KΕΝΣΡΟ ΡΩΙΑ, ΕΤΡΑΙΑ και ΝΟΣΙΟ-ΑΝΑΣΟΛΙΚΗ ΕΤΡΩΠΗ

KΕΝΣΡΟ ΡΩΙΑ, ΕΤΡΑΙΑ και ΝΟΣΙΟ-ΑΝΑΣΟΛΙΚΗ ΕΤΡΩΠΗ ΜΗΝΙΑΙΟ ΓΔΛΣΙΟ Απριλίοσ 2010 Οκάδα Ννηην-αλαηνιηθήο Δπξώπεο 1

ΜΗΝΙΑΙΟ ΓΔΛΣΙΟ ΟΜΑΓΑ ΔΡΔΤΝΑ ΝΟΣΙΟΑΝΑΣΟΛΙΚΗ ΔΤΡΩΠΗ ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ Η κεηαξξύζκηζε ηνπ ηνπξθηθνύ πληάγκαηνο (Γιόθηζιος Κσριάκος) 03 Νέα πνιηηηθή παξάηαμε ηεο ειιεληθήο κεηνλόηεηαο ηεο Βνξείνπ Ηπείξνπ (Μποσηέλης Κωνζηανηίνος Παναγιωηίδοσ Ράνια) 07 εξβία: κηα κεη εκπνδίσλ βαιθαληθή ζπκθηιίσζε (Μούζζη Έλλη κούρηη Ελιάνα) 14 Η πεξίπησζε ηνπ Κνζόβνπ γηα ην ξόιν ηνπ ΟΗΔ ζηε δηαηήξεζε ηεο δηεζλνύο εηξήλεο θαη αζθάιεηαο (Βοστιούνης Νίκος) 17 Μαηηέο ζηελ Δπηθαηξόηεηα (Επιμέλεια: Μποσηέλης Κωνζηανηίνος) 22 Copyright Κέληξν Έξεπλαο Ρσζίαο, Δπξαζίαο θαη Ννηηναλαηνιηθήο Δπξώπεο 2010 2

Η κεηαξξύζκηζε ηνπ ηνπξθηθνύ ζπληάγκαηνο Σν δήηεκα ηεο κεηαξξχζκηζεο ηνπ πληάγκαηνο επαλέξρεηαη γηα κηα αθφκε θφξα ζην πνιηηηθφ πξνζθήλην ηεο Σνπξθίαο απφ ηελ θπβέξλεζε Erdogan. Η κεηαξξχζκηζε ηνπ πληάγκαηνο απνηειεί θαζνξηζηηθφ ζεκείν ηεο αληηπαξάζεζεο ηνπ πνιηηηθνχ Ιζιάκ κε ην θεκαιηθφ θαηεζηεκέλν, δειαδή ηνλ ζηξαηφ θαη ην δηθαζηηθφ ζψκα, γηα ηε δηακφξθσζε ηνπ ραξαθηήξα ηνπ ηνπξθηθνχ θξάηνο. Σν ηζρχνλ ζχληαγκα ηεο Σνπξθηθήο Γεκνθξαηίαο ηνπ 1982 θαηαξηίζζεθε απφ ηε ρνχληα Evren θαη δηαπλέεηαη απφ πλεχκα θαηήρεζεο ζηνλ θεκαιηζκφ θαη ην ηεξφ θαη απαξαβίαζην ηεο εμνπζίαο ηνπ θξάηνπο. Απνηειεί ζηφρν επηθξίζεσλ απφ φινπο ηνπο θηιειεχζεξνπο ζηνραζηέο γηα ην κηιηηαξηζηηθφ ηνπ πλεχκα θαη ηελ ππαγσγή ηνπ αηφκνπ θαη ησλ ειεπζεξηψλ ηνπ ζηελ αμία ηεο «πξνζηαζίαο ηνπ εληαίνπ θαη αδηαηξέηνπ ηνπ θξάηνπο». Όπσο επηζεκαίλνπλ νη επηθξηηέο ηνπ, κνηάδεη πεξηζζφηεξν κε αληηηξνκνθξαηηθφ λφκν, παξά κε χληαγκα δεκνθξαηηθνχ θξάηνπο. Παξά ηηο αιιεπάιιειεο αλαζεσξήζεηο ηνπ πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηνπ εθδεκνθξαηηζκνχ θαη ηεο πξνζαξκνγήο ζην θνηλνηηθφ θεθηεκέλν, ν θηιειεχζεξνο θφζκνο ηνλίδεη φηη είλαη απαξάδεθην έλα ρνπληηθφ έγγξαθν λα βξίζθεηαη ζηε βάζε ηεο ηνπξθηθήο πνιηηηθήο δσήο. Σν χληαγκα ηνπ 1982 θαηαξηίζζεθε απφ κηα ζηξαηησηηθή ρνχληα πνπ ζηεξείην ιατθήο λνκηκνπνίεζεο, ελψ απνηέιεζε νπζηαζηηθά ην φρεκα ψζηε λα «δηαησληζζεί» ην πνιηηηθφ ηδεψδεο ησλ ρνπληηθψλ επί ηνπ πνιηηηθνχ ζθεληθνχ. Πξνεθινγηθέο ππνζρέζεηο δίρσο αληίθξηζκα Η αληηθαηάζηαζε ηνπ «ρνπληηθνχ πληάγκαηνο» κε έλα λέν, «πνιηηηθφ» χληαγκα επξσπατθψλ πξνδηαγξαθψλ απνηεινχζε κία απφ ηηο θχξηεο πξνεθινγηθέο ππνζρέζεηο ηνπ Κφκκαηνο Γηθαηνζχλεο θαη Αλάπηπμεο (ΑΚΡ) ην 2007. Σν θφκκα ππνζρφηαλ ζηνπο Σνχξθνπο έλα χληαγκα πνπ ζα ηνπο θαηνρχξσλε επξείεο ειεπζεξίεο, ελψ παξάιιεια ζα έδηλε ηέινο ζηα ππνιείκκαηα ηεο ζηξαηνθξαηίαο θαη ηεο θεδεκνλίαο πνπ κε εθιεγκέλα θέληξα αζθνχλ ζην δεκφζην βίν. Σν ζεκαληηθφ κεηαξξπζκηζηηθφ έξγν πνπ επηηέιεζε ην ΑΚΡ θαηά ηελ πξψηε ζεηεία ηνπ θέξδηζε γηα ην θφκκα ηελ ππνζηήξημε ησλ Σνχξθσλ θηιειεπζέξσλ θαη ζηαζσηψλ ηνπ εθδεκνθξαηηζκνχ. Σνπ ράξηζαλ ηηο ςήθνπο ηνπο, ζπκβάιινληαο ζηε ζαξσηηθή λίθε ηνπ κε πνζνζηφ 47%, ζηηο βνπιεπηηθέο εθινγέο ηνπ Ινπιίνπ 2007. Μεηεθινγηθά, ην θφκκα ζπλέζηεζε επηηξνπή ζπληαγκαηνιφγσλ γηα ηελ θαηάξηηζε ζρεδίνπ πληάγκαηνο, ζηελ νπνία νη ελ ιφγσ θηιειεχζεξνη είραλ ζεκαίλνληα ξφιν. 3

ε έθθιεζε γηα αλαζεψξεζε είρε θαιέζεη θαη ν λενεθιεγείο Σνχξθνο πξφεδξνο ηεο θνηλνβνπιεπηηθήο ζπλέιεπζεο ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο, Mevlüt Çavuşoğlu. Ο Çavuşoğlu ζεσξνχζε πσο ε Σνπξθία έρεη αλάγθε ελφο πληάγκαηνο πνπ ζα ην θαηαζηξψζνπλ πνιηηηθνί, θαζψο ην πκβνχιην ηεο Δπξψπεο απνδίδεη κεγάιε ζεκαζία ζηελ ελίζρπζε ηεο πνιηηηθήο εμνπζίαο έλαληη ησλ κε εθιεγκέλσλ θέληξσλ, ζεσξψληαο ηελ απαξαίηεηε βάζε ηεο δεκνθξαηίαο. ηηο θσλέο πνπ δεηνχλ κεηαξξχζκηζε πξνζηέζεθε θαη εθείλε ηνπ Παξαηεξεηεξίνπ Αλζξσπίλσλ Γηθαησκάησλ ηνπ Διζίλθη, πνπ ζηελ έθζεζή ηνπ γηα ηελ πεξαζκέλε ρξνληά αλέθεξε πσο ε θαηάξηηζε λένπ πληάγκαηνο πξέπεη λα απνηειέζεη πξνηεξαηφηεηα γηα ηελ Σνπξθία. χκθσλα κε ην Παξαηεξεηήξην, αθελφο δηαηάμεηο ηνπ ηζρχνληνο πληάγκαηνο πεξηνξίδνπλ ηα αηνκηθά δηθαηψκαηα, αθεηέξνπ ε δηθαζηηθή εμνπζία ηηο εξκελεχεη θαηά ηξφπν πνπ αγλνεί ζπζηεκαηηθά ηελ Δπξσπατθή χκβαζε ησλ Γηθαησκάησλ ηνπ Αλζξψπνπ θαη άιιεο δηεζλείο ζπκβάζεηο πνπ έρεη ππνγξάςεη ε Σνπξθία, αιιά θαη ηε λνκνινγία ηνπ Δπξσπατθνχ Γηθαζηεξίνπ. Αλ θαη ην ηνπξθηθφ χληαγκα ηξνπνπνηήζεθε ζε κεγάιν βαζκφ θπξίσο ηελ πεξίνδν 2001-2004, ψζηε λα επηηξαπεί ζηε ρψξα λα πιεξνί ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο γηα ηελ έλαξμε ησλ εληαμηαθψλ δηαπξαγκαηεχζεσλ κε ηελ Δπξσπατθή Έλσζε, ππήξραλ αθφκε πεξηνξηζηηθέο δηαηάμεηο. Γηάςεπζε ησλ εμαγγειηώλ Σν ΑΚΡ, φκσο, γξήγνξα απνγνήηεπζε ηνπο θηιειεχζεξνπο πνπ ην ςήθηζαλ, παξφηη αηζζάλνληαη άβνια κε ηε ζξεζθφιεπηε θνηλσληθή εζηθή ηνπ, γνεηεπκέλνη απφ ηηο ππνζρέζεηο λένπ πληάγκαηνο. Ο Erdogan θαη ην θφκκα ηνπ εγθαηέιεηςαλ ηηο εμαγγειίεο θαη πξνψζεζαλ έλα πεξηνξηζκέλν αλαζεσξεηηθφ παθέην, κε θχξηα ηελ θαζηέξσζε απεπζείαο εθινγήο ηνπ Πξνέδξνπ ηεο Γεκνθξαηίαο απφ ην ιαφ. Σν παθέην πεξηειάκβαλε θαη ηελ ηδηαίηεξα επίκαρε ηξνπνπνίεζε πνπ ήξε ηελ απαγφξεπζε ζηηο θνηηήηξηεο λα θέξνπλ ηελ ηζιακηθή καληίια εληφο ηνπ παλεπηζηεκίνπ. Αλ θαη ην δήηεκα ηεο πξνεδξηθήο εθινγήο έπξεπε λα επηιπζεί, θαζψο ε Δζλνζπλέιεπζε είρε απνδεηρζεί αδχλακε λα εθιέμεη πξφεδξν, νδεγψληαο ηε ρψξα ζε πξφσξεο εθινγέο, ε πηνζέηεζε ηνπ αηηήκαηνο ησλ ηζιακηζηψλ σο κφλν δήηεκα πξνζσπηθήο ειεπζεξίαο έζημε πνιινχο θαη φρη κφλν ηνπο θεκαιηζηέο. Ο ιφγνο είλαη φηη ε θπβέξλεζε αγλφεζε επίκνλα αηηήκαηα άιισλ νκάδσλ γπλαίθεο, Αιεβίηεο, άζενη, νκνθπιφθηινη γηα ζπληαγκαηηθή θαηνρχξσζε ησλ ειεπζεξηψλ ηνπο θαη ηεο απαγφξεπζεο ησλ εηο βάξνο ηνπο δηαθξίζεσλ. 4

