Τηλε εργασία (Tele working)

ΑΝΩΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΕΠΟΠΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: Τηλε εργασία (Tele working) ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑ: ΚΑΣΙΜΙΔΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΕΠΟΠΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΒΑΛΣΑΜΙΔΗΣ ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΑΒΑΛΑ2005

2

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η παρούσα εργασία έχει ως αντικείμενο την αποτύπωση μιας ολοκληρωμένης εικόνας για την Τηλε-Εργασία, με έμφαση στην περίπτωση της Ελλάδας, καθώς και την ανάλυση του νέου εργασιακού περιβάλλοντος, έτσι όπως προκύπτει μέσα από την χρήση των Νέων Τεχνολογιών και την εφαρμογή της. Ακόμα αναφέρεται σε θέματα ιδιαίτερου ενδιαφέροντος για την εξοικείωση κάθε πολίτη με την ηλεκτρονική εποχή. Η πτυχιακή αυτή εργασία σχετίζεται με την εργασία μέσω Διαδικτύου. Αυτό που πιστεύουμε είναι ότι για να ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα οποιαδήποτε πρόβλεψη, πρόγνωση ή απάντηση θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη της το βαθύτερο νόημα της έννοιας και του περιεχομένου της «Κοινωνίας της Πληροφορίας», καθώς και το ευρύτερο πλαίσιο διαμόρφωσής της και φυσικά τους στόχους και τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα. Συγκεκριμένα το πρώτο κεφάλαιο έχει ως αντικείμενο μελέτης την Κοινωνία της Πληροφορίας θα επιχειρήσουμε λοιπόν, μια πρώτη προσέγγιση του θέματος και θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε στο ερώτημα «τι είναι η Κοινωνία της Πληροφορίας».Στην ψηφιακή εποχή ή αλλιώς εποχή των bits η πληροφορία αλλάζει μορφή και διαχέεται σε μεγαλύτερη ποσότητα, με μεγαλύτερη ταχύτητα και μικρότερο κόστος μέσα από τις λεωφόρους του Διαδικτύου. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι για αρχή να ερευνήσουμε γενικά την πορεία των ευρωπαϊκών χωρών σε τομείς που αποτελούν ισχυρούς δείκτες για τη συνολική ανάπτυξη της. Στην συνέχεια για την κατάσταση της Πληροφορίας στα πλαίσια της Ευρώπης και της Ελλάδας και για την εξέλιξη της πορείας του Internet και για της υπηρεσίες του ιδιαίτερα στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Ποιο το περιεχόμενό του και ποιοι οι κυριότεροι παράγοντες στην αγορά της νέας δικτυακής εποχής. Ειδικότερα, όσον αφορά τους παράγοντες της αγοράς, θα μας απασχολήσουν οι χρήστες, οι παροχές υπηρεσιών και πληροφορίας και οι φορείς λειτουργίας δικτύου. Το δεύτερο κεφάλαιο εξειδικεύει τη μελέτη για την Κοινωνία της Πληροφορίας στην περίπτωση της Ελλάδας περισσότερο. Συγκεκριμένα θα μας απασχολήσουν οι «επιδόσεις» των χωρών όσον αφορά το διαδίκτυο και τις δικτυακές «πύλες» (portals), τους προσωπικούς υπολογιστές, το ηλεκτρονικό εμπόριο, την καλωδιακή τηλεόραση, 3

την κινητή τηλεφωνία και φυσικά τη διείσδυση των νέων τεχνολογιών στην εργασία και στην εκπαίδευση. Βασιζόμενοι κυρίως σε πρόσφατα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αλλά και σε άλλες έρευνες, θα επιχειρήσουμε συγκρίσεις και θα καταλήξουμε σε συμπεράσματα για την πορεία της χώρας μας και ειδικότερα για την ελληνική αγορά Internet. Αυτό λοιπόν που κρίνεται χρήσιμο να επιχειρήσουμε, είναι μια παρουσίαση της στρατηγικής και των δράσεων της χώρας μας. Αφορά πρωτοβουλίες για την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνίας με στόχο τη δημιουργία ανοιχτής και αποτελεσματικής κυβέρνησης, την οικονομική ανάπτυξη, την προώθηση της απασχόλησης και την προσαρμογή του εκπαιδευτικού συστήματος, τη βελτίωση της ποιότητας ζωής, την προστασία και προβολή του ελληνικού πολιτισμού, και την ισότιμη συμμετοχή των περιφερειών στον παγκόσμιο χώρο. Σημασία έχει επίσης να μελετήσουμε τις προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει η χώρα μας κατά την εφαρμογή του σχεδίου δράσης, καθώς και τα προβλήματα που πρέπει να ξεπεράσει μέσα από συγκεκριμένους μηχανισμούς υλοποίησης, προκειμένου να οδηγηθεί από το στόχο στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Το τρίτο κεφάλαιο αφορά εξ ολοκλήρου την Τηλε-Εργασία. Η Τηλε-Εργασία είναι ένα είδος ευέλικτης εργασίας. Εμείς θα αναφερθούμε αναλυτικά στον ορισμό της, στις διάφορες μορφές εφαρμογής της, στα είδη της, καθώς και στα επαγγέλματα στα οποία απευθύνεται. Σημαντικό είναι επίσης να μελετήσουμε τα οφέλη και τα προβλήματα που απορρέουν από το νέο αυτό μοντέλο απασχόλησης. Στο τέταρτο κεφάλαιο θα αναπτύξουμε γενικά τον τομέα τεχνολογικού εξοπλισμού της Τηλε-Εργασίας. Για τα είδη εφαρμογών που χρησιμοποιούνται στους σταθμούς εργασίας και για τις διαδικασίες που απαιτούνται για το λογισμικό εφαρμογών όπου βρίσκουν λύσεις για τις περισσότερες εργασίες που απαιτούνται για υψηλή και συχνή χρήση. Τα είδη Διασύνδεσης είναι εκείνα τα οποία εξαρτιούνται από το είδος των δεδομένων που προσπελαύνονται και την συχνότητα προσπέλασης. Όπως και τα είδη μεταφοράς ή ο συνδυασμός μεταφοράς αρχείων και πρόσβασης σε τερματικό είναι τρόποι με τους οποίους μπορούμε να έχουμε μια αποδοτική Τηλε-Εργασία μαζί με έναν κατάλληλο σταθμό εργασίας και μια τηλεφωνική γραμμή ή ένα modem. 4

Το πέμπτο κεφάλαιο είναι εκείνο το οποίο αναφέρει τα τεχνολογικά ζητήματα που αφορούν τους τηλεργαζόμενους. Ο ρόλος της εξέλιξης του Internet είναι εκείνος ο οποίος βοηθά στην υποστήριξη της Τηλε-Εργασίας και της εργασίας από απόσταση. Διάφορα άλλα είδη τεχνολογικά που αναλύονται και βοηθούν στην πορεία της Τηλε - Εργασίας είναι ο ρόλος του ISDN,η χρήση καλωδιακών modems όπως και το videoconferencing κάτι το οποίο δεν έχει δραστηριοποιηθεί και πολύ ακόμα. Η κινητή Τηλε-Εργασία, η Τηλέ-Εργασία από το σπίτι, τα κέντρα Τηλε-Εργασίας αλλά και άλλα είναι μέρη τα οποία ο τεχνολογικός εξοπλισμός όπως υπολογιστής,modem,fax,εκτυπωτής, αναλογική γραμμή και άλλα είναι απαραίτητα για την λειτουργίας της, για την λειτουργία ηλεκτρονικών μηνυμάτων, ανταλλαγές αρχείων, χρησιμοποίησης Συστημάτων Διακίνησης εγγράφων και πολλών άλλων τα οποία αναφέρονται παρακάτω. Το έκτο κεφάλαιο αναφέρει τα νομικά και οικονομικά ζητήματα της Τηλε-Εργασίας. Τόσο στην Ευρώπη, όσο και ευρύτερα, η Τηλε-Εργασία αναδεικνύεται σε ζήτημα αυξημένου ενδιαφέροντος για τους κοινωνικούς συνομιλητές, τις κυβερνήσεις και τους ευρωπαϊκούς φορείς. Για την κατανόηση του πλαισίου εφαρμογής της, κρίνεται σκόπιμη η αναφορά στην ευρωπαϊκή πολιτική για την Τηλε-Εργασία και κυρίως η μελέτη του ζητήματος των εργασιακών σχέσεων. Αναλυτικά θα μας απασχολήσει το ζήτημα της νομοθεσίας, των συλλογικών διαπραγματεύσεων και οι συστάσεις για την επίλυση των προβλημάτων της, της απομάκρυνσης των εμποδίων ανάπτυξης της Τηλε-Εργασίας, της ενθάρρυνσης των πειραμάτων για αυτήν, την διευκόλυνση της εισαγωγής της σε εταιρίες όπως και την βελτίωση των Ευρωπαϊκών τηλεπικοινωνιών. Οι λύσεις αυτές θα συνιστάτε όσο πάει για περισσότερες εργασίες σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Το έβδομο κεφάλαιο αναφέρει για την προχωρημένη Τηλε-Εργασία.για εργασίες και συναντήσεις που γίνονται με την βοήθεια ενός whiteboard. Ένας πίνακας που επωφελή σε πολλά σε αυτό το είδος τεχνολογίας. Επίσης σημαντικό γεγονός είναι και η ασφάλεια δεδομένων που διαθέτει για κάθε πράξη της η Τηλε- Εργασία. Για τους ελέγχους που πρέπει να εφαρμόζονται σε κάθε μέρος της άσχετα αν η εργασία γίνεται στο σπίτι ή στα κέντρα ή ακόμα και κινητή. Πρέπει να υπάρχουν ειδικοί μέθοδοι ως προς την προστασία τους για την αποφυγή λαθών και αποκάλυψη στοιχείων. 5

Η επιλογή πλατφόρμας και εργαλείων που μας απασχολεί στο όγδοο κεφάλαιο είναι μια εφαρμογή της Τηλε-Εργασίας που είναι απαραίτητο να αναλύονται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της. Οι μορφές επικοινωνίας που γίνονται ανάμεσα σε εταιρίες, συνεργάτες, το τι είδος Τηλε-Εργασίας εφαρμόζεται όπως ακόμα η απόσταση αυτών που επικοινωνούν και η Τηλε-Εργασία και διοίκηση είναι παράγοντες σημαντικοί για την επιλογή πλατφόρμας. Η Τηλε-Εργασία είναι ένα γεγονός το οποίο ξεφεύγει από τα στενά πλαίσια της διοίκησης και έχει ως αποτέλεσμα την αναδιάρθρωση της σε διοικητικό επίπεδο. Τέλος το ένατο κεφάλαιο αναφέρει διάφορα γεγονότα της Τηλε-Εργασίας, τηλε-κέντρα και εφαρμογές της σε διάφορες περιοχές και πόλεις σε όλων των κόσμο. Παραδείγματα τα οποία μας αποκαλύπτουν για την εξέλιξη και εξάπλωση της Τηλε Εργασίας και ότι όσο περνάει ο καιρός εξελίσσετε και εξαπλώνετε όλο και πιο πολύ. Ακόμα θα μας απασχολήσει η πορεία και το μέλλον της Ελλάδας σχετικά με την εφαρμογή της Τηλε -Εργασίας, λαμβάνοντας υπόψη την παράδοση της αυτοαπασχόλησης και την αυξημένη μικρο-επιχειρηματικότητα της χώρας μας. Στα συμπεράσματα της εργασίας θα επιχειρηθεί σύντομη ανακεφαλαίωση των θεμάτων που προηγήθηκαν και θα τεθεί ένας ευρύτερος προβληματισμός και για τον μετασχηματισμό της σε μια ανθρώπινη κοινωνία όχι μόνο των πληροφοριών, αλλά κυρίως της γνώσης. 6

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή 13 Σελ. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο - Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΠΡΟΪΟΝ «ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ» ΕΠΟΧΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ 1.1 Η Κοινωνία και η Επικοινωνία 15 1.1.1 Η Αγορά 16 1.2 Η «Ευρώπη της Πληροφορίας»σήμερα και η θέση της Ελλάδας 18 1.2.1 Η πορεία της Ευρώπης στην κοινωνία της πληροφορίας και Το μέλλον στις υπηρεσίες στο Internet και η κατάσταση στην Ελλάδα 19 1.2.3 web services: Έτοιμες υπηρεσίες στο internet και πως μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τις ΜΜΕ 21 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο - Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ 2.1 Νέες τεχνολογίες επικοινωνιών 23 2.2 Γενικά χαρακτηριστικά 26 Τηλεκπαίδευση 26 2.2.1 Χαρακτηριστικά εφαρμογών Λειτουργίες 28 Εκπαίδευση από απόσταση 28 Διαπροσωπική επικοινωνία 29 Συνεργατική μάθηση με τη βοήθεια υπολογιστών 29 2.3 Η διείσδυση του Internet και των νέων τεχνολογιών στην Ελλάδα 30 2.3.1 Πόσο χρησιμοποιούμε τις νέες τεχνολογίες στην Ελλάδα 30 7

2.3.2 Η έρευνα για την Κοινωνία της Πληροφορίας 31 2.4 Χρήση του Internet 32 2.5 Έρευνα και γενικά συμπεράσματα 34 2.5.1 Ηλικίες χρηστών 35 2.5.2 Μορφωτικό επίπεδο και εισόδημα 35 2.5.3 Τρόπος και συχνότητα χρήσης 38 2.6 Εμπόδια στη χρήση Η/Υ και Διαδικτύου 40 2.7 Είδος σύνδεσης και κινητή τηλεφωνία 42 2.8 Κινητή τηλεφωνία 43 2.9 Ηλεκτρονικό Επιχειρείν 46 2.10 Νέες τεχνολογίες επικοινωνίας: τηλεκπαίδευση και Τηλε-Εργασία 47 2.10.1 Παρεχόμενες υπηρεσίες στο εξωτερικό και στην Ελλάδα 49 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Ο ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ - Η ΤΗΛΕ-ΕΡΓΑΣΙΑ ΩΣ ΤΟ ΝΕΟ ΜΟΝΤΕΛΟ 3.1 Ορισμός της Τηλε-Εργασίας 51 3.2Είδη Τηλε-Εργασίας 53 3.2.1Εργασία από το σπίτι 53 3.2.2 Κινητή Τηλε-Εργασία 54 3.2.3 Εργασία σε περιφερειακά κέντρα 54 3.2.4 Εργασία σε δορυφορικά κέντρα 55 3.2.5 Εργασία σε κέντρα Τηλε-Εργασίας 55 3.2.6 Νομαδική Τηλε Εργασία (Nomadic teleworking) 56 3.2.7 Τηλε-εργασία με τη βοήθεια κινητού γραφείου (Remote office teleworking) 56 8

3.2.8 Διάσπαρτη Τηλε -Εργασία (Offshore teleworking) 56 3.2.9 Τηλεχωριά (Televillages) 57 3.2.10 Τηλε-υπηρεσίες 57 3.3 Πλεονεκτήματα της Τηλε-Εργασίας 58 3.3.1 Για τους τηλε-εργαζομένους 58 3.3.2 Για τις επιχειρήσεις 60 3.3.3 Κοινωνικά και οικονομικά οφέλη 60 3.3.4 Λοιπά οφέλη (περιβάλλον, κυκλοφοριακό κ.λ.π.) 61 3.4 Μειονεκτήματα της Τηλε-Εργασίας 61 3.4.1 Μειονεκτήματα για τους εργοδότες 61 3.4.2 Μειονεκτήματα για τους τηλε-εργαζόμενους 61 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Ο ΕΡΓΑΣΙΑΣ - ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΤΗΛΕ- 4.1 Απαιτήσεις Εξοπλισμού 62 4.2 Σταθμοί Εργασίας 64 4.3 Λογισμικό Εφαρμογών 64 4.4 Εκτυπώσεις 65 4.5 Είδος Διασύνδεσης 65 4.6 Πρόσβαση σε Τερματικό 66 4.7 Συνδυασμός Μεταφοράς Αρχείων και Πρόσβασης σε Τερματικό 67 4.8 Απομακρυσμένη Προσπέλαση του Σταθμού Εργασίας στο Γραφείο 68 4.9 Επέκταση του Τοπικού Δικτύου (LAN) της Επιχείρησης 9

69 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Ο - ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΤΟΥΣ ΤΗΛΕ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥΣ 5.1 Ποιος είναι ο ρόλος που διαδραματίζει το Internet όσον αφορά την Τηλε-Εργασία 70 5.1.2 Ποιος είναι ο ρόλος του ISDN στην Τηλε-Εργασία 71 5.1.3 Χρήση "καλωδιακών modems" για Τηλε-Εργασία 71 5.1.4 Πόσο χρήσιμο είναι το videoconferencing για την Τηλε-Εργασία 72 5.2 Τηλε-Εργασία από το σπίτι 72 5.3 Κινητή Τηλε-Εργασία 76 5.4 Κέντρα Τηλε-Εργασίας 77 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ο - ΘΕΜΑΤΑ ΤΗΛΕ-ΕΡΓΑΣΙΑΣ 6.1 Νομικά και οικονομικά ζητήματα που αφορούν την Τηλε-Εργασία 79 6.2 Συστάσεις για επίλυση των νομικών και οικονομικών προβλημάτων 80 6.2.1 Απομάκρυνση των εμποδίων ανάπτυξης της Τηλε-εργασίας με 80 6.2.2 Ενθάρρυνση των πειραμάτων για Τηλε-εργασία με 81 6.2.3 Διευκόλυνση της εισαγωγής της τηλε-εργασίας στις εταιρείες 81 6.2.4 Βελτίωση των Ευρωπαϊκών Τηλεπικοινωνιών 81 6.3 Τομείς εφαρμογής Τηλε-Εργασίας Προϋποθέσεις 82 10

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 Ο 7 Προηγμένη Τηλε-Εργασία 84 7.1 Ασφάλεια δεδομένων 85 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 Ο - ΕΠΙΛΟΓΗ ΠΛΑΤΦΟΡΜΑΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ 8.1 Μορφές επικοινωνίας 87 8.1.1 Ανάμεσα σε ποιους γίνεται η επικοινωνία 87 8.2 Τι είδους Τηλε-Εργασία εφαρμόζεται 88 8.3 Απόσταση αυτών που επικοινωνούν 88 8.4 Τηλε-Εργασία και διοίκηση 89 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 Ο 9.1CASE STUDIES / ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ 91 9.1.1 Τηλε-εργασία Telecommuting 91 9.1.2 Μερικές άλλες εφαρμογές Τηλε-Εργασίας είναι οι εξής 95 9.1.3 Τηλεκέντρα telecottages 96 9.2 Η Ελληνική πραγματικότητα 98 9.3 Οι Παγκόσμιες εξελίξεις 101 Συμπεράσματα 102 Επίλογος 106 Συλλογή Δεδομένων 109 Ερμηνεία Αποτελεσμάτων 109 11

Ανάλυση Δεδομένων 111 Παρουσίαση Δεδομένων 111 Διασταύρωση Μεταβλητών 115 Παράρτημα 117 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 140 12

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η βιομηχανική κοινωνία, ανεξάρτητα από τις σημαντικές διαφοροποιήσεις που παρουσίασε από χώρα σε χώρα, σημαδεύτηκε από την ανάδειξη της πλήρους απασχόλησης ως του κυρίαρχου εργασιακού μοντέλου. Πλήθος νομοθετημάτων και θεσμικών παρεμβάσεων πέτυχαν να δημιουργήσουν ένα ασφαλές, σε γενικές γραμμές, πλαίσιο, σύμφωνα με το οποίο έννοιες όπως το οκτάωρο, τα εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα και οι ελεύθερες συλλογικές συμβάσεις κατοχυρώθηκαν στη συνείδηση τόσο των εργαζόμενων, όσο και της κοινωνίας. Η εισαγωγή όμως των νέων τεχνολογικών εφαρμογών στην παραγωγική διαδικασία όλα τα προηγούμενα χρόνια επέφερε σημαντικές αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο ο εργαζόμενος άρχισε να αντιλαμβάνεται το δικό του ρόλο και την παρουσία του στο εργασιακό περιβάλλον. Πλέον, οι νέες τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών επηρεάζουν καθοριστικά τη δομή και το περιεχόμενο της παραγωγικής διαδικασίας, αναμορφώνοντας την οργάνωση της εργασίας και αναδεικνύοντας τη γνώση ως τον σημαντικότερο συντελεστή παραγωγής. Ήδη έχει γίνει σαφές ότι η εισαγωγή των νέων τεχνολογιών, σε συνδυασμό με την παγκοσμιοποίηση της οικονομίας, συντελούν στην ανάδειξη ενός νέου τεχνολογικού μοντέλου παραγωγής, με χαρακτηριστικό γνώρισμα αφενός τη σταδιακή μείωση της συμμετοχής της μισθωτής εργασίας στο ολοένα και αυξανόμενο παραγόμενο προϊόν, και αφετέρου τη συρρίκνωση του πρωτογενούς και δευτερογενούς τομέα οικονομικής δραστηριότητας και τον γιγαντισμό του τομέα των υπηρεσιών. Η σταδιακή αντικατάσταση του όρου «εργασία» από τη λέξη «απασχόληση» στην κοινωνία της πληροφορίας δεν είναι τυχαία, καθώς αποτελεί ένα είδος ψυχολογικής προετοιμασίας των εργαζομένων, σε σχέση με τις «ευέλικτες μορφές εργασίας». Οι σημαντικότερες μορφές «ευέλικτης απασχόλησης», που αποκλίνουν από το «τυπικό μοντέλο» είναι οι εξής: α) Η απασχόληση μέσω πρακτορείων, ο δανεισμός εργαζομένων, το εργατικό δυναμικό σε ετοιμότητα και η υπεργολαβία σαν κύριες μορφές στις οποίες δεν διακρίνεται σαφώς η ύπαρξη ενός εργοδότη, αλλά συχνά αποκρύπτεται ύπαρξη τριμερών εργασιακών σχέσεων και εξάρτηση από περισσότερους εργοδότες. 13

β) Η εργασία στο σπίτι με το κομμάτι (φασόν) και η Τηλε -Εργασία (στο σπίτι ή σε τηλεκέντρα) ως μορφές κατά τις οποίες η εργασία παρέχεται σε υποδομή που δεν είναι του εργοδότη. γ) Η μερική απασχόληση, η περιστασιακή απασχόληση, η εποχική, η εναλλασσόμενη και η απασχόληση με βάρδιες. Χαρακτηριστικά της τυπικής μορφής απασχόλησης είναι ο εργαζόμενος: α) να εργάζεται για άλλον, εξαρτημένος από αυτόν, έναντι μισθού ή ημερομισθίου. β) να έχει έναν εργοδότη, να εργάζεται στη βάση πλήρους απασχόλησης, στις εγκαταστάσεις του εργοδότη, και κατ αρχήν για μη καθορισμένο χρονικό διάσημα. γ) Οι συμβάσεις ορισμένου χρόνου, οι συμβάσεις έργου και οι συμβάσεις εργασίας και μαθητείας, ως μορφές κατά τις οποίες προβλέπεται η παροχή εργασίας για προκαθορισμένη διάρκεια και η λύση της σχέσης με την επέλευση ορισμένου χρόνου ή την ολοκλήρωση ορισμένου έργου. 14

