Α.Τ.Ε.Ι.Θ. Σχολή Διοίκησης και Οικονομίας Τμήμα: Λογιστικής

Α.Τ.Ε.Ι.Θ. Σχολή Διοίκησης και Οικονομίας Τμήμα: Λογιστικής Υπεύθυνος καθηγητής: Κυρμίζογλου Παντελής Επιμέλεια: Γκασιάλης Νικόλαος Α/Μ: 114/08 Θεσσαλονίκη 2013 Danske Bank Group ΣΕΛΙΔΕΣ:54 ΛΕΞΕΙΣ: 14.231

Περιεχόμενα Περιγραφή του ομίλου Danske Bank..3 Ιστορία της Danske Bank...3 Οικονομικά στοιχεία...5 Επιχειρηματικές μονάδες...8 Η οικονομική κρίση στη Δανία...11 Η χρηματοπιστωτική κρίση...15 Κύριες δραστηριότητες του ομίλου Danske Bank...21 Δραστηριότητες υποστήριξης...26 Ανάλυση της PEST (Δανία)...30 Οι πέντε δυνάμεις του Porter...38 Γενικό συμπέρασμα...49 Βιβιλιογραφία...53 Πίνακας: επισκόπηση των σημαντικότερων συγχωνεύσεων, εξαγορών και αποεπενδύσεων του Ομίλου από το 1990...54 2

Περιγραφή του ομίλου Danske Bank Η περιγραφή του Ομίλου Danske Bank Group μας δείχνει πώς η εταιρεία κατέληξε σε αυτό που είναι σήμερα και σε ποιούς τομείς δραστηριοποιείται. Ο Όμιλος Danske Bank Group είναι η μεγαλύτερη εταιρεία χρηματοοικονομικών υπηρεσιών της Δανίας και μια από τις μεγαλύτερες στη Σκανδιναβία. Η εταιρεία προσφέρει διάφορες υπηρεσίες σε ιδιώτες και εταιρικούς πελάτες στους τομείς των τραπεζικών συναλλαγών, Mortgage Finance, Ασφάλειες, Leasing, Real Estate και διοίκηση περιουσιακών στοιχείων. Η εταιρεία διαθέτει ένα μεγάλο δίκτυο, μέσω του οποίου εξυπηρετεί τους πελάτες της στη Σκανδιναβία, στις χώρες της Βαλτικής και την Ιρλανδία. Ο Όμιλος Danske Bank Group αποτελείται από τη Realkredit Danmark και την Danica Pension. Έχει τραπεζικές δραστηριότητες σε 15 χώρες, κυρίως όμως στη Σκανδιναβία με διαφορετικά ονόματα: όπως Fokus Bank (Νορβηγία), Northern Bank (Βόρεια Ιρλανδία), και National Irish Bank (Ιρλανδία). Η Τράπεζα έχει επίσης πολλές θυγατρικές εταιρείες μεταξύ των οποίων είναι και η Nordania Leasing. Επιπλέον, διαθέτει 286 εγχώρια υποκαταστήματα, αρκετά εταιρικά τραπεζικά κέντρα και μερικά θυγατρικά υποκαταστήματα, 59 καταστήματα στη Σουηδία και 61 καταστήματα στη Νορβηγία. Ο Όμιλος εξυπηρετεί 5,1 εκατομμύρια πελάτες λιανικής και ένα σημαντικό αριθμό του δημόσιου τομέα και των θεσμικών οργανισμών. Ο Όμιλος διαθέτει 804 καταστήματα, η πλειοψηφία στη Δανία (373), στη Φινλανδία (122) και στη Βόρεια Ιρλανδία (89) και λειτουργεί με 21320 εργαζόμενους. Ας δούμε παρακάτω πως η τράπεζα ιδρύθηκε. Ιστορία της Danske Bank Η Danske Bank προήλθε από τη Landmandsbank, η οποία ιδρύθηκε τον Οκτώβριο του 1871. Ήδη το 1910 έγινε η μεγαλύτερη τράπεζα στη Σκανδιναβία. Το 1922, ωστόσο, κατά τη διάρκεια της μεταπολεμικής κρίσης, η τράπεζα είχε σοβαρά προβλήματα ρευστότητας και έπρεπε να διασωθεί από την Εθνική Τράπεζα της Δανίας, λόγω των τεράστιων ζημιών που προέκυψαν από την κερδοσκοπία μετοχών στο χρηματιστήριο και την πτώχευση της 3

εταιρείας Transatlantic Company. Από το 1923 εώς το 1928 το κράτος εγγυήθηκε όλες τις καταθέσεις στην Τράπεζα. Επίσης εντάχθηκε στη GN Store Nord και η MAERSK εισέφερε 100 εκατομμύρια DKK ως κεφάλαιο, προκειμένου να σώσει την Danske Bank. Το κράτος, επίσης, διόρισε τον AP Møller ως πρόεδρο του διοικητικού συμβουλίου, ο οποίος οδήγησε την τράπεζα σε μια πιο συντηρητική πολιτική δανείσματος. Μετά από αρκετές αναδιοργανώσεις, η τράπεζα ήταν και πάλι στα πόδια της. 1960-1989: Περίοδος του εξορθολογισμού Η περίοδος από το 1960 εώς το 1990 χαρακτηρίστηκε από τον εξορθολογισμό του τραπεζικού τομέα. Το 1976 η τράπεζα άλλαξε το όνομά της σε «Den Danske Bank» και καθιέρωσε μερικές θυγατρικές μοναδές εκτός Δανίας οι οποίες ήταν στο Λουξεμβούργο (1976), στη Νέα Υόρκη (1982), στο Λονδίνο (1983) και στο Αμβούργο (1984). 1990-2000: Συγχώνευση μεταξύ των τριών πρώτων μεγάλων τραπεζών Στις 6 Απριλίου του 1990, η Den Danske Bank, η Handelsbanken (που δεν συνδέεται με αυτό που υπάρχει σήμερα) και η Provinsbanken συγχωνεύτηκαν σε μια τράπεζα που ονομάστηκε Danske Bank. Αυτό ακολουθήθηκε από την απόκτηση της Danica το 1995 (μετονομάστηκε Danica Pension το 1999). Από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 έχει επεκτείνει τις δραστηριότητές της και εκτός της χώρας. Στη Νορβηγία είναι γνωστή ως Τράπεζα Fokus και στη Σουηδία μέσα απο ποικήλες επωνυμίες, συμπεριλαμβανομένου την Östgöta Enskilda Bank. Οι λόγοι για αυτή την επέκταση έχουν ρίζες στην ολοένα και μεγαλύτερη απορρύθμιση και τη διεθνοποίηση του τραπεζικού τομέα. Αλλά και αυτές οι συγχωνεύσεις ήταν απαραίτητες για να επιβιώσει από την κρίση του σκανδιναβικού τραπεζικού τομέα της δεκαετίας του '90 όταν οι τράπεζες υπέστησαν από τεράστιες ζημίες,οικονομικές επιβαρύνσεις και τα οικονομικά σκάνδαλα. Ως αποτέλεσμα, οι τράπεζες προσπάθησαν να κόψουν τα κόστοι μέσα από τις συγχωνεύσεις, απόλυσεις εργαζομένων και μετατρέποντας σε αυτόματες τις διαδικασίες λήψης. Μετά από μερικά χρόνια, τα μέτρα που είχαν ληφθεί άρχισαν να έχουν θετικό αποτέλεσμα και η οικονομία ανέκτησε τις δυνάμεις της. 4

