ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ

ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2013 ΕΚΤΑΚΤΗ ΕΚΔΟΣΗ ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΔΩΡΕΑΝ ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΗΝ AGRENDA Φυσικός πλούτος, ελληνικό μέλι Επίθεση φουλ στις εξαγωγές Ενισχύσεις για μελισσοκόμους Η μέση εγχώρια εκμετάλλευση Τι αλλάζει στο δρόμο για τη νέα ΚΑΠ ΕΒ ΟΜΑ ΙΑΙΑ ΕΦΗΜΕΡΙ Α ΑΓΟΡΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΗΣ ΥΠΑΙΘΡΟΥ GREEN BOX ΕΚΔΟΤΙΚΗ A.E. Νίκης 24, 105 57, Αθήνα Τηλ, 210/3232905 Url: www.agronews.gr entheto_melissokomia_new.indd 1 11/12/13 12:02 PM

2 entheto_melissokomia_new.indd 2 11/12/13 12:02 PM

ΠεριεχΟμενΑ ελληνική παραγωγή μελιού Πτώση της τάξης του 50% στη φετινή εγχώρια παραγωγή μελιού Πευκόμελο, το βαρύ πυροβολικό, ακολουθούν ελατόμελο και ανθόμελο Η απευθείας λιανική πώληση, το περιθώριο κέρδους και οι «αλεξιπτωτιστές» Έκλεισε η φετινή περίοδος Το μακρύ άνυδρο καλοκαίρι οδήγησε σε σημαντική πτώση της ελληνικής παραγωγής εξαγωγικός ορίζοντας Ανεκμετάλλευτο και χωρίς παρουσία στις διεθνείς αγορές το ποιοτικό ελληνικό μέλι O μελισσοκόμος σήμερα Ο μελισσοκόμος δεν δικαιούται άμεσες κοινοτικές ενισχύσεις Στόχος η όσο το δυνατόν καλύτερη αξιοποίηση των τριετών προγραμμάτων Πρόταση για μίνι Σχέδια Βελτίωσης ύψους έως 50.000 ευρώ μέση εγχώρια εκμετάλλευση Με ταχείς ρυθμούς η αύξηση της παραγωγικότητας στην Ελλάδα Πού οδηγεί η έλλειψη γνώσης σε ό,τι αφορά τους συντελεστές παραγωγής; Οι ενδεδειγμένες πρακτικές για τη βελτίωση της οικονομικότητας η ελληνική εκμετάλλευση Οικονομική ανάλυση της μελισσοκομίας από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης η μελισσοκομική ευρώπη Στο 88% η απορρόφηση των ευρωπαϊκών κονδυλίων που διατίθενται για τη μελισσοκομία στο δρόμο για τη νέα καπ Δεύτερη η Ελλάδα ανάμεσα στα κράτη-μέλη σε αριθμό μελισσιών Οι βασικοί άξονες της ευρωπαϊκής πολιτικής για τη μελισσοκομία Ποια είναι η αποτελεσματικότητα των κοινοτικών προγραμμάτων I ΙΟΚΤΗΣΙΑ: GREEN BOX ΕΚΔΟΤΙΚΗ A.E. ΕΚ ΟΤΗΣ ΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΞΙΑ: Green Box Εκδοτική Α.E. Νίκης 24, Σύνταγµα, 105 57, Tηλ. 210/3232905, Fax 210/3232967 E-mail: info@agronews.gr www.agronews.gr Γιάννης Πανάγος Νίκος Κατσένιος ΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ/ ΙΑΦΗΜΙΣΗ: ΙΑΝΟΜΗ: ΕΚΤΥΠΩΣΗ/ ΒΙΒΛΙΟ ΕΣΙΑ: Βασιλική Κονόµου Παναγιώτης Αραβαντινός Ζωή Μπουλέρου Ελισάβετ Μπουζαλάκου Ευρώπη Πρακτορείο ιανοµής Τύπου Α.Ε. Εκτυπώσεις ΙΡΙΣ Α.Ε.Β.Ε. ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδηµοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, µερική ή περιληπτική, η κατά παράφραση ή διασκευή απόδοση του περιεχοµένου του περιοδικού µε οποιονδήποτε τρόπο, µηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογράφησης ή άλλον, χωρίς προηγούµενη άδεια του εκδότη. Νόµος 2121/1993 και κανόνες ιεθνούς ικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα. 3 entheto_melissokomia_new.indd 3

Δεν είναι Ελ Ντοράντο η μελισσοκομία Μεγάλες προοπτικές ανάπτυξης, κυρίως σε επίπεδο εξαγωγών, που στηρίζουν το εισόδημα χιλιάδων οικογενειών ανά την ελληνική επικράτεια, ανοίγονται για την εγχώρια μελισσοκομία, η οποία όμως φέτος βίωσε μια από τις χειρότερες χρονιές των τελευταίων 20 ετών. Στο κλείσιμο μάλιστα της περιόδου, με το τελευταίο «χέρι» του Οκτώβρη, όπως χαρακτηριστικά λένε οι μελισσοκόμοι, υπολογίζεται ότι η εθνική παραγωγή, λόγω των καιρικών συνθηκών αλλά και παραμέτρων που χρήζουν επιστημονικής εξήγησης, έχει παρουσιάσει μια μείωση της τάξης του 50%, από τα συνήθη επίπεδα των 12.000-14.000 τόνων μελιού. Πευκόμελο, το βαρύ πυροβολικό του κλάδου Το μεγαλύτερο πλήγμα το έχει δεχθεί η παραγωγή πευκόμελου, που αποτελεί και το βαρύ πυροβολικό του κλάδου, συνεισφέροντας με ένα ποσοστό κοντά στο 65% της παραγωγής μελιού της χώρας. Μάλιστα τα σημάδια ήταν εμφανή από τον «τρύγο» της άνοιξης και του καλοκαιριού, όταν οι μελισσοκόμοι της Χαλκιδικής, της Εύβοιας και της Θάσου, όπου συγκεντρώνεται ο κύριος «πυρήνας» της παραγωγής, αντίκρισαν ένα αποκαρδιωτικό αποτέλεσμα. Αντίστοιχα στο κλείσιμο του Οκτώβρη η εικόνα δεν άλλαξε, αφού, όπως είχε προβλέψει ο Λευτέρης Σαμαράς, ένας από τους μεγαλύτερους μελισσοκόμους της Χαλκιδικής στην 8η Γιορτή Μελιού, που οργάνωσε ο Μελισσοκομικός Σύλλογος Νομού Θεσσαλονίκης στις αρχές Οκτωβρίου, «τα μελίσσια είναι φυσικό να είναι κουρασμένα στο τέλος της χρονιάς». Το μακρύ άνυδρο καλοκαίρι του 2013 Προσπαθώντας να εξηγήσει τα αίτια της εξέλιξης αυτής ο πρόεδρος του Με- 4 entheto_melissokomia_new.indd 4 11/12/13 11:19 AM

Του Λεωνίδα Λιάμη λισσοκομικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης, αλλά και του Πανελλήνιου Συλλόγου Παραγωγών Βασιλικού Πολτού, Παύλος Μπαγιάτης, σημειώνει πως η μειωμένη παραγωγή πευκόμελου ίσως να οφείλεται στο μακρύ και άνυδρο καλοκαίρι. Σε κάθε περίπτωση οι λόγοι αναμένεται να προσδιοριστούν από τους ειδικούς επιστήμονες του τμήματος Μελισσοκομίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, που εξετάζουν το φαινόμενο και σύντομα θα ανακοινώσουν τα αποτελέσματα των ερευνών τους. Ανάλογη είναι η εικόνα και στο ελατόμελο, που αντιπροσωπεύει περί το 10% της ετήσιας εθνικής παραγωγής μελιού. Αν εξαιρεθεί λίγο η Στερεά Ελλάδα, κυρίως η περιοχή του Ελικώνα και του Καρπενησίου, στις άλλες περιοχές και ιδίως στην Πελοπόννησο, όπου υπάρχει το μέλι Βυτίνας (η Βανίλια Βυτίνας είναι προϊόν ΠΟΠ), για 3η χρονιά οι όγκοι παραγωγής είναι συρρικνωμένοι. Όσον αφορά στο ανθόμελο, που καλύπτει το υπόλοιπο 25% της παραγωγής, σε ορισμένες περιοχές η χρονιά εξελίχθηκε ικανοποιητικά, ωστόσο στην Κρήτη, και κυρίως στο μέλι από θυμάρι και πευκοθύμαρο, οι αποδόσεις κινήθηκαν κάτω από τις προσδοκίες. Λίγη παραγωγή, φόβος για φθηνές εισαγωγές Η μείωση της παραγωγής γεννά φόβους για αθρόες εισαγωγές μελιού, κυρίως από την Κίνα, την Αργεντινή και τη γειτονική Βουλγαρία, που πολλές φορές «βαφτίζονται» ελληνικά. Κάθε χρόνο η χώρα εισάγει περί τους 4.000 τόνους μελιού και γι αυτό οι φορείς του κλάδου ζητούν να ενισχυθούν οι έλεγχοι στις αποθήκες και στα τιμολόγια αγοράς. «Ο τρόπος είναι εύκολος αρκεί να υπάρχει βούληση», αναφέρει ο κ. Μπαγιάτης και σημειώνει πως «ένα μέλι με 4 ή 5 ευρώ στο ράφι, πρώτον, δεν είναι μέλι και, 5 entheto_melissokomia_new.indd 5

