Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση ως απάντηση της Τριτοβάθµιας εκπαίδευσης στις κοινωνικές, οικονοµικές και τεχνολογικές αλλαγές Κυριακή Μπαλτά Βιβλιοθηκονόµος-Τεχνολόγος Εκπαίδευσης Πανεπιστήµιο Μακεδονίας - Βιβλιοθήκη Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυµα Λάρισας -20 εκεµβρίου 2005
η θεµατολογία οι λόγοι ανάπτυξης της ηλεκτρονικής εξ αποστάσεως εκπαίδευσης η σχέση εξ αποστάσεως ηλεκτρονικής εκπαίδευσης µε την τριτοβάθµια εκπαίδευση ειδικότερα θέµατα της ηλεκτρονικής εκπαίδευσης
εικόνες της καθηµερινής µας ζωής ο σύγχρονος άνθρωπος βιώνει µια σειρά από επιλογές και αλλαγές ταυτόχρονα
ζήτηµα 1ο οι λόγοι ανάπτυξης της ηλεκτρονικής εξ αποστάσεως εκπαίδευσης
εικόνες της καθηµερινής µας ζωής στην οικονοµία στην εκπαίδευση στην κοινωνία
εικόνες της καθηµερινής µας ζωής αλλά κυρίως στην τεχνολογία
ο σύγχρονος κόσµος χαρακτηρίζεται από τις έντονες τεχνολογικές εξελίξεις τη σπουδαιότητα του ανθρώπινου κεφαλαίου στα πλαίσια της «νέας οικονοµίας» τη ραγδαία επιστηµονική και τεχνολογική πρόοδο τη µαζική χρήση προϊόντων πληροφορικής τη γρήγορη απαξίωση των γνώσεων την ανάπτυξη νέων προϊόντων και υπηρεσιών τη διεθνοποίηση-παγκοσµιοποίηση παγκοσµιοποίηση και το µεγάλο ανταγωνισµό των αγορών
ως αποτέλεσµα µέσα στις νέες συνθήκες η γνώση αναδείχθηκε ένας συντελεστής σηµαντικός για την παραγωγή, το κεφάλαιο, τους φυσικούς πόρους και την εργασία
η σηµερινή τριτοβάθµια εκπαίδευση ως φορέας παραγωγής και διάδοσης της γνώσης προσπαθεί να προσαρµοστεί στις συνθήκες ανταγωνισµού της αγοράς, και αναζητεί τρόπους, για να µην παρεκκλίνει ή κάνει συµβιβασµούς από το στόχο ή την ποιότητα των παρεχόµενων υπηρεσιών της εφοδιάσει το σπουδαστή µε προσόντα και δεξιότητες που θα του επιτρέψουν να αντιµετωπίσει µια συνεχώς εξελισσόµενη επιστηµονική και τεχνική γνώση, η οποία για να επιτευχθεί απαιτεί επαναστατικές αλλαγές στο σύνολο της µαθησιακής διαδικασίας.
πως όµως θα επιτευχθούν οι στόχοι αυτοί; τα ακαδηµαϊκά ιδρύµατα σήµερα διαθέτουν άρτιες δικτυακές υποδοµές πρόσβαση στο ιαδίκτυο και τις υπηρεσίες του ηλεκτρονικές υπηρεσίες (λειτουργικές, οργανωτικές, εκπαιδευτικές) ηλεκτρονικούς υπολογιστές αλλά το κυριότερο έµπειρο προσωπικό στη χρήση των νέων τεχνολογιών
προβληµατισµός αν ένας γιατρός των αρχών του 20 ου αιώνα έκανε ένα ταξίδι στο χρόνο για να µεταφερθεί σε ένα νοσοκοµείο της σηµερινής εποχής θα αναγνώριζε τα σηµερινά εργαλεία εργασίας; Η απάντηση είναι µάλλον όχι
και όµως όσο παράδοξο και αν φαίνεται η απάντηση στην περίπτωση της τριτοβάθµιας εκπαίδευσης είναι ναι διότι αυτή αποτελεί τη βασική κοιτίδα προαγωγής της επιστήµης και εξέλιξης της τεχνολογίας
η τεχνολογία θα δώσει τη λύση στις προκλήσεις που αντιµετωπίζει η τριτοβάθµια εκπαίδευση εξ αποστάσεως εκπαίδευση µε τη µεθοδολογία της ηλεκτρονικής µάθησης
η τεχνολογία θα δώσει τη λύση στις προκλήσεις που αντιµετωπίζει η τριτοβάθµια εκπαίδευση χωρίς περιορισµούς οποιουδήποτε χρόνου τόπου χώρου κοινού
από τα παραπάνω γίνεται σαφές: ότι η ευρύτατη χρησιµοποίηση των µεθόδων της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης αποτελεί πλέον επιτακτική ανάγκη που δεν µπορεί να καλυφθεί µόνον από τα ήδη υπάρχοντα, ανοικτά τριτοβάθµια ιδρύµατα γι αυτό, αναπτύσσεται τα τελευταία χρόνια µια συνεχώς διογκούµενη τάση µετατροπής των συµβατικών ιδρυµάτων σε αυτά «υβριδικού τύπου» (dual-mode educational institutions) τα οποία, παράλληλα µε τις παραδοσιακές προσφέρουν και µε τις µεθόδους της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης ένα µεγάλο µέρος των εκπαιδευτικών προγραµµάτων προπτυχιακής, µεταπτυχιακής και συνεχιζόµενης εκπαίδευσης και κατάρτισης.