Η Danske Bank από το 2000 και μετά Το 2000 η Den Danske Bank άλλαξε το όνομά της σε Danske Bank και απέκτησε την Realkredit Danmark και την τράπεζα BG Bank. Ως αποτέλεσμα, η εταιρεία αύξησε το μερίδιο αγοράς της σε σημαντικό βαθμό από 30 σε 51 τοις εκατό. Το 2005, η τράπεζα αγόρασε την Northern Bank στη Βόρεια Ιρλανδία και την Εθνική Τράπεζα της Ιρλανδίας στη Δημοκρατία της Ιρλανδίας, από την Εθνική Τράπεζα της Αυστραλίας. Αυτές ήταν οι πρώτες εργασίες λιανικής του Ομίλου εκτός Σκανδιναβίας. Το 2006, η Danske Bank αγόρασε τις τραπεζικές εργασίες των φινλανδικών χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών του ομίλου Sampo, η οποία περιελάμβανε τράπεζες λιανικής στη Φινλανδία, στη Λετονία, στη Λιθουανία και στην Εσθονία, μαζί με μια εταιρική μονάδα από τη Ρωσία. Το 2008, η Danske Bank έπρεπε να διαγράψει τεράστια ποσά στον ισολογισμό της λόγω της οικονομικής κρίσης. Για να ολοκληρώσω μπορεί να ειπωθεί ότι το προφίλ της τράπεζας αποκαλύπτει ότι πρόκειται για ένα διαφοροποιημένο οικονομικό ίδρυμα που έχει μια μακρά ιστορία στη Δανία. Η Danske Bank Group είναι παρούσα σε πολλούς τομείς όπως η ασφάλιση και συντάξεις σε πολλές χώρες, αλλά κυρίως στη Σκανδιναβία και στη Βόρεια Ευρώπη. Ο Όμιλος είναι το αποτέλεσμα της απόκτησης πολλών άλλων εταιρειών κατά την περιόδο, αμέσως μετά την απελευθέρωση του τραπεζικού τομέα και την τραπεζική κρίση της δεκαετίας του '90. Η ιστορία αποκάλυψε επίσης πως η τράπεζα είχε οικονομικά προβλήματα και στο παρελθόν που οφείλονταν στην κερδοσκοπία των μετοχών στo χρηματιστήριo και στην πτώχευση της Transatlantic Company. Έπρεπε να λάβει οικονομική βοήθεια από την κυβέρνηση, τη Maersk και την GN Store Nord, αλλά από τότε είχε ακμάζουσα πορεία μέχρι την οικονομική κρίση του 2008. Η Mærsk εξακολουθεί να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην εταιρεία, αλλά μόνο και μόνο επειδή κατέχει το 22% του συνόλου των μετοχών. Οικονομικά στοιχεία Η Danske Bank Group είναι το μεγαλύτερο χρηματοπιστωτικό ίδρυμα στη Δανία και ένα από τα μεγαλύτερα στην Σκανδιναβία από την άποψη των 5

στοιχείων του ενεργητικού. Έχει διαπιστωθεί σε αρκετές χώρες, κυρίως στη Σκανδιναβία, μέσω ενός μεγάλου δικτύου καταστημάτων που εξυπηρετεί τόσο ιδιώτες όσο και εταιρικούς πελάτες. Με την απόκτηση άλλων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, η εταιρεία έχει διαφοροποιηθεί και έχει επικεντρώσει τις τραπεζικές εργασίες της στο χώρο των Ασφαλίσεων, Mortgage Finance, Real-Estate Brokerage, το Asset Management και Leasing. Τον τελευταίο καιρό έχει επίσης εισέλθει σε νέες αγορές, όπως η Ιρλανδία και στις χώρες της Βαλτικής, με την εξαγορά της Τράπεζας της Βόρειας Ιρλανδίας και την Sampo Bank της Φινλανδίας. Αυτή η επιθετική στρατηγική ανάπτυξης δεν πρόκειται να συνεχιστεί και στο εγγύς μέλλον. Η Danske Bank δεν σχεδιάζει την απόκτηση νέας εταιρείας στο άμεσο μέλλον, λόγω των οικονομικών επιδόσεων από το 2008 και έδειξαν ότι οι τελευταίες εξαγορές έχουν σοβαρά επηρεαστεί από την τρέχουσα οικονομική κρίση. Πράγματι, οι οικονομικές καταστάσεις της Βαλτικής και της Ιρλανδία έχουν πληγεί σοβαρά από την κρίση. Το ΔΝΤ χαρακτηρίζει την ιρλανδική οικονομική κρίση ως μία από τις χειρότερες για κάθε προηγμένη οικονομία. Οι καταστάσεις της Βαλτικής και της Ιρλανδίας είναι ιδιαίτερες λόγω της υψηλής έκθεσης σε μια φθίνουσα αγορά ενυπόθηκων δανείων, εξαρτημένες από εξαγωγές και μεγάλα δημοσιονομικά ελλείμματα. Τα νομίσματα στις Βαλτικές χώρες ήταν σε κίνδυνο ακόμα και να υποτιμηθούν, το οποίο θα είχε καταστροφικές συνέπειες για τα κέρδη της Danske Bank από αυτήν την περιοχή. Η Danske Bank Group πάσχει επίσης από την κρίση και στον παραδοσιακό τραπεζικό του τομέα δηλαδή στα στεγαστικά δάνεια στη Δανία. Ως αποτέλεσμα το κόστος απομείωσης έχει αυξηθεί σημαντικά ενώ τα κέρδη έχουν μειωθεί. Το 2008, τα κέρδη του Ομίλου ήταν 14 φορές λιγότερο από ό,τι το προηγούμενο έτος (1 δισ. DKK), παρά την ανακατάταξη των 117 δισεκατομμυρίων DKK των ομολόγων, που αργότερα επιτράπηκε από τα IAS 39 (ΔΛΠ 39) βάσει των λογιστικών προτύπων. Η τιμή της μετοχής της Danske Bank είχε μειωθεί σημαντικά με αποτέλεσμα τον Φεβρουάρη του 2009, ο Όμίλος να απολύσει 350 εργαζομένους. Επιπλέον, αποδέχθηκε τη διάσωση 6