«Τα τελευταία τρία έτη, λόγω της ανεργίας, στο Σύλλογό μας, της Θεσσαλονίκης, από τα 140 μέλη, έχουμε ξεπεράσει τους 600», τονίζει ο Παύλος Μπαγιάτης. δεύτερον, αποκαρδιώνει τον Έλληνα μελισσοκόμο και τον διώχνει από το επάγγελμα». Το ίδιο αποτέλεσμα έχουν και οι νοθείες που ενίοτε παρατηρούνται στο μέλι. «Συνήθως είναι ισογλυκόζη, καραμελόχρωμα και αρώματα», εξηγεί ο ίδιος και τονίζει πως το επίκεντρο της νοθείας βρίσκεται στο «γλυκό τρίγωνο του Παλαμά Καρδίτσας», με 4-5 επιχειρήσεις που χρησιμοποιούν ηλικιωμένες για να πωλούν το εμπόρευμά τους. Οι τιμές ωστόσο, παρά τα προβλήματα, δεν αναμένεται να διαφοροποιηθούν, γιατί όπως δηλώνουν οι παραγωγοί, δεν θέλουν να το στερήσουν από το τραπέζι της ελληνικής οικογένειας. Έτσι, στο επίπεδο της λιανικής, για τα μέλη του Συλλόγου της Θεσσαλονίκης, τουλάχιστον, η τιμή του κιλού θα παραμείνει για 5η χρονιά φέτος, στα 8 ευρώ το κιλό. Οι Κρητικοί συνάδελφοί τους, όμως, επειδή έχουν το θυμαρίσιο μέλι και στο πελατολόγιό τους περιλαμβάνονται και τουρίστες, επιμένουν να κρατούν την τιμή κοντά στα 10-12 ευρώ το κιλό. Σε χονδρικές πωλήσεις σε εμπόρους, όμως, η τιμή κατρακυλά στα 3-4 ευρώ το κιλό. Απευθείας στη λιανική το 70% της ετήσιας παραγωγής «Ένας λόγος που η ελληνική μελισσοκομία είναι βιώσιμη, είναι το γεγονός ότι το 70% της ετήσιας παραγωγής πωλείται στη λιανική απευθείας από τον παραγωγό», επισημαίνει ο κ. Μπαγιάτης κι εξηγεί πως στη χονδρική πωλούν παραγωγοί με πάνω από 6-8 τόνους μελιού, οι οποίοι δεν μπορούν να τους διαθέσουν χέρι-χέρι. Ενθαρρυντικά, βέβαια, νέα έρχονται από τις εξαγωγές, αφού εκτός από τις μεγάλες εταιρείες, στο παιχνίδι της τυποποίησης, που σημαίνει υψηλότερη προστιθέμενη αξία, μπαίνουν και μικροί παραγωγοί και συνεταιρισμοί. Ήδη σημαντικές εξαγωγές, της τάξης των 4.000-5.000 τόνων ετησίως πραγματοποιούνται προς τις ΗΠΑ, τις χώρες του Κόλπου, αλλά ακόμη και στην Κίνα. Οι «αλεξιπτωτιστές» της μελισσοκομίας Το σχετικά υψηλό εισόδημα που μπορεί να εξασφαλίσει στον μελισσοκόμο η ιδιαιτερότητα της λιανικής πώλησης απευθείας στον καταναλωτή είναι που έχει καταστήσει το επάγγελμα ιδιαίτερα ελκυστικό τα τελευταία χρόνια, με τον αριθμό όσων επιλέγουν να δοκιμάσουν την τύχη τους στη μελισσοκομία να αυξάνει γεωμετρικά. «Τα τελευταία τρία έτη, λόγω της ανεργίας, στο Σύλλογό μας της Θεσσαλονίκης, από τα 140 μέλη, έχουμε ξεπεράσει τους 600», τονίζει ο κ. Μπαγιάτης, αλλά σπεύδει να σημειώσει πως ορισμένοι νομίζουν ότι τα πράγματα είναι απλά κι ότι έχουν να κάνουν με ένα «Ελ Ντοράντο», με συνέπεια να συμπεριφέρονται σαν αλεξιπτωτιστές με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται. 6 entheto_melissokomia_new.indd 6

πληρωνουν οσο-οσο τουσ μελισσοκομουσ για μια κυψελη στον αμυγδαλεωνα τουσ Έτοιμοι να πληρώσουν αδρά τους μελισσοκόμους για να μεταφέρουν τις κυψέλες τους στους αμυγδαλεώνες τους την εποχή της γονιμοποίησης, είναι οι Αμερικανοί παραγωγοί, επιβεβαιώνοντας για μια ακόμη φορά την αναντικατάστατη συνεισφορά της μέλισσας στη γονιμοποίηση των καρποφόρων δέντρων. Η ενοικίαση κυψελών από τους αμυγδαλοπαραγωγούς είναι μια συνηθισμένη τακτική που βοηθάει στην αύξηση της παραγωγής, ωστόσο τα τελευταία χρόνια έχει γίνει μια ακριβή καλλιεργητική τεχνική που αυξάνει το κόστος παραγωγής. Σύμφωνα με δημοσίευμα των Financial Times, η τιμή ενοικίασης μιας κυψέλης την περίοδο της ανθοφορίας στους αμυγδαλεώνες της Καλιφόρνια τριπλασιάστηκε την τελευταία δεκαετία και πλέον φτάνει τα 150 δολάρια, ενώ την τελευταία περίοδο αρκετοί παραγωγοί πλήρωσαν μέχρι και 200 δολάρια ο τόνος. Η γονιμοποίηση των ανθέων της αμυγδαλιάς αποτελεί «μονοπώλιο» των μελισσών και για το λόγο αυτό δικαιολογεί και την κατακόρυφη άνοδο στις τιμές ενοικίασης. Αυτή η αύξηση στο κόστος ενοικίασης των κυψελών έχει επιβαρύνει σημαντικά το κόστος παραγωγής, με αποτέλεσμα οι τιμές παραγωγού στα αμύγδαλα να ενισχύονται στα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων οχτώ ετών. «Παρακολουθούμε με κομμένη την ανάσα τις εξελίξεις», αναφέρει χαρακτηριστικά ο ερευνητής του Πανεπιστημίου του Μέριλαντ, Ντένις φαν Ένγκελσντροπ. «Τον επόμενο Φεβρουάριο αναμένουμε μεγαλύτερο ανταγωνισμό στα ενοίκια των μελισσοσμηνών», προσθέτει. Υπολογίζεται πως χρειάζονται περίπου 1,5 εκατ. κυψέλες για να γονιμοποιηθούν τα άνθη της αμυγδαλιάς στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ κάθε χειμώνα και σύμφωνα με τους ερευνητές η μείωση του πληθυσμού των μελισσών προβληματίζει για το μέλλον. Τα τελευταία 7 χρόνια που καταγράφεται το φαινόμενο της μείωσης του πληθυσμού των μελισσών, το «ξεχειμώνιασμα» οδηγεί σε αφανισμό 3 κυψελών για κάθε 10 κυψέλες που έχει ο μελισσοκόμος, ποσοστό περίπου 10% υψηλότερο σε σύγκριση με τον ιστορικό μέσο όρο. «Έχουμε λιγότερες μέλισσες και ο ρυθμός θνησιμότητας τους είναι υψηλότερος», αναφέρει ο ειδικός μελισσοκόμος του αμερικανικού Υπουργείου Γεωργίας, Τζεφ Πέττις. Σημειώνεται πως για τη σωστή γονιμοποίηση απαιτείται μια κυψέλη για κάθε 2 στρέμματα αμυγδαλιάς. 7 entheto_melissokomia_new.indd 7

φυσικοσ πλουτοσ, τεχνητη αδρανεια το μελι ωσ επενδυση Των Μαρίας Κρόκου και Βασίλη Ζαρίτα Φωτογραφίες Αλεξάνδρα Μένογλου Ανεκμετάλλευτο και χωρίς παρουσία στη διεθνή αγορά παραμένει το εξαιρετικής ποιότητας ελληνικό μέλι όσον αφορά την εμπορία του, παρά τα συγκριτικά πλεονεκτήματά του. Αυτό το μήνυμα αποτέλεσε κοινό τόπο στις τοποθετήσεις των περισσότερων ομιλητών, που συμμετείχαν στις 30 Οκτωβρίου στην ημερίδα «Μελισσοκομία - Προωθούμενη Επαγγελματική Δραστηριότητα με Εξαγωγικό Ορίζοντα», την οποία οργάνωσε η Διεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής της Περιφερειακής Ενότητας Ανατολικής Αττικής και την οποία παρακολούθησαν οι συνεργάτες της Green Box με οπτικοακουστικά μέσα. Ενδεικτικό της ιδιαίτερης θέσης που καταλαμβάνει το ελληνικό προϊόν είναι ότι το 90% των προϊόντων μελιού που κυκλοφορούν στο παγκόσμιο εμπόριο είναι μονοανθοφορικής παραγωγής, ενώ το ελληνικό μέλι είναι από φυσικού του 100% πολυανθοφορικό, από όπου προκύπτει και η μεγάλη διαφορά στην ποιότητά του. Παράλληλα, στην Ελλάδα προσφέρονται γεύσεις που δεν υπάρχουν σε άλλες χώρες, όπως το θυμάρι, η ερείκη, το έλατο και το πεύκο. Την ίδια στιγμή όμως η χώρα βρίσκεται αρκετά βήματα πίσω συγκριτικά με άλλα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ως προς την πλήρη αξιοποίηση αυτού του «φυσικού πλούτου» λόγω της «αδράνειας, ειδικά σε ζητήματα διαφήμισης, μάρκετινγκ, οργάνωσης και ολοκληρωμένης έρευνας αγοράς από την πλευρά των επιχειρηματιών», σύμφωνα με τον καθηγητή του ΑΠΘ Ανδρέα Θρασυβούλου. Όλο αυτό καταλήγει, σύμφωνα με στοιχεία της Κομισιόν, η Ελλάδα να καταλαμβάνει το 2011 την τελευταία θέση σε σύνολο 10 χωρών στις εξαγωγές. Όπως επισήμανε ο κ. Θρασυβούλου: «Η Γερμανία και η Βουλγαρία με λιγότερα μελίσσια απ ό,τι εμείς εξάγουν αντίστοιχα 80.000 και 40.000 τόνους μέλι και συγκεκριμένα εισάγουν και επαναεξάγουν μέλι, που σημαίνει ότι οι ευρωπαϊκές χώρες εμπορεύονται το προϊόν και δεν είναι παραγωγικές, σε αντίθεση με την Ελλάδα που παράγει και δεν εμπορεύεται». Μίνι Σχέδια Βελτίωσης για μελισσοκόμους Βέβαια και «από την πλευρά της πολιτείας δεν υπάρχει ουσιαστική βοήθεια σε αυτό το προϊόν», όπως υπερτόνισε η Σοφία Γούναρη, ερευνήτρια του ΕΛΓΟ Δήμητρα, με αποτέλεσμα είναι η Ελλάδα να μην εξάγει το μέλι της, παρόλο που μεταξύ των 25 κρατών - μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι δεύ- 8 entheto_melissokomia_new.indd 8 11/12/13 11:19 AM