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΠΡΟΪΟΝ «ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ» 1.1 Η κοινωνία και η επικοινωνία Με τον όρο Κοινωνία, σε μια γενικώς αποδεκτή έννοια, νοείται «ένα είδος δεσμού ανάμεσα στους ανθρώπους, όπου υφίσταται αλληλεξάρτηση των πάντων, όπου το όλο διατηρείται μόνο με την ενότητα των λειτουργιών που επιτελούνται απ όλα τα μέλη του και στο οποίο σε κάθε άτομο ανατίθεται καταρχήν μια τέτοια λειτουργία, ενώ ταυτόχρονα κάθε άτομο προσδιορίζεται από το ότι ανήκει στη συνολική δομή». Η βασική συγκρατητική δύναμη της κοινωνίας είναι η επικοινωνία. Οι δύο αυτές έννοιες εξυπακούουν η μία την άλλη και συνδέονται άμεσα, τόσο εννοιολογικά όσο και ετυμολογικά στα Ελληνικά, αλλά και στα λατινικά κάθε άλλο παρά τυχαία. Η τεχνολογία και η πρακτική της επικοινωνίας έχουν υποστεί στην πορεία της ανθρωπότητας τέσσερις βασικές μεταβολές, τις Επικοινωνιακές Μεταβολές οι οποίες κατά τον ΜcLuban καθόρισαν και την πορεία της Ιστορίας: Πρώτη Μεταβολή: Η κατάκτηση προφορικού λόγου (προφορική επικοινωνία). Δεύτερη Μεταβολή: Η δημιουργία γραφής (οπτική επικοινωνία). Τρίτη Μεταβολή: Η εφεύρεση της τυπογραφίας (οπτική-μαζική επικοινωνία). Τέταρτη Μεταβολή: Η ηλεκτρονική εποχή, που διακλαδώνεται σε υπομεταβολές, ομόλογες προς τις προηγούμενες. - Προφορική: τηλέφωνο, ραδιόφωνο κλπ. -Οπτική: φωτογραφία και τηλεφωτογραφία, κινηματογράφος, απλός υπολογιστής (χωρίς πολυμέσα), τηλεομοιοτυπία. - Υβριδική: συνδυασμός προφορικής - οπτικής, κινηματογράφος (ομιλών), τηλεόραση, πολυμέσα. Η Τέταρτη Μεταβολή, όπως γίνεται φανερό από την περιγραφή της, θεμελιώνεται στην εκρηκτική επιστημονική και τεχνολογική πρόοδο των δύο τελευταίων αιώνων και με 15

τη σειρά της επιταχύνει αμοιβαία τις επακόλουθες τεχνολογικές εξελίξεις, σε ένα κύκλο ανάδρασης. Η επιτυχία της Τέταρτης Μεταβολής και η διάδοση της υβριδικής υπομεταβολής. έχουν δημιουργήσει την δυνατότητα παραγωγής ενός κολοσσιαίου όγκου πληροφορίας, προερχόμενης από ένα τεράστιο πλήθος πηγών, αλλά και την δυνατότητα ταχείας και μαζικής μεταφοράς της. Ταυτόχρονα διεγείρεται η επιθυμία πρόσβασης στην πληροφορία και απόκτησής της, δηλαδή, με οικονομικούς όρους, η ζήτηση. Όλες οι πλευρές και οι εκδηλώσεις της σύγχρονης κοινωνίας, όπως ο τρόπος ιδιωτικής ζωής, η δημιουργία και η διανομή του πλούτου, η εργασία, η διοίκηση και η ψυχαγωγία μεταμορφώνονται ριζικά, ως συνέπεια της τεχνολογικής εξέλιξης στους τομείς της ηλεκτρονικής, της πληροφορικής και των τηλεπικοινωνιών, οι δύο τελευταίοι των οποίων συγκλίνουν σε έναν, και διαμορφώνουν την «Κοινωνία της Πληροφορίας». 1.1.1 Η αγορά 1 Η επικοινωνία, ως συγκρατητική δύναμη της κοινωνίας, λειτουργεί κυρίως στην αγορά. Η ιστορία έχει καταγράψει κοινωνίες με κατώτερη και ανώτερη οργάνωση και ανάπτυξη στοιχείο χαρακτηριστικό του βαθμού αυτής της οργάνωσης και ανάπτυξης, ήδη από τις αρχαίες ελληνικές Κοινωνίες-Πόλεις, ήταν και διατηρείται ακόμη (ίσως όχι πάντα άμεσα χρησιμοποιούμενο ή αναγνωρίσιμο) «η ύπαρξη επαρκώς αναπτυγμένης για τις ανάγκες της Κοινωνίας-Πολιτείας, Αγορά». Ο όρος, προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό ρήμα αγείρω, δηλαδή συνάγω, συναθροίζω και αναφέρεται στον συνεκτικό ιστό της λειτουργίας της πόλης, στον τόπο όπου δραστηριοποιείται ο πολίτης, είτε στις κοινωνικές, είτε στις πολιτικές, είτε στις οικονομικές του δραστηριότητες. Δυστυχώς, η αγγλική μετάφραση Market αποδίδει μόνο ένα μέρος της ελληνικής λέξης, σε αντίθεση με το λατινικό Forum, που αποδίδει τον ελληνικό όρο καλύτερα. 1 Παναγιώτης Αναστασιάδης, Στον αιώνα της Πληροφορίας, Νέα σύνορα Α.Α Λιβάνη,Αθήνα 2000 16

Με αυτή την διευρυμένη ελληνική σημασία θα γίνει και η χρήση του όρου στη συνέχεια, δηλαδή ως τον τόπο, γεωγραφικό ή νοητό (virtual) όπου εκδηλώνονται οι οικονομικές και κοινωνικές δραστηριότητες των μελών της κοινωνίας. Τα μέλη της κοινωνίας προβαίνουν στην αγορά για την πραγματοποίηση της επικοινωνίας τους, την ικανοποίηση υλικών και άυλων αναγκών τους, δηλαδή οικονομικές δοσοληψίες, ενημέρωση, ανταλλαγή ή επιβολή απόψεων, πολιτικές δραστηριότητες, κοινωνικές επαφές και ψυχαγωγία. Τα μέλη αυτά, αναπόφευκτα εμπλέκονται σε νέες διαδικασίες και τεχνικές που θα επηρεάζουν πλέον τις οικονομικές επαγγελματικές τους δραστηριότητες, αλλά και τις κοινωνικές και ιδιωτικές. Είναι επομένως επιβεβλημένη για αυτά, η ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων και ικανοτήτων και η απόκτηση νέων γνώσεων, προκειμένου να καρπωθούν τις ευκαιρίες που παρέχονται και να αποφύγουν τους κινδύνους που ελλοχεύουν. Στην Κοινωνία της Πληροφορίας, για να πραγματοποιηθεί η επικοινωνία, η πληροφορία πρέπει να ανεβρεθεί, να παρασχεθεί, να υποστεί επεξεργασία, να μεταφερθεί, να αποθηκευθεί (αν χρειαστεί) και να παραδοθεί σε χρησιμοποιήσιμη (ή καταναλώσιμη) μορφή. Πρέπει, δηλαδή, να λειτουργήσει για την επικοινωνία ένα Δίκτυο Τηλεπικοινωνίας. Η υπερτοπική και τεχνολογικά προηγμένη Κοινωνία της Πληροφορίας, θα συναντήσει την αγορά της στο Τηλεπικοινωνιακό Δίκτυο. Αυτό μπορεί να είναι ο (νοητός) τόπος όπου θα πραγματοποιηθεί η επικοινωνία των μελών, θα ασκηθούν οι οικονομικές και κοινωνικές δραστηριότητές τους και στο χώρο του θα εκδηλωθούν οι δυνάμεις της αγοράς, Οι οποίες θα επιδράσουν και στην εξέλιξη της κοινωνίας. Πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι η Κοινωνία της Πληροφορίας δεν θα στηριχθεί σε απόλυτα καινούργια δομή, η οποία θα αρχίσει να υλοποιείται με την εγκατάσταση νέων δικτύων και την εφαρμογή νέων νομοθεσιών. Έχει ήδη υποστηριχθεί ότι «αναγγέλθηκε με την εφεύρεση της τυπογραφίας και οι βάσεις θεμελιώθηκαν με την εφεύρεση της τηλεφωνίας και του ραδιοφώνου. Η διάδοση του Διαδικτύου, προσέφερε πολύτιμες εμπειρίες για την μορφή και τη λειτουργία της». 17

1.2 Η «ΕΥΡΩΠΗ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ» ΣΗΜΕΡΑ ΚΑΙ Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ Στις αναπτυσσόμενες οικονομίες όλου του κόσμου έχουν ήδη δρομολογηθεί αλλαγές που δεν έχουν προηγούμενο στην ιστορία, καθώς είναι πλέον σαφές ότι για την ανάπτυξη της απαιτείται ραγδαία εξέλιξη των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνίας. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η Ευρώπη αναδεικνύεται τα τελευταία χρόνια στην πιο ραγδαία αναπτυσσόμενη αγορά των διαδικτυακών υπηρεσιών, γεγονός που αποδεικνύεται από την πτώση των τιμών των προϊόντων Τεχνολογίας κατά 30% στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Βασικό χαρακτηριστικό της εξέλιξης στις νέες τεχνολογίες είναι, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το γεγονός ότι όλο και περισσότεροι τομείς της οικονομίας ενσωματώνονται. Όπως προκύπτει από έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις ευκαιρίες απασχόλησης στην Κοινωνία της Πληροφορίας, οι νέες τεχνολογίες αναμένεται να αυξήσουν τους ρυθμούς ανάπτυξης σε ποσοστό που φθάνει το 10% στους περισσότερους τομείς. Σε λιγότερο από 10 χρόνια περισσότερες από τις μισές θέσεις εργασίας θα βρίσκονται σε επιχειρήσεις που είναι παραγωγοί ή χρήστες προϊόντων και υπηρεσιών της τεχνολογίας της πληροφορίας. Οι τομείς του λογισμικού, των υπηρεσιών και των τηλεπικοινωνιών έχουν ήδη αυξήσει κατά 10% τα ποσοστά της απασχόλησης, ωστόσο παραμένει η πρόκληση για δημιουργία εργαζομένων υψηλής κατάρτισης, οι οποίοι θα μπορέσουν να ανταποκριθούν στην εξάπλωση του ηλεκτρονικού εμπορίου. Ο τομέας αυτός, που ήταν άγνωστος στην Ευρωπαϊκή Ένωση πέντε χρόνια πριν, γνωρίζει ιδιαίτερη άνθηση, έχοντας φθάσει σε τζίρο τα 17 δισεκατομμύρια δολάρια το 1999, ενώ διπλασιάστηκε το 2003 και έφτασε τα 360 δισεκατομμύρια δολάρια. 18

1.2.1 Η πορεία της Ευρώπης στην Κοινωνία της Πληροφορίας και Το μέλλον στις υπηρεσίες στο Internet και η κατάσταση στην Ελλάδα Ακολουθούν στοιχεία για την ως τώρα πορεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Κοινωνία της Πληροφορίας: 2 Internet Η διείσδυση του Internet στην Ευρώπη - ένας ισχυρός δείκτης για τη συνολική ανάπτυξη της κοινωνίας της πληροφορίας - μπορεί να αποτελεί μόλις το ένα τρίτο της αντίστοιχης στις ΗΠΑ, αλλά έχει αυξηθεί ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια. Ενώ με την αρχιτεκτονική των web services αντιμετωπίστηκαν τα περισσότερα προβλήματα συμβατότητας και διαλειτουργικότητας μεταξύ των δικτυακών λογισμικών συστημάτων, υπάρχουν ακόμα αρκετά ανοικτά θέματα που έχουν να κάνουν με την ασφάλεια, την ποιότητα επικοινωνίας και με τον αυτόματο τρόπο αναζήτησης και ενσωμάτωσης έτοιμων υπηρεσιών σε ένα λογισμικό σύστημα. Έτσι η τεχνολογία των web services εξελίσσεται συνεχώς προτείνοντας και θεσπίζοντας νέα standards πάνω στον τρόπο ανάπτυξης και λειτουργίας των υπηρεσιών δίνοντας μάλιστα ιδιαίτερη έμφαση σε αυτό που οι ξένοι επιστήμονες ονομάζουν «semantic web» δηλαδή στη σημασιολογική ερμηνεία όλων των κόμβων πληροφορίας του παγκόσμιου ιστού. Καλύπτοντας με αυτόν τον τρόπο και τις απαιτήσεις για την αυτόματη σημασιολογικά ερμηνεία μιας on-line υπηρεσίας από ένα σύστημα [Ankolenkar, A., et al. DAML-S: Web Service Description for the Semantic Web. Presented at The First International Semantic Web Conference (ISWC), 2002.] η επιστήμη προχωρά σε νέες δομές αυτόματης ανακάλυψης και εκμετάλλευσης των web services. Όμως αυτή η τεχνολογική εξέλιξη που συμβαίνει στον κόσμο, δεν έχει βρει την ευρεία αποδοχή των Ελληνικών εταιρειών πράγμα που κάνει την χρήση των αμιγώς ελληνικών web services να σπανίζει. Για να επιβεβαιώσει κανείς αυτήν την παρατήρηση μπορεί απλά να δοκιμάσει να αναζητήσει κάποιο Ελληνικό web service ή έστω βιβλιογραφία στα Ελληνικά για αυτήν την αρχιτεκτονική και μάλλον θα απογοητευτεί από τα αποτελέσματα. 2 Παναγιώτης Αναστασιάδης, Στον αιώνα της Πληροφορίας, Νέα σύνορα Α.Α Λιβάνη,Αθήνα 2000 19

Υπάρχει λοιπόν ένας λόγος παραπάνω για τις επιχειρήσεις στην χώρα μας να επενδύσουν προς αυτήν την κατεύθυνση. Με αυτο τον τρόπο θα αποδείξουν ότι είναι τόσο ανταγωνιστικές και σύγχρονες όσο και τεχνολογικά ενήμερες για τις πλατφόρμες παροχής υπηρεσιών στον κόσμο. Είναι βέβαιο πως και στην Ελλάδα η λογική της παροχής on-line ηλεκτρονικών υπηρεσιών με την μορφή των web services θα ακολουθήσει την πορεία των υπόλοιπων χωρών του κόσμου. Οι Έλληνες επιχειρηματίες πλέον θα πρέπει να βλέπουν το Internet και ως ένα μέσο προώθησης των υπηρεσιών τους αλλά και εκμετάλλευσης των υπαρχόντων υπηρεσιών. Ακόμα και στο επίπεδο της κατασκευής ενός website μίας επιχείρησης, θα πρέπει να υπάρχει πάντα μέσα στους κατασκευαστές το «μικρόβιο» της δημιουργίας κάποιας υπηρεσίας αλλά και της χρήσης κάποιας έτοιμης. Για παράδειγμα όλες οι ξενοδοχειακές επιχειρήσεις θα επιθυμούσαν να αποκτήσουν on-line υπηρεσία κράτησης δωματίων. Αν αυτή η υπηρεσία βρίσκεται μόνο στο website της επιχείρησης τότε η επιχείρηση μειώνει δραματικά τον αριθμό των πιθανών επισκεπτών. Σε αντίθεση αν παράλληλα με το site ο κατασκευαστής δημιουργήσει και ένα web service με αυτή την υπηρεσία τότε δίνει το δικαίωμα σε όλα τα μεγάλα τουριστικά - ενημερωτικά sites αλλά και συνεργαζόμενες επιχειρήσεις να κλείνουν αυτόματα δωμάτια. Επειδή λοιπόν όλες οι επενδύσεις γίνονται με σκοπό το άμεσο ή έμμεσο κέρδος, κάθε επιχειρηματίας μπορεί εύκολα να καταλάβει πως η δημιουργία και η χρήση των web services στην ηλεκτρονική του επιχείρηση έχει τόσο άμεσα όσο και έμμεσα οφέλη: α) Χρησιμοποιώντας web services μειώνεται δραματικά ο χρόνος και το κόστος υλοποίησης των websites και γενικότερα των δικτυακών λογισμικών εφαρμογών. Ακόμα οι εφαρμογές γίνονται πιο χρηστικές και πιο ελκυστικές στους χρήστες. β) Δημιουργώντας web services αυξάνεται ραγδαία ο αριθμός των πιθανών πελατών αφού παρέχονται οι υπηρεσίες της επιχείρησης σε όλο τον δικτυακό κόσμο και μπορούν να χρησιμοποιηθούν με πολύ απλό τρόπο. Σε μία εποχή που προωθούνται οι επιχειρηματικές συνεργασίες και το άνοιγμα της αγοράς μέσα από το Internet, οι Ελληνικές εταιρείες δεν θα πρέπει να αρκεστούν σε 20

ένα μικρό βήμα προς τα εκεί. Όσο οι σχεδιασμοί των λογισμικών συστημάτων λαμβάνουν χώρα πάνω στο Internet και όσο το μέλλον της επιχειρηματικής Ελλάδας στρέφεται στον παγκόσμιο ιστό, τα web services πρέπει να αποτελούν βασικά στοιχεία στον σχεδιασμό των προγραμματισμών και απαίτηση από τους επιχειρηματίες. 1.2.3 Web services: 3 Έτοιμες υπηρεσίες στο Internet και πως μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τις MME "Τα web services είναι μια καινοτομική αρχιτεκτονική με την οποία παρέχεται η δυνατότητα δημιουργίας και χρήσης ηλεκτρονικών υπηρεσιών στο Διαδίκτυο με απλό και οικονομικό τρόπο. Στο αφιέρωμα αυτό γίνεται αναφορά στα web services, στα τεχνικά χαρακτηριστικά τους και σε πηγές στις οποίες θα βρούμε αρκετά παραδείγματα από έτοιμα web services. Δείχνει επίσης πως μια Ελληνική επιχείρηση θα μπορέσει να παρέχει μία υπηρεσία ως web service αλλά και ποια διαδικασία πρέπει να ακολουθήσει μία άλλη επιχείρηση για να χρησιμοποιήσει κάποια έτοιμη υπηρεσία από το Διαδίκτυο. Τέλος αναφέρονται οι τελευταίες εξελίξεις όσο αφορά στην τεχνολογία των web services και οι εκτιμήσεις για τη πιθανή προσφορά των web services." Σήμερα το Internet αποτελεί για τις επιχειρήσεις στην Ελλάδα ένα μέσο προβολής και δημοσιοποίησης των δραστηριοτήτων τους. Τα τελευταία χρόνια όμως πολλές επιχειρήσεις παγκοσμίως άρχισαν να χρησιμοποιούν το Internet ως μέσο παροχής υπηρεσιών προς τους πελάτες τους αλλά και προς άλλες επιχειρήσεις. Με την εξέλιξη αυτή δημιουργήθηκε ένα σύνολο από θέματα που είχαν να κάνουν με την ευχρηστία, τη λειτουργικότητα και την απλότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών. Και ενώ οι προσπάθειες που έγιναν για να δοθούν λύσεις ήταν πολλές, το αποτέλεσμα ήταν το ίδιο: υπήρχε ένα μεγάλο σύνολο από έτοιμες υπηρεσίες στο Internet αλλά η χρησιμοποίησή τους ήταν πάρα πολύ μικρή. Πρόσφατα όμως μία αρχιτεκτονική που ήδη έχει θεσπιστεί και από το world wide web consortium 4 με το όνομα web service, ήρθε να δώσει λύση στα προβλήματα 3 http://www.infosoc.gr/content/downlands/ereuna_ktp1.pdf Στάσεις και αντιλήψεις των Ελλήνων για τις νέες τεχνολογίες 4 www.w3c.org 21

ευχρηστίας και λειτουργικότητας των ηλεκτρονικών υπηρεσιών. Μέσα από την αρχιτεκτονική των web services ορίζεται ένα σύνολο από προδιαγραφές και κανόνες με τους οποίους είναι δυνατή η δημιουργία και η παροχή ηλεκτρονικών υπηρεσιών μέσα στο Internet με αρκετά απλό τρόπο. Έτσι τα τελευταία τρία χρόνια οι ηλεκτρονικές υπηρεσίες πήραν νέα διάσταση και πλέον κάθε επιχείρηση μπορεί σχετικά εύκολα να δημιουργεί και να παρέχει υπηρεσίες στο Internet αλλά μπορεί με ακόμα μεγαλύτερη ευκολία να χρησιμοποιεί έτοιμες υπηρεσίες. Η τεχνολογία των web services αφορά συνήθως στους προγραμματιστές εφαρμογών στο Internet και όχι στους απλούς χρήστες και χειριστές ηλεκτρονικών υπολογιστών. Όμως η γνώση της ύπαρξης της συγκεκριμένης τεχνολογίας και του γεγονότος ότι η ενσωμάτωσή της αποτελεί μία σχετικά εύκολη διαδικασία και θα πρέπει να περάσει σε κάθε δραστήριο επιχειρηματία στη χώρα μας. Με αυτό τον τρόπο οι επενδύσεις στην πληροφορική και στο Internet θα είναι πραγματικά αξιόλογες και ανταγωνιστικές τόσο για τα Ελληνικά όσο και για τα παγκόσμια δεδομένα. 22

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο Η 5 Τεχνολογία στην Επιχείρηση 2.1 Νέες τεχνολογίες επικοινωνιών Η αλματώδης ανάπτυξη των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ), ειδικότερα τα τελευταία χρόνια, και η διείσδυσή τους στις περισσότερες παραδοσιακές διαδικασίες παραγωγής οδήγησε σε κατακόρυφη άνοδο των αναγκών σε ιδιαίτερα εξειδικευμένο προσωπικό σε παγκόσμιο επίπεδο. Επειδή η αύξηση της ζήτησης ήταν πάρα πολύ μεγάλη και συνέβη σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, οι παραδοσιακές εκπαιδευτικές δομές δεν μπορούσαν εύκολα να ακολουθήσουν αυτούς τους ρυθμούς με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα αρκετά σημαντικό χάσμα. Επιπλέον, οι αλλαγές που επέφερε η εισαγωγή των νέων τεχνολογιών επηρέασαν σημαντικά και τον τρόπο οργάνωσης των επιχειρήσεων, τόσο σε λειτουργικό όσο και οικονομικό επίπεδο. Ενώ έως πρόσφατα η αξία μιας επιχείρησης αποτιµούνταν σε φυσικά αγαθά και κεφάλαια, το κεφάλαιο μιας επιχείρησης στην νέα οικονοµία είναι η γνώση. Η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας απαξιώνει σε σύντομο χρονικό διάστημα τις γνώσεις και δεξιότητες των εργαζοµένων. Το γεγονός αυτό έχει σαν αποτέλεσμα το πτυχίο να αποτελεί απλά την αρχή μιας διαδικασίας συνεχούς εκπαίδευσης η οποία διαρκεί όσο παραμένει ενεργός ο εργαζόμενος. Η εκπαίδευση του προσωπικού δεν θεωρείται πια ένα επιπλέον κόστος αλλά παράγοντας αύξησης της ανταγωνιστικότητας της επιχείρησης. Η επιτυχία μιας επιχείρησης βασίζεται στην παραγωγικότητα των εργαζοµένων κι αυτή µε την σειρά της στην υψηλής ποιότητας εκπαίδευση. Για να παραμείνει μια επιχείρηση ανταγωνιστική οφείλει να εκμεταλλευθεί την τεχνολογία προκειμένου να εκπαιδεύσει τους εργαζομένους ταχύτερα, οικονομικότερα 5 http://www.go-online.gr/ebusiness/specials/index.html?cat_id=3 23