της Εθνικής Τράπεζας με αποτέλεσμα να λάβει 26 δισεκατομμύρια DKK ως δάνεια μειωμένης εξασφάλισης. Τον Φεβρουάριο του 2009, η Moody υποβάθμισε τις οικονομικές αξιολογήσεις και τη δύναμη της τράπεζας (από Aa1 σε Aa3). Αυτό απείχε πολύ από την ιδέα ότι η τράπεζα και οι άλλοι αναλυτές είχαν απόθεμα για την επίδραση της κρίσης στον Όμιλο. Ωστόσο, στο 4ο τρίμηνο του 2008, η κρίση επιδεινώθηκε και πήγε από μια κρίση ενυπόθηκων δανείων υψηλού κινδύνου στις ΗΠΑ, σε μια παγκόσμια οικονομική ύφεση, η οποία θα επηρεάσει τον τραπεζικό κλάδο για πολλά χρόνια. Η Danske Bank δεν ήταν καλά προετοιμασμένη για μια ύφεση αυτού του μεγέθους, όπως και πολλά άλλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Μόλις είχε γίνει μια τεράστια εξαγορά της Φινλανδικής Τράπεζας Sampo Bank, η οποία επέτρεψε την πρόσβαση του Ομίλου στις αγορές της Βαλτικής. Κοιτάζοντας πίσω, κατά πάσα πιθανότητα θα έχουν αποκτήσει την εταιρεία σε χαμηλότερη τιμή. Εξετάζοντας όλα τα παραπάνω στοιχεία, μπορούμε να πούμε ότι η τιμή της μετοχής της Danske Bank έχει μειωθεί λόγω των δύσκολων εξωτερικών συνθηκών και τον εσφαλμένων υπολογισμών γαι τους κινδύνους. Ωστόσο, υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν την εξέλιξη της τιμής της μετοχής. Για παράδειγμα, υπάρχει το γεγονός ότι ένα σημαντικό μέρος των μετοχών της Danske Bank ανήκουν σε πολλούς διεθνείς, ειδικά Αμερικάνους, επενδυτές. Αυτό θα μπορούσε να είναι ο λόγος για τον οποίο η τιμή της μετοχή μειώθηκε, ακόμη και πριν η κρίση φτάσει στις ακτές της Δανίας. 7

Επιχειρηματικές μονάδες Οι εργασίες της εταιρείας διαιρούνται σε πέντε επιχειρηματικές μονάδες (Πρώην έξι, αλλά τώρα οι χρηματοδοτήσεις για υποθήκες (Mortgage Finance) περιλαμβάνονται στις Τραπεζικές Εργασίες). Η κύρια επιχειρηματική μονάδα εξακολουθεί να είναι η τραπεζική, αλλά η τράπεζα έχει καταφέρει να διαφοροποιήσει τις δραστηριότητές της. Θα περιγραφθούν αυτές οι διαφορετικές μονάδες ως προς τι ακριβώς είναι και τι σημασία παίζουν στον Όμιλο. Οι τραπεζικές δραστηριότητες συγκεντρώνουν το τραπεζικό τμήμα της Δανίας και όλων των άλλων χωρών στις οποίες δραστηριοποιείται ο Όμιλος. Οι κύριες αγορές εξακολουθούν να είναι η Δανία και οι άλλες σκανδιναβικές χώρες (55% και το 84% των συνολικών εσόδων αντιστοίχως). Το Mortgage Finance περιλαμβάνεται επίσης στις τραπεζικές δραστηριότητες. Αποτελείται από το μεσιτικό γραφείο ακινήτων και τη χρηματοδότηση στεγαστικών δανείων στη Δανία, η οποία πραγματοποιείται μέσω της Realkredit Danmark και του Home. Η Nordania Leasing περιλαμβάνεται επίσης στο πλαίσιο των τραπεζικών δραστηριότητων. Ασχολείται με τις λειτουργίες της χρηματοδοτικής μίσθωσης για τις επιχειρήσεις. Η Danske Markets είναι το επόμενο μεγάλο τμήμα από πλευράς εσόδων. Το 2008 ήταν υπεύθυνη για το 8% των συνολικών εσόδων. Ο τομέας αυτός ασχολείται με τις εμπορικές δραστηριότητες, τις διαπραγματεύσεις για ίδιο λογαριασμό, την Διεύθυνση Διαχείρισης Διαθεσίμων του Ομίλου και το θεσμικό τραπεζικό τομέα. Επίσης περιλαμβάνει την παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών σε μεγάλες επιχειρήσεις και θεσμικούς πελάτες. Το 2008 είχε πληγεί σοβαρά λόγω της επιδείνωσης των χρηματιστηριακών αγορών. Η Danica Pension η μεγαλύτερη υπηρεσία στον τομέα των ασφαλίσεων στη Δανία με μερίδιο αγοράς 20% και μια από τις μεγαλύτερες δυνάμεις ασφαλιών ζωής τον τομέα των ασφαλιστικών προϊόντων υγειονομικής περίθαλψης που απευθύνονται σε προσωπικούς και εταιρικούς πελάτες. Έιχε πλήγη σοβαρά από την οικονομική κρίση και απέδωσε αρνητικά έσοδα ύψους 1,7 δισ. ευρώ το 2008 σε σύγκριση με τα θετικά εισοδήματα του 1.1δις. του προηγούμενου έτους. Το αρνητικό στα έσοδα οφείλεται σε μια αρνητική απόδοση ιδίων κεφαλαίων (υπό Danica Link and Balance) και για τα κεφάλαια των πελατών που βρίσκονταν 8