Στις επόμενες σελίδες παρουσιάζονται με ιδιαίτερα συνοπτικό τρόπο κάποιες τοποθετήσεις από την ημερίδα για τη μελισσοκομία, που πραγματοποιήθηκε στα Σπάτα και την οποία παρακολούθησε η Green Box. τερη στον αριθμό των μελισσιών και έχει την πρωτιά στην πυκνότητα των μελισσιών ανά τ. χλμ. (11,9 μελίσσια/τ.χλμ.) με την πυκνότητα αρκετών περιοχών της, όπως της Χαλκιδικής ή της Θάσου να φτάνει τα 85 μελίσσια /τ.χλμ., ενώ οι περισσότερες χώρες έχουν κάτω από 6 μελίσσια /τ.χλμ.. «Όταν η πολιτεία κάνει μια πρόταση ή αναλαμβάνει μια δράση για τη μελισσοκομία, πρέπει να υπάρχει και αποτέλεσμα» ανέφερε χαρακτηριστικά από την πλευρά του ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Μελισσοκομικών Συνεταιρισμών Ελλάδος, Βασ. Ντούρος. Όπως ο ίδιος τόνισε: «Για παράδειγμα, οι φυτεύσεις δέντρων μελισσοκομικού ενδιαφέροντος με τη λογική που ήθελε το υπουργείο ήταν πώς θα ροκανίσουμε τα χρήματα και όχι πώς θα κάνουμε κάτι και αποτύγχαναν διαρκώς. Πριν από 3 χρόνια που ζητήσαμε την κατάργηση αυτής της δράσης, το υπουργείο επέμενε στο να παίρνουμε φυτά από το δασαρχείο ή στην τιμή που έδινε αυτό, με 30 και 40 λεπτά, αλλά πρέπει να αλλάξει η λογική και να καταλάβουν ότι όταν κάνουμε μια δεντροφύτευση, πρέπει τα δέντρα να είναι μεγάλα, να προσέχονται να μην καταστρέφονται εύκολα κ.λπ.». Είναι προφανές ότι ο κλάδος πρέπει συνεχώς να αναζητά τρόπους καλύτερης αξιοποίησης των τριετών προγραμμάτων που τον αφορούν, αφού είναι δεδομένο ότι ούτε η νέα ΚΑΠ δεν θα προβλέπει άμεσες ενισχύσεις για τους μελισσοκόμους. Παράλληλα η επένδυση στη μεταποίηση και τυποποίηση του μελιού και η εύρεση των κατάλληλων συνεργασιών με μεγάλες εταιρείες μπορούν να στρώσουν το δρόμο για τον επιχειρηματικό προσανατολισμό των μελισσοκόμων, ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι η εκπρόσωπος του Μελισσοκομικού Κέντρου της ΠΑΣΕΓΕΣ, Φρειδερίκη Γκουλιαδίτη, πρότεινε τη δημιουργία μίνι Σχεδίων Βελτίωσης έως 50.000 ευρώ αποκλειστικά για μελισσοκόμους. 9 entheto_melissokomia_new.indd 9

ΜΙΑ ΠΡΟ ΙΑΓΡΑΦΗ: ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΜΕΛΙ ΕΝΤΟΣ ΤΩΝ ΣΥΝΟΡΩΝ ΜΕΝΕΙ ΤΟ ΠΟΙΟΤΙΚΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΜΕΛΙ Τελευταίοι είναι οι Έλληνες όσον αφορά τις εξαγωγές προϊόντων κυψέλης στην Ευρώπη, όπως επισήμανε στην ημερίδα για τη μελισσοκομία ο Αντρέας Θρασυβούλου, καθηγητής Μελισσοκομίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρέθεσε στην ομιλία του με θέμα «Ποιοτικά και ταυτοποιημένα προϊόντα της ελληνικής μελισσοκομίας», το 2005 σε σύνολο 9 ευρωπαϊκών χωρών, η Ελλάδα ήταν η τελευταία όσον αφορά τις εξαγωγές μελισσοκομικών προϊόντων, παρόλο που η παραγωγή της το ίδιο διάστημα ήταν μεγαλύτερη από αυτή των 6 χωρών -από τις υπόλοιπες 8. Η ίδια κατάσταση συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Κι αυτό, καθώς, σύμφωνα με τον κ. Θρασυβούλου, «αδρανήσαμε, δεν διαφημίσαμε και δεν προωθήσαμε τα προϊόντα μας, δεν ερευνήσαμε την αγορά, δεν εντοπίσαμε διαύλους προς τις εξωτερικές αγορές και κανάλια διανομής». Ενδεικτικό είναι, όπως τόνισε ο καθηγητής, ότι «το μέλι Manuka από τη Ν. Ζηλανδία με συγκέντρωση σε υπεροξείδιο του υδρογόνου (Η 2 Ο2) 172 mg/kg έχει προωθηθεί ως προϊόν με θεραπευτικές ικανότητες κατά του πονόλαιμου, της γαστρεντερίτιδας, της τερηδόνας, των μυκητιάσεων και του βήχα και πωλείται 70-150 ευρώ το κιλό». Στον αντίποδα, «το ελληνικό μέλι από βαμβάκι, με συγκέντρωση 292 mg/kg πωλείται στα 7-9 ευρώ το κιλό», υπογραμμίζει ο καθηγητής. Για να παραχθεί μέλι με ποιοτικά εμπορικά χαρακτηριστικά θα πρέπει να χρησιμοποιούνται ανοξείδωτα δοχεία αποθήκευσης, μηχανήματα και εργαλεία τρύγου και δοχεία μελιού κατάλληλα για τρόφιμο. Για συνεργασίες με επαγγελματίες μελισσοκόμους (πάνω από 300 μελίσσια) και μεγάλες ποσότητες ποιοτικού μελιού ενδιαφέρεται η Αττική Μελισσοκομική Εταιρεία, η οποία ήδη συνεργάζεται με 500 ερασιτέχνες και 500 επαγγελματίες μελισσοκόμους ετησίως, κυρίως στην Κεντρική Μακεδονία, τη Στερεά Ελλάδα και την Κρήτη, αγοράζοντας 1.500 2.000 τόνους κάθε χρόνο (απευθείας από τους 300, αλλά και από τους Συνεταιρισμούς Νικήτης, Έβρου και 2 Συνεταιρισμούς στη Θάσο). Όπως επισήμανε ο Σπύρος Σκαρέας, γεωπόνος της εταιρείας, στην ομιλία του με τίτλο: «Από την ερασιτεχνική στην επαγγελματική μελισσοκομία: Μύθοι και πραγματικότητες», «η ποσότητα της διαστάσης ενός μελιού θα πρέπει να είναι μεγαλύτερη από 8DN, η HMF μικρότερη από 40 mg/kg και το μέλι να είναι σύμφωνο με τον Κώδικα Τροφίμων και Ποτών». Τέλος, η εταιρεία επιλέγει το μέλι, στο οποίο δεν ανιχνεύονται κατάλοιπα φαρμάκων. Αρωματικό, πυκνό και πλούσιο σε συστατικά Γενικότερα, όπως γνωστοποίησε ο κ. Θρασυβούλου, «το ελληνικό μέλι είναι υψηλής ποιότητας. Μάλιστα το ποσοστό των ελληνικών θερμασμένων μελιών είναι 4,8%, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό των εισαγόμενων είναι 28,4% την περίοδο 2009-2013. Αντιστοίχως και 10 entheto_melissokomia_new.indd 10 11/12/13 11:52 AM

τα προηγούμενα χρόνια, το ποσοστό των ελληνικών θερμασμένων μελιών ήταν 11,6 % και 20,1% την περίοδο 2001-2008 και 1991-2000 αντίστοιχα, ενώ αυτό των ξένων 37,3% και 37,8 %. Όπως φαίνεται από τα στοιχεία, από το 1991 τα «υπερθερμασμένα» ελληνικά μέλια μειώθηκαν από 20% σε 5%, ενώ αντίθετα τα εισαγόμενα παραμένουν ακόμα σε υψηλά ποσοστά (από 38% περίπου σε 28%). Επιπλέον, το ελληνικό μέλι, σύμφωνα με τον καθηγητή, είναι λιγότερο επεξεργασμένο, περισσότερο αρωματικό, πυκνό και πλούσιο σε συστατικά, καλά μελετημένο με νομοθετικές προδιαγραφές και επομένως ασφαλές για τον καταναλωτή, ενώ στην Ελλάδα συναντάμε γεύσεις που δεν υπάρχουν σε άλλες χώρες (θυμάρι, ερείκη, έλατο, πεύκο). Ταυτοποιημένος ελληνικός βασιλικός πολτός και γύρη Εκτός από ποιότητα, το ελληνικό μέλι, έχει και ταυτότητα, σύμφωνα με τον κ. Θρασυβούλου, καθώς «έχει ταυτοποιηθεί ο ελληνικός βασιλικός πολτός και η ελληνική γύρη και έχουν καθοριστεί τα ποιοτικά τους κριτήρια». Ένα ενδιαφέρον παράδειγμα έδωσε ο κ. Θρασυβούλου: Το μέλι Manuka από τη Ν. Ζηλανδία με συγκέντρωση σε υπεροξείδιο του υδρογόνου (Η2Ο2) 172 mg/ kg έχει προωθηθεί ως προϊόν με θεραπευτικές ικανότητες κατά του πονόλαιμου, της γαστρεντερίτιδας, της τερηδόνας, των μυκητιάσεων και του βήχα και πωλείται 70-150 ευρώ το κιλό. Στον αντίποδα, το ελληνικό μέλι από βαμβάκι, με συγκέντρωση 292 mg/kg πωλείται στα 7-9 ευρώ το κιλό. Επομένως, εφόσον το ελληνικό μέλι διαθέτει υψηλή ποιότητα και ταυτότητα, ο λόγος για τον οποίο οι εξαγωγές του είναι λιγότερες σε σύγκριση με άλλες χώρες, είναι, σύμφωνα με τον καθηγητή, η ελλιπής προώθηση, διαφήμιση και αναζήτηση διαύλων στις ξένες αγορές. Όπως συμπεραίνει ο κ. Θρασυβούλου, χρειάζεται πληρέστερη νομοθετική κάλυψη, αναζήτηση αγορών στο εξωτερικό, συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων (μελισσοκόμων, επιστημόνων, εμπόρων διακινητών μελιού, πολιτείας), ολοκλήρωση της ταυτοποίησης της γύρης και του ελληνικού βασιλικού πολτού και διάκρισής του από τα εισαγόμενα προϊόντα. Τέλος, χρειάζεται να ολοκληρωθεί η ταυτοποίηση του ελληνικού μελιού με τη νομοθέτηση των φυσικοχημικών, οργανοληπτικών και μικροσκοπικών χαρακτηριστικών των μελιών βελανιδιάς, κουμαριάς, πολύκομβου, παλιουριού και άλλων ιδιαίτερων αμιγών μελιών της Ελλάδας. Εναρμόνιση εργαστηρίων όσο αφορά την μικροσκοπική ανάλυση του μελιού σε Εθνικό επιπέδο. entheto_melissokomia_new.indd 11 11/12/13 11:52 AM

