ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Γ Εσωτερική Αγορά ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΑ Ι ΡΥΜΑΤΑ Ασφαλίσεις MARKT/2517/02 EL Orig. EN Συστήµατα εγγύησης στον τοµέα των ασφαλίσεων: παρούσα κατάσταση και προσανατολισµός των µελλοντικών εργασιών (Έγγραφο συζήτησης) Commission européenne, B-1049 Bruxelles / Europese Commissie, B-1049 Brussel - Belgium. Telephone: +32-2-299.11.11 Office: C107 1/40. Telephone: direct line +32-2-295.52.03, fax +32-2-299.30.75 http://europa.eu.int/comm/internal_market/ E-mail: jose-luis.rosello-lopez@cec.eu.int
I Εισαγωγικές παρατηρήσεις 1. Κατά τη συνεδρίασή της στις 27 και 28 Νοεµβρίου 2001, η Επιτροπή Ασφαλιστικών Θεµάτων συζήτησε έγγραφο για τα συστήµατα εγγύησης στον τοµέα των ασφαλίσεων (MARKT/2061/01). Το έγγραφο αυτό περιελάµβανε παράρτηµα µε σηµείωµα της Ιρλανδικής Αντιπροσωπείας στο οποίο περιγράφονταν τα προβλήµατα που προκαλεί η έλλειψη εναρµόνισης και παρουσιάζονταν δυνατές εναλλακτικές λύσεις που θα µπορούσαν να εφαρµοστούν σε κοινοτικό επίπεδο. Η Επιτροπή Ασφαλιστικών Θεµάτων συµφώνησε να δηµιουργήσει οµάδα εργασίας της Επιτροπής που θα είναι επιφορτισµένη µε την εξέταση του ζητήµατος αυτού. 2. Στην πρώτη της συνεδρίαση που πραγµατοποιήθηκε στις 4 Φεβρουαρίου 2002 η εν λόγω οµάδα εργασίας αντάλλαξε απόψεις για το προαναφερθέν έγγραφο και αποφάσισε να αποσταλεί από την Επιτροπή ειδικό ερωτηµατολόγιο. Το ερωτηµατολόγιο αυτό (MARKT/2506/02) απεστάλη στα κράτη µέλη στις 13 Φεβρουαρίου 2002. II Κυριότερα συµπεράσµατα που προκύπτουν από τις απαντήσεις στο ερωτηµατολόγιο για τα υφιστάµενα συστήµατα εγγύησης στον τοµέα των ασφαλίσεων 3. Το ερωτηµατολόγιο και οι αντίστοιχες απαντήσεις καλύπτουν µεγάλο αριθµό ζητηµάτων για τα συστήµατα εγγύησης στον τοµέα των ασφαλίσεων. Οι απαντήσεις αυτές, οι οποίες συνοψίζονται στα παραρτήµατα 1 και 2, αποτελούν µία πολύτιµη βάση προβληµατισµού για την οµάδα εργασίας. Μέχρι στιγµής, τα κυριότερα συµπεράσµατα που µπορούν να εξαχθούν συνοψίζονται ως ακολούθως: Κατά τη διάρκεια των πέντε τελευταίων ετών, ο αριθµός των κρίσεων που χρειάστηκε να αντιµετωπίσουν οι εγκατεστηµένες στην Ευρωπαϊκή Ένωση ασφαλιστικές επιχειρήσεις ήταν πολύ περιορισµένος. Η διαπίστωση αυτή απορρέει όχι µόνο από τις απαντήσεις στο ερωτηµατολόγιο, αλλά και από τις εργασίες που διεξάγονται στο πλαίσιο της ιάσκεψης των εποπτικών αρχών των ασφαλιστικών επιχειρήσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σύµφωνα µε έκθεση της τελευταίας, µόνο 20 ασφαλιστικές επιχειρήσεις κηρύχθηκαν επισήµως αφερέγγυες κατά την περίοδο 1996-2000. 2