στην Danica Traditionnel. Αυτό σημαίνει ότι το υποσχόμενο ποσοστό απόδοσης στους πελάτες ήταν υψηλότερο από ό, τι η λαμβάνουσα απόδοση των επενδύσεων λόγω της χαμηλής απόδοσης των μετοχών και των ομολόγων. Λόγω της αρνητικής απόδοσης, το επίδομα κινδύνου, ύψους 1,1 δις. δεν αιτήθηκε, αλλά μεταφέρθηκε στον λογαριασμό σκιά (shadow account) για να γίνει η αίτηση σε μεταγενέστερη ημερομηνία. Η Danske Capital ασχολείται με την ανάπτυξη και πώληση προϊόντων διαχείρισης πλούτου και υπηρεσιών στις επιχειρήσεις, στους θεσμικούς πελάτες και εξωτερικούς διανομείς. Τα έσοδα της μειώθηκαν, μέχρι και 13% λόγω της οικονομικής κρίσης και της μείωσης της όρεξης των επενδυτών για ριψοκίνδυνες επενδύσεις. Υπήρξε μια σημαντική μείωση στο ενεργητικό της κατά 18%. Ο τομέας αυτός αναμένεται να αυξήσει τα έσοδα όταν η οικονομία θα βελτιωθεί. Ειδικά οι πωλήσεις σε πελάτες λιανικής κάτω από Ενεργητικού Διοίκηση asset management ήταν πολύ κάτω από το αναμενόμενο επίπεδο, σε μια αρνητική αξία των 20,4 δισεκατομμυρίων DKK. Οι άλλες δραστηριότητες περιλαμβάνουν όλες τις άλλες δραστηριότητες που δεν εμπίπτουν στις προαναφερθέν κατηγορίες. Αυτές είναι οι λειτουργίες υποστήριξης του Ομίλου. Συμπέρασμα Εν κατακλείδι, η Danske Bank αντλεί το μεγαλύτερο μέρος των εσόδων της από την κύρια δραστηριότητα της, η οποία είναι η τραπεζική δραστηριότητα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είνια πως η δραστηριότητα αυτή αντιπροσωπεύει περίπου το 87% των συνολικών εσόδων του Ομίλου το 2008, το οποίο ήταν υψηλότερο από ό, τι οποιοδήποτε χρόνο πριν. Το 2008 ήταν ο μόνος τομέας, εκτός από τις άλλες δραστηριότητες, που είχε αυξηθεί. Η αύξηση στις άλλες δραστηριότητες δεν είναι αποτέλεσμα της επιχειρησιακής βελτίωσης, αλλά από μια αλλαγή πολιτικής στη λογιστική. Είναι ανησυχητικό να βλέπουμε ότι η τραπεζικές δραστηριότητες είναι το μόνο τμήμα που είχε υψηλά έσοδα. Οι τομείς όπως η Pension Danica και η Danske Markets είχαν σοβαρή επίπτοση από την κρίση από την άποψη των εσόδων. Αυτά τα τμήματα δεν είναι η 9

κύρια δραστηριότητα της τράπεζας και προστέθηκαν πρόσφατα λόγω της συνολικής στρατηγικής της τράπεζας. Γεωγραφικά μιλώντας η Danske Bank εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό στις βασικές αγορές της, που είναι η Δανία και οι υπόλοιπες σκανδιναβικές χώρες, οι οποίες αντιπροσωπεύουν περίπου το 84% των συνολικών εσόδων, αλλά είναι αγορές που ωριμάζουν. Οι νεοαποκτηθείσες αγορές της Βαλτικής και της Ιρλανδίας, υποτήθεται ότι θα ήταν οι αγορές - θησαυρός, αλλά έχουν αποτελέσει αντικείμενο βλαβερών υψηλών δανείων και εξόδων απομείωσης της υπεραξίας που είχε ως αποτέλεσμα να κατεβάσουν το συνολικό κέρδος του Ομίλου. 10

Η οικονομική κρίση στη Δανία Η οικονομική κρίση έφτασε στη Δανία, όπως στις περισσότερες χώρες, δηλαδή εμφανίστηκε μέσα από την κρίση των ενυπόθηκων δανείων υψηλού κινδύνου των ΗΠΑ σε μια παγκόσμια οικονομική κρίση. Το βάρος των ΗΠΑ στην παγκόσμια οικονομία είναι τέτοια ώστε, όταν η οικονομία της βρίσκεται σε κίνδυνο απλώνεται συχνά και στον υπόλοιπο κόσμο. Οι ΗΠΑ είναι επίσης μια από τις κύριες αγορές στις οποίες εξάγει η Δανία και πολλές θυγατρικές μονάδες της Δανίας βασίζονται στις ΗΠΑ. Ας δούμε την χρονολογία της κρίση παρακάτω. Χρονολόγιο Η χρονολογία της οικονομικής κρίσης δείχνει ότι κατά το τέταρτο τρίμηνο του 2008 ο Δανέζικος τραπεζικός τομέας πραγματικά άρχισε να αισθάνεται τον αντίκτυπο της κρίσης. Αυτό έιχε ως αποτέλεσμα σε πολλές πτωχεύσεις τραπεζών. Το 2009, η τάση αυτή συνεχίστηκε και άλλες τράπεζες, όπως η Fionia, η Løkken και η Gudme Raaschou, αναλαμβάνθηκαν από το κράτος. Μια ειδική εταιρεία, η Financial Contingency ήταν υπεύθυνη για την εκκαθάριση εταιρειών και την κεφαλαιακή τους ενίσχυση, για την εξασφάλιση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας. Η οικονομική κρίση έκανε πραγματικά αισθητή την παρουσία της στη Δανία, όταν η Roskilde Bank πέρασε στα χέρια της Εθνικής Τράπεζας και της Private Contingency Company στις 24 του Αύγουστου του 2008. Αυτό οφειλόταν στην αφερεγγυότητα και στο γεγονός ότι δεν μπορούσε να βρει αγοραστή. Η Roskilde Bank ήταν η δέκατη μεγαλύτερη τράπεζα της Δανίας και το ενεργητικό της υπολογιζόταν στα 37 δισεκατομμύρια DKK, ενώ τα δύο πρώτα ιδρύματα είχαν περιουσιακά στοιχεία 8 δισ. ευρώ και 200 εκατ. ευρώ. Αυτή ήταν και η πρώτη φορά από το 1928 που η Εθνική Τράπεζα αναγκάστηκε να παρέμβει και να αναλάβει μια τράπεζα και ως εκ τούτου θεωρήθηκε πολύ αρνητικό. Στις 29 Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους, η Roskilde Bank πωλήθηκε στην Nordea, Spar Nord Bank και Arbejdernes Landsbank. Η Roskilde Bank βρέθηκε σε προβλήματα 11