η ηλεκτρονική µάθηση ως εργαλείο της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης µία νέα µορφή µάθησης που σκοπό έχει να γεφυρώσει την τεχνολογική εξέλιξη µε την εκπαιδευτική δραστηριότητα µε κύριο πεδίο εφαρµογής της την εξ αποστάσεως εκπαίδευση βασικό της στοιχείο αποτελεί η χρήση υπολογιστικού περιβάλλοντος και τηλεπικοινωνιακών τεχνολογιών µε σκοπό τη µεταφορά και τη λήψη γνώσης χρησιµοποιείται για να ενισχύσει ή να προσθέσει αξία στις παραδοσιακές µεθόδους διδασκαλίας δηµιουργώντας ένα δυναµικό µαθησιακό περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από ευελιξία, προσαρµοστικότητα και ανάδραση το e-learning δεν είναι easy-learning learning, αλλά απαιτεί µεγάλη προσπάθεια από τον καθηγητή για την προετοιµασία του εκπαιδευτικού υλικού και τη δηµιουργία ηλεκτρονικών µαθηµάτων
ζήτηµα 2ο η σχέση εξ αποστάσεως ηλεκτρονικής εκπαίδευσης µε την τριτοβάθµια εκπαίδευση
πως τελικά γίνεται; µε µεθοδολογία και εργαλεία ασύγχρονης εκπαίδευσης (synchronous e-learning) e µε µεθοδολογία και εργαλεία σύγχρονης εκπαίδευσης (asynchronous e-learning) e µε µεθοδολογία και εργαλεία µικτής εκπαίδευσης (blended e-learning) e
η σύγχρονη, ασύγχρονη και µικτή ηλεκτρονική εκπαίδευση θέτουν στην υπηρεσία του εκπαιδευτικού ιδρύµατος ένα περιβάλλον ηλεκτρονικής µάθησης ενισχυτικό της κλασσικής διδασκαλίας ή πλήρως ανεξάρτητο από αυτή δίχως τους περιοριστικούς παράγοντες του χώρου και του χρόνου και του τόπου το οποίο στοχεύει στην: ενσωµάτωση των νέων τεχνολογιών στην εκπαιδευτική διαδικασία εποικοδοµητική χρήση της δικτυακής υποδοµής του ιδρύµατος αναβάθµιση του προγράµµατος σπουδών του ιδρύµατος αξιοποίηση πολυµορφικού εκπαιδευτικού υλικού δηµιουργία ενός εύχρηστου µέσου αλληλεπίδρασης και συνεχούς επικοινωνίας εκπαιδευτή-εκπαιδευοµένου εκπαιδευοµένου
σκέψεις προβλήµατα που πιθανώς θα πρέπει να αντιµετωπίσει ένα ίδρυµα τριτοβάθµιας εκπαίδευσης για την εφαρµογή της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης τεχνικάτεχνικά παιδαγωγικά διοικητικά πολιτικής κοινωνικά
ζήτηµα 3ο ειδικότερα θέµατα της ηλεκτρονικής εκπαίδευσης
Οι µορφές της ηλεκτρονικής εκπαίδευσης (1/3) d-learning learning (distance learning) τα σχετικά µε το d-learning (εξ αποστάσεως εκπαίδευσης) συστήµατα µάθησης από απόσταση χρησιµοποίησαν την τεχνολογία, για να διαχωρίσουν το σπουδαστή από τον εκπαιδευτικό και το σπουδαστή από την οµάδα των συνσπουδαστών του, χωρίς να θίγουν την ακεραιότητα της εκπαιδευτικής διαδικασίας
Οι µορφές της ηλεκτρονικής εκπαίδευσης (2/3) e-learning (electronic learning) Ο όρος «ηλεκτρονική µάθηση» αναφέρεται σε ένα σύνολο εφαρµογών και διαδικασιών που περιλαµβάνει µαθήµατα µέσω υπολογιστή µε τη χρήση ειδικών προγραµµάτων εκπαιδευτικού λογισµικού, τη µάθηση από απόσταση µέσω του ιαδικτύου, τις «εικονικές τάξεις» µε τη χρήση εργαλείων τηλε-συνδιάσκεψης συνδιάσκεψης, τη συνεργατική µάθηση που υποστηρίζεται από ηλεκτρονικά µέσα κλπ.