Τρία κράτη µέλη (F, IRL και UK) διαθέτουν πραγµατικά συστήµατα εγγύησης στον τοµέα των ασφαλίσεων, αλλά η προσφερόµενη κάλυψη (σε όρους κατηγοριών ασφαλισµένων, ασφαλιστικών κλάδων και γεωγραφικής κάλυψης) διαφέρει πολύ µεταξύ των χωρών αυτών. Στη Γαλλία, η κάλυψη περιορίζεται ουσιαστικά στην ασφάλιση ζωής και στους ιδιώτες (βρίσκεται ωστόσο υπό συζήτηση νοµοσχέδιο για την κάλυψη της ασφάλισης ζηµιών). Στο Ηνωµένο Βασίλειο, το σύστηµα καλύπτει τόσο την ασφάλιση ζωής όσο και την ασφάλιση ζηµιών (εκτός ορισµένων κλάδων) καθώς και τους ιδιώτες και τις µικρές επιχειρήσεις. Στην Ιρλανδία, η κάλυψη περιορίζεται στην ασφάλιση ζηµιών και στους ιδιώτες (εξάλλου, τα απολεσθέντα ασφάλιστρα δεν καλύπτονται). Ένα κράτος µέλος (Ε) έθεσε σε εφαρµογή µηχανισµό που δεν αποτελεί καθαρό σύστηµα εγγύησης, αλλά παρουσιάζει οµοιότητες ως προς τα συγκεκριµένα του αποτελέσµατα. Πράγµατι, πρόκειται για ένα ειδικό σύστηµα διεκπεραίωσης των διαδικασιών εκκαθάρισης των ασφαλιστικών επιχειρήσεων µε τρόπο που να εγγυάται την ταχεία αποζηµίωση των ασφαλισµένων. Ένα άλλο κράτος µέλος (NL) εκπονεί την περίοδο αυτή νοµοθετικό κείµενο για τη θέσπιση συστήµατος εγγύησης για τις ασφαλίσεις ζηµιών. Η εδαφική κάλυψη που προσφέρουν τα υφιστάµενα συστήµατα εγγύησης ποικίλει ανάλογα µε το κράτος µέλος. Στη Γαλλία, στην Ιρλανδία και στην Ισπανία, η ακολουθούµενη προσέγγιση είναι εκείνη του "κράτους µέλους καταγωγής" (δηλαδή, καλύπτονται όλες οι ασφαλιστικές πράξεις που υπόκεινται στην εποπτεία που ασκείται από το κράτος µέλος καταγωγής) στο Ηνωµένο Βασίλειο, η ακολουθούµενη προσέγγιση είναι εκείνη του "κράτους µέλους υποδοχής" (παρότι καλύπτονται ορισµένες πράξεις που πραγµατοποιούνται από το εθνικό έδαφος στο πλαίσιο της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών). Όταν µία ασφαλιστική επιχείρηση αντιµετωπίζει οικονοµικές δυσχέρειες, το κράτος µέλος παρεµβαίνει γενικά για να παρεµποδίσει την εκκαθάρισή της. Μια τέτοια παρέµβαση, η οποία λαµβάνει πολύ συχνά την µορφή µέτρων αναδιάρθρωσης δεν προκαλεί καταρχήν την ενεργοποίηση του συστήµατος εγγύησης, εφόσον αυτό υφίσταται. Σε ορισµένα κράτη µέλη, το σύστηµα εγγύησης µπορεί να παρέµβει πρόωρα ώστε να αποζηµιώσει τους ασφαλισµένους πριν ακόµη κινηθούν οι διαδικασίες εκκαθάρισης. Σε όλα τα υφιστάµενα συστήµατα εγγύησης, η προσφερόµενη προστασία δεν καλύπτει ολόκληρη την απαίτηση του ασφαλισµένου έναντι της ασφαλιστικής του επιχείρησης: περιορίζεται σε ένα ποσοστό αυτής της απαίτησης, σε ένα ορισµένο ανώτατο όριο, ή σε έναν συνδυασµό των δύο. Σε όλες τις περιπτώσεις, τα συστήµατα εγγύησης δικαιούνται, µετά την καταβολή της αποζηµίωσης, να υποκαταστήσουν τους ασφαλισµένους όσον αφορά τις απαιτήσεις που οι τελευταίοι κατέχουν έναντι της ασφαλιστικής επιχείρησης. 3