φερεγγυότητας και αυτό οφειλόταν στα υψηλά ενυπόθηκα δάνεια που είχαν δοθεί, αλλά και σε μια πολύ κακή πιστωτική πολιτική. Η πτώχευση της Roskilde Bank εξάπλωσε ένα αίσθημα δυσπιστίας στους διεθνείς επενδυτές και μεταξύ των τραπεζών της Δανίας. Οι διεθνείς επενδυτές δεν ήταν σε θέση να πούν αν αυτό ήταν μια μεμονωμένη περίπτωση, ή αν υπήρχαν περισσότερες αφερέγγυες τράπεζες στο οικονομικό σύστημα της Δανίας, το οποίο πιστεύεται ότι ήταν πολύ ισχυρό πριν από αυτό το περιστατικό. Το γεγονός αυτό, ότι οι περισσότερες τράπεζες της Δανίας είχαν μεγάλα ελλείμματα καταθέσεων πριν από την κρίση, σημαίνει ότι οι Δανέζικες τράπεζες βασίζονταν σε εξωτερική χρηματοδότηση. Όταν η οικονομικές αγορές επιδεινώθηκαν, το κόστος της εξωτερικής χρηματοδότησης αυξήθηκε σημαντικά. Οι κεφαλαιακές αγορές έφτασαν στο σημέιο να παγώσουν και οι τράπεζες δεν μπορούσαν να αγοράσουν άλλο κεφάλαιο, το οποίο επηρεάζε τη ρευστότητα και τη φερεγγυότητά τους, πράγματα που είναι πολύ σημαντικά για τις τράπεζες. Συνέπειες Η οικονομική κρίση έχει αλλάξει κάποιες παραμέτρους υπό τις οποίες οι τράπεζες λειτουργούν όπως θα δούμε παρακάτω. Η πρώτη σημαντική αλλαγή είναι ότι τα επιτόκια βρίσκονται σήμερα σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα, αφού αυξήθηκε σημαντικά κατά το τελευταίο τρίμηνο του 2008. Αυτό μειώνει το κόστος χρηματοδότησης των τραπεζών και συμβάλλει στη βελτίωση της ρευστότητας τους, καθώς οι αγορές κεφαλαίων αρχίζουν να λειτουργούν ξανά. Τα επιτόκια θα αυξηθούν όταν οι κεντρικές τράπεζες θα δούν και πειστούν ότι πραγματοποιήθηκε μια βελτίωση στην οικονομία. Η δεύτερη αλλαγή είναι ότι τα μπόνους και τα μερίσματα έχουν περιοριστεί για όσο διάστημα οι εταιρείες λαμβάνουν κεφάλαια από την κεντρική τράπεζα. Επιπλέον, έχει υπάρξει μια έμμεση αύξηση των δεικτών φερεγγυότητας. Δεν αναμένεται να μειωθεί έως ότου η κατάσταση βελτιωθεί. Τα λογιστικά πρότυπα έχουν επίσης αλλάξει, προκειμένου τα οικονομικά ιδρύματα να μην θεωρούν τα επενδυτικά χρεόγραφα στην τιμή της αγοράς, το οποίο θα επιδεινώσει τις οικονομικές τους καταστάσεις. Αντ 'αυτού με βάση το IAS39 (ΔΛΠ 39), για παράδειγμα, οι 12

τράπεζες μπορούν να διαγράψουν τις ζημίες των χρηματοοικονομικών χρεογράφων άμεσα στα ίδια κεφάλαια αντί τις Καταστάσης Αποτελεσμάτων τους. Επίσης, πλέον δεν χρησομοποιούν το mark-to-market. Αυτό αυξάνει την αξία της τράπεζας, δεδομένου ότι δίνει ένα υψηλότερο καθαρό κέρδος. Συμπέρασμα Η οικονομική κρίση επηρέασε τη Δανία παρόμοια με άλλες ανεπτυγμένες χώρες, λόγω της παγκοσμιοποίησης των χρηματοπιστωτικών αγορών. Η κρίση προήλθε από το ίδιο το τμήμα ενυπόθηκων δανείων υψηλού κινδύνου των ΗΠΑ, αλλά στη συνέχεια εξαπλώθηκε γρήγορα και επηρέασε το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Στη Δανία, τα υπερτιμημένα σπίτια, τα ελλείμματα δανεισμού και η χαλαρή συμπεριφορά δανεισμού των τραπεζών κατά τη διάρκεια της ευνοϊκής οικονομικής συγκυρίας επιδείνωσαν την κατάσταση για χρηματοπιστωτικές εταιρείες. Η κρίση είχε πραγματικά χτυπήσει την Δανία όταν η Roskilde Bank, μία από τις μεγαλύτερες τράπεζες της Δανίας, δεν μπορούσε να επιβιώσει τις μέχρι τότε απαιτήσεις φερεγγυότητας και εξαγοράστηκε από την κυβέρνηση. Η περίπτωση της Roskilde Bank εξάπλωσε ένα αίσθημα δυσπιστίας προς τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα της Δανίας καθώς έγινε σαφές ότι ορισμένες τράπεζες δεν είχαν λειτουργήσει σωστά και άλλες έπρεπε να σωθούν από τη κυβέρνηση. Ως εκ τούτου άλλες τράπεζες σταμάτησαν να δανείζουν η μία στην άλλη και το κόστος του δανεισμού αυξήθηκαν για τις Δανέζικες τράπεζες στις διεθνείς κεφαλαιαγορές. Δεδομένου ότι οι τράπεζες βασίστηκαν σε μεγάλο βαθμό σε εξωτερικές χρηματοδοτήσεις των παγωμένων κεφαλαιαγορών μετά την πτώχευση της Lehman απείλησε την επιβίωση τους. Αποτέλεσμα ήταν, πολλές τράπεζες να χρεοκοπήσουν. Η οικονομική κρίση επηρεάζει τη λειτουργία των τραπεζών. Τα επιτόκια έχουν μειωθεί σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα, προκειμένου να αναζωογονηθεί η οικονομία. Τα μπόνους απαγορεύονται για όσο διάστημα οι τράπεζες λαμβάνουν βοήθεια από την κυβέρνηση και τα οικονομικά πρότυπα έχουν αλλάξει ώστε να μειώσουν την επίδραση της κρίσης. Το τελευταίο βελτιώνει το κέρδος του Ομίλου, αλλά μειώνει τη διαφάνεια των οικονομικών καταστάσεων και μπορεί επίσης να 13

