Η ΑΚΜΗ ΣΗ ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΑΠΟΙΚΙΟΚΡΑΣΙΑ ΑΝΑΣΟΛΗ - Η ΆΠΩ ΘΔΩΡΙΑ Α. Η ΑΚΜΗ ΣΗ ΕΤΡΩΠΑΪΚΗ ΑΠΟΙΚΙΟΚΡΑΣΙΑ Σα αίηια ηης αποικιοκραηίας 1. Η έμνδνο ησλ πξνεγκέλσλ επξσπατθώλ ρσξώλ ζηνλ ππναλάπηπθην νηθνλνκηθά θόζκν ηεο Αθξηθήο θαη ηεο Αζίαο νθεηιόηαλ: ηελ αλαδήηεζε λέσλ αγνξώλ θαη πεγώλ πξώησλ πιώλ ηελ πίζηε ησλ Δπξσπαίσλ όηη ν δπηηθόο πνιηηηζκό ήηαλ αλώηεξνο ηελ αληίιεςε ησλ δπηηθνεπξσπαίσλ όηη είραλ εζηθό ρξένο λα δηαδώζνπλ ηηο άμηεο ηνπο θαη ηνπο ζεζκνύο ηνπο ζηηο ππναλάπηπθηεο ρώξεο ηελ θηιαλζξσπία 2. Υώξεο πνπ είραλ ηδξύζεη απνηθίεο ήηαλ: ε Ιζπαλία, ε Πνξηνγαιία, ε Αγγιία, ε Γαιιία θαη ε Οιιαλδία θπξίσο ζηελ Ακεξηθή θαη ηελ Αζία 3. Βαζηθά ζηνηρεία ησλ απνηθηώλ ήηαλ: Η εγθαηάζηαζε επνίθσλ από ηηο κεηξνπόιεηο Η ιεηηνπξγία ησλ επνηθηζηηθώλ θνηλνηήησλ σο νηθνλνκηθώλ, θνηλσληθώλ, πνιηηηθώλ θαη πνιηηηζηηθώλ θέληξσλ Αποικιοκραηία και ιμπεριαλιζμός: Η λέα Απνηθηνθξαηία, θαηλόκελν γλσζηό σο ηκπεξηαιηζκόο, δηέθεξε από ηελ παιαηά Απνηθηνθξαηία ζηα εμήο: Οη λέεο απνηθίεο δελ δεκηνπξγήζεθαλ από ην δεκνγξαθηθό πιεόλαζκα ή από αλεπηζύκεηεο ζξεζθεπηηθέο ή άιιεο νκάδεο ηεο Δπξώπεο Οη λέεο απνηθίεο δελ αλέπηπμαλ ηνπο ζεζκνύο ησλ κεηξνπόιεσλ ηεο Δπξώπεο Οη λέεο απνηθίεο εγθαζηδξύζεθαλ από ηηο επξσπατθέο ρώξεο θαη ηηο ΗΠΑ ζε ππαλάπηπθηεο νηθνλνκηθά θαη αλίζρπξεο ζηξαηησηηθά ρώξεο ηεο Αθξηθήο, ηεο Αζίαο θαη ηνπ Δηξεληθνύ Ωθεαλνύ κε ηνλ εμαλαγθαζκό ή ηε ρξήζε βίαο,
πξνθεηκέλνπ λα εμππεξεηεζνύλ νηθνλνκηθά θαη ζηξαηησηηθά ζπκθέξνληα ησλ κεηξνπόιεσλ Αποικιοκραηία και εθνικιζμός 1. Η δεκηνπξγία απνηθηώλ ζε ππαλάπηπθηεο ρώξεο ηνπ θόζκνπ ζεσξήζεθε απόδεημε ηεο ηζρύνο κηαο επξσπατθήο ρώξαο θαη εζληθό ζηόρνο. Απηό ζπκβαίλεη γηαηί ε Απνηθηνθξαηία είλαη ζηελά ζπλδεδεκέλε κε ηνλ εζληθηζκό θαη ηνλ κεζζηαληζκό 2. Παξαδείγκαηα: Βξεηαλνί: «ην ρξένο ηνπ ιεπθνύ αλζξώπνπ» Γάιινη: «πνιηηηζηηθή απνζηνιή» Γεξκαλνί θαη Βέιγνη έρνπλ αλάινγεο αλαθνξέο Έιιελεο: «ε Διιάδα ζα θσηίζεη σο θσηνβόινο θάξνο ηνλ θόζκν θαη ζα απειεπζεξώζεη ηελ Αλαηνιή. 