Σν θπβεξλφλ θφκκα ζηελ Σνπξθία πξνζπάζεζε λα παξνπζηάζεη κέρξη ηα ηέιε Μαξηίνπ κηα ζπληαγκαηηθή αλαζεψξεζε ζην Κνηλνβνχιην ζηε ρψξα, φκσο, μέζπαζε θξίζε, κε ηε ζχιιεςε ζηξαηησηηθψλ θαηεγνξνχκελσλ γηα εμχθαλζε ζπλσκνζίαο θαη ζπκκεηνρή ζηελ ηξνκνθξαηηθή νξγάλσζε ηνπ παξαθξάηνπο «Δξγθέλεθνλ» γηα ζεηξά ζρεδίσλ πξαμηθνπήκαηνο κε ζθνπφ ηελ αλαηξνπή ηεο θπβέξλεζεο πνπ θαηαζηξψζεθαλ ηα ρξφληα 2003-2005. Η έθξεμε νξγήο θαηά ησλ ελφπισλ δπλάκεσλ πνπ πξνθάιεζαλ νη πξφζθαηεο απνθαιχςεηο ηεο εθεκεξίδαο Taraf γηα ζρέδην πξαμηθνπήκαηνο έθαλε αλαγθαία ηελ πξφηαζε αλαζεψξεζεο. Σν ζρέδην αλαζεώξεζεο Η «κίλη ζπληαγκαηηθή αλαζεψξεζε», θαηά ηελ πξσζππνπξγηθή έθθξαζε, αθνξά ζηνλ ηξφπν εθινγήο θαη ζηνλ αξηζκφ ησλ κειψλ ηνπ πληαγκαηηθνχ Γηθαζηεξίνπ, αιιά θαη ηνπ Αλψηαηνπ πκβνπιίνπ Γηθαζηψλ θαη Δηζαγγειέσλ, πξσηίζησο δε ζηε κεηαβνιή ηεο δηαδηθαζίαο γηα ηελ απαγφξεπζε ησλ θνκκάησλ 1. Άιιν θαίξην ζεκείν ηεο παξνχζαο αλαζεψξεζεο είλαη ε πξνζαγσγή ζηξαηησηηθψλ ζε πνιηηηθά δηθαζηήξηα θαη ε δπλαηφηεηα δηθαζηηθήο δίσμεο εηο βάξνο ησλ πξσηεξγαηψλ ηνπ πξαμηθνπήκαηνο ηνπ 1980. Σελ έλαξμε ηεο δηαβνχιεπζεο ζηελ ηνπξθηθή Δζλνζπλέιεπζε, κε αληηθείκελν ηε ζπδήηεζε γηα ην θπβεξλεηηθφ ζρέδην αλαζεψξεζεο πεξίπνπ 30 άξζξσλ ηνπ ηνπξθηθνχ πληάγκαηνο, κε έκθαζε ζην δηθαζηηθφ ζχζηεκα, αθνινχζεζε ε αλαθνξά ηεο «Zaman» φηη «ε Σνπξθία ζα θιεηζηεί ζηνλ εαπηφ ηεο γηα δχν εβδνκάδεο, ιφγσ απηήο ηεο δηθαζηηθήο κεηαξξχζκηζεο» χκθσλα πάιη κε ηε «Zaman», ζηνπο δχν πξψηνπο γχξνπο ηεο ςεθνθνξίαο ηα ππφ αλαζεψξεζε 30 άξζξα ζα ςεθηζηνχλ ρσξηζηά. Αληίδξαζε πνιηηηθνύ θόζκνπ «Γελ πξφθεηηαη λα αλαζεσξήζνπκε εμ νινθιήξνπ ην χληαγκα αιιά ζθνπεχνπκε λα ηξνπνπνηήζνπκε νξηζκέλα άξζξα», ηφληζε ν Erdogan ζε ζπλέληεπμε Σχπνπ πξνζπαζψληαο λα θαζεζπράζεη ηα ππφινηπα θφκκαηα πνπ πξφζθεηληαη ζην θεκαιηθφ ζηξαηφπεδν. Η θεκαιηθή αμησκαηηθή αληηπνιίηεπζε (CHP), φκσο, θαη ην εζληθηζηηθφ ΜΗΡ έρνπλ πξναλαγγείιεη φηη ζα θαηαςεθίζνπλ ηελ αλαζεψξεζε 2. Μάιηζηα, ν Deniz Baikal έρεη πξνεηδνπνηήζεη φηη ζα πξνζθχγεη ζην πληαγκαηηθφ Γηθαζηήξην. «Αληηδεκνθξαηηθή» ραξαθηήξηζε ηε ζηάζε ηνπο ν Σνχξθνο πξσζππνπξγφο ζε εκθάληζε ηνπ ζην Κνηλνβνχιην. Γηα λα εγθξηζεί ε αλαζεψξεζε, ρξεηάδνληαη 367 ςήθνη, θαζψο ζε αληίζεηε πεξίπησζε, ζα πξνθεξπρζεί 1 Καζεκεξηλή 28-02-2010 2 Καζεκεξηλή 20-04-2010 5

δεκνςήθηζκα, πξάγκα πνπ πξνυπνζέηεη φηη ην ζρέδην ζπληαγκαηηθήο αλαζεψξεζεο ζα ςεθηζηεί απφ ηνπιάρηζηνλ 330 βνπιεπηέο. Σν ΑΚΡ δηαζέηεη 336 έδξεο αιιά θαη δηάθνξνπο ππνζηεξηθηέο. Ο πξόεδξνο Γθηνπι Δλψ θνχλησλε γηα κία αθφκε θνξά ε ζπδήηεζε γηα ην χληαγκα, κία παξέκβαζε ηνπ πξνέδξνπ Gül πξνθάιεζε πνιηηηθφ αλαβξαζκφ. Ο Gül, θαζνδφλ πξνο ηελ Ιλδία φπνπ βξηζθφηαλ ζε επίζεκε επίζθεςε, δήισζε ζηνπο δεκνζηνγξάθνπο φηη ζηελ Σνπξθία ππάξρεη επξεία ζπλαίλεζε γχξσ απφ ηελ αλάγθε ελφο λένπ πληάγκαηνο. Πξφζζεζε, φκσο, φηη ε παξνχζα Βνπιή θαίλεηαη πσο έραζε ηελ επθαηξία λα θαηαξηίζεη ην ελ ιφγσ λέν χληαγκα, αθήλνληαο αλνηρηφ ην ελδερφκελν φηη ε εθπφλεζε λένπ πληάγκαηνο ζα απνηειέζεη ηνλ ππξήλα ηεο ζηξαηεγηθήο ηνπ θφκκαηνο γηα ηε λίθε ζηηο εθινγέο ηνπ 2011. Πξνεγήζεθε, βέβαηα, δήισζε ηνπ Erdogan φηη : «εάλ ε θνηλή γλψκε κάο δψζεη ην 2011 ην δηθαίσκα λα επηρεηξήζνπκε ηφζν κεγάιε αιιαγή κέζσ ελφο λένπ πληάγκαηνο, ίζσο ην ζέκα λα εληαρζεί ζην ρξνλνδηάγξακκα θαη λα ζπδεηεζεί». Δμέθξαζε θαη ηελ πξνηίκεζή ηνπ πξνο ην «ακεξηθαληθφ πξφηππν», ην νπνίν ζπλάδεη κε ηελ εγθαζίδξπζε πνιηηεχκαηνο Πξνεδξηθήο Γεκνθξαηίαο, ζχκθσλα κε ην νπνίν ην Κνγθξέζν είλαη ν ηειηθφο θξηηήο λνκνζρεδίσλ θαη πξνηάζεσλ ηνπ πξνέδξνπ. «Σειηθφο θξηηήο ζηε θάζε απηή ζα είλαη ν ιαφο», είπε, αλαθεξφκελνο ζην λέν ηνπξθηθφ χληαγκα, πνπ ήηαλ άιισζηε θαη επηζπκία Σνχξθσλ παλεπηζηεκηαθψλ, δηαλννπκέλσλ, αιιά θαη ηεο εγεζίαο ηεο Έλσζεο Βηνκεράλσλ θαη Δπηρεηξεκαηηψλ (TUSIAD). Ο Gül πξφζζεζε πσο επηβάιιεηαη αθφκα λα αιιάμεη θαη ην πεξίθεκν έγγξαθν Δζληθήο Πνιηηηθήο Αζθάιεηαο (γλσζηφ θαη σο Κφθθηλν Βηβιίν), ζην νπνίν θαζνξίδνληαη νη εζσηεξηθέο θαη εμσηεξηθέο απεηιέο γηα ηελ αζθάιεηα ηεο ρψξαο θαη θαηαξηίδεηαη απφ εθπξνζψπνπο ησλ ελφπισλ δπλάκεσλ θαη ησλ αξκφδησλ ππνπξγείσλ, ρσξίο λα επέρεη ηζρχ θαλφλνο δηθαίνπ. Ο Gül ζηε ζπγθεθξηκέλε πνιηηηθή αληηπαξάζεζε βξίζθεηαη άζειά ηνπ ζην επίθεληξν ηεο φιεο ζπδήηεζεο πεξί αλαζεψξεζεο: εμειέγε απφ ηελ Δζλνζπλέιεπζε πξηλ ην δεκνςήθηζκα πνπ θαζφξηζε ηα πεξί πξνεδξηθήο εθινγήο θαη ζεηείαο, κε απνηέιεζκα λα ηίζεηαη ην δήηεκα εάλ ζα ππαρζεί ζην πξνεγνχκελν θαζεζηψο ηεο επηαεηνχο ζεηείαο, ή ζην λέν ηεο πεληαεηνχο. χκθσλα κε ην δηεπζπληή ηεο Radikal, Ismet Berkan, ηε ιχζε ζα πξέπεη λα δψζεη ην Αλψηαην πκβνχιην Δθινγψλ. Πεξαηηέξσ, θάζε ζπληαγκαηηθή αλαζεψξεζε ζα έρεη άκεζεο ζπλέπεηεο ζηηο αξκνδηφηεηεο ηνπ Gül: αλακέλεηαη πσο ην λέν χληαγκα, κε δεδνκέλε ηελ εθινγή ηνπ πξνέδξνπ απεπζείαο απφ ην ιαφ, ζα 6

