ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Νίκος Κατσαρός Επιστ.Συνεργάτης ΕΚΕΦΕ ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ π.πρόεδρος ΕΦΕΤ
EΙΣΑΓΩΓΗ Στίς 16 Οκτωβρίου 2010 εγκρίθηκε απο την UNESCO η Μεσογειακή Διατροφή ως μέρος της αϋλης πολιτιστικής κληρονομιάς της ανθρωπότητας. Οπως αναγνώρισε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας η Μεσογειακή Διατροφή ειναι ένα απο τα καλύτερα διατροφικά πρότυπα και παγκόσμιο σύμβολο Υγείας,Ευζωίας και Μακροζωίας.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι χώρες που υπέβαλαν την πρόταση στην UNESCO ηταν:η Ισπανία,η Ιταλία,η Ελλάδα και το Μαρόκο.Οι τεσσερεις εμβληματικές πόλεις ειναι αντίστοιχα:η Σόρια,το Σιλέντο,η Κορώνη και το Σεφσάουεν.Τα τέσσερα αντιπροσωπευτικά της Μεσογειακής είναι αντίστοιχα: τα παέλια,το μακαρόνια καμπρέζε,η χωριάτικη σαλάτα,και τα τατζίν.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η Μεσογειακή Διατροφή στηρίζεται στην ευρεία κατανάλωση φρούτων,λαχανικών και οσπρίων,ψαριών,στην λογική κατανάλωση γαλακτοκομικών και δημητριακών,και την Περιορισμένη κατανάλωση κόκκινου κρέατος και γλυκισμάτων. Σήμερα στην Μεσογειακή Διατροφή έχουν εισαχθεί μια σειρά απο τροφιμα που χαρακτηρίζωνται ως υπερτροφές και λειτουργικά τρόφιμα.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τρόφιμα που χαρακτηρίζωνται ως υπερτροφές εισάγωνται στην πυραμίδα της Μεσογειακής Διατροφής οπως το ελαιόλαδο,το ρόδι, το ιπποφαές τα χαρούπια κλπ και λειτουργικά τρόφιμα οπως προίόντα γάλακτος με φυτικές στερόλες,αυγά με ω-3,ροφήματα με αντιοξειδωτικούς παράγοντες και τα προίόντα ζυμώσεων αυτών καθώς και άλλων προίόντων βιοτεχνολογίας.,
ΥΠΕΡΤΡΟΦΕΣ Ως υπερτροφές (superfoods)χαρακτηρίζωνται οι φυσικές εκείνες τροφές που περιέχουν υψηλές ποσότητες ενός ή περισσοτέρων συστατικών θρεπτικών ή και μη θρεπτικών συστατικών σε σύγκριση μετα συνηθισμένα τρόφιμα και βελτιώνουν την λειτουργία του οργανισμού ή και βοηθούν στην πρόηψη ωρισμένων ασθενειών.
ΥΠΕΡΤΡΟΦΕΣ Οι υπερτροφές συνήθως περιέχουν σημαντικές ποσότητες αντιοξειδωτικών,βιταμινών,μεταλλικών ιχνοστοιχείων,ωρισμένων αμινοξέων κλπ.οι υπερτροφές για να ενταχθούν στην ελληνική μεσογειακή διατροφή θα πρέπει να είναι προίόντα της ελληνικής γής.παρακάτω δίνωνται ωρισμένες ενδεικτικές κατηγορίες υπετροφών:
ΥΠΕΡΤΡΟΦΕΣ Ο χαρακτηρισμός ενός τροφίμου ως υπερτροφής είναι ακόμη υποκειμενικός,και θα πρέπει να ορισθεί ο όρος υπερτρόφιμο με αυστηρά επιστημονικά κριτήρια.οι υπερτροφές βελτιώνουν τηνυγεία προσφέρουν ευεξία και προλαβαίνουν μια σειρά απο ασθένειες οπως:καρδιαγγειακά νοσήματα,υπέρταση,διαβήτη τύπου ΙΙ,παχυσαρκία,ωρισμένους τύπους καρκίνου και μεταβολικών νοσημάτων.