Τα συστήµατα εγγύησης εξακολουθούν να χρηµατοδοτούνται µε συνεισφορές των ασφαλιστικών επιχειρήσεων. Σε καµία περίπτωση, η συνεισφορά αυτή δεν καταβάλλεται αποκλειστικά και µόνον κατόπιν σχετικού αιτήµατος υπάρχει πάντοτε, υπό τη µία ή την άλλη µορφή, µία µερική προχρηµατοδότηση. Στην Ιρλανδία και στην Ισπανία, τα ασφάλιστρα υπόκεινται σε εισφορά την οποία καταβάλλουν άµεσα οι ασφαλισµένοι. III Προβλήµατα που προκαλεί στην ενιαία αγορά ασφαλίσεων η παρούσα έλλειψη εναρµόνισης 4. Όσον αφορά τα λειτουργούντα σήµερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση συστήµατα εγγύησης, η υφιστάµενη κατάσταση θέτει τα ακόλουθα βασικά προβλήµατα για την προστασία των ασφαλισµένων και, γενικότερα, για τη λειτουργία της ενιαίας αγοράς των ασφαλίσεων: Μεγάλος αριθµός ασφαλισµένων δεν καλύπτονται: Στην µεγάλη τους πλειονότητα, οι ασφαλισµένοι που κατοικούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση δεν προστατεύονται από σύστηµα εγγύησης σε περίπτωση εκκαθάρισης της ασφαλιστικής τους επιχείρησης Σύγχυση, κενά και επικαλύψεις: Ακόµη και αν έχει συνάψει το ασφαλιστήριο συµβόλαιό του µε ασφαλιστική επιχείρηση που έχει λάβει άδεια λειτουργίας σε κράτος µέλος στο οποίο υφίσταται σύστηµα εγγύησης, ο ασφαλισµένος δεν είναι βέβαιος για την κάλυψή του σε περίπτωση εκκαθάρισης αυτής της ασφαλιστικής επιχείρησης. Ιδιαίτερα, µπορεί να παραµείνει χωρίς προστασία εάν το ασφαλιστήριο συµβόλαιο του παραδόθηκε µέσω υποκαταστήµατος εγκατεστηµένου σε άλλο κράτος µέλος και, στο πλαίσιο αυτό, µη καλυπτόµενου από το σύστηµα εγγύησης του κράτους µέλους καταγωγής. Η προσφερόµενη κάλυψη από το σύστηµα εγγύησης µπορεί επίσης να περιορίζεται σε ορισµένους µόνο ασφαλιστικούς κλάδους, ή η ενεργοποίησή της να λαµβάνει χώρα µόνο σε περίπτωση που ο ασφαλισµένος είναι ιδιώτης. Εξάλλου, οι ισχύουσες απαιτήσεις διαφάνειας ποικίλλουν έντονα µεταξύ των κρατών µελών: σε ορισµένα κράτη µέλη, η πληροφόρηση για τα συστήµατα εγγύησης είναι υποχρεωτική σε άλλα, η πληροφόρηση αυτή απαγορεύεται. Συµπερασµατικά, λόγω της διαφορετικής έκτασης των καλύψεων που προσφέρουν τα εθνικά συστήµατα εγγύησης (κατηγορίες ασφαλισµένων, ασφαλιστικοί κλάδοι, εδαφική κάλυψη, επίπεδο προστασίας), δεν είναι εύκολο για έναν ασφαλισµένο να γνωρίζει εάν και σε ποιο βαθµό προστατεύεται, ιδίως στο πλαίσιο διασυνοριακής ασφαλιστικής πράξης (υποκαταστήµατα ή ελεύθερη παροχή υπηρεσιών). Η έλλειψη εναρµόνισης είναι µάλιστα πηγή πολυάριθµων κενών και επικαλύψεων όσον αφορά την προστασία των ασφαλισµένων. 4