και αποτελεσματικότερα καθώς και να εκμεταλλευτεί εξειδικευμένο προσωπικό ανεξαρτήτως φυσικής παρουσίας και τρόπου εργασίας. Η τεχνολογία μεταβάλλει ραγδαία τον τρόπο ζωής και εργασίας µας. Ο κύκλος ανάπτυξης νέων προϊόντων συρρικνώνεται και οι γνώσεις αξιώνονται ταχύτατα. Υπάρχει λοιπόν η ανάγκη παροχής γνώσης γρηγορότερα και αποτελεσματικότερα, όπου και όποτε χρειάζεται. Η παροχή έγκαιρης και έγκυρης εκπαίδευσης τη στιγμή που αυτή απαιτείται αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την επιτυχία μιας επιχείρησης. Η ανάπτυξη της τεχνολογίας και η άρση των εμποδίων διευκολύνουν τη δραστηριοποίηση των επιχειρήσεων σε παγκόσμιο επίπεδο. Όσο τα σύνορα χάνουν τη σημασία τους και ο διεθνής ανταγωνισμός αυξάνει, ο τρόπος λειτουργίας των επιχειρήσεων γίνεται περισσότερο πολύπλοκος. Οι σημερινές επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται σε πολλές τοποθεσίες, απασχολούν εργαζομένους µε τεράστιες διαφορές όσον αφορά στις γνώσεις αλλά και στον τρόπο με τον οποίο παρέχουν τις υπηρεσίες τους ως 6 εργαζόμενοι. Όλα τα πιο πάνω καθιστούν σαφές ότι οι κανόνες και οι ανάγκες της αγοράς αλλάζουν ραγδαία. Πλέον η σύγχρονη επιχείρηση καλείται να ενσωματώσει μοντέλα και διαδικασίες που θα επιτρέπουν στους εργαζόμενους τους να εκπαιδεύονται "δυναμικά" και παράλληλα με τη παραγωγική διαδικασία της επιχείρησης. Επίσης, πρέπει να τους δίνεται η δυνατότητα να εργαστούν εξ' αποστάσεως κάτι που πολλές φορές γίνεται επιτακτικά αναγκαίο. Σε αυτή την απαίτηση, απάντηση έρχονται να δώσουν οι νέες τεχνολογίες επικοινωνιών και οι εφαρμογές τους (τηλεργασία, τηλεκπαίδευση, κλπ.). Οι τεχνολογίες επικοινωνιών τα τελευταία χρόνια γνωρίζουν μεγάλη άνθηση. Πέρα από το τηλεφωνικό δίκτυο που συνεχίζει να αποτελεί το σημαντικότερο τρόπο επικοινωνίας και επαφής μεταξύ εταίρων και συνεργατών σήμερα έχουν αναπτυχθεί πολλά άλλα δίκτυα που προσφέρουν πολλές υπηρεσίες απαραίτητες για τη διεκπεραίωση των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. 6 Πηγή: http://www.ebusinessforum.gr/ 24

Τα δίκτυα προστιθέμενης αξίας (value added networks) είναι δίκτυα που εκτός από τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες παρέχουν και υπηρεσίες διαχείρισης των μεταφερόμενων δεδομένων καθώς και έναν αριθμό επιπρόσθετων υπηρεσιών. Έτσι, εκτός από τις βασικές τους υπηρεσίες (δυνατότητα επικοινωνίας, διατήρηση και χρήση ηλεκτρονικών γραμματοθυρίδων από μέρους των χρηστών) μπορούν επίσης να προσφέρουν την πρόσβαση και σε άλλες υπηρεσίες, όπως μεταφραστικό λογισμικό επικοινωνίας των χρηστών, δυνατότητα διασύνδεσης με άλλα δίκτυα που παρέχουν παρόμοιες υπηρεσίες σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, παροχή του επιχειρηματικού προφίλ των εταιριών-χρηστών του δικτύου κλπ. Το ψηφιακό δίκτυο ολοκληρωμένων υπηρεσιών (Integrated Service Digital Network - ISDN) είναι μια μέθοδος ψηφιακής πρόσβασης στο δημόσιο τηλεφωνικό δίκτυο με βάση διεθνή πρότυπα. Μέσα από ένα τέτοιο δίκτυο και με χρήση τηλεφωνικών συσκευών είναι δυνατή η μεταφορά όχι μόνο φωνής αλλά και δεδομένων. Με την χρήση του ISDN είναι περιττή η χρήση των modems τα οποία παίζουν το ρόλο του διαμορφωτή μεταξύ των ψηφιακών δεδομένων των υπολογιστών και των τηλεφωνικών γραμμών. Με κατάλληλες 7 συσκευές τροποποίησης μπορεί να επιτευχθεί το κατάλληλο εύρος ζώνης για τη μετάδοση εικόνας και ήχου ταυτόχρονα από ένα τέτοιο δίκτυο. Παρά τα πολλά υποσχόμενα από το ISDN, η ανάπτυξή του εξαρτάται από την ταυτόχρονη ανάπτυξη και αποδοχή άλλων σχετικών μεθόδων και τεχνολογιών. Οι νέες τεχνολογίες επικοινωνιών και πληροφορικής και οι εφαρμογές τους δημιουργούν την ανάγκη για νέες μορφές οργάνωσης και διαχείρισης των λειτουργιών των επιχειρήσεων, ώστε να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν στις συνθήκες που επιβάλλονται από την διεθνοποίηση των αγορών, τις νέες καταναλωτικές αντιλήψεις και κοινωνικές συνθήκες, τις περιβαλλοντολογικές συνθήκες και ανάγκες. 7 http://medlab.cs.uoi.gr/rise/riseoffice/isexamples.htm 25

2.2 Γενικά χαρακτηριστικά 8 Τηλεκπαίδευση Η εξ' αποστάσεως εκπαίδευση μπορεί να ορισθεί ως μια προγραμματισμένη εμπειρία διδασκαλίας/ μάθησης η οποία χρησιμοποιεί πληθώρα νέων τεχνολογιών (βίντεο, τηλεπικοινωνίες, ηλεκτρονικούς υπολογιστές, κλπ.) για να προσομοιώσει την εκπαιδευτική διαδικασία από απόσταση. Περιλαμβάνει εκπαιδευτικές δραστηριότητες οι οποίες επιτρέπουν στους συμμετέχοντες να επιλέξουν το χρόνο, τόπο και ρυθμό μάθησης που ικανοποιεί τις προσωπικές τους ανάγκες και απαιτήσεις. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο η εξ αποστάσεως εκπαίδευση μπορεί να εφαρμοστεί με επιτυχία σε ομάδες επαγγελματιών οι οποίοι ήδη βρίσκονται μέσα στην παραγωγική διαδικασία αλλά χρειάζονται επιπλέον κατάρτιση για να μπορούν να προλαβαίνουν τις εξελίξεις στο χώρο τους. Αλλά και για τους ίδιους επιχειρηματίες είναι σημαντικό να βρουν ένα τρόπο να εκμεταλλεύονται το υπάρχον δυναμικό έτσι ώστε να μειώσουν το κόστος που επιβάλλει μια νέα πρόσληψη. Η εκπαίδευση από απόσταση είναι μία μορφή ελεύθερης εκπαίδευσης στην οποία δεν απαιτείται ο εκπαιδευτής και οι εκπαιδευόμενοι να βρίσκονται στον ίδιο τόπο. Ο εκπαιδευτής επικοινωνεί με τους εκπαιδευόμενους με κάποιο μέσο αμφίδρομης επικοινωνίας σύγχρονης ή ασύγχρονης. Η εκπαίδευση αυτή ονομάζεται και τηλεεπιμόρφωση ή τηλε-εκπαίδευση. Υπάρχουν πολλές μορφές εκπαίδευσης από απόσταση. Κάποιες μορφές κάνουν προσομοίωση της διδασκαλίας που γίνεται μέσα στην τάξη με πλήρη επικοινωνία καθηγητών και μαθητών σε πραγματικό χρόνο, ενώ άλλες μορφές υποστηρίζουν την ανεξάρτητη μάθηση που κατευθύνεται από τον εκπαιδευόμενο. Η μορφή ανεξάρτητης μάθησης με ασύγχρονη επικοινωνία εφαρμόζεται στα περισσότερα συστήματα εκπαίδευσης από απόσταση. 8 www.upnet.gr/async-edu.php Τηλε-Εκπαίδευση, Πηγή: Eastern College, TeleLearning 26

Ένας από τους στόχους της ανοιχτής και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης είναι να παρέχει δυνατότητα πρόσβασης σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης σε άτομα που δεν μπορούν με άλλους τρόπους να συμμετέχουν σε αυτά, λόγω της γεωγραφικής θέσης που κατοικούν ή λόγω ειδικών καταστάσεων (π.χ. εργασία). Άλλος στόχος είναι να μεταδοθούν μαθήματα σε απομακρυσμένες περιοχές στις οποίες δεν μπορούν να μεταβούν οι καθηγητές για να διδάξουν. Στο παρελθόν υπήρχε εκπαίδευση από απόσταση που γινόταν κυρίως δια αλληλογραφίας. Για τον ίδιο σκοπό οι εκπαιδευτές χρησιμοποιούσαν κασέτες ήχου και βιντεοκασέτες που αποστέλλονταν ταχυδρομικά στους εκπαιδευόμενους. Επίσης γινόταν και χρήση καναλιών της τηλεόρασης όπου παρουσιάζονταν σεμινάρια και κύκλοι μαθημάτων με μορφή τηλεοπτικών εκπομπών. Όλα τα μέσα αυτά λέγονται μη αλληλεπιδραστικά διότι δεν υπήρχε η δυνατότητα να απαντήσει άμεσα ο εκπαιδευόμενος. Στη σημερινή εποχή έχουν αναπτυχθεί τα δίκτυα υπολογιστών που προσφέρουν πολλές δυνατότητες αμφίδρομης επικοινωνίας και διευκολύνουν την εκπαίδευση από απόσταση. Όλες οι πληροφορίες που βρίσκονται σε μορφή κειμένων, εικόνας και ήχου μετατρέπονται σε ψηφιακή μορφή. Μέσω του δικτύου υπολογιστών ο εκπαιδευτής μπορεί να αποστείλει τέτοιες πληροφορίες ψηφιακής μορφής στους εκπαιδευόμενους οι οποίοι βρίσκονται σε μακρινές αποστάσεις. Το δίκτυο υπολογιστών είναι ένα μέσο επικοινωνίας σύγχρονης ή ασύγχρονης. Αυτό το μέσο μπορεί να συνδυαστεί και με άλλα μέσα επικοινωνίας όπως είναι η αμφίδρομη τηλεόραση (interactive TV, ITV ) ή η τηλεδιάσκεψη με φωνή (audio) και εικόνα (video) μέσω του Διαδικτύου. Προγράμματα όπως το CU-SeeMe, NetMeeting, ClassPoint μπορούν να χρησιμοποιηθούν για μετάδοση εικόνας και ήχου σε πραγματικό χρόνο. Με το δίκτυο υπολογιστών σε μία τηλεδιάσκεψη πολλών ατόμων μπορούν να γίνονται παρουσιάσεις κειμένων εικόνων, γραφικών και ήχου, να σχεδιάζονται παρουσιάσεις μαθημάτων με πολυμέσα (multimedia courses). Τα πολυμέσα παρουσιάζουν στον υπολογιστή κείμενα, προγράμματα λογισμικού (software), εικόνες video και ήχου και με αυτά μπορεί να σχεδιαστεί εκπαιδευτικό λογισμικό (educational software). Στην 27

εκπαίδευση εξ αποστάσεως χρησιμοποιούνται αυτά τα μέσα επικοινωνίας σε συνδυασμό μεταξύ τους ώστε να υπάρξει όσο το δυνατόν καλύτερη καθοδήγηση των εκπαιδευόμενων. 2.2.1 Χαρακτηριστικά εφαρμογών - Λειτουργίες Εκπαίδευση 9 από απόσταση Σύγχρονη Εκπαίδευση: Απαιτεί την ταυτόχρονη συμμετοχή όλων των εκπαιδευτών και των εκπαιδευόμενων. Η αλληλεπίδραση μεταξύ εκπαιδευτή και εκπαιδευόμενου γίνεται σε "πραγματικό χρόνο", και αφορά τόσο στην ανταλλαγή απόψεων όσο και εκπαιδευτικού υλικού. Η ταυτόχρονη εμπλοκή μπορεί να επιτευχθεί είτε με το να βρίσκονται στον ίδιο χώρο (τάξη κλπ.) είτε με το να είναι διασυνδεδεμένοι μέσω δικτύου που επιτρέπει την ανταλλαγή ήχου ή/ και εικόνας ενώ επιπλέον υπάρχει η δυνατότητα ανταλλαγής αρχείων και ηλεκτρονικού μαυροπίνακα, υλοποιώντας με αυτόν τον τρόπο τη Σύγχρονη Τηλεκπαίδευση. Ασύγχρονη εκπαίδευση: Δεν απαιτεί την ταυτόχρονη συμμετοχή των μαθητών και των εισηγητών. Οι μαθητές δεν είναι ανάγκη να βρίσκονται συγκεντρωμένοι μαζί στον ίδιο χώρο ή την ίδια χρονική στιγμή. Αντίθετα, μπορούν να επιλέγουν μόνοι τους το προσωπικό τους εκπαιδευτικό χρονικό πλαίσιο και να συλλέγουν το εκπαιδευτικό υλικό σύμφωνα με αυτό. Η ασύγχρονη εκπαίδευση είναι περισσότερο ευέλικτη από τη σύγχρονη. Στο είδος αυτό της εκπαίδευσης ανήκει η Αυτοδιδασκαλία, η Ημιαυτόνομη Εκπαίδευση και η Συνεργαζόμενη Εκπαίδευση. 9 www.aua.gr/site/noc/thlekpaideusi Σύγχρονη-ασύγχρονη Τηλε-Εκπαίδευση 28

Διαπροσωπική επικοινωνία Ομάδες χρηστών είναι σε θέση να παρακολουθούν από κοινού ένα μάθημα, να ανταλλάσσουν απόψεις, να επιλύουν προβλήματα, να εκπονούν εργασίες κλπ. Συνεργατική μάθηση με τη βοήθεια υπολογιστών Διαμοίραση εφαρμογών πληροφορικής μεταξύ απομακρυσμένων χρηστών, από κοινού επιμέλεια εγγράφων, επίλυση και διόρθωση ασκήσεων, συνεργασία για την εκπόνηση εργασιών, επίβλεψη της προόδου των εκπαιδευομένων κλπ. H τοπολογία του δικτύου παρουσιάζεται στο ακόλουθο σχήμα: Εικόνα 1: Η τοπολογία του δικτύου της τηλεκπαίδευσης Η Τηλεκπαίδευση υλοποιείται πάνω στο Δημόσιο Δίκτυο ISDN που διασυνδέει τα διάφορα σημεία. Τα σημεία αυτά θα πρέπει να υποστηρίζουν τη διασύνδεση με το δίκτυο ISDN και την πρόσβαση στις υπηρεσίες του. Αυτό επιτυγχάνεται με τον εξοπλισμό κάθε υπολογιστή με ειδική κάρτα ISDN. Συστήματα τηλεκπαίδευσης υλοποιούνται επίσης με χρήση των υπηρεσιών του διαδικτύου και του αντίστοιχου πρωτοκόλλου κυρίως για τη δυνατότητα της ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης. 29

Για το λόγο αυτό οι ISDN συνδέσεις ανάμεσα στον κεντρικό και τους περιφερειακούς κόμβους χρησιμοποιούνται και ως δικτυακές συνδέσεις. Για τη Σύγχρονη τηλεκπαίδευση, εφόσον υπάρχει ανάγκη εξυπηρέτησης πέραν των δύο σημείων επικοινωνίας, είναι απαραίτητη η παροχή της υπηρεσίας "Πολυδιάσκεψης" (MCU - Multipoint Control Unit) η οποία παρέχεται για το χρονικό διάστημα που πραγματοποιείται η τηλεκπαίδευση. Έτσι δίνεται η δυνατότητα διασύνδεσης - ταυτόχρονης εξυπηρέτησης πολλών σημείων. 2.3 Η ΔΙΕΙΣΔΥΣΗ 10 ΤΟΥ INTERNET ΚΑΙ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 2.3.1 Πόσο χρησιμοποιούμε τις νέες τεχνολογίες στην Ελλάδα; Η Ελλάδα συγκαταλέγεται στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τη μικρότερη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών και Internet και τη μεγαλύτερη κινητών τηλεφώνων. Αυτό φαίνεται από τα στοιχεία που εμφανίζει σχετικά πρόσφατη έρευνα της Eurostat. Από τα ευρήματα της ευρωπαϊκής στατιστικής υπηρεσίας για τη διάδοση των νέων τεχνολογιών στις χώρες της ΕΕ, προκύπτει ότι ο αριθμός των προσωπικών υπολογιστών αυξήθηκε κατά 9% το 2001. Οι σκανδιναβικές χώρες, το Λουξεμβούργο και η Ολλανδία εμφανίζουν τα υψηλότερα ποσοστά, ενώ η Ελλάδα (με οκτώ υπολογιστές ανά 100 κατοίκους) και η Πορτογαλία (12%) απέχουν πολύ από τον κοινοτικό μέσο όρο, που φθάνει τους 31 υπολογιστές ανά 100 κατοίκους. Αναφορικά με τους χρήστες Internet, τα υψηλότερα ποσοστά συναντώνται στη Φινλανδία και την Ολλανδία, ενώ η Ελλάδα, η Ισπανία, η Γαλλία και η Ιταλία υπολείπονται κατά πολύ από τον κοινοτικό μέσο όρο (που φθάνει τους 3,4 χρήστες ανά 100 κατοίκους), περιοριζόμενες σε λιγότερο από 2%. Συγκεκριμένα, στην Ελλάδα και την Ισπανία αναλογούν 1,4 χρήστες ανά 100 κατοίκους, στη Γαλλία 1,3 χρήστες και στην Ιταλία 1,2. 10 http://www.telework-mirti.org/, μηνιαίες αναφορές για την τηλε-εργασία σε διάφορες χώρες ανάμεσα τους και η Ελλάδα 30

Σύμφωνα με την ίδια έρευνα, όσον αφορά τη χρήση κινητών τηλεφώνων, η Ελλάδα βρίσκεται ψηλά στη λίστα των χωρών με τις περισσότερες συνδέσεις, με 75,4 ανά 100 κατοίκους, τη στιγμή που ο κοινοτικός μέσος όρος φθάνει το 73,%. Προηγούνται το Λουξεμβούργο (98%), η Ιταλία, η Αυστρία, η Σουηδία και η Φινλανδία (με 84 συνδέσεις στους 100 κατοίκους). Έπονται η Γερμανία (με 68%) και η Γαλλία (με 63 συνδέσεις ανά 100 κατοίκους). Παλαιότερη έρευνα του ευρωβαρομέτρου, που διεξήχθη για την Κομισιόν το 2000, εμφανίζει το 15% των Ελλήνων να διαθέτει ηλεκτρονικό υπολογιστή στο σπίτι, επί συνόλου 35% στις χώρες της ΕΕ. Σύμφωνα με την ίδια έρευνα, το 6% των Ελλήνων διαθέτει σύνδεση Internet στο σπίτι, όταν στην Ευρώπη ο μέσος όρος βρίσκεται στο 18%. Το 2000, κάτοχοι κινητού τηλεφώνου εμφανίζονται να είναι 52 στους 100 Έλληνες, πολύ κοντά στο 55% του μέσου όρου στην ΕΕ. Έρευνα του ευρωβαρομέτρου για την Κοινωνία της Πληροφορίας στην Ευρώπη, που διεξήχθη το 1999, έδειχνε ότι το 12,2% των Ελλήνων διέθετε υπολογιστή, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για σύνδεση με το Διαδίκτυο ήταν 2,9%. 2.3.2 Η έρευνα για την Κοινωνία της Πληροφορίας Η έρευνα για τις νέες τεχνολογίες και την Κοινωνία της Πληροφορίας στην Ελλάδα πραγματοποιήθηκε το 2002 και αφορά στο γενικό πληθυσμό της χώρας. Τα αποτελέσματα της έρευνας δείχνουν ότι η χρήση Internet στον πληθυσμό αυξήθηκε σχεδόν 10 ποσοστιαίες μονάδες έναντι του 2001 (19,3% έναντι 10,15%). Επίσης φαίνεται ότι ένα στα τρία νοικοκυριά κατέχει ηλεκτρονικό υπολογιστή, ενώ δύο στα δεκαπέντε νοικοκυριά έχουν σύνδεση στο Διαδίκτυο. Η χρήση υπολογιστή, Internet και κινητής τηλεφωνίας το 2002 παρουσίασε εντυπωσιακό ρυθμό αύξησης έναντι του 2001. Ένας στους τρεις Έλληνες χρησιμοποιεί Η/Υ, ένας στους πέντε συνδέεται στο Internet, ενώ σχεδόν επτά στους δέκα διαθέτουν κινητό τηλέφωνο) 31

2.4 Χρήση του 11 Internet Σύμφωνα με την Εθνική Έρευνα για τις Νέες Τεχνολογίες και την Κοινωνία της Πληροφορίας 2002, οι Έλληνες χρησιμοποιούν το Internet στις εξής δραστηριότητες: Αποστολή μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (email). Αναζήτηση πληροφοριών για προϊόντα και υπηρεσίες. Ψυχαγωγία. Ενημέρωση (ειδήσεις, καιρός, αθλητικά κλπ.). Αγορές προϊόντων και υπηρεσιών. Άλλες εφαρμογές (τραπεζικές συναλλαγές, υπηρεσίες Δημοσίου κλπ.). 11 http://www.go-online.gr Τηλε-Εργασία γενικά 32

Από τα αποτελέσματα των παραπάνω ερευνών συμπεραίνεται ότι οι δείκτες χρήσης του Διαδικτύου παρουσιάζουν σημαντικές διαφοροποιήσεις για ομάδες διαφορετικών δημογραφικών χαρακτηριστικών. Ειδικότερα εξετάστηκαν δείκτες χρήσης κατά: Φύλο. Ηλικία. Επίπεδο εκπαίδευσης. Επίπεδο εισοδήματος. Γεωγραφική περιοχή και βαθμό αστικοποίησης (αστική, ημιαστική, αγροτική). Οικονομικά ενεργό πληθυσμό κατά κλάδο οικονομικής δραστηριότητας και κατά μέγεθος της επιχείρησης απασχόλησης. 33

2.5 Έρευνα και 12 γενικά συμπεράσματα Τα ευρήματα της έρευνας οδηγούν στα εξής γενικά συμπεράσματα: Η χρήση Internet στον πληθυσμό αυξήθηκε σχεδόν 10 ποσοστιαίες μονάδες έναντι του 2001 (19,3% έναντι 10,15%). Ένα στα τρία νοικοκυριά κατέχει υπολογιστή, ενώ δύο στα δεκαπέντε νοικοκυριά έχουν σύνδεση Internet. Η χρήση υπολογιστή και Internet παρουσίασε ανοδική πορεία σε όλες τις γεωγραφικές περιφέρειες της Ελλάδας και τις διαφορετικές ομάδες πληθυσμού. Συνολικά, για το 2002 παρατηρείται τάση μείωσης του ψηφιακού χάσματος. Η χρήση υπολογιστή και Internet εξαπλώνεται στο σπίτι, στην εργασία, στο σχολείο και σε άλλους χώρους, ενώ αυξάνεται και ο αριθμός των διαφορετικών εφαρμογών τις οποίες υιοθετούν οι χρήστες. Η εκπαίδευση και οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις αναδεικνύονται και εξακολουθούν να παραμένουν κρίσιμοι χώροι δράσης για την αύξηση της ανταγωνιστικότητας της χώρας. Ένας στους τρεις Έλληνες σήμερα χρησιμοποιεί υπολογιστή, ένας στους πέντε συνδέεται στο Internet, ενώ σχεδόν επτά στους δέκα διαθέτουν κινητό τηλέφωνο. Το ποσοστό των χρηστών υπολογιστή που διαθέτει και Internet αυξήθηκε στο 67% το 2002, έναντι 50% το 2001. Υστέρηση διείσδυσης των νέων τεχνολογιών παρατηρείται στις πολύ μικρές επιχειρήσεις (1-5 άτομα) σε σχέση µε τις μεγαλύτερες. Η χρήση του Διαδικτύου είναι μεγαλύτερη από άτομα που απασχολούνται στο χρηματοοικονομικό κλάδο µε ποσοστό 53,8% (26,5% το 2001). Στον τομέα της Εκπαίδευσης το ποσοστό χρήσης φθάνει το 32,3% (30% το 2001). Υστερούν σημαντικά οι κλάδοι της Γεωργίας, Αλιείας και Κτηνοτροφίας, µε ποσοστό 2,4% έναντι του 0,1% το 2001. 12 http://www.teleworking2000.com/telework.htm Τηλε-Εργασία στην Ελλάδα 34