Οι µορφές της ηλεκτρονικής εκπαίδευσης (3/3) m-learning (mobile learning) Οι ασύρµατοι υπολογιστές και η ασύρµατη τηλεφωνία αποτελούν πλέον πραγµατικότητα. Με την επιτυχηµένη ανάπτυξη των Bluetooth, WAP, GPRS και UMTS, οι τεχνολογικές δοµές για την ασύρµατη τηλεφωνία και τους ασύρµατους υπολογιστές αποκτούν µια θέση στην εκπαίδευση
τα µοντέλα της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης (1/3) Μοντέλο περιεχοµένου και υποστήριξης (Content & Support Model) Μοιάζει µε αυτό της παραδοσιακής διδασκαλίας στην τάξη και στηρίζεται στον έντονο διαχωρισµό ανάµεσα στο διδακτικό περιεχόµενο του µαθήµατος και στην υποστήριξη του µαθητή από τον εκπαιδευτή
τα µοντέλα της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης (2/3) Μοντέλο περιτυλιγµένου περιεχοµένου (Wrap around Model) Σ αυτό το µοντέλο το διδακτικό περιεχόµενο βρίσκεται µέσα σ' ένα "περιτύλιγµα" δραστηριοτήτων. εν υπάρχει σαφής διαχωριστική γραµµή ανάµεσα σ' αυτά τα δύο, αλλά συγχωνεύονται σε µεγάλο βαθµό. Εµφανίζει µεγάλο ποσοστό δικτυακών (online) δραστηριοτήτων (~50%), και ονοµάζεται κατά το Mason και «µοντέλο 50/50».
τα µοντέλα της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης (3/3) Ολοκληρωµένο Μοντέλο (Integrated Model): Το διδακτικό περιεχόµενο του µαθήµατος είναι δυναµικό και ρευστό, αφού καθορίζεται ανάλογα µε τις ανάγκες των µαθητών και τις οµαδικές δραστηριότητες. Οι πόροι συνεισφέρονται απ όλους (µαθητέςµαθητές και εκπαιδευτή) καθ όλη τη διάρκεια του µαθήµατος.
η υλοποίηση της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης µε τη χρήση των νέων τεχνολογιών στα ιδρύµατα της τριτοβάθµιας εκπαίδευσης η εξ αποστάσεως εκπαίδευση είναι πιο δηµοφιλής στα πανεπιστήµια, ειδικά σε µεταπτυχιακό λόγω της διαθεσιµότητας υλικοτεχνικής υποδοµής σε υπολογιστές και δίκτυα και της συµµετοχής ενήλικων σπουδαστών, ικανών να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της ανεξάρτητης µελέτης που καλούνται να αντιµετωπίσουν. πολλά από αυτά τα προγράµµατα είναι πιθανό να λειτουργούν όχι µόνο ως ανεξάρτητα, αλλά και ως συµπληρωµατικά στα υπάρχοντα συµβατικά. Αρχικά, αναπτύσσονται συνήθως κατόπιν πρωτοβουλίας κάποιων σχολών ή τµηµάτων του πανεπιστηµίου και συνήθως καταλήγουν στην πλήρη υιοθέτησή τους από όλο το ίδρυµα.