Απουσία ίσης µεταχείρισης: Ως συνέπεια της παρούσας κατάστασης µπορεί κάλλιστα να υπάρξει περίπτωση στην οποία κατά την εκκαθάριση µιας ασφαλιστικής επιχείρησης ορισµένοι ασφαλισµένοι θα καλύπτονται από σύστηµα εγγύησης ενώ άλλοι, µε παρόµοια ασφαλιστήρια συµβόλαια, δεν θα καλύπτονται καθόλου ή θα είναι λιγότερο καλυµµένοι. Απουσία ισότιµων όρων λειτουργίας: Η παρούσα έλλειψη εναρµόνισης στον τοµέα των συστηµάτων εγγύησης των ασφαλίσεων µπορεί να έχει αντίκτυπο στον ανταγωνισµό όχι µόνο µεταξύ των ασφαλιστικών επιχειρήσεων, αλλά και µεταξύ των επιχειρήσεων αυτών και των υπολοίπων χρηµατοπιστωτικών ιδρυµάτων. Σε ένα πλαίσιο συνεχώς αυξανόµενης σύγκλισης των χρηµατοπιστωτικών προϊόντων, δύσκολα θα µπορούσε να δικαιολογηθεί από την άποψη της ενιαίας αγοράς η περίπτωση ενός καταναλωτή ο οποίος αγοράζει, παραδείγµατος χάρη, ένα αποταµιευτικό προϊόν του τύπου "ασφάλιση ζωής" από ασφαλιστική επιχείρηση το οποίο δεν καλύπτεται από σύστηµα εγγύησης, ενώ ο ίδιος καταναλωτής θα προστατευόταν εάν αγόραζε ένα σχεδόν παρεµφερές αποταµιευτικό προϊόν από µία τράπεζα. IV Η οδηγία για την εξυγίανση και την εκκαθάριση των ασφαλιστικών επιχειρήσεων (2001/17/ΕΚ) και τα συστήµατα εγγύησης 5. Το άρθρο 10 της οδηγίας 2001/17/ΕΚ προβλέπει ειδική µεταχείριση για τους ασφαλισµένους: ένα προαιρετικό σύστηµα προνοµίων ενισχύει τη θέση τους κατά τη διανοµή των περιουσιακών στοιχείων του ασφαλιστή τους. Η ειδική αυτή µεταχείριση αποτελεί ένα πρώτο επίπεδο προστασίας, αλλά δεν εγγυάται την ταχεία και αποτελεσµατική αποζηµίωση στην περίπτωση που τα εν λόγω περιουσιακά στοιχεία αποδεικνύονται ανεπαρκή (π.χ. σε περίπτωση λανθασµένου υπολογισµού των τεχνικών αποθεµατικών, εσφαλµένη εκτίµηση των περιουσιακών στοιχείων που αντιπροσωπεύουν τα τεχνικά αποθεµατικά, κλπ.). 6. Εξάλλου, οι αρχές περί µη εισαγωγής διακρίσεων και της ίσης µεταχείρισης των πιστωτών οι οποίες αναφέρονται στην οδηγία, παρότι εφαρµόζονται πλήρως στις ίδιες τις διαδικασίες εκκαθάρισης, ωστόσο δεν αφορούν την ανεξάρτητη παρέµβαση του συστήµατος εγγύησης. Εποµένως, η οδηγία δεν µπορεί να παρεµποδίσει την άνιση µεταχείριση των ασφαλισµένων που οφείλεται στην τρέχουσα µη εναρµονισµένη λειτουργία των εθνικών συστηµάτων εγγύησης των ασφαλίσεων, και ιδίως στα υφιστάµενα κενά και επικαλύψεις που εντοπίζονται στη λειτουργία των συστηµάτων αυτών. 5
V Ηθικός κίνδυνος 7. Ένα από τα κυριότερα επιχειρήµατα κατά της θέσπισης των συστηµάτων εγγύησης είναι το πρόβληµα του "ηθικού κινδύνου" το οποίο αφορά τους ασφαλισµένους, τους ασφαλιστές και τις εποπτικές αρχές. Ορισµένοι ισχυρίζονται ότι η ύπαρξη συστηµάτων προστασίας ενδέχεται να καταστήσει τους καταναλωτές λιγότερο απαιτητικούς όσον αφορά την επιλογή του ασφαλιστή τους, καθότι θα αναζητούν µόνο τα φθηνότερα ασφαλιστικά προϊόντα. Αυτό ενδέχεται να έχει αντίκτυπο στην εµπορική συµπεριφορά των ασφαλιστικών επιχειρήσεων ακόµη και στην επιµέλεια µε την οποία οι εποπτικές αρχές ασκούν τα καθήκοντά τους. 8. Το ζήτηµα του "ηθικού κινδύνου" τέθηκε στην πρώτη συνεδρίαση της οµάδας εργασίας. Οι απαντήσεις που δόθηκαν στο πλαίσιο του ερωτηµατολογίου δεν αποσαφηνίζουν καθόλου το ζήτηµα αυτό. Ωστόσο, στους