2.5.1 Ηλικίες 13 χρηστών Ως πλέον δυναμικοί χρήστες υπολογιστών και Διαδικτύου εμφανίζονται άτομα νέων ηλικιών (15-24), ενώ σημαντικό μερίδιο καταλαμβάνουν και ακόμη μικρότερες ηλικίες. Επιχειρήσεις (και δη μικρομεσαίες) οι οποίες απευθύνονται σε αυτές τις ηλικίες αξίζει να εστιάσουν την προσοχή τους στα εξής: Η ηλικιακή κατηγορία 15-24 χρησιμοποιεί υπολογιστή και Internet περισσότερο από κάθε άλλη ηλικιακή ή άλλη κατηγορία του πληθυσμού. Το 2002, έξι στους δέκα νέους της κατηγορίας αυτής χρησιμοποιούν υπολογιστή, ενώ πέντε στους έντεκα συνδέονται στο Internet. Για τους φοιτητές τα αντίστοιχα ποσοστά είναι οκτώ στους δέκα και έξι στους έντεκα. Δύο στα δεκατρία παιδιά ηλικίας 5-9 ετών χρησιμοποιούν υπολογιστή. Πέντε στα έντεκα παιδιά ηλικίας 10-14 ετών χρησιμοποιούν Η/Υ, και τέσσερα στα έντεκα συνδέονται στο Internet. 13 http://www.teleworking2000.com/telework.htm Τηλε-Εργασία στην Ελλάδα 35

Η χρήση του Διαδικτύου περιορίζεται αρκετά στην τρίτη ηλικία, ενώ τον περισσότερο χρόνο αφιερώνουν τα νεαρά άτομα ηλικίας 15-24 ετών σε ποσοστό 44,4% (20,2% το 2001). Επίσης, στην έρευνα του 2002 η ηλικιακή κατηγορία των 10-14 ετών χρησιμοποιεί το Internet σε ποσοστό 16,9%. 2.5.2 Μορφωτικό επίπεδο και εισόδημα Υψηλό μορφωτικό επίπεδο και υψηλό μηνιαίο εισόδημα ισοδυναμεί με συχνότερη χρήση του Διαδικτύου. Ωστόσο, παρατηρείται αύξηση σε όλες τις εισοδηματικές κλίμακες. Ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός χρησιμοποιεί το Internet σε ποσοστό 23,7%. Αναλυτικά: Κύριοι χρήστες του Internet είναι άτομα µε υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης και κυρίως φοιτητές. Αύξηση παρατηρείται και στους χρήστες της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Μολονότι το 2001 η διαφοροποίηση κατά φύλο στη χρήση Η /Υ και Internet δεν είναι τόσο σημαντική (το 12% των ανδρών και 8,3% των γυναικών), το 2002 σημειώνεται διαφοροποίηση: χρήση του Internet κάνει πλέον το 24,3% των ανδρών, ενώ στις 36

γυναίκες το ποσοστό φθάνει μόλις το 14,6%. Παρόμοια τάση παρουσιάζεται και στην ΕΕ. Η σύνδεση στο Διαδίκτυο επηρεάζεται από το μηνιαίο οικογενειακό εισόδημα. Νοικοκυριά µε υψηλότερα μηνιαία εισοδήματα παρουσιάζουν και τους υψηλότερους δείκτες χρήσης Internet. Πάντως, στην έρευνα του 2002 παρατηρείται αύξηση σε όλες τις εισοδηματικές κλίμακες. Το 2002 ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός χρησιμοποιεί το Διαδίκτυο σε ποσοστό 23,7% (14,5% το 2001). Τα υψηλότερα ποσοστά παρουσιάζουν οι εργαζόμενοι στο Δημόσιο, ακολουθούν οι εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα, ενώ τα μικρότερα ποσοστά εμφανίζουν οι αυτοαπασχολούμενοι. 37

2.5.3 Τρόπος 14 και συχνότητα χρήσης Διασκέδαση, εργασία, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, αναζήτηση γενικών αλλά και εξειδικευμένων πληροφοριών, καθώς επίσης και αγορά προϊόντων και διαφόρων τύπων συναλλαγές, είναι οι βασικότεροι λόγοι χρήσης υπολογιστή και Διαδικτύου για τους Έλληνες: Τρεις στους έντεκα Έλληνες δηλώνουν ως κυριότερο λόγο χρήσης Η/Υ τη διασκέδαση και την ψυχαγωγία, τρεις στους δώδεκα την εργασία και τρεις στους δεκατέσσερις χρήστες το Internet και το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο. Από όσους χρησιμοποιούν υπολογιστή κυρίως για εργασία, οι τέσσερις στους δέκα δηλώνουν ότι χρησιμοποιούν Η/Υ για εργασία και στο σπίτι, ενώ µόνο ένας στους δέκα δηλώνει ότι χρησιμοποιεί το Διαδίκτυο για να στείλει την εργασία που κάνει στο σπίτι σε άλλο χώρο εργασίας, σε συνεργάτες ή σε πελάτες. Από τους Έλληνες που χρησιμοποιούν Η/Υ, ο ένας στους δύο κάνει καθημερινή χρήση. Ο μέσος όρος ωρών χρήσης Η/Υ την εβδομάδα στο σύνολο των χρηστών ανέρχεται σε 14,2 ώρες. 14 http://www.go-online.gr/ebusiness/tutorials/article.html Πηγή Lawnet Δεκέμβριος 2004 Τηλε-Εργασία 38

Δύο στους δέκα χρήστες δηλώνουν ως κυριότερο λόγο χρήσης το email, ενώ το ίδιο περίπου ποσοστό δηλώνει ως κύριο λόγο την αναζήτηση πληροφοριών για προϊόντα και υπηρεσίες ή ψυχαγωγία. Δύο στους δεκαπέντε δηλώνουν κύριο λόγο χρήσης την ενημέρωση (ειδήσεις, καιρός, αθλητικά). Ένας στους 62 δηλώνει ως κύριο λόγο χρήσης τις αγορές προϊόντων και υπηρεσιών, ενώ στα ίδια επίπεδα βρίσκονται εφαρμογές όπως τραπεζικές συναλλαγές, χρήση υπηρεσιών Δημοσίου κλπ. Από τους Έλληνες που χρησιμοποιούν Internet, τρεις στους έντεκα κάνουν καθημερινή χρήση. Ο μέσος όρος διάρκειας σύνδεσης την εβδομάδα στο σύνολο των χρηστών ανέρχεται σε 6,3 ώρες. 39

Με τη συνεργασία: eone.gr 2.6 Εμπόδια στη χρήση Η/Υ και Διαδικτύου Μειώνεται συνεχώς ο αριθμός των Ελλήνων που δεν διαθέτει υπολογιστή. Από τα νοικοκυριά που δεν κατέχουν Η/Υ σήμερα, ένα στα δώδεκα εκδήλωσε την πρόθεση απόκτησης Η/Υ μέσα στο επόμενο εξάμηνο, ενώ από όσους δεν έχουν σύνδεση Internet, ένας στους δέκα εκδήλωσε την πρόθεση απόκτησης σύνδεσης μέσα στο επόμενο εξάμηνο. Αναλυτικά τα στοιχεία: Έξι στους δέκα Έλληνες που δεν χρησιμοποιούν υπολογιστή δηλώνουν ως κύριο λόγο ότι δεν το χρειάζονται ή ότι δεν τους ενδιαφέρει, ενώ τρεις στους δέκα απαντούν ότι δεν έχουν ασχοληθεί ποτέ µε Η/Υ. Βασικοί ανασταλτικοί παράγοντες σε αυτή τη φάση δεν φαίνεται να είναι κάποιου είδους τεχνοφοβία ή το κόστος αλλά κυρίως η άγνοια ή η έλλειψη κατάλληλων εφαρμογών που θα μπορούσαν να προσελκύσουν το ευρύ κοινό. Στην παρουσίαση εναλλακτικών κινήτρων που θα μπορούσαν να τους ωθήσουν στη χρήση Η/Υ, σχεδόν έξι στους δέκα Έλληνες απάντησαν ότι τίποτα δεν θα τους έκανε να ενδιαφερθούν. 40

Από όσους χρησιμοποιούν υπολογιστή αλλά όχι Internet, τρεις στους δέκα απάντησαν ως κύριο λόγο µη χρήσης την απουσία σύνδεσης. Πέντε στους δέκα ανέφεραν είτε ότι δεν το χρειάζονται, είτε ότι δεν τους ενδιαφέρει, είτε ότι δεν έχουν ασχοληθεί ποτέ µε αυτό. Οι χρήστες Η/Υ που δεν χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο φαίνεται να παρουσιάζουν παρόμοια στάση µε αυτή των µη χρηστών Η/Υ. Δέκα στους έντεκα από όσους χρησιμοποιούν υπολογιστή αλλά όχι Internet εκδήλωσαν θετική προδιάθεση στην παρουσίαση εναλλακτικών κινήτρων που θα τους ωθούσαν στη σύνδεσή τους με το Διαδίκτυο. Ένας στους δέκα δήλωσε ως κύριο λόγο τη χρήση email, ενώ περίπου τρεις στους δέκα ανέφεραν την ενημέρωση ή την αναζήτηση πληροφοριών. Από τα νοικοκυριά που δεν κατέχουν Η/Υ σήμερα, ένα στα δώδεκα εκδήλωσε την πρόθεση απόκτησης Η/Υ μέσα στο επόμενο εξάμηνο, γεγονός που μπορεί να έχει αποτέλεσμα την αύξηση κατοχής Η/Υ στα νοικοκυριά κατά 8 ποσοστιαίες μονάδες μέσα σε ένα µόνο εξάμηνο (από 29% στο 37% των νοικοκυριών). Από τα νοικοκυριά που δεν διαθέτουν σύνδεση Internet σήμερα, ένα στα δέκα εκδήλωσε την πρόθεση απόκτησης σύνδεσης μέσα στο επόμενο εξάμηνο, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει στην αύξηση συνδέσεων στα νοικοκυριά κατά 9 ποσοστιαίες μονάδες μέσα σε ένα µόνο εξάμηνο (από 13,4% σε 22%). 41

2.7 Είδος σύνδεσης και 15 κινητή τηλεφωνία Είδοςσύνδεσης Σημαντικό το ενδιαφέρον για γρήγορο Διαδίκτυο. Η έλευση του ADSL ικανοποιεί την ανάγκη αυτή αλλά και ωθεί στη μεγαλύτερη διείσδυση του Internet στην ελληνική κοινωνία. Τα ελληνικά νοικοκυριά συνδέονται στο σήμερα σχεδόν αποκλειστικά µέσω απλής τηλεφωνικής γραμμής (dial-up): το 78,4% συνδέεται µε απλή τηλεφωνική σύνδεση και το 19,4% µε ISDN. Τα νοικοκυριά που δηλώνουν ευρυζωνική πρόσβαση (ADSL) είναι μόλις 2,7%, ποσοστό που υστερεί σημαντικά από τον αντίστοιχο µέσο όρο της EΕ (10% το 2002). Το 53% των νοικοκυριών που διαθέτουν Internet σήμερα δήλωσε ότι ενδιαφέρεται αρκετά έως πολύ για σύνδεση σε ταχύτητες μεγαλύτερες του ISDN. 15 http://www.e-businessforum.gr/index.php?op=modload&modname Εφαρμογές και υπηρεσίες δικτύων κινητής τηλεφωνίας 3 ης γενιάς 3G 42

2.8 Κινητή τηλεφωνία. Όπως είναι αναμενόμενο, οι Έλληνες χρησιμοποιούν και ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για τις υπηρεσίες κινητής τηλεφωνίας. Πολυμεσικές εφαρμογές (multimedia) και υπηρεσίες Internet μέσω τηλεφώνου έχουν σταθερή άνοδο στις προτιμήσεις: 2,2% των χρηστών κινητού τηλεφώνου χρησιμοποιεί και υπηρεσίες WAP (το αντίστοιχο ποσοστό ήταν μικρότερο της μονάδας το 2001). Τα τελευταία χρόνια έχουν παρατηρηθεί ραγδαίες εξελίξεις στις τεχνολογίες κινητής και ασύρματης επικοινωνίας με κορυφαία αυτή της έναρξης λειτουργίας των δικτύων 3ης γενιάς (3G). Η νέα τεχνολογία UMTS (Universal Mobile Telecommunication System) έρχεται να συμπληρώσει, να βελτιώσει και να επεκτείνει τις δυνατότητες επικοινωνίας των συνδρομητών κινητής τηλεφωνίας. Τα δίκτυα 3G αναμένεται να βελτιώσουν τις ήδη υπάρχουσες υπηρεσίες και να αλλάξουν το τοπίο της νέας ψηφιακής οικονομίας. Ήδη οι υπηρεσίες φωνής και δεδομένων που προσφέρονται από τα δίκτυα GSM/GPRS (2G/2.5G) επεκτείνονται με νέες υπηρεσίες και εφαρμογές όπως: εφαρμογές πολυμέσων, πλοήγηση σε ιστοσελίδες και μεταφορά δεδομένων. Αυτές οι αλλαγές έχουν επιφέρει μεγαλύτερη κίνηση δεδομένων για τις εταιρίες κινητής 43

τηλεφωνίας, και ικανοποιούν τις απαιτήσεις για πληροφόρηση ή διασκέδαση πολλών χρηστών του Διαδικτύου. Παρόλα αυτά η συνεχώς αυξανόμενη ζήτηση νέων υπηρεσιών καθώς επίσης και χαρακτηριστικά που εκτιμούν οι χρήστες όπως αξία που τους προσφέρει, ευκολία χρήσης και κόστος χρήσης καθιστά αναγκαία τη μετάβαση σε ένα πιο εξελιγμένο δίκτυο ικανό να προσφέρει μια πλειάδα νέων υπηρεσιών. Η εμφάνιση της τεχνολογίας 3G παρουσιάζει μεγάλο ερευνητικό ενδιαφέρον αναφορικά με τις εφαρμογές που μπορούν να εκμεταλλευτούν τα προηγμένα χαρακτηριστικά της. Εφαρμογές όπως η επικοινωνία με εικόνα και ήχο ταυτόχρονα, το ηλεκτρονικό εμπόριο, η αποστολή μηνυμάτων πολυμέσων, υπηρεσίες πλοήγησης/εντοπισμού θέσης, η αποστολή και λήψη αρχείων δεδομένων, μουσικών κομματιών κλπ, η προσφορά περιεχομένου που προσαρμόζεται στα ενδιαφέροντα του κάθε χρήστη, η εκπομπή σε πραγματικό χρόνο ψηφιοποιημένων τηλεοπτικών προγραμμάτων είναι μερικά παραδείγματα. Οι Έλληνες ενδιαφέρονται αρκετά έως πολύ για τις υπηρεσίες κινητής τηλεφωνίας νέας γενιάς: τρεις στους δέκα Έλληνες για πληροφορίες γεωγραφικής θέσης µέσω συστήματος GPS, τρεις στους δεκατρείς Έλληνες για αποστολή και λήψη φωτογραφιών και ήχου EMS (ποσοστό το οποίο έχει αυξηθεί δραματικά από την περίοδο που διεξήχθη η έρευνα) και υπηρεσίες εικονο-τηλεδιάσκεψης. Περίπου επτά στους δέκα δήλωσαν ότι θεωρούν το κινητό τηλέφωνο αρκετά έως πολύ σημαντικό για τους ίδιους προσωπικά. Αναλυτικά τα αποτελέσματα της έρευνας για το σύνολο του πληθυσμού στην Ελλάδα πάνω από 15 ετών: Χρήση Η/Υ στο γενικό πληθυσμό > 15 ετών: 2002: 28,9% => 2.552.987 Χρήστες (+/- 1,8) 2001: 20,0% => 1.766.773 Χρήστες (+/- 1,0) Μέσος όρος ορών χρήσης Η /Υ: 2002: 14,2 ώρες την εβδομάδα 44

Χρήση Internet στο γενικό πληθυσμό > 15 ετών: 2002: 19,3% => 1.704.936 Χρήστες (+/- 1,6) 2001: 10,1% => 892.220 Χρήστες (+/- 0,8) Μέσος όρος ορών χρήσης Internet: 2002: 6,3 ώρες την εβδομάδα Ποσοστό χρηστών Internet στο σύνολο των χρηστών Η/Υ: 2002: 66,8% 2001: 50,0% Κατοχή προσωπικού κωδικού e-mail: 2002: 12,5% => 1.104.233 κωδικοί (+/- 1,3) 2001: 6,2% => 551.233 κωδικοί (+/- 0,6) Κατοχή προσωπικής συνδρομής στο Internet: 2002: 9,2% => 812.716 συνδρομές (+/- 1,1) 2001: 5,4% => 475.262 συνδρομές (+/-0,6) Kατοχή Η /Υ στα νοικοκυριά: 2002: 29,2% => 935.520 Νοικοκυριά (+/- 1,8) Kατοχή σύνδεσης Internet στα νοικοκυριά: 2002: 13,4% => 429.314 Συνδέσεις (+/- 1,3) Ποσοστό συνδέσεων Internet στο σύνολο των νοικοκυριών µε κατοχή H/Y: 2002: 45,9% Κατοχή κινητού τηλεφώνου: 2002: 63,6% => 5.574.169 κάτοχοι (+/- 1,9 ) 2001: 49,8% => 4.399.265 κάτοχοι (+/- 1,3 ) 45

Χρήση υπηρεσιών SMS 2002: 74,7% των κατόχων κινητού Χρήση υπηρεσιών WAP 2002: 2,2% των κατόχων κινητού, 1,4% του πληθυσμού => 123.674 χρήστες WAP 2.9 Ηλεκτρονικό Επιχειρείν Το ηλεκτρονικό επιχειρείν (e-business), αποτελεί έννοια ευρύτερη από το ηλεκτρονικό εμπόριο και αναφέρεται στην αυτοματοποίηση των λειτουργιών μιας επιχείρησης µε τη χρήση δικτύων (Intranet, Extranet, Internet), καθώς και µε τη διαχείριση των σχέσεων µε τον πελάτη (Customer Relation Management), 16 τη διαχείριση αποθεμάτων και παραγγελιών (Supply Chain Management) και την ολοκληρωμένη διαχείριση των επιχειρηματικών πόρων (Enterprise Resource Planning). Οι τρεις βασικές κατηγορίες ηλεκτρονικών συναλλαγών είναι: 1. Ηλεκτρονικές συναλλαγές επιχειρήσεων µε καταναλωτές, Business-to-Consumer. Οι πέντε χώρες που εμφανίζουν τις υψηλότερες επιδόσεις σε αυτού του είδους τις συναλλαγές είναι οι ΗΠΑ (33% του πληθυσμού ψωνίζει online), ενώ ακολουθούν η Γερμανία, η Βρετανία, η Κορέα και η Νορβηγία. Στην Ευρώπη µόνο ένας στους πέντε χρήστες Internet αγοράζει προϊόντα online. 2. Ηλεκτρονικές συναλλαγές μεταξύ επιχειρήσεων, Business-to-Business. 3. Ηλεκτρονικές συναλλαγές μεταξύ επιχειρήσεων και κράτους, Business-to- Government. Οι συναλλαγές τόσο μεταξύ επιχειρήσεων όσο και μεταξύ επιχειρήσεων και καταναλωτών παρουσιάζουν αυξητική τάση στην Ελλάδα. Ολοένα περισσότερες μικρομεσαίες επιχειρήσεις το αντιλαμβάνονται και έχουν πλέον παρουσία στο Διαδίκτυο, το οποίο και δείχνουν να αξιοποιούν πέραν της απλής παρουσίας τους σε αυτό, συναλλασσόμενες είτε μεταξύ τους είτε με το κοινό. Οι καταναλωτές, από την πλευρά τους, έχουν αρχίσει να δείχνουν ενδιαφέρον -το οποίο καταγράφεται από την 16 http://www.go-online.gr/ebusiness/specials/article.html?article_id=125 46

πληθώρα διαδικτυακών συναλλαγών- και εμπιστοσύνη στην ασφάλεια των online αγορών. Σημαντικοί παράγοντες για τη διείσδυση του ηλεκτρονικού εμπορίου και του ηλεκτρονικού επιχειρείν εν γένει είναι η ασφάλεια και η αξιοπιστία. Σύμφωνα µε τα αποτελέσματα της Εθνικής Έρευνας για τις Νέες Τεχνολογίες και την Κοινωνία της Πληροφορίας το 2002: Το 37,9% των Ελλήνων θεωρεί την πληροφόρηση µέσω του Internet αξιόπιστη σε μεγάλο βαθμό. Το 28,9% θεωρεί ότι υπάρχει πολύ μεγάλος βαθμός κινδύνου να διαρρεύσουν προσωπικά δεδομένα, ενώ το 27,9% απλώς μεγάλος. Τα στοιχεία δείχνουν ότι οι Έλληνες δεν είναι ακόμη εξοικειωμένοι µε το ηλεκτρονικό εμπόριο. Ωστόσο, παρατηρείται μια σταδιακή αύξηση στους online αγοραστές, σύμφωνα µε τα αποτελέσματα της έρευνας της ICAP Consulting, που διεξήχθη τον Απρίλιο του 2002. Από δείγμα περίπου 2.000 ατόμων προέκυψε ότι περίπου το 11,5% των χρηστών του Internet, κυρίως ηλικίας 24-55 ετών, εμπιστεύεται το Διαδίκτυο για τις αγορές του. 2.10 Νέες τεχνολογίες 17 επικοινωνίας: τηλεκπαίδευση και τηλεεργασία Το παρόν κείμενο αναφέρεται στις δυνατότητες που παρέχουν οι νέες τεχνολογίες επικοινωνίας και στα πλεονεκτήματα που μπορούν να προσδώσουν στην οργάνωση και λειτουργία μιας επιχείρησης καθώς και στην ανάλυση των όρων "τηλεκπαίδευση" και "τηλε-εργασία". Η ραγδαία εξέλιξη των τηλεπικοινωνιών και οι αλλαγές που επέφεραν οι νέες τεχνολογίες στο επιχειρηματικό γίγνεσθαι, καθιστούν αναγκαία την ενσωμάτωση νέων υποδομών και οργανωτικών μοντέλων από όλες τις σύγχρονες επιχειρήσεις. Η ανάγκη για συνεχή εκπαίδευση του προσωπικού γίνεται σήμερα όλο και πιο επιβεβλημένη. Πολλές φορές, επίσης, ο ανταγωνισμός επιβάλλει τη δυναμική ενσωμάτωση στο δυναμικό μιας 18 επιχείρησης εξειδικευμένου προσωπικού στα πλαίσια ενός 17 www.pi-schools.gr Τηλε-Εκπαίδευση, http://teleworking.gr Τηλε -Εργασία εφαρμογές Τηλε -Εργασία 18 http://www.go-online.gr/ebusiness/specials/article.html?article_id=192 47