ΥΠΕΡΤΡΟΦΕΣ Α. Φρούτα:ρόδι,μούρα,μύρτιλο,ιπποφαές,σμ έουρα,αβοκάντο,κράνα. Τα πρoίόντα της κατηγορίας αυτής περιέχουν ισχυρές αντιμικροβιακές ουσίες,που βελτιώνουν την όραση,την μνήμη και μειώνουν τον κίνδυνο των καρδιαγγειακών παθήσεων.
ΥΠΕΡΤΡΟΦΕΣ Ξηροί καρποί:καρύδια,αμύγδαλα,φυστίκια. Περιέχουν αντιοξειδωτικά,μονοακόρεστα λιπαρά οξέα και βιταμίνη Ε.Προστατεύουν απο κρίσεις υπερφαγίας,καρδιαγγειακά νοσήματα και μορφές καρκίνου. Οσπρια:φασόλια,φακές,ρεβίθια,σόγια,λούπινο. Περιέχουν σίδηρο,πρωτείνες,και μεγάλες ποσότητες φυτικών ινών.προστατεύουν την καρδιά,μειώνουν την χοληστερίνη διευκολύνουν τις εκενώσεις.
ΥΠΕΡΤΡΟΟΦΕΣ Λαχανικά:μπρόκολο,σπανάκι,πράσινα φυλλώδη λαχανικά. Περιέχουν μεγάλες ποσότητες φυτικών ινών,πλούσια σε μεταλλικά άλατα,βιταμίνες Α,Κ και C,φολικό οξύ,β-καροτίνη,ασβέστιο και μαγνήσιο.μειώνουν τον ρυθμό γήρανσης,προστατεύουν την καρδιά,και την αποφυγή οστεοπόρωσης και παχυσαρκίας.
ΥΠΕΡΤΡΟΦΕΣ Δημητριακά και σπόροι:λιναρόσπορος,ζέα κλπ.περιέχουν φυτικές ίνες,θειαμίνη,ριμποφλαβίνη,μαγνήσιο,κάλι ο και ψευδάργυρο.συμβάλουν στην καλή λειτουργία του εντέρου και εφοδιάζουν τον οργανισμό με ιχνοστοιχεία απαραιτητα για τον καλό μεταβολισμό και τον κορεσμό.
ΥΠΕΡΤΡΟΦΕΣ Υπάρχουν και άλλες υπερτροφές οπως το μέλι και τα προίόντα του,ο σολωμός,τα μικρά λιπαρά ψάρια(σαρδέλες)το μαύρο και το πράσινο τσάι,σπιρουλίνα και η χλωρέλα και βέβαια η κορωνίδα των υπερτροφών,το ελαιόλαδο.ειναι απαραίτητο πέραν του ορισμού για τις υπερτροφές να καθορισθούν οι όροι και οι προύποθέσεις για την ένταξη των τροφίμων στήν κατηγορία αυτή.
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΤΡΟΦΙΜΑ Λειτουργικά τρόφιμα(superfoods or neutraceuticals) χαρακτηρίζωνται εκείνα τα τρόφιμα που με τεχνικό τρόπο εμπλουτίζωνται με διάφορα συστατικά ώστε να έχουν ευεργετικές επιδράσεις στον οργανισμό.στα τρόφιμα αυτά έχουν γίνει προσθήκες,βιταμινών,μεταλλικών ιχνοστοιχείων,ω-3 λιπαρών οξέων,στερολών,προβιοτικών κλπ.
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΤΡΟΦΙΜΑ 3.Τρόφιμα με αντιοξειδωτικούς παράγοντες π.χ. Ροφήματα 4. Χυμοί,μαργαρίνες,αβγά και μπάρες με ω-3 λιπαρά οξέα. 5.γαλακτοκομικά προίόντα και ροφήματα χυμών που παρασκευάζωνται με την προσθήκη πεπτιδίων (καζακινίνες)και καλίου αντίστοιχα.