μονο μεσω προγραμματων επίδοτουνταί οί μελίσσοκομοί Γνωρίζοντας ότι ούτε η νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική δεν θα προβλέπει άμεσες ενισχύσεις για τους μελισσοκόμους, ο κλάδος αναζητά τρόπους καλύτερης αξιοποίησης των τριετών προγραμμάτων, που περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων αντικατάσταση κυψελών και αντιμετώπιση του παράσιτου βαρρόα, προκειμένου να συγκρατήσει τη μείωση της παραγωγής σε πανελλαδικό επίπεδο, σύμφωνα με τον προϊστάμενο του Τμήματος Βοσκότοπων και Τεχνητών Λειμώνων του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, Μάριο Τζιτζινάκη. Είναι γεγονός ότι δεν υπάρχει κάποια στρεμματική επιδότηση για τη μελισσοκομία, επειδή τα μελίσσια εκτρέφονται στα δάση και σε εκτάσεις που καλλιεργούνται ήδη για άλλους σκοπούς. Υπάρχει, όμως, ενίσχυση των μετακινούμενων μελισσοκόμων ανά κυψέλη ή όσων θέλουν να αντικαταστήσουν τις κυψέλες τους. Βέβαια, ο τρόπος με τον οποίο εφαρμόστηκαν, οδήγησε σε δηλώσεις πληθώρας μελισσοσμηνών, πολύ περισσότερων από όσα πραγματικά έχει η Ελλάδα, πράγμα που συνέβη και στην υπόλοιπη Ε.Ε. Επίσης, οι παραγωγοί είναι σχεδόν σίγουροι ότι χρειάζεται ακόμα πιο εντατική έρευνα και παρακολούθηση του φαινομένου της απώλειας των μελισσοσμηνών, ώστε να αντιμετωπιστεί με ολοκληρωτικό τρόπο και όχι σπασμωδικά με στοχοποίηση μόνο μίας ασθένειας ή ενός φυτοπροστατευτικού. Οι 6 δράσεις στήριξης του εθνικού προγράμματος Ο δρόμος, πάντως, για τον επιχειρηματικό προσανατολισμό των μελισσοκόμων είναι μακρύς και περνά κυρίως από δύο διαύλους: α) Επένδυση στη μεταποίηση και τυποποίηση. β) Εύρεση των κατάλληλων συνεργασιών με μεγάλες εταιρείες. Αν και η πρόταση για ειδικό Σχέδιο Βελτίωσης για μελισσοκόμους, που θα είναι έως 50.000 ευρώ και θα επιδοτεί την επέκταση του παραγωγού στην τυποποίηση του προϊόντος του, δεν έχει προχωρήσει ακόμα, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να εντάσσονται στα κανονικά Σχέδια Βελτίωσης, είτε μόνοι τους είτε ως μέλη συνεταιρισμού. Επίσης, τα Σχέδια Βελτίωσης του 2011 επιδοτούσαν και την αγορά μελισσοκομικού αυτοκινήτου, αλλά η επόμενη προκήρυξη δεν έχει γίνει γνωστό από το υπουργείο πότε θα δημοσιευτεί για νέες αιτήσεις. πίλοτίκο προγραμμα επίτηρησησ απωλείων στίσ αποίκίεσ μελίσσων Στην εκτίμηση των απωλειών στις αποικίες μελισσών, που έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια σε όλο τον κόσμο, στοχεύει το πιλοτικό πρόγραμμα «Επιτήρηση Απωλειών στις Αποικίες Μελισσών», που υλοποιείται σε 17 ευρωπαϊκές χώρες -συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας. Για την περίοδο 2013-2014 υπογράφτηκε στις 11 Νοεμβρίου υπουργική απόφαση για την εφαρμογή του προγράμματος στη χώρα μας, ύψους 112.000 ευρώ (συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά 70%). Το πρόγραμμα περιλαμβάνει α) καταγραφή των ποσοστών απωλειών στις αποικίες των μελισσών, β) διερεύνηση στοχευμένων βιολογικών παραγόντων που συμβάλλουν στο φαινόμενο, γ) αποτύπωση της υγειονομικής κατάστασης των μελισσοσμηνών, δ) συλλογή αξιόπιστων στατιστικών και επιδημιολογικών στοιχείων. Όπως τονίζει η κτηνίατρος, 12 entheto_melissokomia_new.indd 12 11/12/13 11:15 AM

Οι έξι ενέργειες, που μπορούν να συμπεριληφθούν στα εθνικά προγράμματα της μελισσοκομίας για τα επόμενα έτη, είναι: Η πληροφόρηση και η τεχνική βοήθεια προς παραγωγούς, επιχειρηματίες και καταναλωτές. Πρόκειται για δράση που δεν απευθύνεται στον μελισσοκόμο, αλλά στις μελισσοκομικές οργανώσεις. Η καταπολέμηση της Βαρροάτωσης. Η βαρροάτωση, όπως επισημαίνει ο Πασχάλης Χαριζάνης, Καθηγητής Μελισσοκομίας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, έχει αποφέρει σημαντικά πλήγματα στους μελισσοκόμους της Αττικής, με αποτέλεσμα όσοι δεν μετακίνησαν την περασμένη χρονιά εγκαίρως τα μελίσσια τους, να υποστούν σχεδόν ολοκληρωτική καταστροφή. Πρόγραμμα καταπολέμησης της βαρροάτωσης υλοποιήθηκε στην Ελλάδα μέχρι και το 2010 παρέχοντας στους μελισσοκόμους τη δυνατότητα να λάβουν ενίσχυση για κάλυψη ποσοστού της δαπάνης αγοράς συγκεκριμένων φυτοπροστατευτικών, ενώ παλαιότερα είχε επιχορηγηθεί η αγορά κυψελών με κινητές βάσεις και η έρευνα για εναλλακτική αντιμετώπιση της νόσου. Έπαψε όμως να υλοποιείται από το 2011, με το σκεπτικό ότι η επιδότηση για την αγορά σκευασμάτων λειτούργησε πληθωριστικά, αυξάνοντας το κόστος της αγοράς τους. Επιπλέον για κάποια από τα σκευάσματα αυτά έγιναν αναφορές για μειωμένη αποτελεσματικότητα, γεγονός που ενδεχομένως οφείλεται στον εθισμό του παρασίτου στη δραστική ουσία του σκευάσματος, λόγω κακής του χρήσης στο παρελθόν. Νομαδική μελισσοκομία. Μία ενέργεια όπου μεταξύ 2011-2013 απορρόφησε το μεγαλύτερο ποσοστό της επιχορήγησης του αντίστοιχου προγράμματος, είναι αυτή του εξορθολογισμού της νομαδικής μελισσοκομίας και η διαχείριση των μετακινήσεων του μελισσοκομικού κεφαλαίου. Η χωροταξική κατανομή των θέσεων τοποθέτησης των μελισσιών από τους μελισσοκόμους κατά την περίοδο της ανθοφορίας είναι σημαντική τόσο ως προς την ποσότητα, όσο και ως προς την ποιότητα του μελιού. Για τα έτη 2014-2016, ο Μάριος Τζιτζινάκης ανέφερε πως προβλέπεται επιχορήγηση ύψους 1.300.000 εκατ. ευρώ ανά έτος. Αναλύσεις μελιού, για τη σωστή εμπορία του. Για τη συγκεκριμένη ενέργεια προβλέπεται επιχορήγηση ύψους 200.000 ευρώ ανά έτος για την προγραμματική περίοδο 2014-16. Οι αναλύσεις όχι μόνο βοηθούν την καλή ποιότητα του ελληνικού προϊόντος, το οποίο σε μεγάλο βαθμό ακόμα διακινείται χύμα όπως το λάδι, αλλά προστατεύουν και τον παραγωγό ή τον καταναλωτή, από εισαγόμενα προϊόντα κατώτερης ποιότητας. Ανασύσταση του κοινοτικού μελισσοκομικού κεφαλαίου, που προβλέπει την ενίσχυση για την παραγωγή βασιλισσών και την αγορά μελισσοσμηνών. Η εγχώρια αγορά μελισσοσμηνών και βασιλισσών χρήζει εξομάλυνσης, καθώς η τιμή των βασιλισσών μπορεί να αγγίζει και τα 50 ευρώ η μία. Είναι χαρακτηριστικό ότι μία μελισσοκομική επιχείρηση μπορεί να έχει κέρδη ακόμα και εάν εμπορεύεται αποκλειστικά βασίλισσες. Τελευταία στην λίστα των ενεργειών βρίσκεται η Εφαρμοσμένη Έρευνα. Για την περίοδο 2014-2016, προβλέπονται μονάχα 60.000 ευρώ ανά έτος για επιχορηγήσεις ερευνητικών προγραμμάτων του κλάδου. Τα συγκεκριμένα κονδύλια δεν προορίζονται άμεσα για μελισσοκόμους, αλλά για επιστήμονες είτε του πανεπιστημίου είτε του ΕΛΓΟ Δήμητρα είτε επιχειρήσεις, που ασχολούνται με την έρευνα για τον κλάδο. Ειρήνη Τσάλου στην εισήγησή της στην ημερίδα «ήδη από το 2003 σε Ευρώπη και Η.Π.Α. καταγράφονται αυξημένες απώλειες, με αποκορύφωμα το 2006-2007 που εκδηλώθηκε το σύνδρομο κατάρρευσης των αποικιών και εξαφάνισης των μελισσών (Colony Colapse Disorder)». Επιπτώσεις στους αγρότες από το διεθνές φαινόμενο Το «Σύνδρομο» αυτό συνεπιφέρει μείωση στην παραγωγή μελιού και άλλων προϊόντων και κατ επέκταση μείωση του εισοδήματος των μελισσοκόμων. Όμως, έχει επιπτώσεις και στην παγκόσμια παραγωγή και το εισόδημα των αγροτών, καθώς, όπως τονίζει η κυρία Τσάλου, «η συμβολή των επικονιαστών στην αγροτική οικονομία της Ευρώπης αποτιμάται στα 22 δισ. ευρώ». Πολύ σημαντικές είναι και οι οικολογικές επιπτώσεις, καθώς «οι μέλισσες, συμπεριλαμβανομένων των άγριων, είναι ο σημαντικότερος επικονιαστής 250.000 φυτικών ειδών». 13 entheto_melissokomia_new.indd 13 11/12/13 11:15 AM

