλίδνληαη ππέξ ηεο ύπαξμεο θαη εθαξκνγήο ελόο θαζεθνληνινγίνπ δεδνκέλνπ όηη, ηζρπξά θίλεηξα ππέξ απηνύ απνηεινύλ: Η θαηνρύξσζε ηνπ λνζειεπηηθνύ επαγγέικαηνο Η δηελέξγεηα λνζειεπηηθώλ πξάμεσλ ζύκθσλα κε ηα επαγγεικαηηθά δηθαηώκαηα, θάηη πνπ απνζαθελίδεη ηνπο ξόινπο κέζα ζην πεξηβάιινλ εξγαζίαο θαη απνθεύγεη ηελ ύγθξνπζε ξόισλ, εμ αηηίαο ηεο επηθάιπςεο ησλ αξκνδηνηήησλ. Δίλαη ζαθέο, όηη ε ύπαξμε ζαθώλ επαγγεικαηηθώλ δηθαησκάησλ: Θέηεη όξηα αζθάιεηαο γηα ηνπο αζζελείο θαη ηνπο λνζειεπηέο Πξνζηαηεύεη ην επάγγεικα θαη ηνπο επαγγεικαηίεο θαη Γηαζθαιίδεη ηελ πνηνηηθή παξνρή ππεξεζηώλ θξνληίδαο ζηνλ αζζελή θαη ηελ νηθνγέλεηά ηνπ. Από ηελ άιιε πιεπξά θαη κε δεδνκέλε ηελ ππάξρνπζα θαηάζηαζε, σμπέραζμα Η ειιηπήο ζηειέρσζε ησλ Ιδξπκάησλ θαη ε Ύπαξμε πνιιώλ επηπέδσλ εθπαίδεπζεο, έρνπλ ζήκεξα νδεγήζεη ζηελ κε εθαξκνγή ηνπ Σα λνκηθά όξγαλα εθπξνζώπεζεο ηνπ λνζειεπηηθνύ επαγγέικαηνο ζα πξέπεη λα ζηξέςνπλ ηηο πξνζπάζεηέο ηνπο ζηε ζέζπηζε θαζεθνληνινγίνπ κε ζπγθεθξηκέλεο αξκνδηόηεηεο αλάινγα κε ηνλ ρώξν εθαξκνγήο/εθηέιεζεο ηεο λνζειεπηηθήο θξνληίδαο, ώζηε ν θάζε επαγγεικαηίαο λνζειεπηήο θάζε βαζκίδαο εθπαίδεπζεο λα γλσξίδεη ζαθώο ηα όξηα επζπλώλ ηνπ. Κάηη ηέηνην ζα κπνξέζεη λα εμαζθαιίζεη ηελ αξκνληθή ζπλεξγαζία ηεο πγεηνλνκηθήο νκάδαο θαη ηελ παξνρή θξνληίδαο πςειήο πνηόηεηαο, ζην άηνκν- αζζελή, ηελ νηθνγέλεηα, ηελ θνηλόηεηα. Βιβλιογραθία Ρνύζζνπ Υ. (1999). Ννζειεπηηθή επαγγεικαηηθή λνκνζεζία. Αζήλα. Taylor C., Lillis C., LeMone P. (2006). Θεκειηώδεηο Αξρέο ηεο Ννζειεπηηθήο. Η επηζηήκε θαη ε ηέρλε ηεο λνζειεπηηθήο θξνληίδαο. Παζραιίδεο, Αζήλα. ΦΔΚ 167Α/24-7-2001. Πξνεδξηθό Γηάηαγκα 216, Κώδηθαο Ννζειεπηηθήο Γενληνινγίαο. 5