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΤΡΟΦΙΜΑ Τα λειτουργικά τρόφιμα γενικά: 1. Είτε έχουν υποστεί τροποποιηση ώστε να αυξηθεί η περιεκτικότητα τους σε ενα συστατικόπου προσδίδει όφελος στην υγεία του καταναλωτή( αβγά πλούσια σε ω-3 με τροποίηση των πτηνοτροφών των πουλερικών) 2. Είτε έχουν εμπλουτιστεί με νέο συστατικό που προσδίδει όφελος στην υγεία του καταναλωτή(εμπλουτισμός γαλακτοκομικών με σίδηρο ή ασβέστιο, δημητριακά πρωίνού με προσθήκη βιταμινών).
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΤΡΟΦΙΜΑ 3.Είτε έχουν υποστεί αντικατάσταση ή αφαίρεση ενος βλαβερού συστατικού(π.χ. αφαίρεση κεκορεσμένου λίπους απο ένα αλλαντικό και προσθήκη ελαιολάδου). Τα λειτουργικά τρόφιμα είτε συμβάλουν στην βελτίωση της υγείας και της ευημερίας του ατόμου μειώνοντας την πίεση,την χοληστερίνη κλπ είτε παίζουν σημαντικό ρόλο στην πρόληψη εμφάνισης ωρισμένων ασθενειών(καρκίνος,διαβήτης,υπερταση κλπ)είτε μπορούν να βελτιώσουν την σωματική,πνευματική υγεία και ευεξία του οργανισμού. Βασική επιδίωξη της βιομηχανίας τροφίμων είναι τα προίόντα αυτά να έχουν την ίδια όψη,χρώμα,γεύση με τα αντίστοιχα συμβατικά.
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΤΡΟΦΙΜΑ Απο 01/07/2007 υπαρχει απο την ΕΕ ενα αυτηρό πλαίσιο σχετικα με του τι πρέπει να αναγράφεται στις ετικέτες των τροφίμων αυτών και ιδιαίτερα οσον αφορά τους διατροφικούς ισχυρισμούς και τους ισχυρισμούς για την υγεία. Μερικά απο τα πιό χαρακτηριστικά λειτουργικά τρόφιμα είναι τα παρακάτω:
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΤΡΟΦΙΜΑ 1. Προίόντα γάλακτος που έχουν υποστεί ζύμωση π.χ. Γιαούρτια με προβιοτικές καλλιεργειες που βελτιώνουν την λειτουργία του πεπτικού συστήματος και ιδιαίτερα του παχέος εντέρου. 2.Μαργαρίνες,γιαούρτι,τυρί σε μορφή κρέμας,τα οποία είναι εμπλουτισμένα με φυτικές στερόλες που μειώνουν την χοληστερόλη και προλαβαίνουν τις καρδιοπάθειες.
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΤΡΟΦΙΜΑ 6.Δημητριακά πρωίνού εμπλουτισμένα με φυλλικό οξύ,βιταμίνες και ιχνοστοιχεία. 7.Ψωμί,μπάρες απο μούσλι εμπλουτισμένα με ισοφλαβόνες που μειώνουν τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού,προστάτη,καρδιοπαθειών και οστεοπόρωσης.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Πρέπει να καθορισθεί με αυστηρά κριτήρια ο ορισμός των όρων <λειτουργικό τρόφιμο> και <υπερτροφή>.πρέπει να καθορισθεί μητρώο λειτουργικών τροφίμων και υπερτροφών.πρέπει να εφαρμόζωνται με αυστηρότητα οι Κανονισμοί που αφορούν την επισήμανση των τροφίμων και ιδιαίτερα αυτούς που αφορούν τους διατροφικούς ισχυρισμούς και τους ισχυρισμούς για την υγεία.να δημιουργηθεί Πυραμίδα της Ελληνικής Μεσογειακής Διατροφής για τα λειτουργικά τρόφιμα και τις υπερτροφές.