τυποποίηση και προωθηση: το μελλον τησ μελισσοκομίασ Η έλλειψη σε υποδομές, η ανεπαρκής προώθηση του μελιού διεθνώς και το υψηλό κόστος παραγωγής είναι τα αδύνατα σημεία της ελληνικής μελισσοκομίας, σύμφωνα με την τοποθέτηση της Φρειδερίκης Γκουλιαδίτη, γεωπόνου και επόπτριας μελισσοκομίας του Κέντρου Μελισσοκομίας της ΠΑΣΕΓΕΣ. Όπως τόνισε στην ομιλία της με θέμα «Άξονες στρατηγικής για την ανάπτυξη της μελισσοκομίας», για την προώθηση αυτή «χρειάζεται συστηματική συνεργασία των Κέντρων Μελισσοκομίας με τα γραφεία Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων των πρεσβειών προκειμένου να αναλυθούν οι ευκαιρίες και οι κίνδυνοι των δικτύων διανομής των ξένων χωρών, αλλά και έρευνα αγοράς για τη μελέτη της τοπικής αγοράς». Εξαγωγές σε 39 χώρες, το 80% εντός ΕΕ «να φυτευσουμε σωστα δέντρα με μελισσοκομικό ενδιαφέρον» Η εξαφάνιση της μέλισσας είναι δείκτης για τον αφανισμό του ανθρώπου, σύμφωνα με τον Βασίλη Ντούρο, πρόεδρο της Ομοσπονδίας Μελισσοκομικών Συλλόγων Ελλάδος. Όπως δήλωσε στους ανθρώπους της Green Box, ο κ. Ντούρος, «η μέλισσα είναι το θύμα που πηγαίνει πρώτο και μας δείχνει ότι εδώ είναι πηγάδι, στο οποίο θα πέσετε ως ανθρώπινη κοινωνία και άρα πρέπει να σταματήσετε». Σύμφωνα με τον κ. Ντούρο, «οι μελισσοκόμοι δεν καταφέρνουν να έχουν το επιθυμητό αποτέλεσμα από πλευράς παραγωγής εξαιτίας των καιρικών συνθηκών αλλά και από την κακή χρήση των φυτοφαρμάκων». Έτσι, ενδεχομένως να αυξηθούν οι εξαγωγές ελληνικού μελιού στις χώρες που διακινείται ήδη και να εισχωρήσει σε νέες αγορές, εκτός των 39 που εξάγεται ως τώρα (το 80%, ωστόσο, των εξαγωγών αφορά 6 χώρες της Ε.Ε.). Στην προώθηση των μελισσοκομικών προϊόντων μπορεί, επίσης, να συμβάλλει η συμμετοχή σε εκθέσεις, φεστιβάλ, επιδείξες, γευσιγνωσίες κ. ά. Βέβαια, ήδη τα ελληνικά μελισσοκομικά προϊόντα χαίρουν παγκόσμιας αναγνωρισιμότητας, σύμφωνα με την κυρία Γκουλιαδίτη, χάρη στην υψηλή ποιότητά τους, η οποία αποτελεί συγκριτικό πλεονέκτημα της ελληνικής μελισσοκομίας. Επιπλέον, στα δυνατά σημεία της μελισσοκομίας στην Ελλάδα, όπως επισημαίνει η γεωπόνος, είναι «η τεχνογνωσία υψηλού επιπέδου των μελισσοκόμων, η πλούσια μελισσοκομική χλωρίδα της χώρας, η οποία ωστόσο πρέπει να εμπλουτιστεί με τη δημιουργία μελισσοκομικών πάρκων, και η αυξανόμενη τάση για υγιεινή διατροφή που παρατηρείται στους καταναλωτές. Μάλιστα, η προβολή του προτύπου αυτού, της υγιεινής διατροφής, θα μπορούσε να οδηγήσει στην αύξηση της κατανάλωσης μελιού». Γιατί αποτυγχάνουν οι δράσεις του υπουργείου Για την αντιμετώπιση του προβλήματος ο κ. Ντούρος προτείνει «να φυτευτούν δέντρα που έχουν και μελισσοκομικό ενδιαφέρον και θα στηρίξουν τη μελισσοκομία, που συμβάλλει στη διατήρηση της βιοποικιλότητας. «Εκτός από το ότι προσφέρει εισόδημα στους μελισσοκόμους, μέσω της μελισσοκομίας ζούμε σε ένα καλύτερο περιβάλλον», τονίζει. Όσον αφορά τις προτάσεις πολλών υπηρεσιακών παραγόντων, όπως είπε ο κ. Ντούρος, «θα ήταν πολύ πιο ουσιαστικές αν μας άκουγαν πρώτα και εφάρμοζαν πράγματα που μπορούν να δώσουν αποτέλεσμα. Για παράδειγμα, οι δενδροφυτεύσεις με τη λογική που ήθελε το υπουργείο ήταν ουσιαστικά πώς θα ροκανίσουμε τα χρήματα και όχι πώς θα κάνουμε κάτι και αποτύγχαναν διαρκώς. Γι αυτό δεν τις στηρίζουν και δεν έχουν να επιδείξουν τίποτα όλα αυτά τα χρόνια». 14 entheto_melissokomia_new.indd 14 11/12/13 11:15 AM

Όπως υπογράμμισε, «οι καινοτόμες, πρωτότυπες συσκευασίες, οι οποίες ανταποκρίνονται στις συνεχώς διαμορφούμενες απαιτήσεις του σύγχρονου καταναλωτή, μπορούν να ενισχύσουν τη θέση του προϊόντος στην αγορά». Μάλιστα, όπως σημείωσε «με μια μικρή σύγχρονη μονάδα συσκευασίας τυποποίησης των μελισσοκομικών προϊόντων επιτυγχάνεται η καλύτερη διάθεσή τους στην αγορά, η αύξηση της προστιθέμενης αξίας τους και κατ επέκταση της ανταγωνιστικότητάς τους». Σχέδια Βελτίωσης μέχρι 50.000 ευρώ για εκσυγχρονισμό Το εμπορικό κέρδος της πρωτότυπης συσκευασίας Εκτός από την προβολή της υγιεινής διατροφής, τα μελισσοκομικά προϊόντα είναι δυνατό να κερδίσουν προστιθέμενη αξία, σύμφωνα με την κυρία Γκουλιαδίτη, «με την τυποποίηση και τη βελτίωση της συσκευασίας». Γενικότερα, σύμφωνα με την κυρία Γκουλιαδίτη, «πρέπει να υποστηριχθεί η επιχειρηματικότητα των νέων μελισσοκόμων, οι οποίοι τα τελευταία χρόνια αυξάνονται, καθώς πολλά άτομα επιστρέφουν στην ύπαιθρο εξαιτίας της κατάρρευσης άλλων τομέων της οικονομίας, όπως οι οικοδομές». Συγκεκριμένα, η γεωπόνος προτείνει μικρά Σχέδια Βελτίωσης έως 50.000 ευρώ ως λύση για το μέσο Έλληνα μελισσοκόμο που επιθυμεί να εκσυγχρονίσει την εκμετάλλευσή του. Όσον αφορά το εισόδημά του, σύμφωνα με την κυρία Γκουλιαδίτη, θα μπορούσε να αυξηθεί σημαντικά με τις συνεργασίες με άλλους κλάδους της αγοράς, όπως των καλλυντικών, των συμπληρωμάτων διατροφής κ. ά. entheto_melissokomia_new.indd 15

Δωδεκάλογος του Μελισσοκόμου Ο μελισσοκόμος πρέπει να αγαπά τη μέλισσα, να γνωρίζει καλά τη βιολογία της και να εφαρμόζει σωστές επεμβάσεις στον κατάλληλο χρόνο. Η μελισσοκομική πρακτική χρειάζεται εμπειρία, και δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι οι περισσότεροι επαγγελματίες στην Ελλάδα, είναι μελισσοκόμοι 2ης και 4ης γενιάς. Ο παραγωγός πρέπει, επίσης, να γνωρίζει τη μελισσοκομική χλωρίδα, καθώς και να μπορεί να αντιμετωπίσει τους εχθρούς και τις ασθένειες των μελισσών. Συνοπτικά, τα 12 σημεία που πρέπει να προσέχει ένας μελισσοκόμος, σύμφωνα με τη γεωπόνο και ερευνήτρια του ΕΛΓΟ Δήμητρα, Σοφία Γούναρη είναι: 5) Συλλογή γύρης την άνοιξη Παραγωγή γόνου το φθινόπωρο Για την παραγωγή γόνου απαιτείται: Καλή βασίλισσα Νέκταρ, που δίνει το ερέθισμα στη βασίλισσα για ωοτοκία Γύρη, που δίνει το ερέθισμα στις παραμάνες μέλισσες να εκθρέψουν τις νέες προνύμφες Αρκετός χώρος για τις νέες μέλισσες Ξεχειμώνιασμα Τα πλεονεκτήματα αυτής της πρακτικής είναι: Μικρότερη κατανάλωση συνολικά Απουσία γόνου, άρα μικρότερες απαιτήσεις σε θερμοκρασία Μικρότερη εξάντληση βασίλισσας και εργατριών Μείωση κινδύνου λιμοκτονίας σε έντονα καιρικά φαινόμενα Τροφές του χειμώνα Τα μελίσσια που ξεχειμωνιάζουν χωρίς απόθεμα γύρης, έχουν μικρούς πληθυσμούς με γερασμένες μέλισσες νωρίς την άνοιξη, κινδυνεύοντας από θάνατο, μειωμένη ωοτοκία και, μειωμένη ανάπτυξη Καλής ποιότητας τροφές: Θρεπτική τροφή, πηγή ενέργειας Να μην αλλοιώνεται Να μην ανεβάζει την υγρασία μέσα στην κυψέλη Να μην προκαλεί δυσεντερία στις μέλισσες Μεταβολική υγρασία Εξαρτάται από την κατανάλωση μελιού κατά το ξεχειμώνιασμα, από τη θερμοκρασία, την υγρασία και το διοξείδιο του άνθρακα. Ο μελισσοκόμος πρέπει να προσέχει πόση γύρη θα συλλέξει ειδικά τις δύσκολες χρονιές, με μικρής διάρκειας ανθοφορίες. Η έλλειψη της γύρης στο μελίσσι μπορεί να προκαλέσει: Συντόμευση της διάρκειας ζωής των μελισσών σταμάτημα εκτροφής του γόνου θάνατο νεαρών προνυμφών κανιβαλισμό των νεαρών προνυμφών μείωση του ρυθμού παραγωγής βασιλικού πολτού επίδραση στην ωοτοκία αλλά και στην ευζωία της βασίλισσας γέννηση ασθενών ακμαίων μελισσών και κηφήνων 16 entheto_melissokomia_new.indd 16