τυπολογία των ιδρυµάτων εκπαίδευσης από απόσταση Κατά τους Keegan & Rumble (1982, The distance teaching Universities) Αυτόνοµα πανεπιστήµια µε κεντρική διοίκηση Αυτόνοµα µε αποκεντρωµένη διοίκηση Αυτόνοµα, που λειτουργούν εντός του πλαισίου µιας οµοσπονδιακής δοµής Αυτόνοµα -µε κεντρική διοίκηση- ιδρύµατα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, τα οποία χρησιµοποιούν µέσα που παρέχονται από συµβατικά πανεπιστήµια Μεικτού τύπου ιδρύµατα, που παρέχουν εξ αποστάσεως εκπαίδευση µέσω ενός και µόνου ειδικού τµήµατος εξ αποστάσεως διδασκαλίας, το οποίο λειτουργεί σε κάποιο συµβατικό πανεπιστήµιο Μεικτού τύπου ιδρύµατα: το διδακτικό προσωπικό είναι υπεύθυνο τόσο για τους εσωτερικούς όσο και για τους εξωτερικούς- εξ αποστάσεως φοιτούντες σπουδαστές ΜεικτούΜεικτού τύπου ιδρύµατα: οι σπουδαστές του πανεπιστηµίου εγγράφονται και σε άλλα
οι γενιές των τεχνολογιών της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης
εξέλιξη των τεχνολογιών που χρησιµοποιεί το e-learning
εικονικοί µαθησιοχώροι που βασίζονται στο WWW educational portals (1/3) τα χαρακτηριστικά που διαθέτουν είναι: συνύπαρξη πληροφοριών σε πολλές µορφές, που επιτρέπει την κατασκευή πιο ελκυστικού στην εµφάνιση µαθησιακού υλικού δόµηση του µαθησιακού υλικού σε µορφή υπερµέσων (hypermedia), που επιτρέπει την ανάγνωσή του κατά µη γραµµικό τρόπο, καθώς και την τοποθέτησή του σε διαφορετικούς υπολογιστές
εικονικοί µαθησιοχώροι που βασίζονται στο WWW educational portals (2/3) κεντρική αποθήκευση µαθησιακού υλικού σε υπολογιστές εξυπηρετητές (server computers) και προσπέλασή του από πολλούς χρήστες µέσω υπολογιστών πελατών (client computers), γρήγορη και φθηνή ενηµέρωση του µαθησιακού υλικού µε ταυτόχρονη άµβλυνση των περιορισµών τόπου και χρόνου προσπέλασης στο υλικό αυτό,
εικονικοί µαθησιοχώροι που βασίζονται στο WWW educational portals (3/3) επικοινωνία (σύγχρονη και ασύγχρονη) που διευκολύνει τη διάδραση µετα-ξύ εκπαιδευτικών και σπουδαστών, αλλά και των σπουδαστών µεταξύ τους αξιοποίηση όλων των παραπάνω δυνατοτήτων µέσω ενός ενιαίου περιβάλλοντος διεπαφής για τους χρήστες (user interface)
πλεονεκτήµατα και µειονεκτήµατα του e-learning ως µεθόδου παροχής της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης Πλεονεκτήµατα έγκαιρηγκαιρη εκπαίδευση ευελιξίαυελιξία χρόνου ευελιξίαυελιξία χώρου ευελιξίαυελιξία περιεχοµένου χαµηλόαµηλό κόστος αυτοµατοποίηση µάθησης εξατοµικευµένη µάθηση µέτρησηέτρηση αποτελεσµατικότητας υποστήριξη σε άτοµα µε ειδικές ανάγκες (ΑΜΕΑ)
πλεονεκτήµατα και µειονεκτήµατα του e-learning ως µεθόδου παροχής της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης Μειονεκτήµατα κόστος περιεχόµενο τυποποίηση γνώσης απρόσωπη επικοινωνία απώλεια ενδιαφέροντος δυσκολία χρήσης αντίσταση των µαθητευόµενων τεχνολογικά εµπόδια έλλειψη σχεδιασµού εξειδικευµένο προσωπικό υποχρεώσεις εκπαιδευτή νοµικά ζητήµατα
αποτίµηση ποιότητας των εκπαιδευτικών υπηρεσιών µε τη χρήση νέων τεχνολογιών Όπως όλες οι διαδικασίες έτσι και η εξ αποστάσεως εκπαίδευση πρέπει να υποβάλλεται σε διαδικασία αξιολόγησης σύµφωνα µε τα διάφορα ισχύοντα πρότυπα
the mega universities ΓΑΛΛΙΑ: Centre National d Enseignementd à Distance ΙΝ ΙΑ: Indira Gandhi National Open University ΙΝ ΟΝΗΣΙΑ: Universitas Terbuka ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ: Monash University ΗΠΑ: : Phoenix University Online ΙΡΑΝ: Payame Noor University ΚΟΡΕΑ: Korea National Open University Ν. ΑΦΡΙΚΗ: University of South Africa ΙΣΠΑΝΙΑ: Universidad Nacional de Educación n a Distancia ΤΑΪΛΑΝ Η: Sukhothai Thammathirat Open University ΤΟΥΡΚΙΑ: Anadolu University ΗΝ. ΒΑΣΙΛΕΙΟ: : The Open University ΚΙΝΑ: : TV university system