δύο άλλους χρηµατοπιστωτικούς τοµείς στους οποίους λειτουργούν από σειρά ετών συστήµατα εγγύησης, ο κίνδυνος αυτός δεν φαίνεται να αποτελεί µείζον πρόβληµα. Το ίδιο ισχύει και στα κράτη µέλη ή στις τρίτες χώρες που διαθέτουν ήδη συστήµατα εγγύησης στον τοµέα των ασφαλίσεων. Εν πάση περιπτώσει, θα ήταν εξαιρετικά ενδιαφέρον να γίνει γνωστή η εµπειρία των κρατών µελών στον τοµέα αυτό. Ειδικότερα, θα ήταν χρήσιµο να αναλυθούν τα µέσα που χρησιµοποιούν τα υφιστάµενα συστήµατα εγγύησης (τόσο στον ασφαλιστικό τοµέα όσο και στους άλλους τοµείς) για την ελαχιστοποίηση του προβλήµατος του ηθικού κινδύνου (π.χ. µέσω ενός καθεστώτος µερικής αποζηµίωσης, δηλαδή αποζηµίωσης που θα περιορίζεται σε ένα ορισµένο ποσοστό της απαίτησης, σε ένα ορισµένο ανώτατο όριο, ή σε συνδυασµό των δύο). VI Κόστος των συστηµάτων εγγύησης 9. Η θέσπιση συστήµατος εγγύησης θέτει το ζήτηµα της χρηµατοδότησής του. Ένα τέτοιο µέτρο δηµιουργεί χρηµατοοικονοµικό βάρος για τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις που καλύπτονται από το σύστηµα. Ορισµένες αντιπροσωπείες υποστηρίζουν ότι τα συστήµατα εγγύησης ουσιαστικά επιδοτούν την κακή διαχείριση ενός ασφαλιστή-µέλους εις βάρος των υπολοίπων ασφαλιστών-µελών που διαχειρίζονται µε σύνεση τις υποθέσεις τους. 10. Ωστόσο, όλοι οι ασφαλιστές έχουν συµφέρον να διαφυλάξουν την εµπιστοσύνη των ασφαλισµένων έναντι της αγοράς. Η εµπιστοσύνη αυτή ενισχύεται από την ύπαρξη των συστηµάτων εγγύησης. Παράλληλα, η προώθηση ελάχιστης εναρµόνισης στον τοµέα αυτό θα έθετε όλους τους ασφαλισµένους σε ισότιµη βάση εντός της ενιαίας αγοράς, αποκλείοντας κάθε κανονιστικού χαρακτήρα πλεονέκτηµα που θα µπορούσε να επιδράσει στο κόστος της ασφάλειας. 6
11. Λόγω του ιδιαίτερα µικρού αριθµού κρίσεων που γνώρισε ο ασφαλιστικός τοµέας, καθώς και λόγω του ότι τα συστήµατα εγγύησης θεωρούνται γενικά ως µέσα έσχατης ανάγκης, η ύπαρξή τους σε ορισµένα κράτη µέλη δεν φαίνεται να έχει ουσιαστική επίπτωση στο κόστος της ασφάλειας. Ωστόσο, οι σχετικές απαντήσεις που δόθηκαν στο ερωτηµατολόγιο δεν είναι καθόλου διαφωτιστικές. Θα ήταν εποµένως ενδιαφέρον να γίνει µία ανταλλαγή εµπειριών µεταξύ των αντιπροσωπειών σχετικά µε το κόστος των συστηµάτων εγγύησης που λειτουργούν στους τοµείς των τραπεζών και των κινητών αξιών και ενδεχοµένως στον τοµέα των ασφαλειών. Εξάλλου, υφίστανται διάφοροι µηχανισµοί που προβλέπουν ανώτατα όρια και κλιµακωτή καταβολή των συνεισφορών των ασφαλιστών στο σύστηµα εγγύησης στην περίπτωση που οι συνεισφορές αυτές απειλούν να διαταράξουν τη χρηµατοοικονοµική τους σταθερότητα. Και για το συγκεκριµένο αυτό ζήτηµα θα ήταν ενδιαφέρον να γίνει γνωστό εάν ενεργοποιήθηκαν ποτέ οι µηχανισµοί αυτοί. 