συγκεκριμένου έργου. Η εφαρμογή μοντέλων για εξ' αποστάσεως κατάρτιση και εργασία είναι πλέον ένα γεγονός που μπορεί να δώσει λύση στα πιο πάνω προβλήματα και να επιφέρει σημαντικά πλεονεκτήματα τόσο για τον εργαζόμενο όσο και για την επιχείρηση. Στη σύγχρονη επιχειρηματική δραστηριότητα, η σωστή διαχείριση των διαφαινόμενων αλλαγών και των νέων προκλήσεων που επιβάλλει ο ανταγωνισμός, η συνεχής εξέλιξη των επιχειρηματικών μοντέλων, είναι μια μεγάλη πρόκληση. Λιγότερο από δέκα χρόνια πριν, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν ήταν μια ενιαία αγορά όπως είναι σήμερα. Υπήρχαν ακόμη διάφοροι μηχανισμοί που προστάτευαν τις βιομηχανίες των κρατών-μελών τόσο από ανταγωνιστές προερχόμενους από κράτη-μέλη όσο και από ανταγωνιστές από άλλα κράτη. Από το 1992 και μετά όμως ο κόσμος βιώνει τη μετάβαση σε μια ενοποιημένη αγορά - βάσει και των αποφάσεων του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (World Trade Organization). Στη σημερινή πραγματικότητα, δεν υπάρχει μόνο μια ενιαία ευρωπαϊκή αγορά χωρίς σύνορα αλλά και μια παγκόσμια αγορά η οποία δεν έχει φραγμούς και περιορισμούς παρά μόνο σε εξαιρετικές και ιδιάζουσες περιπτώσεις. Το γεγονός αυτό οδήγησε στην ένταση του ανταγωνισμού και στην αύξηση των πιέσεων της αγοράς. Οι εταιρίες δεν μπορούν πια να βασίζονται μόνο στη τοπική αγορά αφού ο διεθνής ανταγωνισμός επιβάλλει την επέκτασή τους και σε άλλες αγορές ανά την υφήλιο. Όλες αυτές οι αλλαγές πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη από τις επιχειρήσεις οι οποίες καλούνται να δημιουργήσουν νέες οργανωτικές δομές και πιο ευμετάβλητες συνθήκες εργασίας. Οι εργαζόμενοι πλέον επιβάλλεται να έχουν πολλαπλές δεξιότητες και να είναι ικανοί να εκμεταλλευτούν τις αυξημένες δυνατότητες που προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες. Το γεγονός αυτό, βέβαια, έχει ως συνέπεια 19 την ανάγκη δημιουργίας υποδομών τόσο 19 http://www.wto.org 48

για τη συνεχόμενη εκπαίδευση του προσωπικού μέσα από τη εσωτερική δομή μιας επιχείρησης, όσο και για την εξ αποστάσεως εκμετάλλευση των δυνατοτήτων ιδιαίτερα εξειδικευμένων ατόμων. 2.10.1 Παρεχόμενες υπηρεσίες στο εξωτερικό και στην Ελλάδα Τα περισσότερα ανώτατα ιδρύματα των Η.Π.Α παρέχουν τόσο υπηρεσίες αμφίδρομης (teleconferencing) όσο και μονόδρομης οπτικοακουστικής επικοινωνίας (web casting) για τηλεκπαίδευση. Αντίθετα, στην Ευρώπη, π.χ., Αγγλία, Γερμανία, Ισπανία, έχει μόλις αρχίσει η οργάνωση σε κάθε χώρα ενός πλέγματος αιθουσών τηλεκπαίδευσης. Οι αίθουσες τηλεκπαίδευσης και γενικότερα οι υπηρεσίες σύγχρονης τηλεκπαίδευσης παρέχονται και διαχειρίζονται από τα Γραφεία Υποστήριξης Εκπαίδευσης και αποτελούν ένα μέρος μόνο των υπηρεσιών υποστήριξης εκπαίδευσης. Άλλες υπηρεσίες πέραν της τηλεδιασκέψεων και του web casting είναι: η τεχνική υποστήριξη του οπτικοακουστικού εξοπλισμού των αιθουσών η παραγωγή video η ψηφιοποίηση video η αναπαραγωγή video η εικονογραφία κατά απαίτηση (Video on Demand) η ασύγχρονη τηλεκπαίδευση Στη χώρα μας, υπάρχουν ειδικά διαμορφωμένοι και εξοπλισμένοι χώροι τηλεκπαίδευσης σε τέσσερα τουλάχιστον ιδρύματα (ΑΠΘ, ΕΚΠΑ, ΕΜΠ, ΟΠΑ) ενώ είναι σε εξέλιξη η δημιουργία μίας τέτοιας αίθουσας τηλεκπαίδευσης σε κάθε ανώτατο ίδρυμα στα πλαίσια της Πρόσκλησης 7 της ΚτΠ και του ΥΠΕΠΘ. Μετά το τέλος αυτής της δράσης θα είναι σε λειτουργία ένα βασικό πλέγμα αιθουσών τηλεκπαίδευσης το οποίο θα μπορεί να υποστηρίξει οριζόντιες εκπαιδευτικές δράσεις, τόσο για τις ανάγκες της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην χώρα μας όσο και άλλες εκπαιδευτικές ανάγκες. 49

Σε συντονιστικό επίπεδο 20, ήδη υφίσταται (α) μηχανισμός διάχυσης της απαραίτητης τεχνογνωσίας για το σχεδιασμό χώρων για τη σύγχρονη τηλεκπαίδευση με τη μορφή παροχής τεχνικών συμβουλών, καθώς και (β) μηχανισμός κεντρικού συντονισμού όπου και όταν αυτό απαιτείται, μέσω του GUnet και του έργου Διαπανεπιστημιακό Δίκτυο Τηλεκπαίδευσης. 20 www.gunet.gr, www.teleteaching.gr 50

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 o Η ΤΗΛΕ-ΕΡΓΑΣΙΑ ΩΣ ΤΟ ΝΕΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ 3.1 Ορισμός 21 της Τηλε-Εργασίας Τηλε-εργασία είναι η χρήση της τηλεπικοινωνιακής υποδομής για την πραγματοποίηση εργασιακών δραστηριοτήτων μακριά από τους παραδοσιακούς χώρους εργασίας και για κάποιο μεγάλο χρονικό διάστημα. Η «ηλεκτρονική» εργασία πραγματοποιείται στο σπίτι ή σε άλλους χώρους τηλε-εργασίας χρησιμοποιώντας κατά βάση τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες για την επικοινωνία του τηλε-εργαζόμενου με τον εργοδότη του ή με τους πελάτες. Αυτό σημαίνει ότι οι τηλέ-εργαζόμενοι μπορούν να εργάζονται για μια εταιρία ή ελεύθερα για κάποιους πελάτες. Η τηλε-εργασία είναι ένας καινούργιος εναλλακτικός τρόπος εργασίας, ο οποίος έχει γνωρίσει σημαντική ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια. Η ανάπτυξη και η εξέλιξή της οφείλεται στην βελτίωση της ποιότητας των υπολογιστών, στην μείωση κόστους των εφαρμογών, του υλικού και στην εξέλιξη των τηλεπικοινωνιακών συστημάτων. Όπως αναφέρθηκε και στον ορισμό, οι τηλε-εργαζόμενοι μπορούν να εργάζονται είτε στο σπίτι είτε σε κέντρα τηλε-εργασίας (telecottages ή telecenters). Στα κέντρα αυτά είναι δυνατόν να συναντήσουμε και ομάδες τηλε-εργαζομένων, όχι μόνο ένα άτομο. Στα κέντρα αυτά γίνεται ηλεκτρονική επεξεργασία δεδομένων καθώς και ανταλλαγή διαφόρων πληροφοριών με τις εταιρείες. Τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται στα κέντρα αυτά είναι τα γνωστά σε όλους modem, printer, PC s κ.α. Ακόμη πρέπει να αναφέρουμε ότι το πιο απαραίτητο στην υποδομή ενός κέντρου τηλε-εργασίας είναι η ύπαρξη κάποιου τηλεπικοινωνιακού δικτύου, έτσι ώστε να εδραιωθεί η επικοινωνία με τις εταιρείες ή και τους πελάτες. 21 http://teleworking.g r Τηλε-Εργασία εφαρμογές Τηλε Εργασία http://www.disabled.gr/portal/modules.php?name=news&file=article&sid= 2133 Τι είναι Τηλε-Εργασία http://w3.westnet.gr/daring/teleworking/tilergasia_orismoi_morfes.htm Ορισμοί μορφές Τηλε-Εργασίας 51

Γενικά ο όρος τηλε-εργασία αναφέρεται σε οποιοδήποτε είδος εργασίας, το οποίο μπορεί να εκτελεστεί μακριά από τον παραδοσιακό εργασιακό χώρο, όπως είναι το γραφείο, το εργοστάσιο ή η εταιρεία. Ο όρος τηλε-εργασία μπορεί να συμπεριλαμβάνει και την οποιουδήποτε τρόπου εργασία στο σπίτι, τις επισκέψεις σε πελάτες, κλπ. Υπό αυτή την μορφή, η τηλε-εργασία δεν είναι και τόσο καινούργια έννοια. Στο παρόν κείμενο, θα αναφερθούμε στην Τηλε-Εργασία η οποία βασίζεται στην εκτενή χρήση της τεχνολογίας της πληροφορικής και των συστημάτων τηλεπικοινωνιών, έτσι ώστε η εργασία να κατανέμεται άμεσα σε δίκτυα εργαζομένων και ελευθέρων επαγγελματιών. Ένας από τους λόγους που η Τηλε-Εργασία γνωρίζει σημαντική ανάπτυξη είναι ότι αυτή βοηθάει για παράδειγμα στην βελτίωση της ποιότητας ζωής των υπαλλήλων, στη μείωση των λειτουργικών δαπανών της επιχείρησης, στην αύξηση της παραγωγικότητας και με την μείωση της κυκλοφορίας σε ώρες αιχμής επιτυγχάνεται επίσης ελάττωση της ρύπανσης του περιβάλλοντος. Η Τηλε-Εργασία εφαρμόζεται παντού στην οικονομία και σε διάφορους τομείς επαγγελματικής δραστηριότητας. Ο τραπεζικός και ασφαλιστικός τομέας ήταν οι πρώτοι που την χρησιμοποίησαν ευρέως, γεγονός που οφείλεται στην οικειότητα του προσωπικού τους με τον πληροφοριακό εξοπλισμό και στην συχνά πολύ αποκεντρωμένη οργάνωση τέτοιων εταιρειών (υποκαταστήματα, κινητό δυναμικό πώλησης, κλπ). Επιπλέον, μεγάλες εταιρείες (ειδικά στον τομέα της Πληροφορικής), ήταν από τις πρώτες που χρησιμοποίησαν την τηλε-απασχόληση. Η χρήση Τηλε- Εργασίας είναι μεγαλύτερη σε οργανισμούς με 500 υπαλλήλους και άνω. Αρχικά οι οργανισμοί δικαιολογούσαν την Τηλε-Εργασία ως μέτρο μείωσης δαπανών: καλύτερη χρήση του χώρου γραφείου, μειωμένο κόστος μετακίνησης και αποτελεσματικότερη διαχείριση του χρόνου ήταν κάποια από τα κρίσιμα σημεία. Πρέπει να αναφερθεί εδώ, ότι ιδιαίτερα στην Ελλάδα όπου το μέγεθος των μικρο-μεσαίων επιχειρήσεων είναι μικρό, η Τηλε-Εργασία μπορεί να βοηθήσει αυτού του είδους τις επιχειρήσεις να αποκτήσουν πρόσβαση σε ειδικές υπηρεσίες όπως είναι τα λογιστικά, σχεδίαση προϊόντων, κλπ. Με πολύ περισσότερες εταιρείες να αναζητάνε την ανάπτυξη, η Τηλε- Εργασία δικαιολογείται ως μια μέθοδος για να πλησιάσει ο οργανισμός τον πελάτη και να γίνει πιο ευέλικτος στις αλλαγές της αγοράς. Πρόσθετα κίνητρα για την ανάπτυξη της Τηλε-Εργασίας δόθηκαν από τη δημοσίευση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή της «Λευκής Βίβλου (White paper): 52

Ανάπτυξη, Ανταγωνιστικότητα, Απασχόληση» καθώς επίσης μετά από την «Έκθεση Bangemann» του επιτρόπου Bangemann. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του προγράμματος TELDET, που διεύθυνε η εταιρεία Empirica GmbH της Γερμανίας, υπάρχουν ήδη 1.25 εκατομμύρια τηλεεργαζόμενοι στην Ευρωπαϊκή ένωση, στοιχείο που δείχνει ότι ο στόχος των δέκα εκατομμυρίων τηλε-απασχολουμένων που πρότεινε η ομάδα Bangemann είναι εφικτός. Άλλοι εμπειρογνώμονες υποστηρίζουν ότι τα ποσά έχουν ξεπεράσει κιόλας τα τέσσερα εκατομμύρια τηλε-απασχολουμένους με την Αγγλία στην πρώτη θέση, με την Σουηδία, σε απόσταση, και τη Γαλλία να ακολουθεί. Η επιλογή κατάλληλης πλατφόρμας και εργαλείων για κάθε εφαρμογή τ Τηλε- Εργασίας εξαρτάται από την συγκεκριμένη εφαρμογή. Γι αυτό τον λόγο αρχικά πρέπει να γίνεται ανάλυση και μελέτη της εφαρμογής, ώστε να καθορίζονται οι απαιτήσεις με βάση τις οποίες θα επιλέξουμε τον κατάλληλο τεχνικό εξοπλισμό, για την τελική επιλογή λαμβάνεται υπ όψιν και το κόστος. 3.2 ΕΙΔΗ 22 ΤΗΛΕ-ΕΡΓΑΣΙΑΣ Η Τηλε-Εργασία έχει εξαπλωθεί στις μέρες μας και υπάρχουν αρκετά είδη της. Ο διαχωρισμός τους γίνεται κυρίως με βάση τον χώρο όπου ο εργαζόμενος τηλεεργάζεται, αν δηλαδή βρίσκεται στο σπίτι του, στην πόλη ή στην επαρχία καθώς επίσης και από το αν δουλεύουν μαζί εργαζόμενοι διαφορετικών οργανισμών. Παρακάτω περιγράφονται τα κυριότερα είδη Τηλε-Εργασίας: 3.2.1 Εργασία από το σπίτι (home-based telework or electronic homework) Το πρώτο και πιο διαδεδομένο είδος Τηλε-Εργασίας. Περιλαμβάνει εργασία που εκτελείται στο σπίτι. Ο τηλε-εργαζόμενος χρησιμοποιεί υπολογιστικό και τηλεπικοινωνιακό εξοπλισμό για να επεξεργάζεται, να στέλνει και να λαμβάνει δουλειά από τους πελάτες και εργοδότες του. Σ' αυτήν την περίπτωση οι τηλεεργαζόμενοι χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: σε αυτούς που εργάζονται σε ένα και μόνο 22 www.teleworking.gr/default.asp Τηλε-Εργασία 53

οργανισμό και σε αυτούς που είναι ελεύθεροι επαγγελματίες και μπορεί να εργάζονται μία ή περισσότερες μέρες στο σπίτι. Οι δουλειές που γίνονται από τηλε-εργαζόμενους από το σπίτι είναι αυτές που σχετίζονται με την επεξεργασία, μετατροπή και ανάλυση πληροφοριών, όπως ο σχεδιασμός, το γράψιμο βιβλίων και άρθρων, η εισαγωγή δεδομένων και οι μεταφράσεις. Στο μέλλον τα άλλα είδη Τηλε-Εργασίας προβλέπεται να έχουν μεγαλύτερη εξάπλωση εξαιτίας των προβλημάτων προσαρμογής των τηλεεργαζομένων στο νέο περιβάλλον εργασίας και στη δυσκολία ελέγχου τους που παρουσιάζεται σ' αυτό το είδος Τηλε-Εργασίας. 3.2.2 Κινητή 23 τηλε-εργασία (Mobile telework) Αναφέρεται σε επαγγέλματα τα οποία από τη φύση τους ήταν ήδη πλανόδια, όπως για παράδειγμα οι αντιπρόσωποι πωλήσεων, επιθεωρητές, μηχανικοί διοίκησης, τα οποία μπορούν να επωφεληθούν από την ανάπτυξη κινητού εξοπλισμού (όπως κινητά τηλέφωνα, κινητές μηχανές, fax και φορητοί υπολογιστές) για να βρίσκονται σε συνεχή επικοινωνία με τα κεντρικά γραφεία, όσο αυτοί βρίσκονται «καθ' οδόν». Επίσης η ανάπτυξη των τηλεπικοινωνιών έχει επιφέρει επιπλέον αλλαγές επιτρέποντας στους πλανόδιους εργαζόμενους να παραμένουν σε ένα μέρος. Έτσι ιατρικές αποφάσεις μπορούν να ληφθούν από μακριά χρησιμοποιώντας ειδικά κράνη, κάμερες, μικρόφωνα καθώς επίσης και κατάλληλο εξοπλισμό για μεταφορά δεδομένων. Η τηλειατρική (Telemedicine) είναι μια νέα υπηρεσία πολύ χρήσιμη ιδιαίτερα για τις απομακρυσμένες περιοχές όπου δεν υπάρχει αρκετό ιατρικό προσωπικό και εξοπλισμός. 3.2.3 Εργασία σε περιφερειακά κέντρα (Telecottages) Πρωτοεμφανίστηκαν στην Σουηδία και σήμερα υπάρχουν σε πολλές πόλεις τόσο της Ευρώπης όσο και της Αμερικής. Στην Αγγλία μόνο, υπάρχουν τουλάχιστον 200 telecottages. Πρόκέιται για εγκαταστάσεις που βρίσκονται συνήθως σε απομακρυσμένες περιοχές και είναι εξοπλισμένες με εργαλεία τελευταίας τεχνολογίας, 23 http://www.go-online.gr Τηλε-Εργασία γενικά http://www.netway.co.uk/users/teleworking.services, Teleworking on line. 54

όπως υπολογιστές, fax, φωτοτυπικά μηχανήματα, πρόσβαση στο Internet και εξοπλισμό τηλεδιάσκεψης. Σ' αυτά τα κέντρα οι κάτοικοι της περιοχής μπορούν είτε να δουλέψουν είτε να αποκτήσουν εξοικείωση με την τεχνολογία της πληροφορικής. Λίγοι από τους χρήστες τους είναι εργαζόμενοι ολικής απασχόλησης. Οι περισσότεροι χρησιμοποιούν τον εξοπλισμό που τους παρέχεται για να εξοικειωθούν και να εκπαιδευτούν πάνω σε αυτόν, έτσι ώστε να μην απομονώνονται από τις εξελίξεις στην τεχνολογία. 3.2.4 Εργασία σε δορυφορικά κέντρα (Satellite centres) Τα δορυφορικά κέντρα είναι πλήρως εξοπλισμένες εγκαταστάσεις που τις μοιράζονται εργαζόμενοι που ανήκουν στον ίδιο οργανισμό. Οι τηλε-εργαζόμενοι μπορεί να δουλεύουν σε αυτά μία ή περισσότερες μέρες έτσι ώστε να βρίσκονται πιο κοντά στα σπίτια τους. Επειδή τα δορυφορικά κέντρα βρίσκονται συνήθως εγκατεστημένα σε προάστια, κοντά στις οικίες των εργαζομένων, τα προβλήματα μόλυνσης του αέρα, κυκλοφοριακής συμφόρησης και τα έξοδα μετακίνησης που προκύπτουν από τη μετάβαση των υπαλλήλων στη δουλειά τους μειώνονται σημαντικά. Πρόσφατες αναφορές από την Ευρωπαϊκή Ένωση δείχνουν ότι τα δορυφορικά κέντρα συμβάλλουν στην αύξηση της παραγωγικότητας των εργαζομένων και στη δημιουργία πιο ευέλικτων οργανισμών. 3.2.5 Εργασία σε 24 κέντρα Τηλε-Εργασίας (telecentres) Τα κέντρα Τηλε-Εργασίας είναι παρόμοια με τα δορυφορικά κέντρα μόνο που στα κέντρα Τηλε-Εργασίας τις εγκαταστάσεις τις μοιράζονται διαφορετικοί οργανισμοί ή αυτοαπασχολούμενοι με κάποια βασική μίσθωση. Σ' αυτά τα κέντρα οι εργαζόμενοι έχουν πρόσβαση σε βασικό υπολογιστικό και τηλεπικοινωνιακό εξοπλισμό. 'Έτσι οι τηλε-εργαζόμενοι δεν είναι αναγκασμένοι να διανύουν κάθε μέρα μεγάλες αποστάσεις αφού στα κέντρα Τηλε-Εργασίας που προφανώς βρίσκονται πιο κοντά στο σπίτι τους μπορούν να βρουν τον απαραίτητο εξοπλισμό. Σκοπός των κέντρων αυτών είναι να παρέχουν στους χρήστες τους κατάλληλο περιβάλλον εργασίας (ασφαλές και χωρίς ενοχλήσεις) καθώς και επικοινωνία με τους εργοδότες και πελάτες τους. Τα κέντρα 24 http://tovima.dolnet.gr/demo/owa/tobhma.print Ελλάδα και Τηλε-Εργασία 55

Τηλε-Εργασίας, όπως και τα δορυφορικά κέντρα έχει βρεθεί ότι συντελούν στην αύξηση της παραγωγικότητας των εργαζομένων. 3.2.6 Νομαδική Τηλε Εργασία (Nomadic teleworking) Οι τηλεργαζόμενοι μ' αυτό το συγκεκριμένο μοντέλο εργασίας είναι περιφερόμενοι. Δεν υπάρχει σταθερός χώρος εργασίας. Η χρήση φορητών υπολογιστών και κινητής τηλεφωνίας υποχρεώνει τους τηλεργαζόμενους να μετατρέπουν σε χώρο εργασίας τους κάθε φορά το μέρος που τους επιτρέπει να συνδέσουν τον τεχνολογικό εξοπλισμό τους. Οι τηλεργαζόμενοι συνεπώς σ' αυτό το μοντέλο είναι εντελώς αποδεσμευμένοι από τον όρο της σταθερής βάσης εργασίας. 3.2.7 Τηλε -Εργασία με τη βοήθεια κινητού γραφείου (Remote office teleworking) Εδώ γίνεται χρήση γραφείου το οποίο βρίσκεται γεωγραφικά σε απόσταση από την εταιρεία και τα υπόλοιπα γραφεία της. Οι τηλεργαζόμενοι είναι συνήθως υπάλληλοι των οποίων η φύση της δουλειάς τους επιτρέπει ή καμιά φορά και τους υποχρεώνει να βρίσκονται μακριά από τους συναδέλφους τους. Επίσης μπορούν οι τηλεργαζόμενοι αυτού του μοντέλου να απαρτίζουν ακόμα και ομάδες στήριξης των κεντρικών γραφείων με εργασία άλλοτε πλήρους και άλλοτε μερικής απασχόλησης ανάλογα με τις ανάγκες της εταιρείας. Τα κινητά γραφεία υποχρεώνονται να παρέχουν άμεση πρόσβαση στο Δίκτυο και στις βάσεις δεδομένων της επιχείρησης. 3.2.8 Διάσπαρτη Τηλε -Εργασία (Offshore teleworking) Αυτή η μορφή αποτελεί μια παραλλαγή της Τηλε -Εργασίας μέσω κινητών γραφείων. Ό όρος αυτός ανακαλύφθηκε το 1992-1993 μετά από έρευνα του Βρετανικού τμήματος Βιομηχανίας και Εμπορίου. Αφορά στη δημιουργία κινητών γραφείων ανά τον κόσμο, ανάλογα με τις ανάγκες μιας εταιρείας. Οι τηλεργαζόμενοι μετατίθενται από περιοχή σε περιοχή και από χώρα σε χώρα σύμφωνα με τις ανάγκες της επιχείρησης. Ένα παράδειγμα τέτοιας μορφής είναι το Πανευρωπαϊκό Τηλεφωνικό Κέντρο. 56