δηεπξχλεη ηηο εμνπζίεο πνπ ηνπ παξαρσξνχληαη, θαζηεξψλνληαο έλα πνιηηηθφ ζχζηεκα θνληχηεξα ζην θνηλνβνπιεπηηθφ, αιιά κε ζηνηρεία πξνεδξηθνχ. Οη θηιειεχζεξνη δηακαξηχξνληαη, ζεκεηψλνληαο πσο ε επθαηξία γηα ηελ θαηάξηηζε λένπ πληάγκαηνο δελ έρεη ραζεί γηα ηελ παξνχζα Βνπιή, πνπ είλαη αξκφδηα λα θαηαξηίζεη θαη λα ςεθίζεη λέν χληαγκα. Δμάιινπ, ελάκηζε έηνο καο ρσξίδεη απφ ηελ εκεξνκελία ησλ πξνζερψλ βνπιεπηηθψλ εθινγψλ. Χζηφζν, ηδίσο ζην θεκαιηθφ ζηξαηφπεδν, πνιινί είλαη απηνί πνπ επηζπκνχλ λα κελ πξνρσξήζεη ην ΑΚΡ ζηα ζρέδηα αληηθαηάζηαζεο ηνπ «ρνπληηθνχ πληάγκαηνο». ε θάζε πεξίπησζε, ε φιε ζπδήηεζε ζα νδεγήζεη πάιη ζε νμχηαηε πφισζε αλάκεζα ζην θπβεξλεηηθφ ζηξαηφπεδν θαη ην θεκαιηθφ ζηξαηφπεδν, φπσο θαη ζην παξειζφλ. Υαξαθηεξηζηηθέο πξνο απηήλ ηελ πξννπηηθή νη δειψζεηο ηνπ πξψελ εηζαγγειέα ηνπ Αλσηάηνπ Αθπξσηηθνχ, Sabih Kanadoğlu, πσο ην ΑΚΡ, σο θφκκα πνπ κε απφθαζε ηνπ πληαγκαηηθνχ Γηθαζηεξίνπ απνηειεί εζηία δξαζηεξηνηήησλ θαηά ηνπ θνζκηθνχ πνιηηεχκαηνο, δε δχλαηαη λα θαηαξηίζεη λέν χληαγκα νχηε λα πξνβεί ζε αλαζεψξεζε ηνπ ηζρχνληνο. Η λέα πνιηηηθή παξάηαμε ηεο ειιεληθήο κεηνλόηεηαο ηεο Βνξείνπ Ηπείξνπ Η ειιεληθή κεηνλφηεηα ηεο Αιβαλίαο είλαη ζπγθεληξσκέλε ζην λφηην ηκήκα ηεο αιβαληθήο επηθξάηεηαο θαη ζην βφξεην ηκήκα ηεο πεξηνρήο ηεο Ηπείξνπ. Ο φξνο «Βφξεηνο Ήπεηξνο» ρξεζηκνπνηήζεθε επίζεκα γηα πξψηε θνξά ζην Πξσηφθνιιν ηεο Κέξθπξαο πνπ ππνγξάθζεθε ηνλ Μάην ηνπ 1914. Βάζεη ηνπ Πξσηνθφιινπ, ε αιβαληθή θπβέξλεζε αλαγλψξηζε ηε Βφξεην Ήπεηξν σο απηφλνκν θξάηνο θαη δεζκεχηεθε λα δηδάζθεηαη ε ειιεληθή γιψζζα ζηα ζρνιεία. ήκεξα, ν βνξεηνεπεηξσηηθφο ειιεληζκφο είλαη κηα επίζεκα αλαγλσξηζκέλε εζληθή κεηνλφηεηα εληφο ηνπο αιβαληθνχ θξάηνπο. Ο αξηζκφο ησλ θαηνίθσλ ηεο Βφξεηνπ Ηπείξνπ ζήκεξα δελ έρεη θαηαγξαθεί επίζεκα 3. Σν 1919, ζηε δηάζθεςε ηνπ Παξηζηνχ, ε ειιεληθή κεηνλφηεηα αξηζκνχζε 120.000 θαηνίθνπο, ελψ ε ηειεπηαία απνγξαθή ππφ ην θνκνπληζηηθφ θαζεζηψο ην 1989 αλαθέξεη κφλν 58.785. Οη εθηηκήζεηο γηα ηνλ αξηζκφ ηεο ειιεληθήο κεηνλφηεηαο 3 Η απνγξαθή ησλ εζληθψλ νκάδσλ πνπ δνπλ ζηελ Αιβαλία απνηειεί κηα απφ ηηο πξνυπνζέζεηο πνπ έρεη επηβάιιεη ε Δπξσπατθή Έλσζε ψζηε λα κπνξέζεη ε ρψξα λα ππνβάιιεη αίηεζε γηα λα εληαρζεί. 7

γηα ζήκεξα πνηθίινπλ. Η Οξγάλσζε Δζλψλ θαη Λαψλ ππνινγίδεη ηελ ειιεληθή κεηνλφηεηα ζε 70.000 πεξίπνπ άηνκα ελψ ε CIA εθηηκά φηη είλαη 103.000. Η ειιεληθή κεηνλφηεηα ηεο Αιβαλίαο απνηεινχζε βαζηθφ πεδίν έληαζεο ζηηο ζρέζεηο Διιάδαο-Αιβαλίαο. Η ειιεληθή πιεπξά θαζ φιε ηε δηάξθεηα ησλ ρξφλσλ θαηεγνξνχζε ηελ Αιβαλία φηη θαηαπαηά ηα δηθαηψκαηα ηεο κεηνλφηεηαο θαη παξαβηάδεη ην Πξσηφθνιιν ηεο Κέξθπξαο. Σν 1991 νη ζρέζεηο ησλ δπν ρσξψλ βξέζεθαλ ζε ηελησκέλν ζρνηλί κεηά ηελ πηψζε ηνπ θνκκνπληζηηθνχ θαζεζηψηνο ζηελ Αιβαλία. Αιιά θαη ηξία ρξφληα κεηά, ην 1994, νη ζρέζεηο Διιάδαο-Αιβαλίαο επηδεηλψζεθαλ, επεηδή αιβαληθφ δηθαζηήξην θαηαδίθαζε έμη Έιιελεο ηεο κεηνλφηεηαο κε ην αηηηνινγηθφ φηη ππνλφκεπζαλ ην αιβαληθφ θξάηνο. Η ειιεληθή θπβέξλεζε σο αληίπνηλα πάγσζε ηελ νηθνλνκηθή ελίζρπζε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο πξνο ηελ Αιβαλία, θιείλνληαο ηα ζχλνξα ηεο κε εθείλε θαη απειαχλνληαο πάλσ απφ 100.000 παξάλνκνπο Αιβαλνχο κεηαλάζηεο. Χζηφζν, ηα ηειεπηαία ρξφληα, νη ζρέζεηο ησλ δπν ρσξψλ αλαζεξκάλζεθαλ θαη νκαινπνηήζεθαλ. Σνλ Μάξηην ηνπ 1996 Διιάδα θαη Αιβαλία ππέγξαςαλ ζχκθσλν θηιίαο θαη ζπλεξγαζίαο θαη έθηνηε νη δπν ρψξεο έρνπλ αλαπηχμεη ζεκαληηθέο εκπνξηθέο ζρέζεηο. Απφ ην 1991, ε ειιεληθή κεηνλφηεηα εθπξνζσπείηαη απφ ηε Γεκνθξαηηθή Έλσζε Δζληθήο Διιεληθήο Μεηνλφηεηαο «Οκφλνηα». ηελ αξρή νη εθινγηθνί ηεο ζπλδπαζκνί πεξηνξίζηεθαλ ζηα 99 ρσξηά ησλ Αγίσλ αξάληα θαη Αξγπξνθάζηξνπ πνπ νη αιβαληθέο αξρέο ζεσξνχλ σο κεηνλνηηθά. Όκσο, ζηηο εθινγέο ηνπ Απξηιίνπ ηνπ 1991, ε «Οκφλνηα» εμέιεμε ζπλνιηθά 5 βνπιεπηέο θαη αλαδείρζεθε ηξίηε δχλακε, ζην αιβαληθφ θνηλνβνχιην. Σν 1992 δεκηνπξγήζεθε ην παλαιβαληθήο εκβέιεηαο θφκκα «Έλσζε γηα ηα Αλζξψπηλα Γηθαηψκαηα», έλα θφκκα ρσξίο έληνλεο κεηνλνηηθέο απνρξψζεηο, κε ην νπνίν ζπλεξγάζηεθε ην θφκκα ηεο ειιεληθήο κεηνλφηεηαο Γεκνθξαηηθή Έλσζε Δζληθήο Διιεληθήο Μεηνλφηεηαο. ηηο εθινγέο ηνπ 1992 ε Έλσζε Αλζξσπίλσλ Γηθαησκάησλ εμέιεμε δχν βνπιεπηέο. Η πνξεία ηνπ θφκκαηνο ζηε ζπλέρεηα ήηαλ κάιινλ απνγνεηεπηηθή, θαζψο ε παξάηαμε ελεπιάθε ζην παηρλίδη αληηπαιφηεηαο κεηαμχ ησλ δχν κεγάισλ θνκκάησλ ηεο Αιβαλίαο (ην Γεκνθξαηηθφ θαη ην νζηαιηζηηθφ) κε απνθνξχθσκα ηηο βνπιεπηηθέο εθινγέο ηνπ 2009, φπνπ ην ΚΔΑΓ ηελ ηειεπηαία ζηηγκή εγθαηέιεηςε ηε ζπκκαρία κε ην Γεκνθξαηηθφ Κφκκα θαη ζπζηξαηεχηεθε κε ην νζηαιηζηηθφ, θαηαθέξλνληαο λα εθιέμεη κφιηο έλα βνπιεπηή. Χζηφζν, έσο θαη ηηο ηειεπηαίεο εθινγέο ην ΚΔΑΓ ήηαλ ην κνλαδηθφ θφκκα ην νπνίν δηεθδηθνχζε ηελ εθπξνζψπεζε ηεο κεηνλφηεηαο. 8