3. Οη κεγάιεο απνηθηνθξαηηθέο δπλάκεηο ηεο επνρήο: Βξεηαλία: Αίγππηνο, νπδάλ, Νόηηα Αθξηθή, Ιλδία, Παθηζηάλ. Ο Καλαδάο θαη ε Απζηξαιία, παξά ηελ απόθηεζε θαζεζηώηνο απηνδηνίθεζεο, παξακέλνπλ ηκήκαηα ηεο Βξεηαληθήο Απηνθξαηνξίαο. Γαιιία: βνξεηνδπηηθή Αθξηθή Γεξκαλία, Βέιγην, Ιηαιία: απνηθίεο ζηελ θεληξηθή Αθξηθή ΗΠΑ, Ιαπσλία: απνηθίεο ζηελ αλαηνιηθή Αζία Ρσζία: εμάπισζε ζηνλ Καύθαζν, θεληξηθή Αζία θαη ηβεξία τόλιο [G1]: Μεζζηαληζκόο: Η ελαπόζεζε ησλ ειπίδσλ γηα δηέμνδν από κηα θξίζε ζηε ζσηεξία δξάζε ππνηηζέκελσλ ραξηζκαηηθώλ πξνζσπηθνηήησλ Η επιβολή ηης Γύζης ζηον σπόλοιπο κόζμο: 1. πρλά νη δπηηθνί απνηθηνθξάηεο ζρεκάηηζαλ ζεζκνύο δηαθπβέξλεζεο θαη εζληθέο ελόηεηεο ζηε ζέζε ησλ θαηαθεξκαηηζκέλσλ γισζζηθά θαη ζξεζθεπηηθά αλζξώπηλσλ νκάδσλ. Υαξαθηεξηζηηθό είλαη ην παξάδεηγκα ησλ Βξεηαλώλ ζηελ βνξεηαλαηνιηθή θαη λόηηα Αθξηθή θαη ηελ Ιλδία. Αληίζεηα, νη Γάιινη, νη Γεξκαλνί, νη Βέιγνη θαη νη Ιηαινί δεκηνύξγεζαλ ζηηο απνηθίεο ηνπο ιηγόηεξν αλζεθηηθνύο ζεζκνύο. Πνιιέο αθξηθαληθέο απνηθίεο δελ είραλ θαλέλα άιιν ζπλεθηηθό δεζκό πέξα από ηελ απνηθηνθξαηηθή αξρή. Απηέο νη
απνηθίεο απνηέιεζαλ θαηά ηνλ 20ν αηώλα πξνβιεκαηηθά εζληθά θξάηε, ρσξίο ζπλνρή 2. Οη ζπλέπεηεο ηεο απνηθηνθξαηίαο: Ο δπηηθόο θόζκνο ελζσκάησζε ζηνλ πνιηηηζκό ηνπ ιανύο κε θνηλσληθή νξγάλσζε θαη πνιηηηζκνύο δηαθνξεηηθνύο από ηνλ δηθό ηνπ Ο δπηηθόο θόζκνο «ράξηζε» ζηηο απνηθίεο λένπο ζεζκνύο Οη πξώηεο ύιεο ησλ απνηθηώλ θαη νη παξαγσγηθέο ηνπο δπλάκεηο πξνζαξκόζηεθαλ ζηηο αλάγθεο ησλ κεηξνπόιεσλ Πνιιέο παξαδνζηαθέο θνηλσληθέο δνκέο εμαθαλίζηεθαλ Οη ζαλαηεθόξεο επηδεκίεο θαη ε δνπιεία εμαζζέληζαλ. Β. Η ΆΠΩ ΑΝΑΣΟΛΗ Η διείζδσζη ζηην Αζία 1. Η Δπξώπε δηεηζδύνληαο ζηελ Αλαηνιή: Καηέιαβε εδάθε ηεο