3.2.9 Τηλεχωριά (Televillages) Πρόκειται για μία σύγχρονη μορφή telecottages. Η προηγμένη εικόνα τους απαιτεί ολόκληρα χωριά εξοπλισμένα με άρτιο τεχνολογικό εξοπλισμό. Τα χωριά απαρτίζονται από επιμέρους σπιτάκια, όλα "καλωδιωμένα", ούτως ώστε να έχουν πρόσβαση στο δίκτυο του τηλεχωριού και να μπορούν όλα να επικοινωνούν μεταξύ τους αλλά και με άλλα τηλεχωριά ή βάσεις. 3.2.10 Τηλε-υπηρεσίες Αυτές είναι υπηρεσίες ενός οργανισμού που υλοποιούνται από εξωτερικούς συνεργάτες. Σ' αυτές τις υπηρεσίες δεν δουλεύουν εργαζόμενοι του οργανισμού όπως συμβαίνει με τα δορυφορικά κέντρα, ούτε χρησιμοποιούνται από το κοινό για εξοικείωσή του με τον εξοπλισμό όπως συμβαίνει με τα περιφερειακά κέντρα. Αντίθετα αυτές δημιουργούνται από ένα επιχειρηματία και προσφέρουν υπηρεσίες με ένα νέο τρόπο, χρησιμοποιώντας τις δυνατότητες που προσφέρουν οι τηλεπικοινωνίες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η εταιρεία Telegros στο Παρίσι η οποία προσφέρει γραμματειακή υποστήριξη σε μεγάλες εταιρείες. Παρόλο που η γενική διαχείριση γίνεται στο Παρίσι, το περισσότερο μέρος της δουλειάς εκτελείται από τηλεεργαζόμενους που δουλεύουν σε κέντρα Τηλε-Εργασίας τα οποία βρίσκονται σε χωριά της επαρχίας. Ο πελάτης μπορεί να στείλει στην εταιρεία οδηγίες και υλικό για το τι χρειάζεται. Αντίστοιχα ο τηλε-εργαζόμενος μόλις τελειώσει τη δουλειά που έχει αναλάβει τη στέλνει πίσω στον πελάτη. Θα πρέπει στο σημείο αυτό να αναφέρουμε μια έννοια η οποία εν μέρει σχετίζεται με την Τηλε-Εργασία. Η έννοια αυτή είναι του telecommuting, και αναφέρεται στα άτομα που εργάζονται στον παραδοσιακό χώρο εργασίας (π.χ. το γραφείο) και παράλληλα εργάζονται και από το σπίτι (Σαββατοκύριακα, βράδια, κ.α.). 57

3.3 ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ 25 ΤΗΣ ΤΗΛΕ-ΕΡΓΑΣΙΑΣ Η Τηλε-Εργασία προσφέρει σημαντικά πλεονεκτήματα τόσο στον εργαζόμενο, όσο και στις επιχειρήσεις που την εφαρμόζουν. Επίσης παρέχει σημαντικά κοινωνικά οφέλη. Προσφέρει πολλούς τρόπους για την βελτίωση της ζωής του εργαζομένου, τη μείωση των λειτουργικών δαπανών της επιχείρησης καθώς και την μείωση της ρύπανσης του περιβάλλοντος. Παρακάτω αναφέρονται αναλυτικά τα πλεονεκτήματα για κάθε μια κατηγορία. 3.3.1 Για τους τηλε-εργαζομένους Σε ότι αφορά τους εργαζομένους που αποφασίζουν να υιοθετήσουν την Τηλε- Εργασία, κάποια από τα οφέλη που προκύπτουν αναφέρονται στην συνέχεια. Συγκεκριμένα δίνονται: Δυνατότητα συνδυασμού καριέρας και οικογενειακής ζωής, ιδιαίτερα για τις γυναίκες που πολλές φορές απαιτείται να βρίσκονται στο σπίτι. Ο τηλεεργαζόμενος παρά το γεγονός ότι οι ώρες εργασίας του μπορεί να αυξηθούν, έχει την ευκαιρία να βλέπει περισσότερο την οικογένειά του και να εκτελεί τα καθήκοντα που του αρμόζουν όπως να φροντίζει τα παιδιά, ψώνια, κλπ. Ευκαιρίες σε υπαλλήλους με αναπηρίες, κινητικά προβλήματα και άλλα προβλήματα υγείας, οι οποίοι μπορούν να δουλεύουν από το σπίτι και να αξιοποιούν καλύτερα τον χρόνο τους. Καλύτερη ψυχολογία στους υπαλλήλους οι οποίοι αποκτούν αίσθηση αυτονομίας και ανεξαρτησίας στην δουλειά τους, καθώς επίσης ξοδεύουν λιγότερο χρόνο στον δρόμο και έτσι αποφεύγουν την ταλαιπωρία μετακίνησης στον τόπο εργασίας. Δυνατότητα στον τηλε-εργαζόμενο να κρατήσει την δουλειά του όταν αλλάζει μέρος κατοικίας ή όταν χρειάζεται να μείνει στο σπίτι για μεγάλο χρονικό διάστημα. 25 www.istoselides.gr Τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της Τηλε-Εργασίας 58

Ευελιξία ωραρίου. Ο τηλε-εργαζόμενος έχει την ικανότητα να καθορίσει το δικό του ωράριο καθώς και τόπο εργασίας. Βελτίωση ευκαιριών εργασίας. Οι δυνατότητες εργασίας για άτομα που μένουν στην επαρχία επεκτείνονται καθώς η απόσταση από τον εργασιακό χώρο είναι κάτι που δεν περιορίζει τις ευκαιρίες τους. 3.3.2 Για τις επιχειρήσεις Εξοικονόμηση κόστους, σε ότι αφορά τις κτιριακές εγκαταστάσεις, γενικά έξοδα γραφείου και εργαστήρια. Αύξηση των κινήτρων. Οι εργαζόμενοι ανταποκρίνονται θετικά στην εμπιστοσύνη που τους επιδεικνύουν οι εργοδότες τους, δίνοντας τους μεγαλύτερη ελευθερία και αυτονομία. Διατήρηση δουλειάς. Υπάλληλοι που πρόκειται να μετακομίσουν μπορούν να διατηρήσουν την δουλειά τους. Επίσης υπάλληλοι που αφυπηρετούν μπορούν να συνεχίσουν να εργάζονται περιστασιακά ως τηλε-εργαζόμενοι. Ευελιξία επιχείρησης. Σε περιπτώσεις αναδιοργάνωσης μιας επιχείρησης, οι εργαζόμενοι μπορούν να συνεχίσουν να εργάζονται χωρίς επιπτώσεις στην δουλειά τους. Οι τηλε-εργαζόμενοι μπορούν να δουλεύουν σε ξεχωριστές ομάδες οι οποίες κάθε φορά ανάλογα με τις απαιτήσεις της επιχείρησης συγχωνεύονται ή διασπώνται. Επίσης μπορούν να δημιουργηθούν ομάδες εργαζομένων οι οποίες διαθέτουν τα κατάλληλα προσόντα για να εργασθούν σε κάποιο συγκεκριμένο project, χωρίς οι εργαζόμενοι να χρειάζεται να βρίσκονται στον ίδιο χώρο. Ευελιξία προσωπικού. Όταν παρουσιάζονται συνθήκες που προκαλούν μείωση του φόρτου εργασίας, χάρη στην Τηλε-Εργασία οι τηλε-εργαζόμενοι μπορούν να εργάζονται περιορισμένες ώρες χωρίς όμως να χρειάζεται να μετακινούνται μακριά από το σπίτι τους για μικρό χρονικό διάστημα. Ελαστικότητα. Οι επιχειρήσεις με αποτελεσματικά προγράμματα Τηλε-Εργασίας είναι λιγότερο ευαίσθητες σε ότι αφορά την εμφάνιση εξωτερικών προβλημάτων π.χ. απεργίες μεταφορικών μέσων, κακοκαιρίες, φυσικές καταστροφές ή τρομοκρατικές ενέργειες. 59

Αύξηση της παραγωγικότητας. Οι τηλε-εργαζόμενοι δουλεύουν περισσότερες ώρες, επειδή δεν μετακινούνται και έτσι εξοικονομούν χρόνο για την δουλειά τους. Επίσης συχνά μπορούν να αποδώσουν καλύτερα επειδή αισθάνονται αυτόνομοι. Μειώνονται οι απουσίες. Υπάλληλοι που είτε είναι άρρωστοι ή για κάποιο λόγο χρειάζεται να μείνουν σπίτι μπορούν να δουλεύουν από εκεί. Βελτίωση της επικοινωνίας μεταξύ εργαζομένων και διευθυντών. Οι διευθυντές αναγκάζονται να διευθύνουν αποτελεσματικά. Στον κόσμο της Τηλε-Εργασίας οι συναντήσεις μετράνε και έτσι είναι σύντομες και ουσιαστικές. Βελτίωση διαχείρισης. Αυτός που διευθύνει τηλε-εργαζόμενους είναι υποχρεωμένος να προσδιορίζει με σαφήνεια τους στόχους και σκοπούς της δουλειάς και να διευθύνει με βάση τα αποτελέσματα και όχι τις διαδικασίες λόγω της φύσης της Τηλε-Εργασίας. Μείωση αλλαγών στο προσωπικό και συνεπώς λιγότερες δαπάνες για εκπαίδευση καινούργιων υπαλλήλων καθώς επίσης και παραμονή ικανών στελεχών που διαφορετικά θα έπρεπε να παραιτηθούν. 3.3.3 Κοινωνικά και οικονομικά οφέλη Μείωση της κυκλοφοριακής συμφόρησης και συνεπώς βελτίωση της ποιότητας ζωής. Τα οφέλη που θα προκύψουν μπορούν να συνειδητοποιηθούν αν παρατηρήσει κάποιος πόσο ευκολότερη είναι η μετακίνηση στις πυκνοκατοικημένες περιοχές όταν το 10% των εργαζομένων βρίσκεται σε διακοπές. Ευκαιρίες σε υπαλλήλους με αναπηρίες, κινητικά προβλήματα και άλλα προβλήματα υγείας, οι οποίοι μπορούν να δουλεύουν από το σπίτι και να αξιοποιούν δημιουργικά τον χρόνο τους. Συνεπώς η ζωή ενός μεγάλου ποσοστού ανθρώπων βελτιώνεται και αποκτάει νόημα. Ευκαιρίες για ευρύτερη εργοδότηση και εργασία. Η Τηλε-Εργασία δίνει την δυνατότητα εργασίας σε κατοίκους απομακρυσμένων περιοχών και περιοχών που πλήττονται από μεγάλα ποσοστά ανεργίας. Έτσι περιορίζεται η αστυφιλία και ενισχύεται η επαρχία. Οικονομική αναγέννηση. Η Τηλε-Εργασία αποτελεί μια μελλοντική ευκαιρία για συναλλαγές και εργασία και θα πρέπει να αποτελέσει σημαντικό στοιχείο για οποιοδήποτε οικονομικό πρόγραμμα αναγέννησης. 60

3.3.4 Λοιπά οφέλη (περιβάλλον, κυκλοφοριακό κ.λ.π.) Το περιβάλλον μπορεί επίσης να ωφεληθεί από την εξάπλωση της Τηλε-Εργασίας. Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να προωθήσουν την Τηλε-Εργασία για να αντιμετωπίσουν έτσι την αυξανόμενη μόλυνση του περιβάλλοντος καθώς και το πρόβλημα της κυκλοφοριακής συμφόρησης. Επιπρόσθετα η προώθηση της Τηλε- Εργασίας έχει ως άμεσο αποτέλεσμα την εξοικονόμηση ενέργειας και την αναβάθμιση της επαρχίας καθώς δημιουργούνται περιφερειακά κέντρα Τηλε- Εργασίας χάρις στα οποία μειώνεται η μετακίνηση του πληθυσμού προς τις πόλεις. 3.4 ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ 26 ΤΗΛΕ-ΕΡΓΑΣΙΑΣ Παρ όλα αυτά όμως η Τηλε-Εργασία έχει και κάποια σημαντικά μειονεκτήματα τόσο για τους εργοδότες όσο και για τους τηλε-εργαζόμενους. 3.4.1 Μειονεκτήματα για τους εργοδότες Τεράστια έξοδα για την επιχείρηση. Κατ αρχήν πρέπει η επιχείρηση να αγοράσει και να συντηρεί όλο τον εξοπλισμό (Η/Υ, modem, τηλέφωνα, ψηφιακές γραμμές δικτύου, κ.α.) που χρειάζεται ο τηλε-εργαζόμενος είτε αυτός εργάζεται μεμονωμένα στο σπίτι του είτε βρίσκεται σε κάποιο κέντρο Τηλε-Εργασίας. Επίσης η επιχείρηση είναι υποχρεωμένη να πληρώνει τα τηλεπικοινωνιακά τέλη τα οποία εξασφαλίζουν την επικοινωνίας της με τους τηλε-εργαζόμενους. Ο εργοδότης τέλος, εξαιτίας της έλλειψης καθημερινής επαφής με τον τηλεεργαζόμενο δεν του έχει απόλυτη εμπιστοσύνη τόσο για τον εξοπλισμό που του παρέχει όσο και για την αποτελεσματικότητα της εργασίας του. 3.4.2 Μειονεκτήματα για τους τηλε-εργαζόμενους Οι τηλε-εργαζόμενοι μη έχοντας την αίσθηση του 8-ώρου εργάζονται περισσότερες ώρες και όταν η εργασία γίνεται από το σπίτι αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αποξένωσή τους από την οικογένειά τους, από το φιλικό τους περιβάλλον και γενικότερα από την προσωπική τους ζωή. Επίσης 26 www.istoselides.gr Τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της Τηλε-Εργασίας 61

αποξενώνονται και από το επαγγελματικό τους περιβάλλον (εργοδότη, συναδέλφους) αφού δεν έρχονται σε επαφή μαζί τους καθημερινά. Τέλος για τους τηλε-εργαζόμενους δεν υπάρχουν συχνά ευκαιρίες εξέλιξης της καριέρας τους. Οι συνάδελφοί τους που εργάζονται στα γραφεία των εταιρειών έχουν περισσότερες ευκαιρίες επαγγελματικής καταξίωσης. 62

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Ο 4 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ 27 ΤΗΣ ΤΗΛΕ- ΕΡΓΑΣΙΑΣ 4.1 Απαιτήσεις Εξοπλισμού Ένας σημαντικός παράγοντας στη διαδικασία να αποφασιστεί αν θα πρέπει να ενθαρρυνθεί η εισαγωγή και χρήση της Τηλε-Εργασίας σε μία επιχείρηση είναι το είδος της εργασίας που ένας υπάλληλος θα πρέπει να εκτελεί όταν δεν είναι στο γραφείο. Ο υπολογιστικός εξοπλισμός που χρησιμοποιείται στο γραφείο και το είδος των εφαρμογών που χρειάζεται κάποιος καθημερινά για την εκτέλεση της εργασίας του πρέπει να εκτιμηθούν και να ληφθούν σοβαρά υπ όψιν. Για να μπορεί κανείς να εργάζεται αποδοτικά από απόσταση, θα πρέπει να έχει πρόσβαση σε όλο τον υπολογιστικό εξοπλισμό που είναι απαραίτητος για να εκτελέσει την εργασία του. Η σημερινή τεχνολογία παρέχει ένα πλήθος από λύσεις που μπορούν να υποστηρίξουν έναν υπάλληλο ώστε να γίνει ένας αποδοτικός τηλε-εργαζόμενος. Το βασικό σημείο είναι να επιλεχθεί η σωστή λύση. 'Ένα απλό πρόγραμμα Τηλε-Εργασίας μπορεί να υλοποιηθεί με ένα modem και μία απλή τηλεφωνική γραμμή, αλλά η επιτυχία μιας μεγάλης κλίμακας προγράμματος εξαρτάται άμεσα από την ικανότητά του να επεκτείνεται σε έκταση στον οργανισμό. Η λύση που υποστηρίζει έναν μόνο τηλε-εργαζόμενο πιθανόν δεν θα είναι κατάλληλη για περισσότερους. Κατά τον καθορισμό των χαρακτηριστικών ενός προγράμματος Τηλε- Εργασίας, θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη σημασία στο αν αυτό θα μπορεί να επεκταθεί. Ως ένα πρώτο βήμα, θα πρέπει να εκτιμηθεί ο εξοπλισμός που θα χρησιμοποιηθεί. Σε όλες τις περιπτώσεις, είναι απαραίτητος είτε ένας τερματικός σταθμός ή ένας σταθμός εργασίας και μία γραμμή σύνδεσης με τον υπολογιστικό εξοπλισμό στο γραφείο. Αν ο εργαζόμενος συνήθως χρησιμοποιεί ένα τερματικό, τότε αυτό που τρέπει να αποφασιστεί είναι το είδος της δικτυακής σύνδεσης που θα χρησιμοποιηθεί και το σχετικό κόστος. Στην περίπτωση που θα πρέπει να 27 www.infosoc.gr/content/downlands/spaktp-1.pdf Προώθηση Τηλε-Εργασίας, Εξοπλισμός και δικτύωση σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης. και δικτυακό εξοπλισμό 63

χρησιμοποιηθεί ένας σταθμός εργασίας, τότε θα πρέπει να αποφασιστούν επίσης το είδος του σταθμού, το λογισμικό εφαρμογών και το είδος των πληροφοριών που θα διακινούνται μέσα από το ηλεκτρονικό δίκτυο. 4.2 Σταθμοί Εργασίας Γενικά, ο σταθμός εργασίας που θα χρησιμοποιείται από το σπίτι θα πρέπει να είναι συμβατός με το σύστημα που χρησιμοποιείται στο γραφείο. Παρόλα αυτά, υπάρχει πλέον διαθέσιμη μία μεγάλη ποικιλία από λογισμικό που χρησιμοποιείται για την προσομοίωση άλλων συστημάτων, ακόμα και σταθμών εργασίας. Το κατάλληλο λογισμικό μπορεί να μετατρέψει έναν Macintosh σε ΡC, ένα PC ή Macintοsh σε μια μεγάλη ποικιλία από τερματικούς σταθμούς (ακόμα και σε πολύ επιτηδευμένα συστήματα, όπως είναι τα Χ-terminals), ή ακόμα ένα UΝΙΧ workstation σε ένα ΡC ή Macintosh. 4.3 Λογισμικό Εφαρμογών Αφού ληφθούν οι αποφάσεις σχετικά με τους σταθμούς εργασίας, θα πρέπει να αποφασιστεί και το είδος του λογισμικού, που θα χρησιμοποιείται. Αν οι σταθμοί εργασίας είναι ίδιοι με αυτούς στο γραφείο, τότε θα πρέπει να χρησιμοποιούνται και τα ίδια πακέτα εφαρμογών. Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να προσεχθεί ο κανονισμός για το copyright του λογισμικού. Παρόλα αυτά, στα περισσότερα συμβόλαια λογισμικού πλέον δέχονται οι χρήστες να χρησιμοποιούν τις εφαρμογές στο γραφείο και στο σπίτι και έτσι επιτρέπουν την χρήση του λογισμικού σαν «βιβλίο». Με άλλα λόγια, επιτρέπεται κάποιος να εγκαταστήσει το λογισμικό, στους υπολογιστές και του γραφείου και του σπιτιού, αρκεί να μην υπάρχει πιθανότητα ταυτόχρονης χρήσης και των δύο εφαρμογών. Αν ο υπολογιστής στο σπίτι είναι διαφορετικός από αυτόν του γραφείου, η επιλογή του λογισμικού εξαρτάται από το αν ο χρήστης θα θέλει να εξομοιώνει το τερματικό ή αν θα χρησιμοποιεί εφαρμογές που υποστηρίζουν διαφορετικές πλατφόρμες. 64

4.4 Εκτυπώσεις Το αν είναι απαραίτητος ή όχι ένας εκτυπωτής εξαρτάται άμεσα από το μέγεθος των εκτυπώσεων που κάνει ο εργαζόμενος, σε τι είδος πληροφοριών εκτυπώνονται και σε τι ποσοστό τηλε-εργάζεται κάποιος. Αν ο εργαζόμενος σκοπεύει να δουλεύει από απόσταση μία ή δύο ημέρες την εβδομάδα, τότε πιθαvόv δεν χρειάζεται κάποιος εκτυπωτής. Από την άλλη, αν χρειάζεται καθημερινά να εκτυπώνονται μεγάλες αναφορές, τότε η Τηλε-Εργασία μπορεί να μην είναι εφαρμόσιμη. Πρέπει εδώ να τονιστεί ότι ένας μεγάλος και γρήγορος εκτυπωτής μπορεί να έχει το ίδιο κόστος με πολλούς σταθμούς εργασίας και απαιτεί γρήγορη γραμμή σύνδεσης. Αν κάποιος χρειάζεται μόνο περιστασιακά να εκτυπώνει, τότε οι εκτυπώσεις μπορούν να αναβάλλονται μέχρι την επόμενη φορά που θα πάει στο γραφείο. Οι εκτυπώσεις στο γραφείο όχι μόνο περιορίζουν το κόστος του απαραίτητου για Τηλε- Εργασία εξοπλισμού αλλά και του χώρου που απαιτείται για αυτόν. Αν οι εκτυπώσεις είναι εντελώς απαραίτητες κατά την Τηλε-Εργασία, τότε πρέπει να επιλεγεί ο κατάλληλος εκτυπωτής με κριτήρια τόσο την ταχύτητα και την ποιότητα των εκτυπώσεων όσο και το κόστος. Ο εκτυπωτής που θα επιλεγεί μπορεί να είναι πιο αργός και να έχει χειρότερη ποιότητα εκτυπώσεων από αυτούς του γραφείου. 4.5 Είδος Διασύνδεσης Η επιλογή του είδους της Διασύνδεσης εξαρτάται από το είδος των δεδομένων που προσπελαύνονται και την συχνότητα προσπέλασης. Η τεχνολογική εξέλιξη έχει πλέον φτάσει στο σημείο να υπάρχει διαθέσιμη μία μεγάλη ποικιλία επιλογών ανάλογα με το επιθυμητό κόστος και την ταχύτητα. Αυτά που πρέπει να εξετάζονται είναι τα ακόλουθα: το είδος της προσπέλασης (μεταφορά αρχείων, εξομοίωση τερματικού, κλπ), ο όγκος των δεδομένων που μεταφέρονται, η απόσταση μεταξύ εργαζόμενου και γραφείου, πόσο χρόνο θα χρησιμοποιείται η σύνδεση κάθε μέρα. Η προσπέλαση και ο όγκος των δεδομένων που θα μεταφέρονται θα προδιαγράψει και το πόσο γρήγορη σύνδεση απαιτείται. Η απόσταση ως το γραφείο και η διάρκεια που 65