ΦΔΚ 159/14-6-1989 Σεύρνο Α Πξνεδξηθό Γηάηαγκα 351, Άξζξν 1. Δπαγγεικαηηθά Γηθαηώκαηα Πηπρηνύρσλ ηνπ Σκήκαηνο Ννζειεπηηθήο ηεο ΔΤΠ. Φπράξε Γ. (2011). ηειέρσζε Παζνινγηθήο Κιηληθήο Γ.Ν.Α. Δπαγγειηζκνύ θαη Καζεθνληνιόγην Ννζειεπηηθνύ Πξνζσπηθνύ. Δξγαζία ζην κάζεκα ηεο λνζειεπηηθήο δηνίθεζεο. Δζληθό θαη Καπνδηζηξηαθό Παλεπηζηήκην Αζελώλ. ΠΜ: ΜΔΘ θαη Δπείγνπζα Ννζειεπηηθή. Παιάδε Ο. (2011). Δπαγγεικαηηθά Γηθαηώκαηα θαη Κώδηθαο Ννζειεπηηθήο Γενληνινγίαο. Δξγαζία ζην κάζεκα ηεο λνζειεπηηθήο δηνίθεζεο. Δζληθό θαη Καπνδηζηξηαθό Παλεπηζηήκην Αζελώλ. ΠΜ: ΜΔΘ θαη Δπείγνπζα Ννζειεπηηθή. Καθέηζηνο Κ. (2006). Σν ύλδξνκν Δπαγγεικαηηθήο Δμνπζέλσζεο (Burnout). Παλεπηζηήκην Θεζζαιίαο ΜΠ Οξγάλσζε θαη Γηνίθεζε ηεο Δθπαίδεπζεο. Δξγαζηαθή θαη Οξγαλσηηθή Φπρνινγία κε εθαξκνγέο ζηελ Γηνίθεζε Δθπαηδεπηηθώλ Μνλάδσλ. Μπαθάιεο Α., Μπαηζνιάθε Μ. (2006). Υαξαθηεξηζηηθά ζρεδηαζκνύ ελόο νξγαληζκνύ. Δθαξκνγή ζε λνζειεπηηθό ίδξπκα. Ννζειεπηηθή, 45(1):59 67. Μηζνπξίδνπ Δ. (2009). H Αληηκεηώπηζε ηεο Δπαγγεικαηηθήο Δμνπζέλσζεο ζηε Ννζειεπηηθή. Ννζειεπηηθή, 48(4): 358 366. Λεκνλίδνπ Υ., Πέηζηνο Κ., Παηεξάθε Δ., Van der Arend A. (2003). Γηεξεύλεζε ηεο δηαρξνληθήο εμέιημεο ησλ θσδίθσλ λνζειεπηηθήο εζηθήο θαη δενληνινγίαο θαη ηεο ζρεηηθήο λνκνζεζίαο ζηελ Διιάδα: Μέξνο Α. Ννζειεπηηθή, 42(1):19-28. Λεκνλίδνπ Υ., Πέηζηνο Κ., Παηεξάθε Δ., Van der Arend A. (2003). Γηεξεύλεζε ηεο δηαρξνληθήο εμέιημεο ησλ θσδίθσλ λνζειεπηηθήο εζηθήο θαη δενληνινγίαο θαη ηεο ζρεηηθήο λνκνζεζίαο ζηελ Διιάδα: Μέξνο Β. Ννζειεπηηθή, 42(2):150-156. Φνπληνύθε Α., Γθαηδέιεο Θ., Πάληαο Γ., Θενθαλίδεο Γ. (2009). Η δηεπαγγεικαηηθή ζπλεξγαζία ηνπ λνζειεπηή ζην εξγαζηαθό πεξηβάιινλ ελόο επαξρηαθνύ λνζνθνκείνπ. Σν Βήκα ηνπ Αζθιεπηνύ, 8(4):336-352. αθειιαξόπνπινο Γ. (2006). Δξγαζηαθό ζηξεο θαη ηθαλνπνίεζε εξγαδνκέλσλ λνζειεπηηθήο ππεξεζίαο δεκνζίσλ λνζνθνκείσλ πεξηθέξεηαο Γπηηθήο Διιάδαο. Γηπισκαηηθή εξγαζία. Διιεληθό Αλνηθηό Παλεπηζηήκην. Πάηξα. ΦΔΚ Α'/165 24-7-2001. Πξνεδξηθό Γηάηαγκα 210. Δπαγγεικαηηθά δηθαηώκαηα Β. Ννζειεπηώλ (ΓΔ). 6