Χζηφζν, ηα δεδνκέλα άιιαμαλ ζηηο 23 Μαξηίνπ εθδίδεηαη αλαθνίλσζε ζηα αιβαληθά Μέζα Μαδηθήο Δλεκέξσζεο αλαθνξηθά κε ηελ ίδξπζε λένπ πνιηηηθνχ ζρεκαηηζκνχ. Σν λέν θφκκα θέξεη ηελ επσλπκία «MEGA» (Διιεληθή Δζληθή Μεηνλφηεηα ηνπ Μέιινληνο) θαη έρεη επηθεθαιήο δηαλννχκελνπο θαη επηρεηξεκαηίεο. Η ηδξπηηθή δηαθήξπμε ππεγξάθε ζην ρσξίν Καξαράηδε απφ εθπξνζψπνπο ηεο ειιεληθήο κεηνλφηεηαο, εθ ησλ νπνίσλ θάπνηνη πξνέξρνληαη απφ ηελ «Οκφλνηα». Σν «MEGA» θέξεηαη λα πξφζθεηηαη ζην Κεληξνδεμηφ Γεκνθξαηηθφ Κφκκα ηνπ Sali Berisa αληίζεηα κε ην ΚΔΑΓ πνπ έρεη πξνζρσξήζεη ζηε ζπκκαρία ησλ νζηαιηζηψλ. χκθσλα κε ηελ αλαθνίλσζε, ην λέν θφκκα έρεη σο ζηφρν λα δψζεη ζηε κεηνλφηεηα έλα θφκκα εζληθνχ ραξαθηήξα, «ψζηε λα ζπάζεη ην κνλνπψιην ηνπ Κφκκαηνο Αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ, ην νπνίν δελ εθπιήξσζε ηελ απνζηνιή ηνπ». ηειέρε ηνπ θφκκαηνο αλαθέξνπλ πσο ην θφκκα απνηειεί κεηεμέιημε ηεο «Οκφλνηαο» ζε πνιηηηθφ θφκκα, θαζψο ηελ πξσηνβνπιία αλέιαβαλ 26 απφ ηα 43 κέιε ηνπ Γεληθνχ πκβνπιίνπ. Η δεκηνπξγία λένπ θφκκαηνο ήηαλ ιίγν πνιχ κηα αλακελφκελε απφ πνιινχο εμέιημε, θαζψο απφ θαηξφ θξίζε δηάζπαζεο ηαιαλίδεη ηελ πνιηηηθή εγεζία ηεο κεηνλφηεηαο. Η ίδξπζε ηνπ «MEGA» θαη νη δειψζεηο φηη πξφθεηηαη γηα κεηεμέιημε ηεο «Οκφλνηαο» πξνθάιεζε ηελ αληίδξαζε ηεο ηειεπηαίαο πνπ φρη κφλν δελ επηθξφηεζε ηελ πξσηνβνπιία ζηελ νπνία ζπκκεηείραλ θαη πνιιά κέιε ηεο αιιά επεζήκαλε επίζεο πσο «ε πνιπδηάζπαζε ηεο εθινγηθήο ζπκπεξηθνξάο ησλ κειψλ ηεο Δζληθήο Διιεληθήο Κνηλφηεηαο ζηα κεγάια πνιηηηθά θφκκαηα, άιιν ηφζν, κηα εζσηεξηθή δηάζπαζε, δελ εμππεξεηνχλ ηελ ππφζεζε ηεο βειηίσζεο ηεο ζέζεο απηήο ηεο Κνηλφηεηαο ζηελ αιβαληθή πξαγκαηηθφηεηα». Η ειιεληθή κεηνλφηεηα αληηκεησπίδεη ρξφληα δεηήκαηα απφ ζχζηαζεο αθφκα ηνπ αιβαληθνχ θξάηνπο, γη απηφ θαη ν θαηάινγνο ησλ ζεκείσλ ηξηβήο κε ην αιβαληθφ θέληξν είλαη καθξνζθειήο θαη πεξηιακβάλεη ηφζν δεηήκαηα «ζεσξεηηθά» (αθνξνχλ ζηηο ηζηνξηθέο θαηαβνιέο ηεο ειιεληθήο κεηνλφηεηαο, ζην ξφιν ηεο ζην αιβαληθφ θξάηνο θ.α.) φζν θαη ακηγψο πξαθηηθά. Η απνπζία κηαο «δίθαηεο» θαη ζχγρξνλεο απνγξαθήο θαίλεηαη λα είλαη ην βαζηθφηεξν δήηεκα πνπ θαιείηαη λα αληηκεησπίζεη ε κεηνλφηεηα, θαζψο ν πιεζπζκφο ηεο, εμαθνινπζεί αθφκα θαη ζήκεξα, λα νξίδεηαη απφ ηελ απνγξαθή ηνπ 1989. ηηο επφκελεο απνγξαθέο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ, ην αιβαληθφ θξάηνο δε ζπκπεξηέιαβε ζηα εξσηεκαηνιφγηα δήισζε ζξεζθεπηηθψλ θαη εζληθψλ πεπνηζήζεσλ κε ζπλέπεηα ε κεηνλφηεηα λα επηιέμεη ηελ απνρή απφ ηε δηαδηθαζία. Χο απνηέιεζκα ηα Σίξαλα γηα ηε δηακφξθσζε 9

ηεο πνιηηηθήο ηνπο απέλαληη ζηε κεηνλφηεηα λα επηθαινχληαη ηα πνξίζκαηα ηεο απνγξαθήο ηνπ 1989, ε νπνία πέξα απφ αλαρξνληζηηθή είλαη θαη πεξηνξηζηηθή ηφζν γηα ηνλ πιεζπζκφ φζν θαη γηα ηε γεσγξαθηθή θαηαλνκή ηεο κεηνλφηεηαο: νη Έιιελεο ηεο Αιβαλίαο αξηζκνχλ 59 ρηιηάδεο θαη θαηνηθνχλ ζηηο «κεηνλνηηθέο δψλεο» 99 ρσξηψλ θαη κφλν. Δπνκέλσο σο επηηαθηηθή θξίλεηαη ε δηεμαγσγή κηαο δίθαηεο απνγξαθήο ρσξίο πεξηνξηζκνχο πνπ ζα απνηππψζεη κε ξεαιηζηηθφ ηξφπν ηα πξαγκαηηθά κεγέζε ηεο κεηνλφηεηαο. ηνλ ηνκέα ηεο εθπαίδεπζεο ίζσο ηα ζεκαληηθφηεξα δεηήκαηα είλαη απηά ηεο έιιεηςεο ειιεληθψλ ζρνιείσλ θαη ησλ πεξηνξηζκψλ ζηνπο νπνίνπο ππφθεηηαη ε δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο γιψζζαο. Σα ειιεληθά δηδάζθνληαη κφλν ζηα ζρνιεία ησλ «κεηνλνηηθψλ δσλψλ» θαη φρη ζε φιεο ηηο πφιεηο πνπ θαηνηθνχλ ζπκπαγείο θαη επάξηζκνη ειιεληθνί πιεζπζκνί (φπσο ε Υηκάξα), ελψ ε δηδαζθαιία ηνπο πξαγκαηνπνηείηαη κφλν ζηελ πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε (κέρξη θαη ην δεκνηηθφ). Δπηπιένλ, αθφκα θαη ζηα ζρνιεία φπνπ δηδάζθεηαη ε ειιεληθή, νη καζεηέο νθείινπλ λα απνδείμνπλ φηη θαη νη δχν γνλείο ηνπο είλαη Έιιελεο ψζηε λα παξαθνινπζήζνπλ ηα καζήκαηα Η κεηνλφηεηα, επηπιένλ, ππνζηεξίδεη φηη ε ειιεληθή γιψζζα έξρεηαη αληηκέησπε κε έλαλ γεληθφηεξν «δησγκφ» απφ ηελ αιβαληθή εγεζία, πέξα απφ ηηο δπζρέξεηεο ζηε δηδαζθαιία θαη ζην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα. Δηδηθφηεξα, ηα ειιεληθά δελ θαηέρνπλ θακία ζέζε νχηε αθφκα ζην δεκφζην βίν ηεο ειιεληθήο κεηνλφηεηαο, θαζψο θαλέλα έγγξαθν ζηα ειιεληθά δε δηαζέηεη λνκηθή ηζρχ γηα ην αιβαληθφ θξάηνο. Αθφκα πην ζνβαξέο είλαη νη θαηαγγειίεο πξνο ηα φξγαλα ηνπ θξαηηθνχ κεραληζκνχ γηα ζπζηεκαηηθή πξνζπάζεηα αιβαλνπνηήζεο ειιεληθψλ νλνκάησλ θαη ηνπσλπκίσλ κε απψηεξν ζθνπφ ηνλ αθειιεληζκφ κεηνλνηηθψλ ζηνηρείσλ. Δλδεηθηηθφ ησλ παξαπάλσ είλαη ε ηαθηηθή ησλ ιεμηαξρηθψλ γξαθείσλ θαηά ηε ζχληαμε ηεο ιεμηαξρηθήο πξάμεο γελλήζεσο, φπνπ ηα ειιεληθά νλφκαηα ππφθεηληαη ζε κεξηθή ηξνπνπνίεζε ψζηε λα πιεζηάδνπλ εγγχηεξα ζηελ αιβαληθή πξνθνξά θαη ηα θαηά θαηξνχο ζρέδηα γηα αιιαγή ησλ νλνκάησλ ζε κεηνλνηηθέο πφιεηο θαη ρσξηά. Η ηζρπξφηεξε εθπξνζψπεζε ησλ Διιήλσλ Βνξεηνεπεηξσηψλ ζηε ζηειέρσζε ησλ δεκνζίσλ ππεξεζηψλ απνηειεί έλα αθφκε δεηνχκελν ηεο κεηνλφηεηαο. Οη κεηνλνηηθνί, σο Αιβαλνί πνιίηεο άιισζηε, δηεθδηθνχλ ηελ θαηάιεςε ζέζεσλ ζην ζηξαηφ, ηελ αζηπλνκία, ην δηθαζηηθφ ζψκα, ην δηπισκαηηθφ ζψκα, ηελ θξαηηθή ηειεφξαζε. Η ζεκεξηλή κάιινλ ηζρλή παξνπζία ηεο κεηνλφηεηαο ζηα δεκφζηα φξγαλα πεξηζσξηνπνηεί ηε ζπκπεξηθνξά ησλ κειψλ ηεο ελψ θαιιηεξγεί έλα αίζζεκα αλαζθάιεηαο θαη ηξσηφηεηαο απέλαληη ζηνλ θξαηηθφ κεραληζκφ. 10

Γεληθφηεξα ν λφηνο ηεο Αιβαλίαο θαη εηδηθφηεξα ε ειιεληθή κεηνλφηεηα έρνπλ λα αληηκεησπίζνπλ ην έιιεηκκα αζθάιεηαο φπσο θαη ην θιίκα ηξνκνθξαηίαο. Σα απμαλφκελα θξνχζκαηα ιεζηεηψλ, επηζέζεσλ αθφκα θαη απαγσγψλ κειψλ ηεο κεηνλφηεηαο έρνπλ θαηαγξαθεί θαη απφ Γηεζλείο Οξγαληζκνχο, φπσο ν ΓΑΔ, πνπ ζπκπιεξψλνπλ ζε απηά ελέξγεηεο θαη απφ φξγαλα ηνπ θξάηνπο πνπ αλαθφπηνπλ ηελ νηθνλνκηθή αλαδσνγφλεζε ηεο πεξηνρήο 4. Σν δήηεκα απηφ έρεη ζεκαληηθφηαηεο πξνεθηάζεηο ζην βαζκφ πνπ ην αλαζθαιέο θιίκα εθδηψθεη ηνπο Έιιελεο ηεο Αιβαλίαο, νη νπνίνη αλαγθάδνληαη λα κεηαλαζηεχζνπλ. Δλ πξνθεηκέλσ ηα Σίξαλα ζα πξέπεη λα πξνβνχλ ζηηο θαηάιιειεο ελέξγεηεο ψζηε λα εμαζθαιίζνπλ ηελ ηάμε θαη ηελ εξεκία πνπ είλαη απαξαίηεηεο γηα ηελ νκαιή δηαβίσζε ηεο κεηνλφηεηαο. Δλζηάζεηο ηεο ειιεληθήο κεηνλφηεηαο εληνπίδνληαη θαη ζηε δηνηθεηηθή δνκή ζε φ,ηη αθνξά ζηε γεσγξαθηθή δηακφξθσζε ησλ εθινγηθψλ πεξηθεξεηψλ. Η επαλαδηεπζέηεζε ησλ δηνηθεηηθψλ πεξηνρψλ ζηνλ αιβαληθφ λφην πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε κε ηελ πξάμε δηνηθεηηθήο αλαδηάηαμεο ηνπ 1992-93 αγλφεζε ελ πνιινίο ηα δεδνκέλα γηα ηελ χπαξμε πιεζπζκψλ Διιήλσλ θαη Διιήλσλ-Βιάρσλ κε απνηέιεζκα λα θαηαζηαιεί ε εθινγηθή ηνπο δχλακε θαη ζπλαθφινπζα ε εθπξνζψπεζε ηνπο ζηα εζληθά θαη ηνπηθά φξγαλα. Δμίζνπ ζεκαληηθά είλαη θαη ηα πξνβιήκαηα ηδηνθηεζίαο πνπ αληηκεησπίδνπλ νη Έιιελεο Βνξεηνεπεηξψηεο πνπ δηεθδηθνχλ εθηάζεηο γεο, ησλ νπνίσλ ηελ ηδηνθηεζία απφ ηα κέιε ηεο κεηνλφηεηαο αθαίξεζε ην αιβαληθφ θξάηνο. Πην ζπγθεθξηκέλα, νη δηεθδηθήζεηο ησλ Διιήλσλ αθνξνχλ κεγάιεο εθηάζεηο βνζθνηφπσλ θαη θηηζκάησλ ζε πφιεηο θαη θσκνπφιεηο κε ειιεληθφ πιεζπζκφ. Δπίζεο, θαηαγγέιιεηαη ε απζαίξεηε, φπσο ραξαθηεξίδεηαη απφ ηνπο κεηνλνηηθνχο, εθκεηάιιεπζε ησλ ηνπξηζηηθψλ πεξηνρψλ ηνπ λφηνπ απφ ην θξάηνο πνπ παξαρσξεί κεγάιεο εθηάζεηο αθηψλ ζε αιινδαπέο μελνδνρεηαθέο εηαηξίεο. Δδψ ζα πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη νη αληηδξάζεηο ησλ κεηνλνηηθψλ ην πεξαζκέλν έηνο απέηξεςαλ ηνπξηζηηθέο εηαηξείεο απφ ηελ αλέγεξζε μελνδνρεηαθψλ κνλάδσλ ζηελ πεξηνρή ηεο Καθνκηάο φπνπ είραλ εθδειψζεη ελδηαθέξνλ. Σέινο, αξθεηά ζεκαληηθφ ζεσξείηαη ην δήηεκα ηεο δπζαλάινγεο θαηαλνκήο ηνπ δεκνζίνπ θεθαιαίνπ ζε ζρέζε κε ηελ νηθνλνκηθή ζπλεηζθνξά ησλ πεξηνρψλ φπνπ δηαβηεί ε ειιεληθή εζληθή κεηνλφηεηα. Δπηπιένλ, πνιχ κηθξφ πνζνζηφ ηεο 4 Μαιθίδεο, Θ. «Η Δζληθή Διιεληθή Μεηνλφηεηα ζηελ Αιβαλία». Δθδ. Παλεπεηξσηηθή Οκνζπνλδία Ακεξηθήο 2007 ζει. 77-78. 11