θα χρησιμοποιείται η σύνδεση θα οδηγήσει στην επιλογή της πιο αποδοτικής τεχνολογίας (σε σχέση κόστους-απόδοσης). Τα κυριότερα 28 είδη διασύνδεσης είναι τα εξής: 1. Modem 2. ISDN 3. Digital Private Line 4. Frame Relay S. Broadband Services 6. Remote Access Workstation 4.6 Πρόσβαση σε Τερματικό Αν όλες οι διαδικασίες που απαιτούν την χρήση υπολογιστικού εξοπλισμού χρησιμοποιούν έναν τερματικό σταθμό για την πρόσβαση σε εφαρμογές που τρέχουν σε ένα κεντρικό υπολογιστή, τότε χρειάζεται ένας τερματικός σταθμός (ή ένας προσωπικός υπολογιστής με εξομοιωτή τερματικού) και ένα modem ως σύνδεσμος επικοινωνίας. Η πιο απλή μέθοδος επικοινωνίας είναι με χρήση μιας τηλεφωνικής γραμμής και ενός modem. Το τερματικό ή ο σταθμός εργασίας θα συνδέεται στο modem μέσα από μία σειριακή θύρα. Η τεχνολογία των modem έχει βελτιωθεί σε σημείο ώστε τα δεδομένα μπορούν να μεταφέρονται αξιόπιστα με ταχύτητα 28.8 Kbps και 33.6 Kbps. Η απόσταση ως το γραφείο και η διάρκεια που θα χρησιμοποιείται η σύνδεση καθημερινά θα προσδιορίζει και το προκύπτον κόστος. Αν η απόσταση ως το γραφείο είναι πάνω από 50 km και η σύνδεση αναμένεται να χρησιμοποιείται πάνω από τρεις ώρες την ημέρα, τότε μπορεί να χρησιμοποιηθεί και δεσμευμένη γραμμή. Αυτή η γραμμή προσφέρει άμεση σύνδεση με τον εξοπλισμό στο γραφείο και είναι διαθέσιμη 28 http://www.government.gr/info/apa/2.html Η Τηλε-Εργασία και η μικρόεπιχειρηματικότητα 66

24 ώρες ημερησίως. Αντί για χρέωση που βασίζεται στην διάρκεια της χρήσης, εδώ υπάρχει ένα σταθερό μηνιαίο κόστος, που εξαρτάται από το μήκος της γραμμής. 4.7 Συνδυασμός Μεταφοράς Αρχείων και Πρόσβασης σε Τερματικό Αν στο γραφείο χρησιμοποιείται προσωπικός υπολογιστής ή σταθμός εργασίας, τότε πιθανόν ένας αριθμός εφαρμογών θα χρησιμοποιείται στον σταθμό εργασίας από τον κεντρικό υπολογιστή. Γενικά, μπορεί να μεταφέρονται αρχεία από έναν κεντρικό υπολογιστή και στη συνέχεια να χρησιμοποιείται κάποιος επεξεργαστής κειμένου ή λογιστικό φύλλο τοπικά στο σταθμό εργασίας για την επεξεργασία των δεδομένων. Στην περίπτωση αυτή, για να έχουμε αποδοτική Τηλε-Εργασία απαιτείται ο κατάλληλος σταθμός εργασίας, μία τηλεφωνική γραμμή και ένα modem. Η τηλεφωνική γραμμή και το modem είναι η βάση για την ηλεκτρονική σύνδεση. 'Ένας εξομοιωτής τερματικού και ένα πακέτο μεταφοράς δεδομένων χρειάζονται για να προσφέρουν πρόσβαση στον εξοπλισμό που βρίσκεται στο γραφείο. Θα πρέπει να χρησιμοποιούνται τα ίδια πακέτα εφαρμογών για τη διαχείριση των δεδομένων, με αυτά του γραφείου. Συνήθως, η μεταφορά αρχείων πάνω από τηλεπικοινωνιακά δίκτυα προς το σπίτι απαιτεί περισσότερο χρόνο από ότι στο γραφείο. Γενικά, modems που λειτουργούν στα 28.8 Kbps ή στα 33.6 Kbps επιτρέπουν στα αρχεία να μεταφέρονται με ταχύτητα περίπου 3600 και 4200 bytes το δευτερόλεπτο. Η μεταφορά ενός κλασσικού αρχείου επεξεργαστή κειμένου ή λογιστικό φύλλο μεγέθους 100 Kbytes απαιτεί ένα με τρία λεπτά, ανάλογα βέβαια με το modem που έχουμε και το πακέτο μεταφοράς δεδομένων. Υπάρχουν διάφοροι εναλλακτικοί τρόποι για να μεταφέρετε μεγάλος αριθμός αρχείων και αντίστοιχα μεγάλος όγκος δεδομένων. Για παράδειγμα μεγάλος όγκος δεδομένων μπορεί να μεταφερθεί με δισκέτες. Εναλλακτικά, μπορεί να χρησιμοποιείται πακέτο μεταφοράς δεδομένων που λειτουργεί στο backround. Αυτή η λύση είναι κατάλληλη για μεγάλο αριθμό αρχείων μικρού ή μεσαίου μεγέθους, αλλά πιθανά θα είναι απογοητευτική για μεγάλα αρχεία. Τα περισσότερα πακέτα μεταφοράς αρχείων δεν αντιμετωπίζουν σημαντικά προβλήματα στη μετάδοση ή προβλήματα τις γραμμής. Για παράδειγμα, η ύπαρξη θορύβου στη γραμμή μπορεί να απαιτήσει πολλαπλές προσπάθειες μετάδοσης των δεδομένων μέχρι αυτή να γίνει σωστά. 67

Αν σε μόνιμη βάση απαιτείται μεταφορά μεγάλου όγκου δεδομένων, τότε θα πρέπει να καταφύγουμε στη λύση μίας σύνδεσης υψηλής ταχύτητας, όπως είναι το ISDN, οι δεσμευμένες γραμμές, κλπ. 4.8 Απομακρυσμένη Προσπέλαση του Σταθμού Εργασίας στο Γραφείο Ανάλογα με το είδος των εφαρμογών που χρησιμοποιούνται στο σταθμό εργασίας, η απομακρυσμένη προσπέλαση στο σταθμό του γραφείου προσφέρει μια εναλλακτική λύση στα προβλήματα της μεταφοράς αρχείων. Όλη η υπολογιστική ισχύς και τα πλεονεκτήματα ενός ισχυρού σταθμού εργασίας στο γραφείο μπορούν να αξιοποιηθούν και η απομακρυσμένη προσπέλαση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να έχουμε πρόσβαση σε δεδομένα με υψηλή ταχύτητα. Το λογισμικό που τρέχει σε κάθε σταθμό εργασίας μεταφέρει μηνύματα, όπως κινήσεις του ποντικιού και αλλαγές στην οθόνη από τον ένα σταθμό στον άλλο. Οι εφαρμογές δεν εκτελούνται στον τοπικό σταθμό, αλλά στον κεντρικό σταθμό του γραφείου. Τα γνωστά πακέτα λογισμικού είναι διαθέσιμα για πολλά είδη σταθμών και για μια μεγάλη ποικιλία λειτουργικών συστημάτων. Αυτός ο τύπος προσπέλασης λειτουργεί καλά για εφαρμογές που χρησιμοποιούν μόνο απεικόνιση χαρακτήρων ή απλά γραφικά. Εφαρμογές με πολύπλοκα γραφικά ή γραφικά bit-map εκτελούνται πολύ αργά, λόγω των περιορισμών στην ταχύτητα που θέτει η ηλεκτρονική διασύνδεση. 4.9 Επέκταση του Τοπικού Δικτύου (LAN) της Επιχείρησης Εάν χρησιμοποιείται συχνά κάποιο τοπικό δίκτυο (LAN) για να προσφέρει πρόσβαση σε fίle servers ή κατανεμημένες εφαρμογές, τότε απαιτείται πιο εξειδικευμένη μέθοδος για τη σύνδεση. Αυτή η σύνδεση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να προσφέρει πρόσβαση και σε UNIX σταθμούς εργασίας του γραφείου. Το τοπικό δίκτυο μπορεί να επεκταθεί με τη χρήση προϊόντων που ενώνουν δύο τοπικά δίκτυα πάνω από ένα ηλεκτρονικό δίκτυο. Για να έχουμε ικανοποιητική απόδοση, πρέπει να χρησιμοποιηθούν συνδέσεις που χρησιμοποιούν ΙSDΝ ή δεσμευμένες γραμμές. Ένα τοπικό δίκτυο χαμηλού κόστους μπορεί να εγκατασταθεί στο σπίτι και να χρησιμοποιεί Ethernet πάνω από twisted pair (επίσης γνωστό ως 10-68

BaseT). Αν χρησιμοποιείται μόνο ένας σταθμός εργασίας, το δίκτυο είναι πολύ απλό και απαιτεί μόνο ένα καλώδιο και δύο connectors. Η υποστήριξη περισσότερων σταθμών εργασίας απαιτεί ένα 10-BaseT hub, μία συσκευή που υποστηρίζει λειτουργία Ethernet πάνω από φτηνό καλώδιο. Για την επέκταση του τοπικού δικτύου μέχρι το γραφείο, απαιτείται μία LAN γέφυρα που να συνδέεται πάνω από την γραμμή διασύνδεσης με μία άλλη γέφυρα που συνδέεται με το τοπικό δίκτυο του γραφείου. Οι δύο γέφυρες επιτρέπουν την πρόσβαση στο τοπικό δίκτυο του γραφείου με ταχύτητα που προσεγγίζει τα 300 Κbρs, με χρήση συμπίεσης. Μία δεσμευμένη γραμμή μπορεί να υποστηρίζει ακόμα μεγαλύτερες ταχύτητες αλλά με υψηλότερο κόστος. Ένας Ethernet adapter που υποστηρίζει 10-BaseT απαιτείται για τον απομακρυσμένο σταθμό, όπως επίσης και το κατάλληλο λογισμικό. Στις περισσότερες περιπτώσεις το λογισμικό που απαιτείται για το σταθμό εργασίας θα πρέπει να είναι το ίδιο με αυτό που χρησιμοποιείται από τους σταθμούς του γραφείου. Εάν στο γραφείο χρησιμοποιείται κάποιος σταθμός UΝΙΧ, τότε μπορεί επίσης να προσπελαύνεται από το σπίτι χρησιμοποιώντας τον τοπικό σταθμό εργασίας σαν Χ-terminal. Για να γίνει αυτό, απαιτείται η χρήση κατάλληλου λογισμικού που θα υποστηρίζει το X environment στο σταθμό στο σπίτι. Αυτό το είδος προσπέλασης επιτρέπει την πρόσβαση σχεδόν στα πάντα που μπορούν να προσπελαστούν και από το γραφείο με κάποια βέβαια λογική διαφορά στην ταχύτητα και τους χρόνους απόκρισης. Αυτή η προσέγγιση γενικά μειώνει το λειτουργικό κόστος, αφού σχεδόν όλα τα προϊόντα που κυκλοφορούν στην αγορά εγκαθιστούν τη γραμμή σύνδεσης μόνο όταν πρόκειται να μεταφερθούν δεδομένα. Ανάλογα με το μοντέλο που χρησιμοποιείται, αυτή μπορεί να είναι μία λογική εναλλακτική λύση για την εγκατάσταση δεσμευμένης γραμμής. Αυτή η λύση συνίσταται για τις περισσότερες εργασίες που απαιτούν υψηλή και συχνή πρόσβαση σε μεγάλους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. 69

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Ο 5 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΤΟΥΣ ΤΗΛΕ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥΣ 5.1 Ποιος είναι 29 ο ρόλος που διαδραματίζει το Internet όσον αφορά την Τηλε-Εργασία Η απάντηση φαίνεται να αλλάζει καθημερινά καθώς η εξέλιξη του Ιnternet γίνεται με πάρα πολύ γρήγορους ρυθμούς. Το σίγουρο είναι όμως ότι οι πιο κάτω εφαρμογές που αναφέρονται θα βοηθήσουν στην υποστήριξη της Τηλε-Εργασίας και της εργασίας από απόσταση με διάφορους τρόπους. Η Web-based conferencing (documents, video, audio) επιτρέπει σε ομάδες ανθρώπων που δεν βρίσκονται μαζί να μοιράζονται πληροφορίες και να εργάζονται μαζί. Το μειονέκτημα είναι ότι από τα υπάρχοντα εργαλεία για Web-based conferencing δεν είναι ανεπτυγμένα τόσο ώστε να παρέχουν τις δυνατότητες που όλοι θα θέλαμε. Η Sun Microsystems' Java πραγματοποιεί την πρόσβαση απομακρυσμένων χρηστών σε μία τεράστια ποικιλία εφαρμογών χωρίς να παίζει ρόλο τι πλατφόρμα χρησιμοποιούν στο PC τους. Το τηλεπικοινωνιακό πρόβλημα εξακολουθεί να παραμένει το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζεται. Όσο μεγαλύτερος είναι ο αριθμός του προσωπικού που βρίσκεται στο Web, και όσο περισσότεροι προσπαθούν να το προσπελάσουν, τόσο αυξάνεται ο χρόνος απόκρισης. Η μελέτη πιο προχωρημένων τηλεπικοινωνιακών "pipelines" όπως είναι το ISDN, ADSL, και τα καλωδιακά modems εξακολουθεί να συνεχίζεται και να μεγαλώνει. 29 http://www.telework-mirti.org/, μηνιαίες αναφορές για την τηλε-εργασία σε διάφορες χώρες ανάμεσα τους και η Ελλάδα. 70

5.1.2 Ποιος είναι ο 30 ρόλος του ISDN στην Τηλε-Εργασία Το ISDN (Integrated Services Digital Network) είναι ένα είδος τηλεφωνικής υπηρεσίας που προσφέρεται από τις περισσότερες νόμιμες τηλεφωνικές εταιρείες. Έχει αρκετά πλεονεκτήματα, αλλά το σημαντικότερο είναι η ικανότητα που διαθέτει να μεταφέρει ένα κανάλι φωνής και δύο κανάλια υψηλής ταχύτητας δεδομένα ή video μέσο χάλκινου καλωδίου στο σπίτι. Αυτό γενικά σημαίνει ότι δεν χρειάζεται να εγκαταστήσουμε καινούργιες τηλεφωνικές γραμμές για να δώσουμε στους τηλε-- εργαζόμενους τις ξεχωριστές γραμμές φωνής και δεδομένων που συχνά χρειάζονται. Το κόστος της υπηρεσίας ISDN είναι γενικά λιγότερο από τον ισοδύναμο αριθμό ξεχωριστών γραμμών. Ωστόσο το ISDN δεν είναι ακόμη παγκόσμια διαθέσιμο έτσι πολλές φορές τηλε-εργαζόμενοι και εργοδότες τους δεν μπορούν να το προσπελάσουν όταν το χρειάζονται. 5.1.3 Χρήση "καλωδιακών modems" για Τηλε-Εργασία Είναι μία συσκευή που επιτρέπει τη σύνδεση του PC με την γραμμή της καλωδιακής τηλεόρασης αντί με τη τηλεφωνική γραμμή. Αυτή η λύση προσφέρει υψηλότερο bandwidth (χωρητικότητα). Οι καλωδιακές εταιρείες υποστηρίζουν ότι η πρόσβαση στο Internet μέσο καλωδιακού modem είναι αρκετά πιο γρήγορη από ότι η πρόσβαση που γίνεται μέσω των τηλεφωνικών γραμμών ακόμη και με ISDN. Αυτό το πλεονέκτημα της ταχύτητας είναι αρκετά σημαντικό για ανθρώπους που έχουν την ανάγκη της συχνής πρόσβασης στο Intemet ή άλλους σκοπούς. γνωρίζουμε: Υπάρχουν όμως κάποια πιθανά μειονεκτήματα τα οποία θα πρέπει να της. Πρώτο, η καλωδιακή τηλεφωνία είναι ακόμη στα αρχικά στάδια της ανάπτυξης Δεύτερο, το πλεονέκτημα της ταχύτητας που προσφέρουν τα καλωδιακά modems είναι μίας κατεύθυνσης μόνο. Οι ταχύτητες προς το σπίτι μέσω καλωδίου θα είναι πολύ γρηγορότερες από αυτές που θα φεύγουν από το σπίτι. 30 http://www.go-online.gr/business/specials/article.html?article_id=192 71

Τρίτο, η ακριβής ταχύτητα downloading ενός Web site, εξαρτάται τόσο από την ταχύτητα του "pipe" (cable vs telephone line) αλλά επίσης και από τη μεγαλύτερη ταχύτητα του μπορεί ο Internet provider να στείλει τα δεδομένα. 5.1.4 Πόσο χρήσιμο 31 είναι το videoconferencing για την Τηλε-Εργασία Για αυτό το θέμα έχουν γίνει αρκετές συζητήσεις και έχει δειχτεί τεράστιο ενδιαφέρον μέχρι στιγμής αλλά καμία δραστηριότητα δεν έχει γίνει ακόμη. Αυτό είναι πολύ πιθανό να αλλάξει καθώς τα απαιτούμενα software and hardware για videoconferencing γίνονται περισσότερο διαθέσιμα, και σε χαμηλότερο κόστος καθώς ταυτόχρονα η ποιότητα ανεβαίνει. Ωστόσο υπάρχουν δύο πιθανά εμπόδια για την χρήση του videoconferencing για την Τηλε-Εργασία: Πρώτο, απαιτεί πρόσβαση σε μία ΙSDΝ τηλεφωνική υπηρεσία, κάτι το οποίο δεν είναι διαθέσιμο παντού ακόμη. Δεύτερο, κάποιο από το ενδιαφέρον που δείχνεται όσον αφορά το videoconferencing είναι παράλογο, με την έννοια του ότι οι managers θέλουν να το χρησιμοποιήσουν για να κάνουν του ίδιου τύπου mίcrο-management που έχουν εξασκηθεί στο γραφείο. Η καλύτερη χρήση του video για Τηλε-Εργασία είναι για εφαρμογές όπου χρησιμοποιούνται γραφικά, ή για interactions όπου πραγματικά χρειάζεται να κοιτάς κάποιον στα μάτια. 5.2 ΤΗΛΕ-ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΣΠΙΤΙ Για έναν σύγχρονο τηλε-εργαζόμενο στο σπίτι, ανεξάρτητα με την μορφή της εργασίας του, ο απαραίτητος εξοπλισμός πληροφοριακός και δικτυακός πρέπει να περιλαμβάνει τα εξής στοιχεία: 1. Έναν προσωπικό υπολογιστή που θα έχει τις βασικές απαιτήσεις, γεγονός που αφήνετε στην κρίση του τηλε-εργαζόμενου. Ο τηλε-εργαζόμενος, δηλαδή, μπορεί να καθορίσει τον υπολογιστή του, ώστε να καλύπτει τις βασικές ανάγκες της εργασίας του. 2. Ένα απλό αναλογικό Modem 56Κbps. 31 www.upnet.gr/teleconference.php Τηλε-διάσκεψη 72

3. Μισθωμένη αναλογική γραμμή. Καθοριστικό ρόλο στην χρησιμοποίησή της παίζει η απόσταση των μερών που επικοινωνούν αλλά και ο χρόνος της καθημερινής επικοινωνίας. Με αυτή την γραμμή ο τηλε-εργαζόμενος έχει όλη την ημέρα σύνδεση και ένα πάγιο τέλος στο λογαριασμό του. Συμφέρει να χρησιμοποιηθεί όταν η απόσταση είναι μεγαλύτερη των 60 χλμ και ο χρόνος μεγαλύτερος των 5 ωρών σε καθημερινή βάση. Οι επόμενες επιλογές για έναν τηλε-εργαζόμενο με βάση πάντα το κόστος το οποίο είναι ελαφρά υψηλότερο τώρα θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν: 4. Fax board για PC, για αποστολή Fax μέσω υπολογιστή. 5. Εκτυπωτή. Για τους τηλε-εργαζόμενους στο σπίτι η χρήση εκτυπωτή είναι εξαρτώμενη από δύο βασικούς παράγοντες: (α) τη φύση της εργασίας (π.χ. αν υπαγορεύεται η συχνή εκτύπωση μεγάλου όγκου εκτυπώσεων, τότε συνίσταται η αγορά και χρήση εκτυπωτή) και (β) τη γενικότερη σχέση του τηλεεργαζόμενου με την εταιρεία. Σε κάθε περίπτωση πάντως οι εκάστοτε τηλεεργαζόμενοι από το σπίτι οι οποίοι χρησιμοποιούν εκτυπωτή, επιλέγουν μοντέλα χαμηλών έως μεσαίων αποδόσεων και χαμηλού κόστους. 6. Περιορισμένη πρόσβαση στο Internet-www και υπηρεσίες ανάκτησης πληροφοριών μέσω σχετικών μηνιαίων συνδρομών. Η πρόσβαση βέβαια σε τέτοιου είδους πηγές πληροφοριών μέσω modem (πέρα από την εξάρτηση του κόστους από τη διάρκεια σύνδεσης και την πληροφορία που διακινείται) δεν αναμένεται να είναι ικανοποιητική ούτε από πλευράς ταχύτητας ούτε από πλευράς ποιότητας και πληρότητας (εικόνες ήχος). Όμως, η τεχνολογία των δικτύων έχει αναπτυχθεί σε βαθμό που να μπορεί να βοηθήσει στην ανάπτυξη περιβαλλόντων Τηλε-Εργασίας. Άρα το επόμενο και βασικότερο βήμα στον εξοπλισμό είναι το εξής: 7. Εγκατάσταση δικτυακών γραμμών με υψηλές ταχύτητες, όπως το ISDN, Frame Relay και Μισθωμένα Ψηφιακά Κυκλώματα, οι οποίες μπορούν να παρέχουν εύρος ζώνης έως και 2Mbps, συμπεριλαμβανομένου και του απαιτούμενου εξοπλισμoύ για τον προσωπικό υπολογιστή. 8. Διασύνδεση και προσπέλαση ένα απομακρυσμένο LAN και λειτουργία του προσωπικού υπολογιστή ως μέρος αυτού του τοπικού δικτύου. Η δυνατότητα αυτή είναι πολύ χρήσιμη στην περίπτωση που ο τηλε-εργαζόμενος είναι 73

κανονικός υπάλληλος μίας εταιρείας. Υποθέτοντας τη χρήση γραμμής ISDN, η παραπάνω μορφή διασύνδεσης μπορεί να πραγματοποιηθεί ικανοποιητικά με τη χρήση δύο LAN-bridges (μία συνδεδεμένη στο απομακρυσμένο τοπικό δίκτυο και μία συνδεδεμένη στο εικονικό τοπικό δίκτυο του σπιτιού). Το κόστος εγκατάστασης και χρήσης τέτοιου είδους γραμμών εξαρτάται αυστηρά από το εύρος ζώνης το οποίο παρέχουν και από την απόσταση σε πολλές περιπτώσεις. Γενικά σε σχέση με το λόγο κόστος προς απόδοση η επιλογή ISDN γραμμών θεωρείται η πιο συμφέρουσα ειδικότερα για τις περιπτώσεις που απαιτείται μεσαίου επιπέδου εύρος ζώνης. 9. Αναβάθμιση του προσωπικού υπολογιστή με πλήρη Audio και Video εξοπλισμό, όπως audio/video boards, μικρόφωνα, ηχεία, κάμερες και τα κατάλληλα εργαλεία λογισμικού. Μέσω του εξοπλισμού παραπάνω, ο τηλε-εργαζόμενος μπορεί να εκτελεί τις παρακάτω εργασίες και να διαθέτει υπηρεσίες όπως : Να ανταλλάσσει ηλεκτρονικά μηνύματα (ηλεκτρονικό ταχυδρομείο) και να συμμετέχει σε υπηρεσίες ειδήσεων. Να ανταλλάσσει αρχεία με απομακρυσμένα υπολογιστικά συστήματα είτε με μικρό ρυθμό είτε με υψηλότερο αναλόγως το μέγεθος του αρχείου. Να έχει πρόσβαση σε απομακρυσμένα πληροφοριακά συστήματα, μέσω μιας προσομοίωσης με τερματικά και με χαμηλή αλληλεπίδραση, όπως για παράδειγμα διεπιφάνειες χρήστη χωρίς γραφικές απεικονίσεις. Να χρησιμοποιεί όλα τα απαραίτητα εργαλεία λογισμικού που του παρέχει ο προσωπικός του υπολογιστής, καθώς όμως και όλες τις εφαρμογές που χρησιμοποιούνται στην βάση της εταιρείας του. Να χρησιμοποιεί Συστήματα Ηλεκτρονικής Διακίνησης Εγγράφων και Δεδομένων (EDI) τα οποία επιτρέπουν την επίσημη ανταλλαγή δεδομένων και εγγράφων ηλεκτρονικά μέσω δικτύου. Ο τηλε-εργαζόμενος μπορεί να συμμετέχει σε ένα τέτοιο ολοκληρωμένο σύστημα ακριβώς όπως και οι υπάλληλοι που δουλεύουν στα κεντρικά γραφεία της εταιρείας. Να χρησιμοποιεί συστήματα και εργαλεία λογισμικού Groupware, μέσω των οποίων παρέχονται αυξημένες δυνατότητες συνεργασίας, επικοινωνίας και 74