Γηακόξθσζε ελόηεηεο Δμήγαγε πξντόληα θαη ζεζκνύο «έπιαζε» κηα ηδεαηή εηθόλα ηεο Αλαηνιήο: κπζηεξηώδεο, αηληγκαηηθή, ειθπζηηθή, επίθνβε 2. Η Αζία, αληίζεηα κε ηελ Αθξηθή, ηελ Ακεξηθή θαη ηελ Ωθεαλία, δελ παξαδόζεθε εύθνια ζηελ Δπξώπε, θαζώο: Δίρε κηα καθξά πνιηηηζηηθή παξάδνζε Ήηαλ ην θέληξν ησλ ηξηώλ πην δπλακηθώλ θαη επεθηαηηθώλ ζξεζθεηώλ ηνπ θόζκνπ, ηνπ ηνπδατζκνύ, ηνπ ηζιακηζκνύ θαη ηνπ ρξηζηηαληζκνύ Η έθηαζε ηεο ήηαλ ηεξάζηηα θαη πεξηειάκβαλε: α)ηελ Κεληξηθή Αζία, από ηελ Καύθαζν σο ηελ Μνγγνιία, β)ηελ λνηηνδπηηθή Αζία, γ)ηελ ηζιακηθή Αζία, δ)ηελ Ιλδία, ε)ηελ Κίλα θαη ζη)ηελ Ιαπσλία Η Ινδία 1. Μέρξη ηνλ 11ν αηώλα ζπκβίσλαλ ζηελ πεξηνρή Ιλδνπηζηέο θαη κνπζνπικάλνη 2. Σνλ 11ν θαη 12ν αηώλα ην βόξεην ηκήκα ηεο ρώξα θαηαθηάηαη από ηνπξθηθά θύια τόλιο [G2]: Ιλδνπηζηέο: ύλνιν θνηλσληθώλ νκάδσλ ηεο ζεκεξηλήο Ιλδίαο κε θνηλό ζξεζθεπηηθό ππόβαζξν
3. ην ηέινο ηνπ 14νπ αηώλα, ε ρώξα θαηαθεξκαηίδεηαη πνιηηηθά, εμαηηίαο ησλ επηδξνκώλ ηνπ Σακεξιάλνπ 4. Σνλ 16ν αηώλα ε ρώξα θαηαθηάηαη από ηνπο Μνγγόινπο, νη νπνίνη ηδξύζαλ ηε δπλαζηεία ησλ Μνγγόισλ. Οη Πνξηνγάινη έκπνξνη θαη νη Άγγινη θαηαθηεηέο αληηκεηώπηζαλ απηήλ ηελ δπλαζηεία ησλ Μνγγόισλ. Ο πην ζεκαληηθόο εγεκόλαο ηεο κνγγνιηθήο δπλαζηείαο ήηαλ ν Αθκπάξ, ηνπ νπνίνπ ε βαζίιεηα ζπλέπεζε κε ηελ βαζίιεηα ηεο Διηζάβεη Α ηεο Αγγιίαο θαη ηνπ Φηιίππνπ Β ηεο Ιζπαλίαο 5. Ο Πνξηνγάινο ζαιαζζνπόξνο, Βάζθν ληα Γθάκα άλνημε ηνλ δξόκν πξνο ηελ δπηηθή αθηή ηεο Ιλδίαο (αθηή ηνπ Μαιακπάξ), ράξε ζην ηαμίδη ηνπ (1497 1498), κε ην νπνίν παξέθακςε ηελ Αθξηθή από ην Αθξσηήξην ηεο Καιήο Διπίδαο. Με βάζε ηελ πεξηνρή ηεο Γθόαο, νη Πνξηνγάινη έιεγραλ γηα έλαλ αηώλα ην εκπόξην ηεο πεξηνρήο. 6. Σνλ 17ν νη Οιιαλδνί, νη Άγγινη θαη νη Γάιινη αληαγσλίδνληαη ηνπο Πνξηνγάινπο γηα ηνλ έιεγρν ηνπ εκπνξίνπ ηεο Αλαηνιήο θαη πξνσζνύλ ηα ζπκθέξνληα ηνπο κέζσ ηζρπξώλ εζληθώλ εηαηξεηώλ πνπ δξνπλ ζηελ πεξηνρή. 