12. Πρέπει τέλος να σηµειωθεί ότι ορισµένες τρίτες χώρες που διαθέτουν συστήµατα εγγύησης σχεδίασαν ειδικούς µηχανισµούς ώστε να µην επιβάλλουν αδικαιολόγητες επιβαρύνσεις στις επιχειρήσεις µε υγιή διαχείριση και να παρακινήσουν όλους τους ασφαλιστές-µέλη του συστήµατος να βελτιστοποιήσουν τη χρηµατοοικονοµική τους κατάσταση. Παραδείγµατος χάρη, στις Ηνωµένες Πολιτείες, το ποσό της συνεισφοράς είναι συνάρτηση του κινδύνου στην Κορέα, λαµβάνονται υπόψη ορισµένοι παράγοντες κινδύνου (η συνεισφορά αυξάνεται κατά 5% για τους ασφαλιστές µε επιχειρηµατική δραστηριότητα µικρότερη των 10 ετών ενώ οι ασφαλιστές µε επιχειρηµατική δραστηριότητα µεγαλύτερη των 10 ετών τυγχάνουν έκπτωσης η οποία είναι συνάρτηση της χρηµατοοικονοµικής τους ευρωστίας). VII Πιθανές εναλλακτικές λύσεις για την ανάληψη κοινοτικής δράσης 13. Στο παράρτηµα του εγγράφου MARKT/2061/01, η Ιρλανδική Αντιπροσωπεία περιέγραφε τα προβλήµατα που δηµιουργεί η έλλειψη ευρωπαϊκής εναρµόνισης όσον αφορά τα συστήµατα εγγύησης στον τοµέα των ασφαλίσεων σε περίπτωση εκκαθάρισης της ασφαλιστικής επιχείρησης. Περιέγραφε εξάλλου διάφορες πιθανές εναλλακτικές λύσεις εφαρµόσιµες σε κοινοτικό επίπεδο, καθώς και τα αντίστοιχα πλεονεκτήµατα και µειονεκτήµατά τους. Στη συνέχεια υπενθυµίζονται οι προαναφερθείσες δυνατές επιλογές: Επιλογή 1: ιατήρηση της σηµερινής κατάστασης: δεν αναλαµβάνεται καµία κοινοτική πρωτοβουλία για τα συστήµατα εγγύησης στον τοµέα των ασφαλίσεων Επιλογή 2: Ορισµός γενικών αρχών: σε ένα νοµικά µη δεσµευτικού κοινοτικό µέσο ή σε συµφωνία µεταξύ των κρατών µελών παρατίθενται ορισµένες βασικές αρχές που πρέπει να εφαρµοστούν Επιλογή 3: Καθορισµός ελάχιστου επιπέδου προστασίας των ασφαλισµένων: σε νοµικά δεσµευτικό κοινοτικό µέσο προβλέπεται η αµοιβαία αναγνώριση των εθνικών συστηµάτων εγγύησης καθώς και ένα ελάχιστο επίπεδο προστασίας των ασφαλισµένων 7
Επιλογή 4: ηµιουργία εναρµονισµένου κοινοτικού συστήµατος εγγύησης για τους ασφαλισµένους: κοινοτική νοµοθεσία θεσπίζει ένα πλήρως εναρµονισµένο πρότυπο για τα συστήµατα εγγύησης, το οποίο οφείλουν να εφαρµόσουν όλα τα κράτη µέλη. VIII Συζήτηση 14. Μετά από µία προκαταρκτική ανάλυση της παρούσας κατάστασης, οι υπηρεσίες της Επιτροπής εκτιµούν ότι η 1η επιλογή δεν πρέπει να εξεταστεί περαιτέρω εκτός και εάν από την εξέταση που θα πραγµατοποιήσει η οµάδα εργασίας αποδειχθεί ότι δεν είναι αποδεκτή καµία από τις υπόλοιπες επιλογές. Ως εκ τούτου, η επιλογή για διατήρηση της σηµερινής κατάστασης θα αφήσει τελείως άλυτα τα προβλήµατα που δηµιουργούνται για την ενιαία αγορά από την σηµερινή έλλειψη εναρµόνισης (βλ. σηµείο ΙΙΙ ανωτέρω). 