Ανανέωση κηρηθρών Νερό Αντιμετώπιση του Βαρρόα Η παραγωγή του κεριού είναι στοιχείο της φυσιολογίας του μελισσιού και θα γίνει έτσι κι αλλιώς. Γιατί είναι απαραίτητη η αντικατάσταση των παλαιών κηρηθρών; υπολείμματα φαρμάκων σπόρια παθογόνων οργανισμών εκκόλαψη μικρότερων μελισσών μικρότερη χωρητικότητα σε μέλι Ανάπτυξη του μελισσιού Το μελίσσι πρέπει να μπορεί να ελέγχει τη θερμοκρασία της φωλιάς. Εάν δεν μπορεί, η βασίλισσα μειώνει τη γέννα, οι μέλισσες «κουράζονται», η επικοινωνία γίνεται πιο δύσκολη. Απαιτείται τοποθέτηση 2ου πατώματος, αφού το μελίσσι έχει γεμίσει το 1ο. Επίσης, οι νέες κηρήθρες χτίζονται καλύτερα και πιο γρήγορα δίπλα στον γόνο (θερμ. 33º-34ºC, νέες μέλισσες). Συλλογή μελιού Μέλι μπορούν να συλλέξουν μόνο «ενήλικα» μελίσσια. Τα μελίσσια που αναπτύσσονται το καλοκαίρι καλό θα είναι «να παίρνουν τα βουνά». Τόσο μέλι θα μαζέψει ένα μελίσσι, όσο περισσότερες μέλισσες έχει, για τις πρώτες 7-10 ημέρες. Τα μελίσσια, όταν μεταφέρονται για συλλογή μελιού, πρέπει να έχουν αναλογία σφραγισμένου προς ανοιχτό γόνο 70:30. Όχι στις συνεχείς μετακινήσεις και προσοχή στον αριθμό των πατωμάτων. Στις καλοκαιρινές μελιτοφορίες η ύπαρξη άδειων κηρηθρών διεγείρει τη συλλογή, το αντίθετο συμβαίνει στις φθινοπωρινές και ανοιξιάτικες ανθοφορίες. Η έλλειψη νερού μειώνει τις αποδόσεις κατά 20-30% και θα πρέπει να καλύπτονται οι ατομικές ανάγκες κάθε μέλισσας ξεχωριστά, ενώ έχει επίπτωση και στην παρασκευή της τροφής του γόνου. Θα πρέπει να διατηρείται σε υψηλά επίπεδα η σχετική υγρασία στην περιοχή του γόνου και να ρυθμίζεται η θερμοκρασία μέσα στην κυψέλη. Νερό καθαρό, τρεχούμενο, όχι πισίνας, όχι στάνης, όχι θάλασσας. Ανανέωση-παραγωγή βασιλισσών Ο μελισσοκόμος πρέπει να αναλαμβάνει πρωτοβουλία στην ανανέωση των βασιλισσών του γιατί: Τα κριτήρια επιλογής μελισσών και μελισσοκόμου είναι διαφορετικά, π.χ. σμηνουργία, επιθετικότητα, παραγωγή Δεν πρέπει να διατηρεί βασίλισσες μεγαλύτερες των 2 ετών Οι προνύμφες που θα εξελιχθούν σε βασίλισσες θα πρέπει να προέρχονται από μελίσσια με επιθυμητά χαρακτηριστικά για τον μελισσοκόμο και όχι για το μελίσσι Οι προνύμφες που θα εξελιχθούν σε βασίλισσες θα πρέπει να τραφούν με τη μέγιστη δυνατή ποσότητα Β.Π. (σωματική διάπλαση, αριθμός οβαριολών, επιτυχής γονιμοποίηση) Η διαδικασία της ανανέωσης των βασιλισσών δεν θα πρέπει να αποβαίνει εις βάρος της παραγωγής Τα προβλήματα στην αντιμετώπιση: Η επιβάρυνση των προϊόντων της μέλισσας με φάρμακα. Η προστασία του βαρρόα μέσα στον κλειστό γόνο. Η τοξικότητα των φαρμάκων στις ακμαίες μέλισσες και στο γόνο. Η ανάπτυξη ανθεκτικότητας του βαρρόα Η επιβάρυνση του κόστους παραγωγής του μελιού Τα «όπλα» του μελισσιού και του μελισσοκόμου: Γρήγορος εντοπισμός προσβεβλημένου γόνου, ένστικτο καθαρισμού (επιλογή βασιλισσών, βάση με σήτα) προτίμηση του κηφηνόγονου, περιοδική εμφάνιση (παγίδευση νωρίς την άνοιξη) γονιμότητα του βαρρόα, (μέγεθος κελιούανανέωση κηρηθρών) περίοδος σφραγισμένου γόνου (επιλογή βασιλισσών) ευαισθησία στις ακραίες θερμοκρασίες (μεταφορές, ορεινές περιοχές, σήτα) Η «παλαιά γνώση» (το φαρμακείο της φύσης: ακονιζιά, τσουκνίδα) Marchalina hellenica Δεν αφήνουμε ανοιχτά τα μελίσσια στα πεύκα, με πολλούς άδειους χώρους. Απομακρύνουμε τα μελίσσια από τα πευκοδάση έγκαιρα, ώστε να ανανεώσουμε τον πληθυσμό τους. Η ανοιξιάτικη περίοδος μελιτοέκκρισης του Marchalina, επηρεάζεται από τις κλιματολογικές συνθήκες του χειμώνα. Για να την εκμεταλλευτούν τα μελίσσια, θα πρέπει να αναπτυχθούν πρώιμα σε γόνο και πληθυσμό. Η επιτυχία της μελισσοκομικής μας επιχείρησης είναι κατά 50% στο χέρι μας. 17 entheto_melissokomia_new.indd 17

η ακτινογραφια τησ μεσησ εγχωριασ εκμεταλλευσης Με στοιχεία από τη έρευνα «Οικονομική Ανάλυση της Μελισσοκομίας στην Ελλάδα» (2010) του Εργαστηρίου Γεωργικής Οικονομικής Έρευνας της Γεωπονικής Σχολής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου με υπεύθυνο καθηγητή τον Ευάγγελο Παπαναγιώτου Επιμέλεια: Νίκος Κατσένιος Τέσσερα χρόνια ζωής για το ανθρώπινο είδος σε περίπτωση που εξαφανιστούν οι μέλισσες, έδινε εν έτει 1940 o Albert Einstein ανάγοντας τη μελισσοκομία σε μία δραστηριότητα απόλυτα συνδεδεμένη με την ισορροπία του πλανήτη Γη. Βέβαια τουλάχιστον η εικόνα του κλάδου στην Ελλάδα ουδόλως συνάδει με τα λόγια του σημαντικότερου επιστήμονα του 20ου αιώνα, αφού συνδέεται με μεγάλα διαχρονικά προβλήματα, όπως η έλλειψη γνώσης των αναγκών σε συντελεστές παραγωγής, οι οποίοι και θα κρίνουν την τελική οικονομικότητα της κτηνοτροφικής αυτής δραστηριότητας. Υπάρχουν άραγε τρόποι βελτίωσης και, αν ναι, ποιες είναι οι ενδεδειγμένες πρακτικές; 18 entheto_melissokomia_new.indd 18

Παγκοσμίως, παράγονται 1,5 εκατομμύρια τόνοι μέλι από 65 εκατομμύρια κυψέλες, με μια μέση απόδοση 22 χλγρ./κυψέλη. Επιπλέον, διακινούνται 420 χιλ. τόνοι μεταξύ των χωρών του κόσμου, αξίας 810 εκατ. δολαρίων. Η αξία του διακινούμενου μελιού στη διεθνή αγορά είναι σχετικά χαμηλή σε σύγκριση με το σύνολο της διακινούμενης αξίας των τροφίμων (0,2%). Ωστόσο, η αξία της μελισσοκομίας είναι πολύ μεγάλη, λαμβάνοντας υπόψη την αξία της σε λοιπά προϊόντα (γύρη, κερί, βασιλικός πολτός, πρόπολη) και τη συμβολή της στην υγεία του ανθρώπου και στην αγροτική παραγωγή. Τα τελευταία 20 χρόνια, η παραγωγή μελιού αυξήθηκε με ένα ρυθμό της τάξης του 1,5% ανά έτος, ο αριθμός των κυψελών κατά 0,6% και η απόδοση ανά κυψέλη κατά 0,8%. Ακόμη, η μέση παγκόσμια κατανάλωση μελιού είναι της τάξης των 230 γραμμαρίων κατά κεφαλή. χλγρ. Στην Ελλάδα, εισάγονται 2.600 τόνοι μελιού αξίας 7,7 εκατ. δολαρίων και εξάγονται γύρω στους 600 τόνους, αξίας 3,4 εκατ. δολαρίων. Χαρακτηριστικό της χώρας είναι οι εισαγωγές φτηνού μελιού και οι εξαγωγές σε υψηλές τιμές, που αντικατοπτρίζουν την υψηλή ποιότητα του εγχώριου μελιού, καθώς και το υψηλό κόστος παραγωγής. Προϊόντα και δυνατότητες της μελισσοκομίας στην Ελλάδα Η μελισσοκομία ασκείται κυρίως για την παραγωγή μελιού, που μπορεί να ανέλθει από 0 έως 100 χλγρ./κυψέλη ανά έτος. Ωστόσο, η μελισσοκομία παρέχει και άλλα προϊόντα: Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, παράγονται 200 χιλιάδες περίπου τόνοι μελιού (13% της παγκόσμιας παραγωγής), εισάγονται 220 χιλ. τόνοι, αξίας 467 εκατ. δολαρίων και εξάγονται 93 χιλ. τόνοι, αξίας 283 εκατ. δολαρίων. Συνεπώς, η μέση κατανάλωση προσεγγίζει τις 327 χιλιάδες τόνους, δηλαδή τα 660 γραμμάρια κατά κεφαλή. Τα τελευταία 20 χρόνια, η παραγωγή μελιού αυξήθηκε με ένα μέσο ετήσιο ρυθμό της τάξης του 1,5%, ενώ ο αριθμός των κυψελών μειώθηκε ελαφρώς, που σημαίνει ότι η παραγωγικότητα αυξήθηκε κατά 2% περίπου ανά έτος. Στην Ελλάδα, παράγονται γύρω στους 17 χιλ. τόνους μέλι (8,5% της παραγωγής της ΕΕ), εισάγονται 2.600 τόνοι και εξάγονται 550 τόνοι, με συνέπεια η κατανάλωση να ανέρχεται στους 19 χιλ. τόνους ή 1,6-1,7 χλγρ./ κεφαλή. Τα τελευταία 20 χρόνια, η παραγωγή μελιού αυξήθηκε με ένα ρυθμό 3% ανά έτος, ο αριθμός των κυψελών αυξήθηκε κατά 0,3% ανά έτος και η παραγωγικότητα κατά 2,5% ανά έτος (Πίνακες 1α, 1β, 1γ). Από τα προαναφερθέντα συνάγεται ότι στην Ελλάδα η παραγωγικότητα (απόδοση μελιού ανά κυψέλη) της μελισσοκομίας αυξήθηκε με ταχύτερους ρυθμούς από ό,τι στην ΕΕ αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο. Στη διεθνή αγορά, διακινούνται 420-430 χιλ. τόνοι μελιού αξίας 810-820 εκατ. δολαρίων, που αντιπροσωπεύει μια μέση τιμή 1,9 δολάρια/χλγρ., ενώ η διακινούμενη ποσότητα καλύπτει περίπου το ένα τρίτο της συνολικά παραγόμενης ποσότητας. Στην ΕΕ-27, εισάγονται 220 χιλ. τόνοι μελιού και εξάγονται 83 χιλ. με συνέπεια να υπάρχει ένα ετήσιο έλλειμμα μεγαλύτερο από 125 χιλ. τόνους, κατά μέσο όρο, αξίας περίπου 180 εκατ. δολαρίων. Οι τιμές του εισαγόμενου μελιού ανέρχονται στα 2,1 δολάρια/χλγρ. και του εξαγόμενου στα 3 δολάρια/ με πιο ΤΑχεισ ρυθμουσ η αυξηση της παραγωγικοτητασ στην ελλαδα Από τη μελέτη των Πινάκων 1α, 1β και 1γ προκύπτει ότι στην Ελλάδα η παραγωγικότητα (απόδοση μελιού ανά κυψέλη) της μελισσοκομίας αυξήθηκε με ταχύτερους ρυθμούς από ό,τι στην ΕΕ αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο. Τα τελευταία 20 χρόνια, η παραγωγή μελιού αυξήθηκε με ένα ρυθμό 3% ανά έτος (Πίνακας 1α), ο αριθμός των κυψελών αυξήθηκε κατά 0,3% ανά έτος (Πίνακας 1β) και η παραγωγικότητα κατά 2,5% ανά έτος (Πίνακας 1γ). Πίνακας 1γ: Εξέλιξη τησ αποδοσησ σε χλγρ. ανα κυψελη απο το 2000 εωσ το 2008 στον κοσμο, την ελλαδα και την εε Κόσμος ΕΕ Ελλάδα 21,1 15,1 11,1 21,0 15,8 13,6 20,8 15,6 12,1 1,5 17,6 12,1 21,6 17,9 12,2 22,2 16,9 12,4 23,2 17,4 12,2 22,7 16,5 13,5 23,2 17,1 13,5 Στον κόσμο η παραγωγικότητα της μελισσοκομίας αυξήθηκε κατά 0,8% από το 2000 έως το 2008 και στην ΕΕ την αντίστοιχη περίοδο κατά 2%. Απόδοση σε χλγ/κυψέλη 19 entheto_melissokomia_new.indd 19