δημιουργήσει ένα κλίμα υπεραισιοδοξίας. Η Danske Bank τιμολογεί τα προϊόντων της με βάση το επίπεδο των επιτοκίων. Κατά την έναρξη της κρίσης το επιτόκιο αυξήθηκε απότομα, το οποίο αύξησε τα έσοδα από τους τόκους. Τώρα το επιτόκιο έχει έχει μειωθεί από την κεντρική τράπεζα, η οποία θα μειώσει τα έσοδα από τους τόκους της Danske Bank καθώς η κατάσταση θα βελτιώνεται. Στα επόμενα χρόνια τα έσοδα από τους τόκους θα αυξηθούν καθώς η κεντρική τράπεζα θα προσπαθήσει να μειώσει τον πληθωρισμό. Το επίπεδο κερδών θα εξαρτηθεί από την ικανότητα της Danske Bank να ανταγωνιστεί με τις άλλες τράπεζες. 14

Η χρηματοπιστωτική κρίση Σκοπός του τμήματος αυτού είναι η αναφορά στα αίτια της κρίσης και επίσης η περιγραφή της αναπτυξή της, έτσι ώστε να γίνει κατανοητό πώς η κρίση επηρέασε την τράπεζα και πώς μπορεί να την επηρεάσει και στο μέλλον. Πώς ξεκίνησε; Η οικονομική κρίση ξεκίνησε στις ΗΠΑ, στον τομέα των στεγαστικών δανείων. Ιστορικά στον τομέα αυτό αρνήθηκε πρόσβαση υποθήκης στα στεγαστικά δάνεια λόγω του χαμηλού επιπέδου της φερεγγυότητας. Παρ 'όλα αυτά, από το 1997 το Κογκρέσο των ΗΠΑ έβαλαν σε εφαρμογή ένα σχέδιο για να επιτραπεί αδειοδώτηση στεγαστικών δανείων για την ομάδα ανθρώπων που είχαν δυσκολίες στην έγκριση πιστώσεων. Είχαν ταξινομηθεί στην κατηγορία subprime δηλαδή ότι μπορούν να πάρουν ένα δάνειο χαμηλότερης ποιότητας σε σχέση με τα κανονικά στεγαστικά δάνεια. Όπως πολλές άλλες κρίσες αυτή ακολουθήθηκε από μια μη βιώσιμη αύξηση των τιμών ή αλλιώς με άλλο ορισμό μια φούσκα. Από το 1997 έως το 2006 η τιμή ενός τυπικού αμερικάνικου σπιτιού αυξήθηκε κατά 124%. Πρώτον, υπάρχει το γεγονός ότι τα επιτόκια ήταν πολύ χαμηλά λόγω της προσπάθειας FED στο να προσπαθήσει να αναβιώσει την οικονομία μετά την κρίση Dot με την εφαρμογή μιας επεκτατικής πολιτικής. Επιπλέον, υπήρχαν μεγάλες εισροές ξένων κεφαλαίων στις Ηνωμένες Πολιτείες από χώρες, όπως η Κίνα και η Ιαπωνία το οποίο οδηγεί σε υπερβολική ρευστότητα στην αγορά. Αυτό συνέβαλε σε ένα χαλαρό ή ακατάλληλο πρότυπο δανεισμού από τις τράπεζες και στην έλλειψη ελκυστικότητας των λογαριασμών ταμιευτηρίου. Ως αποτέλεσμα τα υπόλοιπα χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία όπως μετοχές και ακίνητα είχαν πλημμυρίσει με χρήματα από επενδύσεις χαμηλού συμφέροντως. Τα χαμηλά επιτόκια επίσης ενθάρρύναν ήδη υπερ-χρεωμένους Αμερικανούς καταναλωτές να αναλάβουν και να αυξήσουν περισσότερο το χρέος τους. Το χρέος των νοικοκυριών στις ΗΠΑ ανήλθε σε 127% σε ποσοστό του εισοδήματος στο τέλος του 2007 σε σύγκριση με το 77% το 15