15. Η 2η επιλογή παρουσιάζει ένα µεγάλο µειονέκτηµα: πρόκειται για νοµικά µη δεσµευτική λύση. Η λύση αυτή θα άφηνε εποµένως τη ρύθµιση των βασικών στοιχείων του συστήµατος προστασίας (υποχρέωση θέσπισης συστήµατος εγγύησης, έκταση της κάλυψης, ύψος της αποζηµίωσης) στη διακριτική ευχέρεια του κάθε κράτους µέλους. Μια τέτοια βολονταριστική προσέγγιση επιχειρήθηκε στον τραπεζικό τοµέα το 1986 µε την έκδοση σύστασης της Επιτροπής 1. Τα αποτελέσµατα της πρωτοβουλίας αυτής ήταν απογοητευτικά και το 1994 εκδόθηκε σχετική οδηγία. 16. Κατά την άποψη των υπηρεσιών της Επιτροπής, η οµάδα εργασίας πρέπει εποµένως να εστιάσει την προσοχή της στη µελέτη της 3ης και της 4ης επιλογής. Αµφότερες προϋποθέτουν την έκδοση νοµικά δεσµευτικού κοινοτικού µέσου, αλλά διαφορετικό επίπεδο εναρµόνισης: η τρίτη επιλογή προβλέπει ουσιαστικά, εκτός από τον ορισµό ορισµένων κοινών βασικών προτύπων, την αµοιβαία αναγνώριση των συστηµάτων εγγύησης που λειτουργούν στα κράτη µέλη η τέταρτη επιλογή συνεπάγεται πλήρη εναρµόνιση όλων των συνιστωσών του καθεστώτος προστασίας. 17. Η 3η και η 4η επιλογή έχουν κάθε µία τα πλεονεκτήµατα και τα µειονεκτήµατά τους. Η 4η επιλογή παρουσιάζει το πλεονέκτηµα ότι εξαλείφει κάθε περίπτωση άνισης µεταχείρισης στον τοµέα αυτό και εγγυάται οµοιογενές επίπεδο προστασίας των ασφαλισµένων. Το κυριότερο µειονέκτηµά της έγκειται στη δυσκολία εφαρµογής ενός πλήρως εναρµονισµένου καθεστώτος που να είναι συµβιβάσιµο µε τις ιδιαιτερότητες και τις νοµικές παραδόσεις κάθε κράτους µέλους. Εποµένως, δεν κρίνεται σκόπιµο να επικεντρωθεί ο προβληµατισµός της οµάδας εργασίας στην 4η επιλογή, η οποία δυνητικά θέτει τα περισσότερα προβλήµατα. Εποµένως, στο στάδιο αυτό, η εν λόγω επιλογή πρέπει να παραµείνει ως µία δυνατότητα προς διερεύνηση µόνο στην περίπτωση που η πλειοψηφία των αντιπροσωπειών κρίνει ανεπαρκή την περιορισµένη εναρµόνιση που προβλέπει η 3η επιλογή. 1 Σύσταση 87/63/EΟΚ της Επιτροπής, ΕΕ L 33, 4.2.1987, σ. 16. 8
18. Εποµένως, οι υπηρεσίες της Επιτροπής θεωρούν προς το παρόν ότι η οµάδα εργασίας πρέπει να επικεντρώσει τις προσπάθειές της στην εξέταση της 3ης επιλογής, η οποία παρουσιάζει τα ακόλουθα πλεονεκτήµατα: Τηρεί την αρχή της αµοιβαίας αναγνώρισης, στην οποία βασίζεται το ισχύον στην Ευρωπαϊκή Ένωση κανονιστικό πλαίσιο για τις χρηµατοπιστωτικές υπηρεσίες Είναι σύµφωνη µε την ακολουθούµενη προσέγγιση στο πλαίσιο της ισχύουσας κοινοτικής νοµοθεσίας στον τραπεζικό τοµέα και στον τοµέα των κινητών αξιών Καθότι είναι ιδιαίτερα ευέλικτη, θα παράσχει τη δυνατότητα να ληφθούν υπόψη οι διαφορετικές νοµικές παραδόσεις καθώς και τα ήδη εφαρµοζόµενα συστήµατα στα κράτη µέλη Παρέχει τη δυνατότητα να εστιαστεί η εναρµόνιση µόνο στα ουσιαστικά στοιχεία για την οµαλή λειτουργία της ενιαίας αγοράς, αφήνοντας κάθε άλλη πτυχή των συστηµάτων εγγύησης στην εκτίµηση του εθνικού νοµοθέτη. Η τρίτη επιλογή θα υποχρέωνε ωστόσο την πλειονότητα των κρατών µελών, τα οποία δεν διαθέτουν ακόµη συστήµατα