Γύρη είναι το προϊόν που συγκεντρώνουν οι μέλισσες από διάφορα λουλούδια, ενώ είναι μία τροφή πλούσια σε πρωτεΐνες, βιταμίνες, αμινοξέα, ένζυμα και άλλα χρήσιμα συστατικά, μεγάλης βιολογικής αξίας τόσο για τη μέλισσα, όσο και για τον άνθρωπο (ΥΠΑΑΤ). Μία πιθανή απόδοση για το προϊόν αυτό είναι 3-5 χλγρ./κυψέλη. Ο βασιλικός πολτός παράγεται στους υποφαρυγγικούς αδένες των νεαρών εργατριών. Είναι άσπρος σαν το γάλα, κρεμώδης, ισχυρά όξινος, με ιδιάζουσα οσμή και υπόξινη γεύση. Είναι πλούσια πηγή βιταμινών, ανόργανων στοιχείων και αμινοξέων. Επίσης, περιέχει διάφορα λιπαρά οξέα, όπως τα υδρόξυ λιπαρά οξέα, τα δικαρβοξυλικά οξέα ή απλά λιπαρά οξέα, τα οποία είναι υπεύθυνα για τις περισσότερες βιολογικές ιδιότητες που έχει ο βασιλικός πολτός (Ομοσπονδία Μελισσοκομικών Συνεταιρισμών Ελλάδος). Υπολογίζεται ότι μία κυψέλη μπορεί να δώσει 10-20 γραμμάρια βασιλικού πολτού. Η πρόπολη είναι η ρητινώδης κολλητική ουσία που συλλέγουν οι μέλισσες από διάφορα φυτά, την εμπλουτίζουν με κερί, γύρη, ένζυμα και άλλες ουσίες και τη χρησιμοποιούν για τη στεγανοποίηση και απολύμανση του εσωτερικού της φωλιάς τους. Το χρώμα της εξαρτάται από τη φυτική της σύσταση, συνήθως όμως είναι καφέ-πράσινη, καστανή ή σκούρα καφέ. Χρησιμοποιείται για τη θεραπεία τραυμάτων, παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος, της στοματικής κοιλότητας και άλλων περιοχών του ανθρώπινου σώματος (ΥΠΑΑΤ). Δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία για την απόδοσή της. δράση και επηρεάζει τη φυσιολογία ενός οργανισμού. Περιέχει αρκετές ουσίες που είναι ενδιαφέρουσες από βιοχημική και φαρμακολογική πλευρά όπως είναι η μελιτίνη, απαμίνη, ισταμίνη, ντοπαμίνη και φωσφολιπάση Α. Χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της ρευματοειδούς αρθρίτιδας και του γαστρικού έλκους, ενώ έχει αρχίσει να χρησιμοποιείται στη θεραπεία για τη σκλήρυνση κατά πλάκας. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα αποδείχτηκε ότι σκοτώνει τα καρκινογόνα κύτταρα, χωρίς να επηρεάζει τα υγιή (Ομοσπονδία Μελισσοκομικών Συνεταιρισμών Ελλάδος). Ωστόσο, είναι πολύ δύσκολο να εκτιμηθεί η αξία και οι δυνατότητες του δηλητηρίου της μέλισσας από οικονομικής άποψης. Επίσης, στα προϊόντα της μελισσοκομίας μπορεί να ενταχθεί και η ετήσια αύξηση του μελισσοκομικού κεφαλαίου που υπολογίζεται στο 30-40% του αρχικού κεφαλαίου. Πέραν όμως των τόσο χρήσιμων προϊόντων που προσφέρει η μελισσοκομία, η «τέχνη» αυτή είναι απαραίτητη στο περιβάλλον και λόγω της επικονιαστικής της δράσης, αφού οι μέλισσες βοηθούν στη γονιμοποίηση του 60%-70% των φυτικών ειδών. Η συμβολή αυτή της μέλισσας υπολογίζεται ότι προσφέρει στη φύση 15πλάσιο όφελος από τη συνολική αξία των προϊόντων της μελισσοκομίας (Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων). Η διάρθρωση της μελισσοκομίας Το κερί είναι το προϊόν που παράγουν σε μικρά λέπια οι νεαρές εργάτριες από 4 ζεύγη κηρογόνων αδένων. Για την παραγωγή ενός κιλού κεριού, οι μέλισσες καταναλώνουν 8 κιλά μέλι. Το κερί είναι ένα μείγμα από 300 ουσίες που είναι απίθανο να συνθέσει ο άνθρωπος. Το κερί χρησιμοποιείται ως φαρμακευτική ουσία για αλοιφές και άλλα σκευάσματα. Περιέχει αντιβιοτικές ουσίες και παρουσιάζει θεραπευτική δράση για παρειακές στοματικές αρρώστιες και προβλήματα του άνω αναπνευστικού αγωγού. Ακόμη, χρησιμοποιείται στη βιομηχανία καλλυντικών, ενώ άλλες χρήσεις του είναι στη βιομηχανία των κεριών, βερνικιών και ως μονωτικό (Ομοσπονδία Μελισσοκομικών Συνεταιρισμών Ελλάδος). Υπολογίζεται ότι από μία κυψέλη μπορούν να παραχθούν 200-500 γρ. κεριού. Το δηλητήριο είναι ένα πολύπλοκο μείγμα χημικών ουσιών που έχει φαρμακευτική Οι μέλισσες βοηθούν στη γονιμοποίηση του 60-70% των φυτικών ειδών Στην Ελλάδα, η μελισσοκομία επικουρείται, ελέγχεται και στηρίζεται από τις υπηρεσίες του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, τους γεωπόνους μελισσοκομίας των Νομαρχιακών Διευθύνσεων Αγροτικής Ανάπτυξης, τα 3 Εργαστήρια ανάλυσης μελισσών, τα 5 Εργαστήρια ανάλυσης μελιού και τα 15 Κέντρα Μελισσοκομίας. Επιπλέον, η μελισσοκομία στην Ελλάδα είναι οργανωμένη σε: 1) 80 Συνεταιρισμούς αυτόνομους ή μέλη της ΠΑΣΕΓΕΣ, της Κοινοπραξίας Μελισσοκο- πινακασ 1α. εξελιξη παραγωγησ μελιου απο το 2000 εως το 2008 στον κοσμο, την εε και την ελλαδα (σε τόνους) 20 entheto_melissokomia_new.indd 20