1990. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που συνέβαλαν στην οικοδόμηση αυτής της φούσκας. Η κουλτούρα του καταναλωτισμού δημιουργήθηκε εκεί όπου οι καταναλωτές είχαν την τάση να αποθήκευουν λιγότερα χρήματα και ταυτόχρονα να δανείζοντα περισσότερα χρήματα και να εξοικονομούν περισσότερα. Ψυχολογικοί παράγοντες έχουν παίξει επίσης σημαντικό ρόλο στη δημιουργία αυτής της φούσκας κατοικίας. Οι τιμές των σπιτιών είχαν πεπιστεί ότι θα συνέχιζε να αυξάνονται και, συνεπώς, οι καταναλωτές, ήταν έτοιμοι να προσφέρουν περισσότερα χρήματα από τις πραγματικές τιμές των κατοικιών. Επιπλέον, έγινε μια μόδα ανεξεραίτως της οικονομικής κατάστασης του καθενώς να αγοράζει το δικό του σπίτι με αποτέλεσμα οι καταναλωτές να ασκούν πιο ελαστική κριτική για την ανάληψη μακροπρόθεσμων δανείων πιστεύοντας με υπερβολική αισιοδοξία ότι θα μπορούσαν να τα αποπληρώσουν. Η εύκολη πρόσβαση στην πίστωση και στην απότομη αύξηση των τιμών των κατοικιών οδήγησε σε μια έκρηξη και σε ένα πλεόνασμα κατοικιών. Η πεποίθηση ότι οι τιμές των κατοικιών θα αυξάνονταν πάντα οδήγησε πολλούς σε ρυθμιζόμενο επιτόκιο των στεγαστικών δανείων (ARM), το οποίο προσφέρει χαμηλά επιτόκια για κάποιο χρονικό διάστημα και υψηλά επιτόκια για το υπόλοιπο χρονικό διάστημα. Η πλειοψηφία (80%) των subprime δανείων ήταν ARM (ρυθμιζόμενα στεγαστικά επιτόκια) με χαμηλά επιτόκια για τα πρώτα χρόνια. Αλλά δεν ήταν μέχρι το 2007, όταν οι τιμές των σπιτιών άρχισαν να μειώνονται ότι τα προβλήματα έφτασαν και στους δανειολήπτες των ενυπόθηκων δανείων υψηλού κινδύνου(subprime borrowers). Η αναχρηματοδότηση έγινε πιο δύσκολη και τα ποσοστά της ARM επαναπροσδιορίστηκαν υψηλότερα το οποία αύξησε τον αριθμό των καθυστερήσεων. Οι προεπιλογές και οι κατασχέσεις αυξήθηκαν δραματικά καθώς οι εύκολοι και βατοί αρχικοί όροι είχαν λήξει, οι τιμές των σπιτιών δεν ανέβαίναν και τα επιτόκια επαναπροσδιορίστηκαν σε υψηλότερες τιμές. Μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2008 οι τιμές των κατοικιών μειώθηκαν κατά 20% από το υψηλότερο επίπεδό τους. Αυτή η απροσδόκητη πτώση οδήγησε την καθαρή αξία των κτημάτων των δανειολήπτων να πέσουν στο μηδέν ή ακόμη και να είναι αρνητική, το οποίο σημαίνει ότι τα στεγαστικά δάνεια ήταν πιο δαπανηρά από την αξία των σπιτιών τους. Φυσικά οι δανειολήπτες άρχισαν να μην 16

αποπληρώνουν τα δάνειά τους και το ποσό των κατασχέσεων να αυξάνεται με αποτέλεσμα να αυξάνεται και η ποσότητα των σπιτιών που διατίθενται προς πώληση. Αυτό θα ασκήσει περαιτέρω πίεση στην τιμή των σπιτιών πουσυνέβαλαν στην έκρηξη της φούσκας. Πώς η οικονομική κρίση επηρέασε τις τράπεζες; Εφόσον έχουμε δεί τα διάφορα στοιχεία που συνέβαλαν στην κρίση δεν είναι δύσκολο να κατανοήσουμε πώς η subprime κρίση επηρέασε την υπόλοιπη οικονομία και έφτασε σε κάθε χώρα του πλανήτη. Οι επιπτώσεις ήταν σε μεγάλο βαθμό αισθητή στους τομείς των χρηματοπιστωτικών στην αρχή και στη συνέχεια στο πλαίσιο του τομέα που άνηκαν τα ιδρύματα ενυπόθηκης πίστης και οι επενδυτικές τράπεζες. Ο λόγος οφείλεται στην υψηλή μόχλευση και έκθεση στα MBS και CDO προϊόντα που πωλούσαν ο ένας στον άλλο. Κατά το τελευταίο τρίμηνο του 2008 οι πέντε μεγαλύτερες επενδυτικές δυνάμεις είτε χρεοκόπησαν (Lehman Brothers), είτε αγοράστηκαν από άλλες τράπεζες (Merrill Lynch, Bear Stearns), ή άλλαξαν την ιδιότητά τους σε εμπορικές τράπεζες (Morgan Stanley, Goldman Sachs) υποβάλλοντας τον εαυτό τους σε περιορισμούς μόχλευσης(leverage). Όταν η αξία της συμμετοχής τους στις υποθήκες άρχισε να εκτίθενται στα προϊόντα οι επενδυτικές τράπεζες έπρεπε να τα μεταφέρουν στον ισολογισμό τους το οποία οδήγησε σε ένα μεγαλύτερο ποσοστό του χρέους σε σχέση με τα περιουσιακά τους στοιχεία. Χαρακτηριστικά της Δανέζικης αγοράς ενυπόθηκων δανείων Η Δανέζικη αγορά στο τομέα της κατοικίας είναι πολύ συγκεκριμένη και ειδικά σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές αγορές ενυπόθηκων δανείων. Στη Δανία μόνο τα πιστωτικά ιδρύματα ενυπόθηκων δανείων μπορούν να χορηγούν δάνεια για τις υποθήκες σχεδόν αποκλειστικά με την έκδοση ενυπόθηκων ομολόγων. Το 2007 υπήρχαν οκτώ πιστωτικά ιδρύματα ενυπόθηκων δανείων που άνηκαν σε εμπορικές τράπεζες. Από το 1989, η Danish Mortgage Act (Δανέζικη Πράξη Δανείου) επέτρεψε να έχουν στην κατοχή τους ιδρύματα ενυπόθηκων δανείων. Η Δανέζικη αγορά ενυπόθηκων δανείων είναι μία από τις πιο συμπυκνωμένες αγορές στην Ευρώπη με τους 17