εμσηεξηθήο νηθνλνκηθήο βνήζεηαο πνπ ιακβάλεη ε Αιβαλία θηάλεη ζηηο κεηνλνηηθέο πεξηνρέο κε ηε κνξθή επέλδπζεο ζε έξγα αλάπηπμεο. Η δηθαηνινγεηηθή βάζε πάλσ ζηελ νπνία ζηεξίδεηαη ε ίδξπζε ηνπ λένπ πνιηηηθνχ ζρεκαηηζκνχ είλαη ε κε εθπιήξσζε ηεο απνζηνιήο ηνπ Κφκκαηνο γηα ηελ Έλσζε ησλ Αλζξσπίλσλ Γηθαησκάησλ σο πνιηηηθνχ θνξέα πνπ εθθξάδεη ηα αηηήκαηα ηεο εζληθήο ειιεληθήο κεηνλφηεηαο. Χζηφζν, έλα ηέηνην ζπκπέξαζκα ζα κπνξνχζε λα εμαρζεί κφλν ππφ ην πξίζκα ηεο πξνψζεζεο ησλ ζεκάησλ ηεο «κεηνλνηηθήο» αηδέληαο θαη ηνπ βαζκνχ απνηειεζκαηηθφηεηαο ζηε δηεθδίθεζε ησλ κεηνλνηηθψλ δηθαησκάησλ. Η απνπζία έληνλνπ εζληθνχ θαη κεηνλνηηθνχ ραξαθηήξα ήηαλ κηα ζπλεηδεηή επηινγή ηεο Έλσζεο Αλζξσπίλσλ Γηθαησκάησλ σο κφλεο δηεμφδνπ γηα ην θφκκα λα απνθηήζεη παλαιβαληθή εκβέιεηα, πξνζπεξλψληαο ηνπο πεξηνξηζκνχο πνπ έζεηε ην Αιβαληθφ Κέληξν (ην κεηνλνηηθφ θφκκα θαηεβάδεη ππνςεθίνπο απνθιεηζηηθά ζηηο κεηνλνηηθέο δψλεο). Αλακθίβνια, ζηα επηηεχγκαηα ηνπ ΚΔΑΓ θαηαρσξείηαη ε είζνδνο ηεο ειιεληθήο κεηνλφηεηαο ζην πνιηηηθφ ζθεληθφ ηεο Αιβαλίαο κε ηελ εθινγή βνπιεπηψλ θαη ηελ αδηάιεηπηε, έζησ θαη κεησκέλε ηα ηειεπηαία ρξφληα, παξνπζία ηνπο ζην Κνηλνβνχιην. Η αλεπαξθήο, φκσο, πξφνδνο ζε θαίξηα δεηήκαηα πνπ άπηνληαη αθφκα θαη ηεο επηβίσζεο ηεο ειιεληθήο κεηνλφηεηαο (απνγξαθή, εθπαίδεπζε, αζθάιεηα) πηζαλψο λα θαηαδεηθλχεη ηελ αλάγθε ε δηεθδίθεζε ησλ δηθαησκάησλ ηεο κεηνλφηεηαο λα απνθηήζεη έλα πεξηζζφηεξν δπλακηθφ ραξαθηήξα απζηεξά πξνζαλαηνιηζκέλν ζηα αηηήκαηα ησλ Διιήλσλ Βνξεηνεπεηξσηψλ. Κάησ απφ απηή ηελ νπηηθή γσλία, ε ίδξπζε ελφο λένπ πνιηηηθνχ ζρεκαηηζκνχ κε έληνλν εζληθφ ραξαθηήξα (φπσο ηνπιάρηζηνλ έρνπλ επηζεκάλεη νη ηδξπηέο ηνπ) ζα απνηεινχζε έλα βήκα κε ζεηηθέο πξννπηηθέο. Δπί ηνπ παξφληνο, φκσο, ε παξνπζία ηεο πνιηηηθήο παξάηαμεο MEGA κάιινλ πεξηνξίδεη ηηο δπλαηφηεηεο απνηειεζκαηηθήο ππεξάζπηζεο ησλ κεηνλνηηθψλ ζπκθεξφλησλ ζην βαζκφ πνπ ζέηεη ζε θίλδπλν κηα απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο θαηαθηήζεηο ηεο ειιεληθήο κεηνλφηεηαο: ηελ εθπξνζψπεζε ηεο ζην αιβαληθφ Κνηλνβνχιην θαη ηελ παξνπζία ηεο ζηελ πνιηηηθή δσή ηεο Αιβαλίαο ζε εζληθφ επίπεδν. Οη θφβνη απηνί είλαη εχινγνη, θαζψο ε δεκηνπξγία λένπ θφκκαηνο δε θαίλεηαη λα απνηειεί ηελ πξνζπάζεηα γηα κηα δπλακηθφηεξε εθπξνζψπεζε ησλ ζπκθεξφλησλ ηεο κεηνλφηεηαο αιιά ην απνηέιεζκα εζσηεξηθψλ αληηπαξαζέζεσλ θαη αληηπαινηήησλ πνπ ήδε έρνπλ πξνθαιέζεη δεκηά ζηελ εθινγηθή δχλακε ηεο 5. Ήδε ηα 5 Σδίκαο,. «Γχν θφκκαηα ηεο ειιεληθήο κεηνλφηεηαο ζηελ Αιβαλία». ΚΑΘΗΜΔΡΙΝΗ. 12

πξψηα κελχκαηα δελ είλαη ελζαξξπληηθά θαζψο ε «Οκφλνηα» επίζεκα απνθήξπμε ηεο ίδξπζε ηνπ λένπ θφκκαηνο, δηακνξθψλνληαο πιένλ ην πνιηηηθφ ζθεληθφ ηεο Βνξείνπ Ηπείξνπ σο πεδίν ζχγθξνπζεο δχν αληίπαισλ παξαηάμεσλ. Σν γεγνλφο απηφ πξνκελχεη δηάζπαζε ηεο ήδε κεησκέλεο εθινγηθήο δχλακεο ησλ Βνξεηνεπεηξσηψλ κε φηη απηφ ζπλεπάγεηαη γηα ηελ εθινγή βνπιεπηψλ απφ κεηνλνηηθέο παξαηάμεηο ζην κέιινλ. Μηα ηέηνηα δπζάξεζηε εμέιημε ζα απνηεινχζε βαξχ πιήγκα γηα ηελ έθθξαζε Διιήλσλ κέζα απφ κεηνλνηηθά θφκκαηα θαη ζα ελίζρπε ηελ άπνςε γηα πξνψζεζε Διιήλσλ πνιηηηθψλ κέζα απφ ηηο κεγάιεο αιβαληθέο παξαηάμεηο (ζέζε πνπ θαίλεηαη λα θπξηαξρεί ζηελ εθινγηθή ζπκπεξηθνξά ηεο ειιεληθήο κεηνλφηεηαο). Μαθξνπξφζεζκα ε επηινγή απηήο ηεο ηαθηηθήο ζα ππνλφκεπε θαζνξηζηηθά ηελ παξνπζία «απηφλνκσλ» πνιηηηθψλ ζρεκαηηζκψλ ηεο κεηνλφηεηαο. ηελ παξνχζα, φκσο, ρξνληθή ζπγθπξία θάηη ηέηνην ζα ήηαλ αξθεηά επηδήκην, θαζψο ε απνπζία απηφλνκεο πνιηηηθήο παξνπζίαο ζα ζηεξνχζε απφ ηε κεηνλφηεηα ηε δπλαηφηεηα λα «εθκεηαιιεπηεί» ζην έπαθξν ηελ επξσπατθή πξννπηηθή ηεο Αιβαλίαο ψζηε λα επηηχρεη κέξνο ησλ επηδηψμεσλ ηεο. εξβία: κηα κεη εκπνδίσλ βαιθαληθή ζπκθηιίσζε Μεηά θαη απφ ηε ζχιιεςε ηνπ θαηαδεηνχκελνπ γηα εγθιήκαηα πνιέκνπ, Radovan Karadzic, ην 2008, ε εξβία θαίλεηαη λα έρεη μεθηλήζεη κηα εθζηξαηεία «θάζαξζεο» θαη πξνζπάζεηα απηνθξηηηθήο, φζνλ αθνξά ζην βίαην πξφζθαην παξειζφλ ηεο. Δλφςεη επαλαπξνζδηνξηζκνχ εαπηήο σο ηζρπξνχ παξάγνληα ζηελ εγγχηεξε πεξηνρή θαη αμηφινγνπ ππνςεθίνπ πξνο έληαμε ζηελ επξσπατθή νηθνγέλεηα, ε εξβία έρεη θάλεη ζεκαληηθά βήκαηα σο πξνο ηελ αλαγλψξηζε εγθιεκάησλ πνπ δηεπξάρζεζαλ απφ αμησκαηνχρνπο ηεο θαηά ηελ δηάιπζε ηεο πξψελ Γηνπγθνζιαβηθήο Οκνζπνλδίαο θαη, θαηά ζπλέπεηα, σο πξνο ηε «ζπκθηιίσζε» κε ηα αληίζηνηρα θξάηε, πξψελ κέιε ηεο νκνζπνλδίαο, πνπ ππέζηεζαλ, αιιά θαη ζπκκεηείραλ αληίζηνηρα, ζηηο ζεξησδίεο πνιέκνπ. Θα ήηαλ ελδηαθέξνλ ινηπφλ, λα παξαζέζνπκε, ελ ηάρεη, ηα θπξηφηεξα ζεκεία ηεο αθνινπζνχκελεο γξακκήο, αιιά ηαπηνρξφλσο, θαη ηνλ αληίθηππν θαζεαπηφ, πνπ είλαη ζηελ νπζία εμίζνπ ζεκαληηθφο γηα ηελ ρψξα ηελ ίδηα, ζηε βειηίσζε ησλ ζρέζεψλ ηεο ζηελ επξχηεξε πεξηνρή ησλ δπηηθψλ Βαιθαλίσλ. Γεκνζηεχηεθε ζηηο 02-04-2010. Αλαθηήζεθε ζηηο 26-04-2010. http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_politics_1_02/04/2010_396350 13