μικών Συνεταιρισμών Ελλάδας και της Κοινοπραξίας Μελισσοκομικών Συνεταιρισμών Κρήτης. 2) 70 Συλλόγους Μελισσοκόμων και μία Ομοσπονδία Μελισσοκομικών Συλλόγων Ελλάδας (ΟΜΣΕ). 3) Μία Ένωση Επαγγελματιών Μελισσοκόμων. 4) Ένα Σύνδεσμο Ελλήνων Τυποποιητών-Συσκευαστών-Εξαγωγέων Μελιού, και 5) Κάποιους συλλόγους προϊόντων μελισσοκομίας. Στην Ελλάδα υπάρχουν περίπου 20 χιλιάδες μελισσοκόμοι, που κατέχουν 1,5 εκατ. κυψέλες, οπότε η μέση εκμετάλλευση έχει μέγεθος 77 κυψέλες. Από τους 20 χιλ. μελισσοκόμους, οι 15 χιλιάδες περίπου έχουν ανανεωμένα μελισσοκομικά βιβλιάρια και προσμετρώνται στους ενεργούς μελισσοκόμους. Οι μελισσοκόμοι και οι μελισσοκομικές εκμεταλλεύσεις είναι κατανεμημένοι σε 15 Μελισσοκομικά Κέντρα. Τα κέντρα αυτά έχουν μια ανισοβαρή κατανομή, τόσο ως προς τον αριθμό των μελισσοκόμων, όσο και ως προς τον αριθμό των κυψελών. Από τους 20 χιλιάδες μελισσοκόμους, οι 6.386 (33% του συνόλου) μετέχουν σε προγράμματα ενίσχυσης της ΕΕ. Οι μελισσοκόμοι αυτοί κατέχουν 940 χιλ. περίπου κυψέλες ή το 63% του συνολικού αριθμού των κυψελών, με μέσο Υπερπενταπλασιάστηκαν οι ενισχύσεις σε 10 χρόνια Όπως χαρακτηριστικά παρουσιάζεται στην έρευνα για την Οικονομική Ανάλυση της Μελισσοκομίας στην Ελλάδα, σε ό,τι αφορά την εξέλιξη των οικονομικών ενισχύσεων των δράσεων για την ενίσχυσή της, για την περίοδο 1999-2010, η μέση ετήσια οικονομική ενίσχυση ξεπερνούσε τα 3,8 εκατ. ευρώ, από τα οποία το 70% είναι άμεσες ενισχύσεις στον παραγωγό. Την τελευταία δεκαετία, οι ενισχύσεις υπερπενταπλασιάστηκαν και ανέρχονται στα 5,3 εκατ. ευρώ ή 824 ευρώ / μελισσοκόμο ή 5,5 ευρώ / κυψέλη (έτος 2009), που μετέχει στο πρόγραμμα. μέγεθος περίπου διπλάσιο του μέσου όρου (147 κυψέλες). Οι τιμές παραγωγού του μελιού την περίοδο 1981-2008 αυξήθηκαν από 0,44 σε 6,22 ευρώ/χλγρ., δηλαδή 14,1 φορές, ελαφρώς κάτω από το γενικό δείκτη τιμών που αυξήθηκε 14,4 φορές Η πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το μέλι Το μέλι είναι ένα από τα προϊόντα που δεν εντάσσονται στην Κοινή Οργάνωση Αγοράς (Κ.Ο.Α.) στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Την παραγωγή αλλά και την εμπορία του μελιού στις χώρες της ΕΕ διέπει η Οδηγία 2001/110/ΕΚ του Συμβουλίου της 20ής Δεκεμβρίου 2001 για το μέλι. Σύμφωνα με την Οδηγία αυτή, στα πλαίσια της προστασί- entheto_melissokomia_new.indd 21

ας των συμφερόντων των καταναλωτών σχετικά με τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά του μελιού, απαιτείται η υποχρεωτική αναγραφή της χώρας ή των χωρών προέλευσης, όπου έχει γίνει η συγκομιδή του μελιού. Επίσης, καθίσταται υποχρεωτική η επισήμανση στην ετικέτα της βοτανικής προέλευσης του μελιού και των ποιοτικών χαρακτηριστικών του, καθώς και ο διαχωρισμός του μελιού που προορίζεται μόνο για μαγειρική (Λιάκος, 2008). Πέραν όμως της προστασίας των καταναλωτών, η Οδηγία αυτή βοηθά και τους παραγωγούς, εφόσον προωθεί το ποιοτικό μέλι, ενθαρρύνει την παραγωγή εγχώριου μελιού και εμποδίζει τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης να διακινούν μέλι υποβαθμισμένης ποιότητας σε χαμηλές τιμές, προερχόμενο από Τρίτες χώρες, χωρίς να το αναγράφουν στην ετικέτα (Θρασυβούλου, 2002). Επιπροσθέτως, η Οδηγία επιβάλλει ενιαία ποιοτικά κριτήρια σε όλα τα κράτη-μέλη. Οι Κανονισμοί 797/2004 και 917/2004 του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης προβλέπουν τη δημιουργία και καθορίζουν τη λειτουργία εθνικών προγραμμάτων, με σκοπό τη βελτίωση της παραγωγής και της εμπορίας της μελισσοκομίας στην Κοινότητα, προωθώντας τις εξής ενέργειες: 1. Τεχνικής βοήθειας προς τους μελισσοκόμους και τις ομάδες μελισσοκόμων. 2. Καταπολέμησης της βαρρόας. 3. Εξορθολογισμού της ομαδικής μελισσοκομίας. 4. Λήψης μέτρων στήριξης των εργαστηρίων ανάλυσης των φυσικοχημικών χαρακτηριστικών του μελιού. 5. Λήψης μέτρων στήριξης για την ανασύσταση του κοινοτικού μελισσοκομικού κεφαλαίου. 6. Συνεργασίας με ειδικευμένους οργανισμούς στην υλοποίηση προγραμμάτων εφαρμοσμένης έρευνας στον τομέα της μελισσοκομίας και των προϊόντων που προέρχονται από τη μελισσοκομία. Εξέλιξη αριθμού κυψελών, παραγωγής και προσόδου της μελισσοκομίας στην Ελλάδα Από τα στοιχεία του παραπάνω Πίνακα 8, που βασίζεται σε στοιχεία του FAO, εκτός από τις τιμές που βασίζονται σε στοιχεία του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, συνάγεται ότι στα τελευταία 28 χρόνια ο αριθμός των διατηρουμένων κυψελών αυξήθηκε κατά 10%, η μέση απόδοση ανά κυψέλη κατά 51%, η ετήσια παραγωγή κατά 67%, οι τιμές 14 φορές και η ετήσια πρόσοδος 24 φορές. Κατά συνέπεια, το έτος 2008, στην Ελλάδα παράγονται 17,7 χιλ. τόνοι μέλι που δίνουν μία πρόσοδο της τάξης των 110 εκατ. ευρώ, που αντιπροσωπεύει περισσότερο από το 1% της γεωργικής παραγωγής (10,3 δισ. ευρώ) ή πάνω από το 3% της ζωικής παραγωγής (3,2 εκατ. ευρώ). Αξίζει να σημειωθεί ότι η συμμετοχή αυτή είναι μεγαλύτερη από τις εκτιμήσεις άλλων ερευνητών (Κιτσοπανίδης, 2006). Ωστόσο, η διαφορά αυτή μπορεί να δικαιολογηθεί από τις διαφορές στις εκτιμήσεις παραγωγής μελιού στην Ελλάδα, εφόσον ορισμένες Υπηρεσίες και Οργανισμοί εκτιμούν την παραγωγή μελιού στην Ελλάδα 2-3 χιλ. τόνους χαμηλότερη από τις εκτιμήσεις του Έτος Πίνακας 8. Εξέλιξη παραγωγής, αποδοσης, τιμής και ακαθάριστης προσοδου της μελισσοκομίας στην ΕΛΛΑΔΑ (2000-2008) Κυψέλες (αριθμός) Απόδοση (χλγρ./ κυψέλη) Παραγωγή (τόνοι) Τιμή (ευρώ/ χλγρ.) FAO. Η εξέλιξη του αριθμού των διατηρουμένων κυψελών, της παραγωγής, της απόδοσης, της τιμής και της ακαθάριστης προσόδου στην Ελλάδα παρατίθενται στον Πίνακα 8. Τεχνικοοικονομικά δεδομένα μέσης μελετηθείσας εκμετάλλευσης Ακαθάριστη Πρόσοδος (ευρώ) 2000 1.289.572 11,1 14.356 4,25 61.057.205 2001 1.293.280 13,6 17.632 4,35 76.699.200 2002 1.294.000 12,1 15.700 4,10 64.370.000 2003 1.294.086 12,1 15.700 3,86 60.602.000 2004 1.302.244 12,2 15.911 4,36 69.371.960 2005 1.313.677 12,4 16.267 5,64 91.745.880 2006 1.331.007 12,2 16.218 5,45 88.388.100 2007 1.315.000 13,5 17.690 6,01 106.316.900 2008 1.315.000 13,5 17.690 6,22 110.031.800 Πηγή: FAO, 2010, Ε.Σ.Υ.Ε., ΥΠΑΑΤ Το μέσο μέγεθος της μελισσοκομικής εκμετάλλευσης ανέρχεται σε περίπου 270 κυψέλες, όπως προέκυψε από την ανάλυση των δεδομένων. Οι ετήσιες ανάγκες σε εργασία ανέρχονται σε 7,3 ώρες ανά κυψέλη, από τις οποίες οι 6,8 ώρες/κυψέλη είναι οικογενειακή και μόνο μισή ώρα ανά κυψέλη καλύπτεται από εργάτες. Έτσι, θα μπορούσαμε να συμπεράνουμε ότι η μελισσοκομία είναι ένας κλάδος, όπου απαντώνται σχεδόν καθαρά οικογενειακές εκμεταλλεύσεις, με έντονα στοιχεία αλληλοβοήθειας. Οι απαιτήσεις σε εργασία παρουσιάζονται αυξημένες σε σχέση με παλαιότερες σχετικές μελέτες (Κιτσοπανίδης κ.ά., 1987), πιθανότατα λόγω εντατικοποίησης του κλάδου. Οι απαιτήσεις σε κεφάλαιο ανέρχονται σε πάνω από 317 ευρώ/κυψέλη, εκ των οποίων το 90% (285 ευρώ/κυψέλη) αντιπροσωπεύει το σταθερό και μόνο το υπόλοιπο 10% (32 ευρώ/κυψέλη) το μεταβλητό κεφάλαιο. Οι απαιτήσεις της μέσης μελισσοκομικής εκμετάλλευσης σε κεφάλαιο, συνολικά και κατά κατηγορίες παρουσιάζονται αναλυτικά στον Πίνακα 9. Ο σημαντικότερος παράγοντας στη διαμόρφωση του σταθερού κεφαλαίου είναι η αξία των μελισσοσμηνών με 85,1 ευρώ/κυψέλη, δηλαδή το 30% του συνολικού σταθερού κεφαλαίου. Ακολουθούν τα μηχανήματα μαζί με το αυτοκίνητο, με 81,3 ευρώ/κυψέλη (28,5%), η αξία των κατασκευών με 69,8 ευρώ/κυψέλη (24,5%) και η αξία των κυψελών με 48,8 ευρώ/κυψέλη (17%). Η αξία του αναλώσιμου κεφαλαίου ξεπερνά τα 32 ευρώ/κυψέλη, με κύριες συνιστώσες τη διατροφή που ανέρχεται σε 10,4 ευρώ/κυψέλη, δηλαδή στο 32% πε- 22 entheto_melissokomia_new.indd 22