7. Δπηθξάηεζε ηειηθά ε Δηαηξεία ησλ Αλαηνιηθώλ Ιλδηώλ, ηελ νπνία ππνζηήξηδε ε βξεηαληθή θπβέξλεζε. Η εηαηξεία απηή ίδξπζε εκπνξηθνύο ζηαζκνύο ζε θαίξηα ζεκεία ηεο Ιλδίαο κε επξείεο δηνηθεηηθέο αξκνδηόηεηεο. 8. ηα ηέιε ηνπ 18νπ αηώλα ε βξεηαληθή βνπιή απνθάζηζε ηνλ «δπαδηθό έιεγρν» ησλ εκπνξηθώλ απνηθηώλ ζηελ Ιλδία: ε Δηαηξεία ησλ Αλαηνιηθώλ Ιλδηώλ θαη ν Βξεηαλόο κνλάξρεο κνηξάδνληαλ ηνλ έιεγρν 9. ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αηώλα ε Βξεηαλία απνθάζηζε λα ηεξκαηίζεη ην κνλνπώιην ηεο Δηαηξείαο ζην εκπόξην ηεο Ιλδίαο θαη έθαλε ηελ Ιλδία απνηθία ηνπ ηέκκαηνο 10. Έσο ηνλ Α Παγθόζκην Πόιεκν ε Βξεηαλία θπξηάξρεζε ζηελ Ιλδία, ην Παθηζηάλ θαη ηε Βηξκαλία. Η Κίνα 1. Μηα ηζρπξή εγεηηθή θνηλσληθή νκάδα ήιεγρε ηε δηνίθεζε ηεο ρώξαο, νη Μαλδαξίλνη τόλιο [G3]: Μαλδαξίλνη: Τςειόβαζκνη δηνηθεηηθνί ππάιιεινη, ζηελνί ζπλεξγάηεο θαη κπζηηθνί ζύκβνπινη ησλ απηνθξαηόξσλ ηεο Κηλάο.
2. Τπήξραλ πνιιέο ζξεζθείεο ζηελ ρώξα: ηαντζκόο θαη θνκθνπθηαληζκόο (από ηνλ 6ν αηώλα π.υ.), βνπδηζκόο (1νο αηώλαο κ.υ.), λεζηνξηαλόο ρξηζηηαληζκόο, ηζιακηζκόο (7νο 10νο αηώλαο) 3. Σνλ 13ν αηώλα νη Μνγγόινη θαηαθηνύλ ηε ρώξα θαη ηδξύνπλ κηα αραλή απηνθξαηνξία, από ηελ Κίλα σο ηε Ληζνπαλία. 4. Καηά ην ηειεπηαίν ηέηαξην ηνπ 13νπ αηώλα ν Μάξθν Πόιν επηζθέθηεθε ζην Πεθίλν, ηνλ Μνγγόιν θαηαθηεηε, Κνπκπιάη 5. Σν 1521 θηάλνπλ ζηελ πεξηνρή Πνξηνγάινη έκπνξνη θαη ηεξαπόζηνινη, αιιά νη θηλεδηθέο αξρέο ηνπο πεξηνξίδνπλ ζηελ λνηηαλαηνιηθή Κίλα (ρεξζόλεζν Μαθάν) 6. Η Κίλα δηεμήγαγε ηηο εκπνξηθέο ζπλαιιαγέο ηεο κε ηνλ ππόινηπν θόζκν κόλν κέζσ ηνπ Μαθάν θαη ηεο Καληόλα 7. Καηά ηα ρξόληα ηεο δπλαζηείαο ησλ Μαληζνύ (1644 1912) ε Κίλα πεξηειάκβαλε ηελ Μαληζνπξία, ηε Μνγγνιία, ην Θηβέη θαη ην Σνπξθεζηάλ θαη είρε σο θόξνπ ππνηειείο ηελ Κνξέα, ην ηάκ, ην Νεπάι θαη ηε Βηξκαλία. 