Δγρεηξήκαηα ζηελ απόδνζε δηθαηνζύλεο Απφ ηελ 1 ε Μαξηίνπ, νπφηε θαη ν Karadzic αλέπηπμε ηελ ακπληηθή ηνπ γξακκή ζην Γηθαζηήξην ηεο Υάγεο, ε δηθαηνζχλε ζε ζρέζε κε εγθιήκαηα ζηνλ πφιεκν ηεο Γηνπγθνζιαβίαο, θαίλεηαη λα απαζρνιεί φιεο ηηο ρψξεο ηεο πξψελ Γηνπγθνζιαβηθήο Οκνζπνλδίαο. Γπν κέξεο κεηά, ζηηο 3 Μαξηίνπ, ε βξεηαληθή αζηπλνκία ζπλέιαβε ηνλ Βφζλην Ejup Ganic, κεηά απφ αίηεκα ηεο εξβίαο, θαζφηη θαηεγνξείηαη γηα εθηέιεζε 42 έξβσλ ζηξαηησηψλ, σο αληαπάληεζε ηεο νκεξίαο ηνπ Βφζληνπ πξνέδξνπ, Alija Izetbegovic, πνπ θξαηνχληαλ απφ έξβνπο ζηξαηηψηεο ζηνλ πφιεκν ηνπ 1992. ε αληίζεζε κε ηνλ Karadzic πνπ ππεξακχλζεθε ησλ επηινγψλ ηνπ 6, ραξαθηεξίδνληαο ηνλ πφιεκν σο δίθαην θαη ηεξφ, ν Ganic δήισζε αζψνο γηα ηε δνινθνλία πνπ ηνπ πξνζάπηεηαη. Δλ ηέιεη, ε ζχιιεςε ηνπ Ganic, αλ θαη κεηά απφ αίηεκα ηεο εξβίαο, δελ θαίλεηαη λα βνήζεζε ζηηο δηκεξείο ζρέζεηο, θαζψο πνιχ ζχληνκα εθθπιίζηεθε ζε κηα ζεηξά αιιεινθαηεγνξηψλ κεηαμχ έξβσλ θαη Βνζλίσλ. Οπζηαζηηθή αιιά αλακθίβνια δχζθνιε πξάμε ζηα πιαίζηα αλαγλψξηζεο επζπλψλ ζηηο αηκαηνρπζίεο ζηνλ πφιεκν ηεο Γηνπγθνζιαβίαο ππήξμε ην ςήθηζκα ηνπ ζεξβηθνχ θνηλνβνπιίνπ πνπ, ζηηο 31 Μαξηίνπ 2010, αλαγλψξηζε ηε ζθαγή ζηε ξεκπξέληηζα. Σν ςήθηζκα πηνζεηήζεθε νξηαθά κε 127 ςήθνπο απφ 250, κε εληνλφηαηεο αληηξξήζεηο λα έρνπλ δηαηππσζεί απφ θφκκαηα ηεο αληηπνιίηεπζεο. Οξηζκέλνη βνπιεπηέο ςήθηζαλ ππέξ κφλν δηφηη είραλ ιάβεη εγγπήζεηο γηα κηα κειινληηθή πξφηαζε πνπ ζα θαηαδηθάζεη ηα εγθιήκαηα πνπ δηεπξάρζεζαλ ελαληίνλ έξβσλ ζηνπο Βαιθαληθνχο πνιέκνπο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990. Σαπηνρξφλσο, ππάξρνπλ θαη εθείλνη 7 πνπ ζεσξνχλ φηη ε απφθαζε απηή δελ ήηαλ αξθεηά ηζρπξή, δηφηη δελ εκπεξηείρε ηε ιέμε "γελνθηνλία". ηα πιαίζηα ηεο πνιηηηθήο απηήο, πξηλ απφ πέληε ρξφληα, ν πξφεδξνο Tadic κεηέβε ζηε ξεκπξέληηζα γηα λα απνηίζεη θφξν ηηκήο ζηα ζχκαηα, κε ηελ ειπίδα φηη απηφ ζα νδεγήζεη ζε έλα λέν, θηιηθφηεξν ζηάδην ζηηο ζρέζεηο κεηαμχ έξβσλ θαη Βνζλίσλ. Πξνο ην παξφλ, σζηφζν, νη ζρέζεηο εξβίαο κε ηε Β-Δ, κηα ρψξα πνπ πξσηίζησο ζα πξέπεη λα επηιχζεη ην δήηεκα ηεο εζλνηηθήο ηεο δηρφλνηαο σο θξάηνο, είλαη αθφκε ριηαξέο. ε θάζε πεξίπησζε, πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ην ςήθηζκα δελ απνδέρεηαη νπζηαζηηθά ηελ επζχλε γηα ηηο δνινθνλίεο, παξά κφλν, αθνινπζεί ηελ απφθαζε ηνπ Γηεζλνχο Γηθαζηεξίνπ ην 2007, κε βάζε ηελ νπνία νη αξρέο ηεο εξβίαο, αλ θαη δελ θξίζεθαλ έλνρεο γηα ηε ζθαγή, ζα κπνξνχζαλ λα 6 Καζεκεξηλή 02-03-2010 7 Milovanovic, B. «Serbian parliament condemns Srebrenica atrocities». SouthEast European Times. Γεκνζηεχηεθε ζηηο 01-04-2010. Αλαθηήζεθε ζηηο 20-04-2010. http://www.setimes.com/cocoon/setimes/xhtml/el/features/setimes/features/2010/04/01/feature-02 14

είραλ ελεξγήζεη γηα λα ην απνηξέςνπλ. Δλδερνκέλσο απηή ε εηθφλα λα είλαη θαη ε αληηπξνζσπεπηηθφηεξε φζνλ αθνξά ζηε ζέζε ηεο εξβίαο ζε ζρέζε κε ηηο θαηεγνξίεο πνιέκνπ πνπ ηε βαξχλνπλ ελ γέλεη. ε θάζε πεξίπησζε, ζεηηθή ήηαλ ε αληίδξαζε ηεο EE, ε νπνία ραηξέηηζε ην ςήθηζκα σο νπζηαζηηθή πξφνδν, ηφζν γηα ηε εξβία, φζν θαη γηα ηελ επξχηεξε πεξηνρή. Αληηζέησο, σο ππνθξηηηθφ ην ραξαθηήξηζαλ νη επηδψληεο θαη νη ζπγγελείο ησλ ζπκάησλ ηεο ξεκπξέληηζα. Δληνχηνηο, νξηζκέλεο επξσπατθέο θπβεξλήζεηο -θαη θπξίσο ε Οιιαλδία- ζπλερίδνπλ λα δηαηεξνχλ επηθπιάμεηο ζρεηηθά κε ηηο πξνζέζεηο ηεο εξβίαο, θαζψο αθφκε δελ έρεη ζπιιεθζεί ν απηνπξγφο ηνπ καθειεηνχ ηεο ξεκπξέληηζα θαη πξψελ ζηξαηεγφο ησλ ζεξβνβνζληαθψλ δπλάκεσλ, Ratko Mladic. Οξηζκέλνη δηπισκάηεο, κάιηζηα, ζεσξνχλ απίζαλν λα ππάξμνπλ νπζηαζηηθέο αιιαγέο, φζνλ αθνξά ζην status ηεο εξβίαο ζηα πιαίζηα επξσπατθήο πξννπηηθήο, εάλ δελ πξνεγεζεί ε ζχιιεςε ηνπ Mladic, ε νπνία απνηειεί ην βαζηθφ δεηνχκελν. Λακβάλνληαο ππφςε ηα παξαπάλσ, νη αμηψζεηο πνπ είραλ εθθξαζηεί πξφζθαηα απφ ηελ εγεζία ηεο εξβίαο, γηα αλάδεημε ηεο ρψξαο ζε ηζρπξή δχλακε επηξξνήο ζηηο ρψξεο ηεο πξψελ Γηνπγθνζιαβηθήο Οκνζπνλδίαο, ζηελ παξνχζα θάζε ηνπιάρηζηνλ, θαληάδνπλ αλέθηθηεο. Γηαηήξεζε θαιώλ γεηηνληθώλ ζρέζεσλ Σελ ηειεπηαία δεθαεηία, νη πεξηζζφηεξεο βαιθαληθέο ρψξεο θαίλεηαη λα είλαη ζε αγψλα δξφκνπ πξνθεηκέλνπ λα απνδείμνπλ ζηε δηεζλή θνηλφηεηα, θαη εηδηθά ζηελ επξσπατθή, πφζν θαιέο ζρέζεηο δηαηεξνχλ κε ηνπο γείηνλέο ηνπο, ηελ σξηκφηεηα πνπ επηδεηθλχνπλ θαη πφζν ηθαλέο είλαη λα ππεξπεδήζνπλ εκπφδηα θαη «θαληάζκαηα» ηνπ πξφζθαηνπ παξειζφληνο ηνπο. Αλάινγε πξνζπάζεηα ππήξμε θαη ε ζχλνδνο ηνπ Brdo, ηελ νπνία δηνξγάλσζε ε ινβελία κε ηε ζπλδξνκή ηεο Κξναηίαο, πξνθεηκέλνπ λα θαζίζνπλ ζην ίδην ηξαπέδη φιεο νη ρψξεο ησλ Βαιθαλίσλ κε επξσπατθή πξννπηηθή. Οη δχν απηέο ρψξεο, αθνχ μεπέξαζαλ ηηο δηελέμεηο ηνπο πεξί ησλ ζαιάζζησλ ζπλφξσλ ηνπο, απνθάζηζαλ λα ζπγθαιέζνπλ ηνπο πξσζππνπξγνχο φισλ ησλ πξνο έληαμε βαιθαληθψλ ρσξψλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ πξσζππνπξγψλ ηεο Αιβαλίαο θαη ηνπ Κνζφβνπ. ηε ζχλνδν ζα παξίζηαην επίζεο θαη ν Herman Van Rompuy, ν λένο πξφεδξνο ηνπ Δπξσπατθνχ πκβνπιίνπ, θαη ν Miguel Ángel Moratinos, ν ππνπξγφο Δμσηεξηθψλ ηεο Ιζπαλίαο, ε νπνία αζθεί ηελ πξνεδξία ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Σειεπηαία ζηηγκή, σζηφζν ε απφθαζε ηνπ Boris Tadic ήηαλ λα κπντθνηάξεη ηε ζπλάληεζε ιφγσ ηεο παξνπζίαο, επί ίζνηο φξνηο, ηνπ Κνζζπθνπεδίνπ, ηελ αλεμαξηεζία ηνπ νπνίνπ ε 15