εγγύησης, να θεσπίσουν ένα τέτοιο σύστηµα. Για να καµφθούν οι σηµερινές αντιρρήσεις, οι οποίες αφορούν τον ηθικό κίνδυνο και το δυνητικό κόστος, είναι απαραίτητο να διεξαχθεί µία εµπεριστατωµένη συζήτηση. Πρέπει ωστόσο να σηµειωθεί ότι τα κράτη µέλη που ακολουθούν πολιτική "καµία πτώχευση" δεν θα είχαν τίποτα να ζηµιωθούν παρά µόνο να ωφεληθούν: οι εγχώριοι ασφαλισµένοι που προσφεύγουν σε ασφαλιστή εγκατεστηµένο σε άλλο κράτος µέλος θα καλύπτονται από το σύστηµα εγγύησης που χρηµατοδοτείται από τον ασφαλιστικό τοµέα του κράτους µέλους καταγωγής, ενώ, σήµερα, οι ασφαλισµένοι αυτοί δεν προστατεύονται κατά κανένα τρόπο. Εφόσον δεν υφίστανται πτωχεύσεις σε εθνικό επίπεδο, ο εθνικός ασφαλιστικός τοµέας δεν θα υποστεί εποµένως κανένα κόστος. 19. Εάν γίνει δεκτή η πρόταση της Επιτροπής, η οποία συνίσταται στο να εστιαστεί ο προβληµατισµός στην εξέταση της 3ης επιλογής, η οµάδα εργασίας θα πρέπει: Να προσδιορίσει τα στοιχεία εκείνα των συστηµάτων εγγύησης που πρέπει να εναρµονιστούν (υποχρέωση θέσπισης συστήµατος εγγύησης, γεωγραφική κάλυψη, καλυπτόµενοι κίνδυνοι, καλυπτόµενες κατηγορίες ασφαλισµένων, καλυπτόµενα είδη απαιτήσεων, ελάχιστο επίπεδο προστασίας, απαιτήσεις ενηµέρωσης, κλπ) και τα στοιχεία που πρέπει να αφεθούν στην εκτίµηση του εθνικού νοµοθέτη (νοµικό καθεστώς του συστήµατος, χρηµατοδότησή του, κλπ.) Να καθορίσει τις απαιτήσεις και τα κριτήρια για την εναρµόνιση του κάθε προαναφερθέντος στοιχείου Να ανακοινώσει τα αποτελέσµατα των εργασιών αυτών στην επιτροπή ασφαλιστικών θεµάτων. 9
IX Ερωτήσεις προς τα µέλη της οµάδας εργασίας 20. Οι αντιπροσωπείες καλούνται να προετοιµασθούν να απαντήσουν στις ακόλουθες ερωτήσεις: 1. Ποια είναι η γνώµη σας για τα προβλήµατα που προκύπτουν από την παρούσα έλλειψη εναρµόνισης των συστηµάτων εγγύησης στον τοµέα των ασφαλειών; Συµφωνείτε µε την ανάλυση που γίνεται στο σηµείο ΙΙΙ του παρόντος εγγράφου; 2. Ποια είναι η κατάσταση που επικρατεί στο κράτος σας όσον αφορά την αντιµετώπιση του "ηθικού κινδύνου" στο πλαίσιο των συστηµάτων εγγύησης που λειτουργούν στους διάφορους χρηµατοπιστωτικούς τοµείς; Ποιο είναι το κόστος λειτουργίας αυτών των συστηµάτων, και πώς αυτά χρηµατοδοτούνται; 3. Συµφωνείτε ότι η 3η επιλογή (αµοιβαία αναγνώριση, συν ελάχιστη εναρµόνιση προτύπων προστασίας) αποτελεί την πλέον ενδεδειγµένη βάση εργασίας για τις αναλύσεις της οµάδας; Συµφωνείτε µε το σχέδιο εργασίας που περιγράφεται συνοπτικά στο σηµείο 19 του παρόντος εγγράφου; 4. Μπορείτε να προσδιορίσετε τα στοιχεία των συστηµάτων εγγύησης στον τοµέα των ασφαλειών (πεδίο εφαρµογής, όρια, κλπ) που πρέπει να εναρµονιστούν για να εξασφαλιστεί η οµαλή λειτουργία της ενιαίας αγοράς; Μπορείτε επίσης να παραθέσετε τα στοιχεία που πρέπει να ρυθµιστούν σε εθνικό επίπεδο; 10