υψηλότερους στη λίστα δανειστές που κατέχουν το 95% του συνόλου του μεριδίου της αγοράς. Μπορεί μόνο να συγκριθεί με τη Σουηδία η οποία είναι παρόμοια και την Πολωνία, όπου κατέχει το 80%. Η Δανέζικη αγορά ομολόγων θεωρείται ως πολύ αποτελεσματική στη μεταφορά του κινδύνου της αγοράς από τα ιδρύματα για υποθήκες προς τους επενδυτές των ομολόγων, μέσω της αρχής της ισορροπίας. Η αρχή αυτή επιβάλλει έναν αυστηρό κανόνα αντιστοίχισης μεταξύ των στοιχείων του ενεργητικού (στεγαστικά δάνεια) και τις υποχρεώσεις (ενυπόθηκα ομόλογα). Αυτό σημαίνει ότι κάθε νέο δάνειο που χρηματοδοτείται από την έκδοση νέων ενυπόθηκων ομολόγων πρέπει να είναι ίσου μεγέθους και ιδίων χαρακτηριστικών με τις ταμειακές ροές. Αυτό θα σήμαινε ότι υπήρχε μια τέλεια αντιστοιχία μεταξύ των στοιχείων του ενεργητικού και των υποχρεώσεων σε σχέση με το επιτόκιο και τα χαρακτηριστικά ωριμότητας. Εντούτοις, το 2000 υπήρχαν τροποποιήσεις του νόμου για την ενυπόθηκη πίστη που χαλάρωσε την αυστηρή αντιστοίχιση των απαιτήσεων που επιβάλλονται στα ατομικά δάνεια και στη θέση τους εισήγαγαν ειδικές απαιτήσεις πάνω στους τόκους, στη ρευστότητα, στους συναλλαγματικούς κινδύνους και στους κινδύνους του αντισυμβαλλομένου. Αυτό επέτρεψε σε ακόμα περισσότερα προϊόντα να υπόκεινται σε αυστηρούς κανόνες λόγω της καινοτομίας που ορίζεται από τη Mortgage Credit Act (νόμο για την ενυπόθηκη πίστη). Για παράδειγμα, το 60 τοις εκατό της κεφαλαιακής βάσης και τα αποθεματικά θα πρέπει να επενδύονται σε ομόλογα και εισηγμένες εταιρείες ακινήτων και δεν θα πρέπει να αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 20 τοις εκατό της κεφαλαιακής βάσης. Ως εκ τούτου ο κίνδυνος που αναλαμβάνουν τα ιδρύματα ενυπόθηκων δανείων περιορίζεται κυρίως σε πιστωτικό κίνδυνο. Το τελευταίο αποτελείται από δύο μέρη: ο κίνδυνος της αδυναμίας αποπληρωμής των δανείων και η αξία του ακινήτου δεν ταιριάζει με το οφειλόμενο ποσό του δανείου. Με τους νέους τύπους δανείων, όπως είναι η αναβαλλόμενη απόσβεση της πίστωσης, ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος δεδομένου ότι οι επιστροφές αναβάλλονται για το μέλλον. Οι διαφορές με την αγορά ενυπόθηκων δανείων στις ΗΠΑ 18

Σε ένα άρθρο του George Soros ο ίδιος επαινεί το Δανέζικο μοντέλο υποθήκης και ότι θα πρέπει η αγορά των ΗΠΑ να το βλέπουν ως παράδειγμα. Συγκρίνοντας την Δανέζικη αγορά με την αγορά των ΗΠΑ μπορεί κανείς να καταλάβει γιατί η κρίση δεν ήταν τόσο σκληρή όπως στις ΗΠΑ, παρά το γεγονός ότι ορισμένοι από τους μηχανισμούς της αγοράςήταν ίδιοι και στις δύο περιπτώσεις (υπερτιμημένες αγορές κατοικιών, υψηλά ελλείμματα καταθέσεων, χαλαρή συμπεριφορά δανεισμού των τραπεζών). Προς το παρόν ας δούμε τα πλεονεκτήματα της Δανέζικης αγοράς ενυπόθηκων δανείων σε σύγκριση με αυτή των ΗΠΑ: Η αγορά ενυπόθηκων δανείων είναι ένα ανοικτό σύστημα στο οποίο όλοι οι mortgage originators μπορούν να συμμετέχουν επί ίσους όρους, ενώ στις ΗΠΑ η ύπαρξη της GSE είναι η GSE να έχει μονοπωλιακή θέση. Οι mortgage originators απαιτείται να διατηρήσουν τον πιστωτικό κίνδυνο και να εκτέλεσουν τις λειτουργίες της συντήρησης. Τα ομόλογα είναι τυποποιημένα τα οποία επιτρέπουν μια μεγάλη και ρευστή αγορά. Οι ιδιοκτήτες κατοικιών μπορούν να συνταξιοδοτήσουν την αγορά ενυπόθηκων δανείων αγοράζοντας ισοδύναμη ονομαστική αξία ομολόγων σε τιμές αγοράς το οποίο θα βοηθήσει να μην καταλήξουν με αρνητική καθαρή αξία των κατοικιών τους. Η αρχή της ισορροπίας υπερισχύει και κάθε υποθήκη μετατρέπεται σε μια ασφάλεια του ίδιου ποσού. Συμπερασματικά μπορεί να πει κανείς ότι η Δανέζικη αγορά ενυπόθηκων δανείων δεν έχει επηρεαστεί τόσο από την οικονομική κρίση λόγω των ισχυρών αρχών στων οποίων στηρίζεται. Η αρχή της ισορροπίας και το 19

γεγονός ότι η MCI είναι περιορισμένες όσον αναφορά την επενδυτική στρατηγική τους, ώστε να μην αντιμετωπίζουν τόσο πολλούς κινδύνους, εκτός των πιστωτικών κινδύνων για τα ομόλογα. Η πρόσφατη τροποποίηση το 2000 του νόμου για την ενυπόθηκη πίστη υπήρξε η αιτία των κινδύνων που βαρύνουν από τη MCI και επέβαλε λιγότερη ευελιξία στη διαχείριση των στοιχείων του ενεργητικού και του παθητικού τους. Επίσης θα πυροδοτήσει περισσότερο στην καινοτομία των προϊόντων με την εισαγωγή της αναβαλλόμενης απόσβεσης των δανείων που έχουν λάβει πολλές επικρίσεις για τον ρόλο τους στην κρίση. 20