εξβία δελ αλαγλσξίδεη. Παξά ηα φζα δπζρεξαίλνπλ ηηο ζρέζεηο ηνπο, νη δπν ρψξεο έρνπλ κπνξέζεη κέρξη ζηηγκήο λα δηαηεξνχλ κηα ζρεηηθά ςχρξαηκε ζηάζε ν έλαο απέλαληη ζηνλ άιιν. ηε ζχλνδν ηνπ Brdo, σζηφζν, θξίλνληαο φηη έηζη ζα εδξαίσλε ην δηπισκαηηθφ πξνθίι ηνπ Κνζφβνπ, αιιά ιακβάλνληαο ππφςε θαη ην πνιηηηθφ θφζηνο πνπ απηφ ζα είρε ζην εζσηεξηθφ, ν Tadic δελ κεηέβε ζηε ινβελία. Σν πςειφ πξνθίι ηεο ζπλφδνπ θνξπθήο ήηαλ ζηελ νπζία αθαλζψδεο δήηεκα. Σν λα δερηεί λα βξίζθεηαη ζην ίδην ηξαπέδη ζπδεηήζεσλ κε ηνλ πξσζππνπξγφ κηαο ρψξαο 8, ηελ αλεμαξηεζία ηεο νπνίαο αξλείηαη, ζα ήηαλ ηδηαηηέξσο δεκηνγφλν γηα ηελ εηθφλα ηνπ Tadic ζην εζσηεξηθφ ηεο ρψξαο ηνπ, κε απνηέιεζκα λα ζεσξεζεί σο θαηαιιειφηεξε ιχζε ε απνρή. Χο απνηέιεζκα, νη Van Rompuy θαη Moratinos αληηκέησπνη κε ηε ζηάζε ηεο εξβίαο, φπσο άιισζηε είραλ πξνεηδνπνηήζεη, αξλήζεθαλ λα ζπκκεηάζρνπλ ζηε ζχλνδν. Δληνχηνηο, αλ θαη κέζσ ηεο απνρήο ηνπ ν Tadic θαηάθεξε λα ππνλνκεχζεη ηε ζχλνδν ηνπ Brdo, νη έξβνη ζα πξέπεη πιένλ λα απνηάμνπλ ηελ εηθφλα ηνπ δχζηξνπνπ θξάηνπο πνπ δελ κπνξεί λα δηαρεηξηζηεί ηελ πξαγκαηηθφηεηα. Με ην λα κε ζπκκεηάζρεη ζηε ζχλνδν ε εξβία κπφξεζε λα αλαβάιιεη εμειίμεηο, σζηφζν απηφ δελ κπνξεί λα απνηειέζεη καθξνπξφζεζκε ζηξαηεγηθή. Η «αγλφεζε» πνπ ε εξβία επεθχιαμε ζηελ θπβέξλεζε ηεο ινβελίαο, κπνξεί λα ζπλεπάγεηαη ηελ επηινγή ηεο ινβελίαο λα «εθδηθεζεί», επηβξαδχλνληαο ηελ νινθιήξσζε εληαμηαθψλ δηαδηθαζηψλ ηεο ΔΔ κε ηε εξβία. Αξγφηεξα ην 2010 κηα κεγάιε ζχλνδνο θνξπθήο ΔΔ-Βαιθαλίσλ πξνβιέπεηαη ζην εξάγεβν θαη ε ΔΔ αζθεί εληεηλφκελε πίεζε ζηα θξάηε ησλ Βαιθαλίσλ λα βειηηψζνπλ ηηο κεηαμχ ηνπο ζρέζεηο. Δάλ ε εξβία παξακέλεη καθξηά θαη πάιη, νη ζπλέπεηεο ζα κπνξνχζαλ λα είλαη ζνβαξέο. Πνιιέο ηζρπξέο θσλέο ζηελ ΔΔ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ Υξηζηηαλνδεκνθξαηψλ ηεο Γεξκαλίαο, ζέινπλ λα δνπλ κηα κεγάιε παχζε ζηε δηεχξπλζε γηα ηε δηεξεχλεζε, αθφηνπ ε ΔΔ ζα έρεη αλαιάβεη ηελ Ιζιαλδία θαη ηελ Κξναηία, πηζαλψο ην 2012. Θεσξείηαη πσο ππάξρνπλ ηάζεηο ζηελ επξσπατθή θνηλφηεηα πνπ δελ βιέπνπλ απαξαίηεηα σο αξλεηηθή ηελ πηζαλφηεηα ε εξβία λα επηκέλεη λα ζέηεη ην Κφζνβν πάλσ απφ ηελ Δπξψπε. Δάλ απηφ ζπκβεί, ε εξβία, ε νπνία πξν πνιινχ ράζεη ην Κνζζπθνπέδην, ελδέρεηαη λα «ράζεη» θαη ηελ Δπξσπατθή Έλσζε. Δλ θαηαθιείδη, ιακβάλνληαο ππφςε ηηο θηλήζεηο ηεο εξβίαο ζηα πιαίζηα ηεο δεκηνπξγίαο ή επαλάθηεζεο θαιψλ γεηηνληθψλ ζρέζεσλ ζηελ επξχηεξε πεξηνρή, ζε 8 Corriere Della Sera 21-10-2010 16

κηα πξψηε αλάγλσζε, ε ρψξα δίλεη ηελ εληχπσζε ελφο θξάηνπο πνπ παξαπαίεη: λαη κελ, πξνβαίλεη ζε ζεκαληηθφηαηεο θηλήζεηο, φπσο ε αλαγλψξηζε ηεο ζθαγήο ζηε ξεκπξέληηζα, πξνζέρνληαο πάληα λα πξνθαιέζεη φζν ην δπλαηφλ ιηγφηεξνπο ηξηγκνχο ζηε θνηλή γλψκε πνπ, πξνθαλψο, είλαη αθφκε απξνεηνίκαζηε λα δερηεί νξηζκέλα γεγνλφηα, απφ ηελ άιιε δε, ηεξεί αδηάιιαθηε ζηάζε ζε θηλήζεηο πνπ επεξεάδνπλ νπζηαζηηθά ην επξσπατθφ ηεο πξνθίι, αιιά νη νπνίεο ηαπηνρξφλσο αγγίδνπλ θαη ην δήηεκα ηνπ Κνζφβνπ. Δληνχηνηο, θαλείο νθείιεη λα ιάβεη ππφςε πσο γελλαίεο πνιηηηθέο γξακκέο θαη εηιηθξηλείο πξνζπάζεηεο επαλαπξνζδηνξηζκνχ ηαπηφηεηνο, θάηη πνπ επηδηψθεη ε επίζεκε θπβέξλεζε, θαη θνηλή γλψκε, ε νπνία δηαηεξεί αθφκε λσπέο ηηο κλήκεο ηνπ πξφζθαηνπ παξειζφληνο ζην νπνίν ππήξμε ζχηεο αιιά θαη ζχκα, ζε ζπλδπαζκφ κε ην πιεφλαζκα ηζηνξίαο, πνπ θέξεη ζρεδφλ θάζε βαιθαληθφ έζλνο, δελ είλαη πάληα εχθνιν λα επζπγξακκηζηνχλ. Η εξβία έρεη πάξεη αμηφινγεο πξσηνβνπιίεο πξνθεηκέλνπ λα γίλεη «επξσπατθή» ρψξα, σζηφζν ελδερνκέλσο λα ρξεηαζηεί λα μεπεξάζεη εαπηφλ, πξνθεηκέλνπ απηέο λα κεηαπνηεζνχλ ζε απηά απνηειέζκαηα, θαη γη απηφ, ίζσο λα ρξεηαζηεί κηα πνιηηηθή ηάμε πνπ κπνξεί θαη πξνρσξά ζε πξαγκαηηθέο ηνκέο, αςεθψληαο, φηαλ απηφ είλαη απαξαίηεην, ην εγρψξην πνιηηηθφ θφζηνο. Η πεξίπησζε ηνπ Κνζόβνπ γηα ην ξόιν ηνπ ΟΗΔ ζηε δηαηήξεζε ηεο δηεζλνύο εηξήλεο θαη αζθάιεηαο Η θαηάξγεζε ην 1989 απφ ηνλ πξφεδξν ηεο εξβίαο, Slobodan Milošević, ηνπ θαζεζηψηνο απηνλνκίαο ηεο επαξρίαο ηνπ Κνζφβνπ, ην νπνίν είρε θαζηεξσζεί κε ζρεηηθή πξφβιεςε ηνπ Γηνπγθνζιαβηθνχ πληάγκαηνο ην 1974, ζπλέβαιε, ζε ζπλδπαζκφ κε ηε δηάιπζε ηεο ΔΓ θαη ηηο απνζρηζηηθέο/εζληθηζηηθέο ηάζεηο ησλ ζπζηαηηθψλ νληνηήησλ ηεο ίδηαο ηεο Γηνπγθνζιαβίαο, ζηε ζχξξαμε κεηαμχ ηνπ πιεηνςεθνχληνο αιβαληθνχ ζηνηρείνπ ηεο ελ ιφγσ επαξρίαο θαη ησλ ζεξβηθψλ ηαθηηθψλ θαη παξαζηξαηησηηθψλ δπλάκεσλ. Η εξβία, καδί κε ην Μαπξνβνχλην, είρε ζπζηήζεη απφ ην 1992 θαη έσο ην 2006 ηελ Οκφζπνλδε Γεκνθξαηία ηεο Γηνπγθνζιαβίαο. Οη Αιβαλνί ηνπ Κνζζπθνπεδίνπ είραλ ζπζηήζεη ηνλ «Απειεπζεξσηηθφ ηξαηφ ηνπ Κνζφβνπ» (1996), κε ππνζηήξημε θαη απφ ηελ αιβαληθή δηαζπνξά, ελψ απφ ην 1998 άξρηζαλ λα εληζρχνληαη θαη απφ ηηο ΗΠΑ, παξά 17

ηηο αληηξξήζεηο ηνπ Κνγθξέζνπ ιφγσ δηαζχλδεζεο ηνπ ΑΚ κε ηελ ηζιακηθή ηξνκνθξαηία θαη ην νξγαλσκέλν έγθιεκα 9. Σελ ίδηα ρξνληθή πεξίνδν (1998) απαληψληαη θαη νη πξψηεο απνθάζεηο ηνπ πκβνπιίνπ Αζθαιείαο ησλ ΗΔ. Δπξφθεηην γηα ηηο Resolutions 1160/March 1998, 1199/September 1998 θαη 1203/October 1998, ζηηο νπνίεο πξνβιεπφηαλ ε απαγφξεπζε πψιεζεο/δηάζεζεο ζηξαηησηηθνχ πιηθνχ ζηελ Οκφζπνλδε Γεκνθξαηία ηεο Γηνπγθνζιαβίαο (ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ ηνπ Κνζφβνπ) θαζψο θαη θεθαιαίσλ πνπ ελδερνκέλσο ζα αμηνπνηνχλην πξνο αγνξά ηέηνηνπ πιηθνχ ή εθπαίδεπζεο ηξνκνθξαηηθψλ/παξαζηξαηησηθψλ δπλάκεσλ. Καη νη ηξεηο απνθάζεηο πεξηείραλ σο αηηηνινγία ησλ ππαγνξεπφκελσλ κέηξσλ ην Κεθάιαην 7 ηεο Υάξηαο ησλ ΗΔ, ελψ πξνο ηνλ ίδην ζθνπφ ζπζηάζεθε Δπηηξνπή ηνπ Α, κε πξφεδξν ηνλ Celso L. N. Amorim (Brazil). ε έγγξαθν ηνπ Μαξηίνπ 1999, ε Δπηηξνπή ελεκέξσλε γηα ηε ζπκκφξθσζε 53 θξαηψλ (βάζεη αλαθνξψλ ηνπο) αιιά ηαπηφρξνλα ππνδείθλπε θαη παξαβηάζεηο, πξνο φθεινο θπξίσο ηνπ ΑΚ. Χζηφζν ην Φήθηζκα 1160 απέθπγε ρξήζε ηνπ Άξζξνπ 39, κε πξνζδηνξίδνληαο «απεηιή θαηά ηεο εηξήλεο», «παξαβίαζε ηεο εηξήλεο» ή «επηζεηηθή πξάμε». Απηφ ππαγνξεχζεθε απφ ην δεδνκέλα αλακελφκελν veto Ρσζίαο θαη Κίλαο. Καηά ζπλέπεηα, πξνηηκήζεθε ε αλαθνξά ζην Άξζξν 41, αηηηνινγψληαο ην εκπάξγθν ζηξαηησηηθνχ πιηθνχ. Καη αληίζεζε κε ην Φήθηζκα 1160, ηα κεηαγελέζηεξα Φεθίζκαηα 1199 θαη 1203 πεξηείραλ αλαθνξά ζην Άξζξν 39, κία αλαθνξά πνπ ζην παξειζφλ είρε θξηζεί πξναπαηηνχκελν γηα ηελ έγθξηζε πξάμεσλ «επηβνιήο ηεο εηξήλεο» εθ κέξνπο ηνπ Α (δειαδή φζσλ πξνβιέπνληαη ζηα Άξζξα 41, 42 πεξί απνθεληξσκέλεο ζηξαηησηηθήο δξάζεο - θαη 53, παξάγξαθνο 1). Η εζσηεξηθή θχζε ηεο ζχξξαμεο ζην Κνζζπθνπέδην, θαη αληίζεζε κε ηελ απηαπφδεηθηε παξαβίαζε ησλ πξνβιέςεσλ ηνπ Υάξηε πνπ ζπλεπάγεηαη κία δηαθξαηηθή ζχξξαμε, δε δχλαην λα βαζηζηεί απνθιεηζηηθά ζην Άξζξν 2 (παξάγξαθνο 7). 10 Η αλάιεςε δξάζεο εθ κέξνπο ηνπ ΝΑΣΟ έπξεπε βάζεη ηνπ δηεζλνχο δηθαίνπ λα έρεη σο λνκηθή βάζε ζρεηηθή εμνπζηνδφηεζε απφ ην Α. Η κε χπαξμε αλάινγνπ ςεθίζκαηνο, ιφγσ ηεο δεδεισκέλεο πξφζεζεο άζθεζεο ηνπ δηθαηψκαηνο αξλεζηθπξίαο απφ δχν κφληκα κέιε, άθελε αλνηθηή ηελ επηινγή πξνζθπγήο ζηε 9 Γηα κία ζχληνκε ηζηνξηθή πεξηγξαθή ηνπ δεηήκαηνο ηνπ Κνζζπθνπεδίνπ βι. Αικπάλεο, Β.Δ. Διεθνήρ Επέμβαζη, Δθδ. LIBRO ΑΘΗΝΑ 2001, ει. 131-142. 10 Σα ζρεηηθά κε ην Κνζζπθνπέδην ςεθίζκαηα ησλ ΗΔ, ζε ζπλδπαζκφ κε κία λνκηθνχ ηχπνπ θξηηηθή ζεψξεζε, παξνπζηάδνληαη αλαιπηηθφηεξα ζην Lavalle, R., Legal Aspects of the Kosovo crisis and its outcome : An overview, Revue Hellenique de Droit International, Vol.53, 2000. 18