8. Σν 1689 ε Κίλα ππνγξαθεί ηελ πξώηε ηεο ζπλζήθε κε μέλε ρώξα, ηε Ρσζία, γηα λα θαζνξίζεη ηα βόξεηα ζύλνξα ηεο 9. Σν 1842, ζην ηέινο ηνπ πξώηνπ πόιεκνπ ηνπ Οπίνπ, παξαρσξεί ζηνπο Βξεηαλνύο ην Υνλγθ Κνλγθ. 10. Σν 1858 1860 εθρσξεί ζηε Ρσζία ηε ηβεξία 11. Σν 1895 εθρσξεί ζηελ Ιαπσλία ηελ Κνξέα θαη ηελ Σατβάλ 12. Σν 1900 μεζπά ε Δπαλάζηαζε ησλ Μπνμέξ, σο αληίδξαζε ζηελ εηζβνιή ησλ δπηηθώλ δπλάκεσλ ζηελ ρώξα 13. Σν 1911 ε δπλαζηεία ησλ Μαληζνύ αλαηξέπεηαη θαη αλαθεξύζζεηαη ε Γεκνθξαηία ηεο Κίλαο. τόλιο [G4]: Ο πόιεκνο ηνπ Οπίνπ: Ο πόιεκνο ησλ Βξεηαλώλ ελαληίνλ ηεο Κίλαο (1840 1842), κε αθνξκή ηελ απαγόξεπζε από ηελ Κίλα εηζαγσγήο νπίνπ ζην έδαθνο ηεο από βξεηαληθή εηαηξεία. Με ηνλ «πόιεκν ηνπ Οπίνπ» εγθαηληάζηεθε ε νηθνλνκηθή εθκεηάιιεπζε ηεο Κηλάο από ηηο δπηηθέο δπλάκεηο τόλιο [G5]: Δπαλάζηαζε ησλ Μπόμεξ: Κίλεκα αληίζηαζεο ησλ Κηλέδσλ εζληθηζηώλ θαηά ηεο μελνθξαηίαο θαη ηεο νηθνλνκηθήο εθκεηάιιεπζεο ηεο Κηλάο από ηηο δπηηθέο δπλάκεηο (ηέιε 19νπ -αξρέο 20νπ αηώλα) Η Ιαπωνία 1. Αληίπαινο ηεο Κηλάο, εηζήγαγε από απηήλ πνιινύο ζεζκνύο θαη πνιιά πνιηηηζηηθά ζηνηρεία 2. Δπίζεκε ζξεζθεία ηεο ρώξαο είλαη ν βνπδηζκόο 3. Η ζηξαηησηηθή θενπδαξρία ησλ νγθνύλ ήιεγρε ηνλ απηνθξάηνξα ηεο Ιαπσλίαο
4. ηα κέζα ηνπ 16νπ αηώλα θαηαθζάλνπλ νη πξώηνη Πνξηνγάινη έκπνξνη θαη ηεξαπόζηνινη 5. Η δηείζδπζε ησλ δπηηθώλ ζηελ Ιαπσλία θαζπζηέξεζε (κόιηο ηνλ 19ν αηώλα) θαη πεξηνξίζηεθε κνλάρα ζην Ναγθαζάθη 6. Σν 1854, πξώηνη νη Ακεξηθαλνί εμαζθάιηζαλ εκπνξηθή ζπκθσλία κε ηελ Ιαπσλία 7. Μεηά από απηό, ε Ιαπσλία γξήγνξα πηνζέηεζε δπηηθνύο ζεζκνύο (ύληαγκα ην 1889 θαη εθβηνκεράληζε ηνπ δεπηεξνγελνύο ηνκέα παξαγσγήο) 8. Σν 1894 1895 πνιεκά κε ηελ Κίλα 9. Σν 1902 ππνγξαθεί ζπλζήθε ζπκκαρίαο κε ηε Βξεηαλία 10. Σν 1904 1905 πνιεκά κε ηελ Ρσζία θαη ηελ θαηαηξνπώλεη. Έηζη επηβάιιεηαη δηεζλώο σο κηα ηζρπξή θαη αμία ζεβαζκνύ ρώξα ΑΠΑΝΣΗΔΙ ΔΡΩΣΗΔΩΝ ΥΟΛΙΚΟΤ ΒΙΒΛΙΟΤ (ΔΛ 56 & 59)