Γεληθή πλέιεπζε (κε πξναπαηηνχκελα ηελ ππνβνιή ζρεδίνπ ςεθίζκαηνο ζην Α θαη απφξξηςή ηνπ απφ Ρσζία θαη Κίλα), ε νπνία ζε έθηαθηε ζχλνδφ ηεο (φπσο πξνβιέπεηαη ζηελ παξάγξαθν 1 ηνπ Φεθίζκαηνο Uniting for Peace θαη ζην Άξζξν 8 πεξί ησλ «θαλφλσλ δηαδηθαζίαο») ζα πξφηεηλε ηε ρξήζε βίαο. Η κε αλαθνξά, φκσο, ηφζν ζην Φήθηζκα 1199 φζν θαη ζην Φήθηζκα 1203, ζε «δηαηάξαμε ηεο εηξήλεο» ή «επηζεηηθή ελέξγεηα», παξά κφλν ζε «απεηιή θαηά ηεο εηξήλεο» ηζνδπλακνχζε κε αδπλακία πξνζθπγήο ζηε Γεληθή πλέιεπζε. Σνλ Ινχλην 1999 θαη ελψ είραλ πξνεγεζεί (Μάξηηνο-Ινχληνο 1999) νη λαηντθνί βνκβαξδηζκνί δίρσο πξφηεξε εμνπζηνδφηεζε ηνπ Α ησλ ΗΔ (θαζψο επίζεο θαη ην ςήθηζκα 1239/May 1999 πεξί ηεο ζπλδξνκήο ηεο Ύπαηεο Αξκνζηείαο γηα ηνπο Πξφζθπγεο), ε πηνζέηεζε ηεο Resolution 1244 πξνέβιεςε πξνζσξηλή πνιηηηθή δηνίθεζε ηνπ Κνζφβνπ απφ ηα ΗΔ, εηξελεπηηθή απνζηνιή (peacekeeping force) κε επηθεθαιήο ην ΝΑΣΟ θαη εθθίλεζε δηαβνπιεχζεσλ γηα ηελ θαζηέξσζε ελφο κεηαβαηηθνχ πνιηηηθνχ πιαηζίνπ απηνλνκίαο (interim political framework agreement providing for a substantial self-government) κε ζεβαζκφ σο πξνο ηελ εδαθηθή αθεξαηφηεηα ηεο Οκφζπνλδεο Γεκνθξαηίαο ηεο Γηνπγθνζιαβίαο. ε απηφ ην πιαίζην ζπζηάζεθε ε UNMIK, κε επηθεθαιή ηνλ Δηδηθφ Απεζηαικέλν ηνπ Γεληθνχ Γξακκαηέα ησλ ΗΔ, Lamberto Zannier. Χο απνζηνιή πνπ ζπκκεηέρεη ζηηο επηρεηξήζεηο ησλ ΗΔ εθιακβάλεηαη σο επηθνπξηθφ φξγαλν ηνπ Οξγαληζκνχ θαη ηα κέιε ηεο απνιακβάλνπλ ησλ ίδησλ πξνλνκίσλ θαη αζπιηψλ κε ην πξνζσπηθφ ησλ ΗΔ. Σα ΗΔ αζθνχλ δηνίθεζε ζε ζηξαηεγηθφ θαη επηρεηξεζηαθφ επίπεδν, κε ηα ζπλεηζθέξνληα θξάηε λα έρνπλ πνηληθή θαη κηζζνδνηηθή αξκνδηφηεηα. Η UNMIK ινηπφλ αλέιαβε λα: εθπιεξψζεη βαζηθέο ιεηηνπξγίεο θαζεκεξηλήο, δηνηθεηηθήο θχζεο (perform basic civilian administrative functions) πξνσζήζεη ηελ εγθαζίδξπζε ζεζκψλ απηνδηνίθεζεο θαη νπζηαζηηθήο απηνλνκίαο (promote the establishment of substantial autonomy and selfgovernment in Kosovo) δηεπθνιχλεη ηε δηαδηθαζία δηαβνχιεπζεο θαη δηαπξαγκάηεπζεο γηα ην κειινληηθφ θαζεζηψο ηεο πεξηνρήο (facilitate a political process to determine Kosovo's future status) ζπληνλίζεη ηελ αλζξσπηζηηθή βνήζεηα ηνπ ζπλφινπ ησλ εκπιεθφκελσλ δηεζλψλ νξγαλψζεσλ (coordinate humanitarian and disaster relief of all international agencies) 19

ζπκβάιιεη ζηελ αλνηθνδφκεζε βαζηθψλ ππνδνκψλ (support the reconstruction of key infrastructure) δηαηεξήζεη ην λφκν θαη ηε δεκφζηα ηάμε (maintain civil law and order; promote human rights) εγγπεζεί ηελ αλεκπφδηζηε θαη αζθαιή επηζηξνθή φισλ ησλ πξνζθχγσλ θαη ησλ εθηνπηζκέλσλ αηφκσλ (assure the safe and unimpeded return of all refugees and displaced persons to their homes in Kosovo) Η KFOR, αληηζέησο, σο ζπκκεηέρνπζα δχλακε έπεηηα απφ εμνπζηνδφηεζε ηνπ Α, δελ θαιχπηεηαη απφ ηππνπνηεκέλε ζπκθσλία νχηε ζεσξείηαη (εηξελεπηηθή ή άιιε) επηρείξεζε ησλ ΗΔ. Η έθηαζε ηεο δηθαηνδνζίαο ηεο θαη ην λνκηθφ ηεο θαζεζηψο ελ γέλεη νξίδνληαη ad hoc. Πέξαλ ηνπ Φεθίζκαηνο 1244, ε εληνιή ηεο KFOR πξνζδηνξίδεηαη απφ ηε ηξαηησηηθνηερληθή πκθσλία (Military-Technical Agreement - MTA) κε ηελ (ηφηε) Οκφζπνλδε Γεκνθξαηία ηεο Γηνπγθνζιαβίαο 11. Σα αξρηθά ηεο θαζήθνληα εμαληινχλην ζηα εμήο: - απνηξνπή ηπρφλ απεηιψλ θαη επηζεηηθψλ ελεξγεηψλ εθ κέξνπο ηεο Οκφζπνλδεο Γεκνθξαηίαο ηεο Γηνπγθνζιαβίαο θαηά ηνπ Κνζφβνπ - εγθαηάζηαζε ελφο αζθαινχο πεξηβάιινληνο θαη δηαηήξεζε ηεο δεκφζηαο ηάμεο θαη αζθάιεηαο - απνζηξαηηθνπνίεζε (αθνπιηζκφ) ηνπ ΑΚ - ππνζηήξημε ηεο δηεζλνχο αλζξσπηζηηθήο βνήζεηαο - ππνβνήζεζε θαη ζπληνληζκφ κε ην δηεζλέο πνιηηηθφ πξνζσπηθφ Σν έξγν ηεο KFOR είρε αληίθηππν ζηελ θαζεκεξηλφηεηα ησλ θαηνίθσλ ηεο επαξρίαο, θαζψο αθνξνχζε ζηε ζπγθέληξσζε θαη θαηαζηξνθή παξάλνκνπ νπιηζκνχ (κε αληάιιαγκα ακλεζηία), ηελ παξεκπφδηζε δηαζπλνξηαθνχ ιαζξεκπνξίνπ φπισλ, ηελ αδξαλνπνίεζε λαξθνπεδίσλ, ηελ νξγάλσζε θαη επηηήξεζε εθινγηθψλ δηαδηθαζηψλ, ηελ πξνζηαζία κεηνλνηήησλ, ηε θχιαμε κλεκείσλ ηζηνξηθήο, ζξεζθεπηηθήο θαη πνιηηηζκηθήο ζεκαζίαο θαη ηε δηάζεζε ηαηξνθαξκαθεπηηθήο θαη επηζηηηζηηθήο βνήζεηαο. Ιδηαίηεξεο αλαθνξά ρξήδεη ε ζπκκεηνρή θξαηψλ κε κειψλ ηεο Βνξεηναηιαληηθήο πκκαρίαο ζηελ KFOR. Οη ελ ιφγσ ρψξεο ζπκκεηέρνπλ θαηφπηλ ζχλαςεο ζρεηηθήο εηδηθήο ζπκθσλίαο (ζπκβαηηθήο ξχζκηζεο), εθρσξψληαο πξσηίζησο ηνλ επηρεηξεζηαθφ έιεγρν ησλ δπλάκεψλ ηνπο ζην ΝΑΣΟ. Πξφθεηηαη γηα 11 Γηα ην θαζεζηψο ηεο ζπκκεηέρνπζαο δχλακεο θαζψο θαη απηψλ θαζαπηψλ ησλ επηρεηξήζεσλ ησλ ΗΔ βι. Γίπια, Υ. Γνχζε, Δ. (επηκ.), Εξήνηα σπόνια από ηην ίδπςζη ηυν Ηνυμένυν Εθνών, Δθδ. Ι.ηδέξεο ΑΘΗΝΑ 2007 ζει. 56-67 θαη 85-86, & Υξηζηνδνπιίδεο Θ. Μπνπξαληψλεο Γ., Ο ΟΗΕ ζηο καηώθλι ηηρ μεηατςσποπολεμικήρ εποσήρ,, Δθδ. Ι.ηδέξεο ΑΘΗΝΑ 1998 20