διαμοίρασης εφαρμογών, αρχείων και εγγράφων μέσω δικτύου, μεταξύ ατόμων μίας ομάδας. Να χρησιμοποιεί workflow συστήματα και υπηρεσίες, τα οποία παρέχουν αυτοματοποίηση των διαδικασιών ροής πληροφορίας και ελέγχου αυτής σε μία επιχείρηση ηλεκτρονικά. Να χρησιμοποιεί Τηλεδιάσκεψη 32 (Teleconference) με χρήση ήχου, εικόνας και video χαμηλής ποιότητας με συνεργάτες, προϊσταμένους ή οποιονδήποτε άλλον διαθέτει ανάλογης μορφής εξοπλισμό και λογισμικό (η επικοινωνία συντελείται συνήθως μέσω INTERNET πάνω από τις χρησιμοποιούμενες ISDN γραμμές). Να χρησιμοποιεί Τηλεσυνεργασία (Telecollaboration) με χρήση ήχου, εικόνας και video χαμηλής ποιότητας με έναν ή περισσότερους συνεργάτες, μέσω της οποίας δίνεται η δυνατότητα συνεργασίας από απόσταση πάνω σε κοινά και ταυτόχρονα προσπελάσιμες εφαρμογές με παράλληλη ακουστική και οπτική επαφή μεταξύ αυτών που συμμετέχουν. Οι δυνατότητες ενός τηλε-εργαζομένου στο σπίτι, θεωρητικά θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν και υψηλότερα επίπεδα δικτυακής διασύνδεσης (π.χ. ISDN, Framerelay ή μισθωμένα ψηφιακά κυκλώματα στα 2Mbps, broadband communications κ.α.) και ανάλογες υπηρεσίες, όπως τη μετάδοση υψηλής ποιότητας full-animation video όμως το υψηλό κόστος των παραπάνω δεν επιτρέπει τέτοιου είδους επιλογές. Βέβαια οι τηλεπικοινωνιακοί οργανισμοί στις διάφορες χώρες και ειδικά στην Ελλάδα έχουν υιοθετήσει μια πολιτική όπου οι τιμές πέφτουν συνεχώς, σε τέτοιο στάδιο που σήμερα π.χ. η γραμμή ISDN αποτελεί προσιτό μέσο διασύνδεσης. Επίσης, θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι όλες οι παραπάνω σχεδιαστικές επιλογές για την υλοποίηση ενός περιβάλλοντος Τηλε-Εργασίας στο σπίτι εξαρτώνται και επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό πάντοτε ανάλογα με το αν το κόστος βαρύνει τον τηλε-εργαζόμενο ή την εταιρεία. 32 www.upnet.gr/teleconference.php Τηλε-διάσκεψη 75

5.3 ΚΙΝΗΤΗ ΤΗΛΕ-ΕΡΓΑΣΙΑ Μπορούμε να καταλάβουμε ότι οι κινητοί τηλε-εργαζόμενοι είναι αυτοί που έχουν τις λιγότερες δυνατότητες στον πληροφοριακό και δικτυακό εξοπλισμό. Σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να φτάσουν το επίπεδο των τηλε-εργαζόμενων άλλων κατηγοριών. Όμως ένα από τα μεγαλύτερα πλεονεκτήματά τους είναι η χρήση των κινητών τηλεφώνων. Από τις αρχές του 90 η κινητή τηλεφωνία άρχισε να εξαπλώνεται σε όλο τον κόσμο. Έχουμε ήδη διανύσει δύο γενιές κινητών και βρισκόμαστε στην τρίτη γενιά, των κινητών τηλεφώνων UMTS. Βέβαια σε πολλές χώρες το κόστος της χρησιμοποίησης των κινητών τηλεφώνων για εκτεταμένη χρήση παραμένει αρκετά υψηλό, ακόμα δε περισσότερο αν χρησιμοποιούμε προχωρημένες υπηρεσίες. Ο ελάχιστος εξοπλισμός ενός κινητού τηλε-εργαζόμενου αποτελείται από τα εξής : 1) Φορητό υπολογιστή (laptop) μεσαίων ή υψηλών δυνατοτήτων. Ο συνδυασμός ενός κινητού τηλεφώνου και ενός φορητού υπολογιστή αποτελεί το πιο διαδεδομένο σύνολο, το οποίο χρησιμοποιούν οι περισσότεροι τηλεεργαζόμενοι. Για την διακίνηση και μεταφορά ηλεκτρονικών δεδομένων, αρχείων, εγγράφων μεταξύ συνεργατών ή μεταξύ τηλε-εργαζόμενου και εταιρείας ακολουθείται η παραδοσιακή μέθοδος με τις δισκέτες. Επίσης, αρκετοί κινητοί τηλε-εργαζόμενοι και ανάλογα με τις ανάγκες τους και το σχετικό κόστος χρησιμοποιούν: 2) Φορητό εκτυπωτή (portable printer) για να μπορούν να εκτυπώνουν συνήθως κείμενα, καταστάσεις, έγγραφα, τα οποία χρειάζονται στην επικοινωνία τους με συνεργάτες και πελάτες. 3) Φορητό Fax (portable fax), συνδεδεμένο είτε μέσω κινητού τηλεφώνου είτε μέσω wireless modem 4) Wireless modem και σύνδεση σε δίκτυο κινητής τηλεφωνίας. Με τον παραπάνω εξοπλισμό οι κινητοί τηλε-εργαζόμενοι έχουν την δυνατότητα να εκτελούν τις παρακάτω εργασίες και να έχουν πρόσβαση στις παρακάτω υπηρεσίες: Να χρησιμοποιεί και να χειρίζεται εργαλεία λογισμικού τα οποία διατίθενται για προσωπικούς υπολογιστές και σχεδόν όλες τις πιθανές εφαρμογές και εργαλεία λογισμικού για PC που χρησιμοποιούνται στα κεντρικά γραφεία της εταιρείας για την οποία εργάζεται. 76

Να στέλνει και να λαμβάνει έγγραφα, κείμενα και άλλα δεδομένα σε μορφή χαρτιού μέσω fax και κινητού τηλεφωνικού δικτύου. Να έχει πρόσβαση στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και να συμμετέχει σε λίστες μηνυμάτων, υπηρεσίες ειδήσεων. Να ανταλλάσσει ηλεκτρονικά μικρού όγκου αρχεία (file transfer) με απομακρυσμένα υπολογιστικά συστήματα με χαμηλούς ρυθμούς μετάδοσης λόγω των περιορισμένων δυνατοτήτων που έχουν τα κινητά τηλέφωνα. Να έχει χαμηλής ποιότητας πρόσβαση στο INTERNET και να προσπελαύνει απομακρυσμένα υπολογιστικά συστήματα για απλές λειτουργίες και να προσπελαύνει συστήματα ανάκτησης πληροφοριών. Όμως σήμερα με την εφαρμογή του WAP (Wireless Application Protocol) μπορούν να υπάρχουν καλύτερες υπηρεσίες στο INTERNET. Τα περισσότερα κινητά τηλέφωνα σήμερα χρησιμοποιούν το WAP και σίγουρα τα κινητά τηλέφωνα Τρίτης Γενιάς έχουν προχωρημένες υπηρεσίες. 5.4 ΚΕΝΤΡΑ ΤΗΛΕ-ΕΡΓΑΣΙΑΣ Η Τηλε-Εργασία στα κέντρα Τηλε-Εργασίας όπως τα telecenters και τα telecottages ακολουθεί στις σχεδιαστικές κατευθύνσεις την Τηλε-Εργασία στο σπίτι. Η μόνη διαφορά είναι ότι σε αυτά τα κέντρα παρέχεται καλύτερος εξοπλισμός και περισσότερες δυνατότητες στους τηλε-εργαζόμενους, λόγω του ότι ένα τέτοιο κέντρο μπορεί να έχει δυνατότητες μεγαλύτερου κόστους. Έτσι παρακάτω παρατίθενται οι αλλαγές και οι διαφορές ανάμεσα στον πληροφοριακό και δικτυακό εξοπλισμό ανάμεσα στην Τηλε-Εργασία στο σπίτι και αυτή στα κέντρα. 1) Στα telecenters -- telecottages 33 διατίθεται πάντα συμπληρωματικός εξοπλισμός, όπως εκτυπωτές, Fax ή ακόμα και scanners και φωτοτυπικά μηχανήματα. Συνήθως βέβαια διατίθεται μικρός αριθμός τέτοιων ειδών εξοπλισμού. 2) Η επικοινωνία μέσω απλών modems και τηλεφωνικής γραμμής έχει ξεπεραστεί πλέον. Τα περισσότερα τηλεκέντρα έχουν πρόσβαση τουλάχιστον σε VPNs και 33 http://www.teleworking2000.com/telework.htm Τηλε-Εργασία στην Ελλάδα 77

ISDN και παρέχουν αντίστοιχες υπηρεσίες τόσο τηλεφωνικές όσο και μεταφοράς δεδομένων. 3) Τα περισσότερα τηλεκέντρα επίσης, λειτουργούν συνήθως σε ένα τοπικό δίκτυο (LAN), με σκοπό την ευέλικτη υποστήριξη και διαχείριση των κοινών πόρων (εκτυπωτών, γραμμών διασύνδεσης με χρήση router). Ωστόσο, και ανάλογα με τις ανάγκες των τηλε-εργαζομένων είναι δυνατόν να παρέχονται και οι υπηρεσίες διαμοίρασης και προσπέλασης κοινών πληροφοριακών πόρων μεταξύ ενός τηλεεργαζόμενου και του LAN της εταιρείας του. 4) Παρέχεται υψηλής ταχύτητας πρόσβαση στο Internet, καθώς και σε άλλες πηγές πληροφοριών. 5) Όσον αφορά στις προχωρημένες υπηρεσίες, τα περισσότερα σύγχρονα telecenters και telecottages τις προσφέρουν αλλά σε μικρό ποσοστό. Για παράδειγμα προσφέρονται: Οπτικοακουστική τηλεφωνική επικοινωνία με video phones. Υπηρεσίες τηλε-διάσκεψης και τηλε-συνεργασίας. Ισχυροί υπολογιστικοί σταθμοί εργασίας. Επίσης, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι τα τελευταία χρόνια έχουν συντελεστεί προσπάθειες ώστε να παρέχεται πρόσβαση σε Broadband Communication Networks (ΑΤΜ, οπτική ίνα κ.α.), προσπάθειες οι οποίες έχουν ως σκοπό την διασύνδεση μεγάλου αριθμού telecenters -- telecottages μεταξύ τους. Έχει επιτευχθεί σε μεγάλο βαθμό αυτή η προσπάθεια και βλέπουμε ότι διάφορα κέντρα Τηλε-Εργασίας που βρίσκονται ακόμα και σε διαφορετικές μακρινές χώρες να είναι διασυνδεδεμένα. Σε αυτό το σημείο αναφέρονται και κάποια πράγματα για τα δορυφορικά κέντρα. Υπάρχει μια σημαντική διαφορά σε σχέση με τα άλλα κέντρα Τηλε-Εργασίας. H κύρια διαφοροποίηση μεταξύ τους έγκειται στο γεγονός ότι (α) οι τηλε-εργαζόμενοι σε ένα δορυφορικό κέντρο είναι εργαζόμενοι της ίδιας επιχείρησης και (β) το δορυφορικό κέντρο οργανώνεται και ελέγχεται πλήρως από τη συγκεκριμένη επιχείρηση, κάτι το οποίο μεταφράζεται σε δυνατότητα διάθεσης μεγαλύτερων οικονομικών πόρων. 78

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ο - ΘΕΜΑΤΑ ΝΟΜΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΗΣ ΤΗΛΕ-ΕΡΓΑΣΙΑΣ 6.1 ΝΟΜΙΚΑ 34 ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΤΗΝ ΤΗΛΕ-ΕΡΓΑΣΙΑ Το νομικό, οικονομικό και κοινωνικό καθεστώς για τους τηλε-εργαζόμενους στην Ευρώπη ποικίλει από χώρα σε χώρα. Σε ορισμένες χώρες οι διάφοροι νόμοι και κανονισμοί για τις επιχειρήσεις με τηλε-εργαζόμενους έρχονται ορισμένες φορές σε αντίθεση. Έτσι οι τηλε-εργαζόμενοι αντιμετωπίζουν συχνά οικονομικά προβλήματα. Γενικά δεν υπάρχει νόμος που να απαγορεύει την Τηλε-Εργασία, δεν υπάρχουν όμως και νόμοι που να συμβάλλουν στην περαιτέρω ανάπτυξή της. Για τις εταιρίες που προσφέρουν δουλειά σε τηλε-εργαζόμενους σε όλη την Ευρώπη, υπάρχουν πολλοί κανονισμοί για φόρους που επηρεάζουν τους τηλεεργαζόμενους. 'Όμως δεν υπάρχει για αυτές συγκεκριμένο φορολογικό καθεστώς έτσι πολλές φορές παρουσιάζονται νομικά προβλήματα σε ορισμένες εφαρμογές Τηλε- Εργασίας όπως teleshopping. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την ευέλικτη μορφή της Τηλε-Εργασίας ενισχύει πολλές φορές φαινόμενα φοροδιαφυγής. Θέματα ασφάλειας και υγείας των τηλε-εργαζομένων δεν καθορίζονται από υπάρχοντες νόμους. Αυτό οφείλεται τόσο στην δυσκολία επαλήθευσης για εφαρμογή του νόμου (απαραβίαστο της οικείας) όσο και στην έλλειψη μέριμνας για τα παραπάνω θέματα. Βέβαια έχουν γίνει προτάσεις από την Ευρωπαϊκή 'Ένωση για μέτρα τα οποία πρέπει να ληφθούν, όμως δεν έχει γίνει ακόμα εφαρμογή τους. Διαφορετικές χώρες έχουν διαφορετικούς νόμους για το απόρρητο και την ασφάλεια δεδομένων. Για να εξασφαλιστεί η εγκυρότητα και η ασφάλεια των πληροφοριών απαιτούνται μηχανισμοί ασφάλειας (κρυπτογράφηση) που ίσως όμως να μην συμβαδίζουν με το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο. 34 http://www.infosoc.gr/content/downlands/ereuna_ktp1.pdf Στάσεις και αντιλήψεις των Ελλήνων για τις νέες τεχνολογίες. 79

Επιπρόσθετα υπάρχουν σημαντικά τεχνικά και νομικά ζητήματα σε ότι αφορά τις Ευρωπαϊκές τηλεπικοινωνίες που επηρεάζουν την Τηλε-Εργασία. Από τεχνικής απόψεως, η έλλειψη εναρμόνισης μεταξύ των εθνικών τηλεπικοινωνιακών συστημάτων και οι υψηλές τιμές για ορισμένες υπηρεσίες ήδη δημιουργούν δυσκολίες, ενώ από νομικής απόψεως διαφορετικές χώρες έχουν διαφορετικούς νόμους για το απόρρητο και την ασφάλεια δεδομένων. 6.2 ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΠΙΛΥΣΗ ΤΩΝ ΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ 1. Απομάκρυνση των εμποδίων ανάπτυξης της Τηλε-Εργασίας. 2. Ενθάρρυνση των πειραμάτων για Τηλε-Εργασία. 3. Διευκόλυνση της εισαγωγής της Τηλε-Εργασίας στις εταιρείες. 4. Βελτίωση των Ευρωπαϊκών Τηλεπικοινωνιών. 6.2.1 Απομάκρυνση των 35 εμποδίων ανάπτυξης της Τηλε-εργασίας με: Βοήθεια προώθησης της Τηλε-Εργασίας διασυνοριακά, ενθαρρύνοντας τους διάφορους οργανισμούς των χωρών να κατοχυρώσουν την Τηλε-Εργασία με διεθνείς νόμους. Συνεργασία της αναπτυσσόμενης διασυνοριακής Τηλε-Εργασίας με άλλες πληροφοριακές τεχνολογίες όπως είναι το EDI, για την προστασία των ανεξάρτητων δεδομένων καθώς επίσης και μείωση του κόστους αγοράς των πακέτων ασφαλείας για να λύσουν το πρόβλημα της ασφάλειας και οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Επίσης χρειάζονται ξεκάθαροι κανονισμοί ασφάλειας για την Τηλε- Εργασία. Βοήθεια ανάλυσης των αρνητικών επιδράσεων της διασυνοριακής Τηλε-Εργασίας, στηριζόμενοι στην αρχή ότι οι υπάρχοντες κοινωνικοί νόμοι ισχύουν και για τους τηλε-εργαζόμενους και καθορίζοντας συγκεκριμένους κανόνες όσον αφορά στην υγεία, ασφάλεια και ασθένεια των τηλε-εργαζομένων. 35 Νίκος Λέανδρος, Πολιτική οικονομία των ΜΜΕ, εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2000 80

6.2.2 Ενθάρρυνση των πειραμάτων για Τηλε-εργασία με: Καμπάνιες ενημέρωσης για τα πλεονεκτήματα της Τηλε-Εργασίας. Εγκατάσταση πειραματικών sites (σταθμών εργασίας). Προώθηση telecenters, telecottages και satellite centers. Τα κέντρα αυτά προμηθεύουν τους χρήστες τους με έναν αριθμό προχωρημένων υπηρεσιών όπως Εurο ISDN, Εurο νideotext, Ε-mail, υπηρεσίες ασφαλείας, videoconferencίng κ.λ.π. 6.2.3 Διευκόλυνση της εισαγωγής της Τηλε-Εργασίας στις εταιρείες : με την εισαγωγή άμεσων και έμμεσων βοηθητικών ενεργειών για την ανάπτυξη της τηλε-εργασίας και τη δημιουργία καινούργιων δουλειών. Οι άμεσες βοηθητικές ενέργειες αναφέρονται στην οικονομική υποστήριξη των δραστηριοτήτων της Τηλε-Εργασίας στοχεύοντας στη διατήρηση της εργασίας σε περιοχές που πλήττονται από προβλήματα, όπως ανεργία, αποχώρηση νέων ανθρώπων και στην ενδυνάμωση συγκεκριμένων οικονομικών τομέων. Οι έμμεσες βοηθητικές ενέργειες θα έχουν σαν στόχο να βοηθήσουν τις εταιρείες να εφαρμόσουν τα project Τηλε-Εργασίας τους, τα οποία θα καλύπτουν νομικούς και ρυθμιστικούς περιορισμούς. 6.2.4 Βελτίωση των Ευρωπαϊκών Τηλεπικοινωνιών Για την προώθηση και υποστήριξη της Τηλε-Εργασίας χρειάζονται τέσσερις παράγοντες για να αυξήσουν την ποιότητα των τηλεπικοινωνιακών συστημάτων στην Ευρώπη. Πιο συγκεκριμένα: Η συνεργασία μεταξύ ιδιωτικών και δημόσιων φορέων μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα των τηλεπικοινωνιών. Επενδυτικές πρωτοβουλίες για υποστήριξη των τηλεπικοινωνιών στις λιγότερο αναπτυγμένες Ευρωπαϊκές χώρες. Τα Ευρωπαϊκά ταμεία χρειάζεται να υποστηρίξουν συγκεκριμένες υπηρεσίες για Τηλε-Εργασία. Οι υπηρεσίες του ευρωπαϊκού e-mail και μεταφοράς αρχείου θα πρέπει επίσης να ενθαρρυνθούν. 81

Οι επιτροπές ανάθεσης κεφαλαίου θα πρέπει επίσης να υποστηρίξουν τις αλλαγές στους εθνικούς νόμους και κανονισμούς όπου απαιτούνται. 6.3 Τομείς εφαρμογής 36 Τηλε-Εργασίας Προϋποθέσεις Η Τηλε-Εργασία μπορεί να εφαρμοστεί σε όλους τους τομείς εργασίας. Ο τραπεζικός και ασφαλιστικός τομέας ήταν οι πρώτοι που τη χρησιμοποίησαν ευρύτερα όπως αναφέρθηκε, γεγονός που οφείλεται στην οικειότητα που ήδη διέθετε το προσωπικό τους με τον πληροφοριακό εξοπλισμό και στην συχνά πολύ αποκεντρωμένη οργάνωση τέτοιων εταιρειών (υποκαταστήματα, κινητό δυναμικό πώλησης, κλπ). Υπάρχουν όμως πολλοί άλλοι τομείς στους οποίους εφαρμόζεται η Τηλε-Εργασία όπως: Υπολογιστές και επικοινωνίες. Εμπόριο. Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας και δημοσιεύσεις. Εκπαίδευση. Δακτυλογράφηση και μεταφράσεις. Γραμματειακή υποστήριξη. Επεξεργασία δεδομένων και κειμένων. 'Έρευνα / υπηρεσίες συμβουλών. Αλλά σχεδόν κάθε επάγγελμα το οποίο περιλαμβάνει διαχείριση πληροφορίας και δεν απαιτεί την φυσική παρουσία του εργαζομένου στο χώρο εργασίας είναι κατάλληλο για Τηλε-Εργασία. Προφανώς οι προγραμματιστές υπολογιστών, οι μηχανικοί, οι υπάλληλοι γραφείου, οι μεταφραστές και οι έμποροι είναι μερικές από τις υποψήφιες κατηγορίες τηλεεργαζομένων. Όμως δεν έχουν όλοι οι εργαζόμενοι τα προσόντα για να γίνουν τηλεεργαζόμενοι. Για να γίνει κάποιος τηλε-εργαζόμενος πρέπει να έχει μερικά από τα 36 Νίκος Λέανδρος, Πολιτική οικονομία των ΜΜΕ, εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2000 82

ακόλουθα χαρακτηριστικά: να είναι ώριμος, να μπορεί να δουλέψει ανεξάρτητα, να έχει αυτοπειθαρχία και ικανότητες οργάνωσης και να είναι αποφασιστικός. Πρέπει επίσης να είναι ικανός στην δουλειά του γιατί διαφορετικά η απόδοσή του μπορεί να χειροτερέψει όταν γίνει τηλε-εργαζόμενος. Επίσης η ύπαρξη κατάλληλου χώρου εργασίας όπου θα τηλε-εργάζεται είναι απαραίτητη προϋπόθεση. Αντίθετα εργαζόμενοι οι οποίοι χρειάζονται συνεχή επίβλεψη ή πρέπει να έχουν συχνή επικοινωνία με άλλους ή δεν έχουν χωριστό χώρο στο σπίτι τους δεν συνίσταται να τηλε-εργάζονται. Γενικά είναι καλό οι νέοι εργαζόμενοι να περιμένουν ορισμένο χρονικό διάστημα έτσι ώστε να γίνεται αντιληπτό αν είναι κατάλληλοι για να τηλε-εργαστούν. Οι εταιρείες πριν την εισαγωγή εφαρμογής Τηλε-Εργασίας πρέπει να παίρνουν υπ' όψιν τους τα εξής: αν η συγκεκριμένη δουλειά είναι κατάλληλη για Τηλε-Εργασία. αν ο υπάλληλος είναι κατάλληλος για Τηλε-Εργασία. τα οφέλη της εφαρμογής Τηλε-Εργασίας έναντι του κόστους. το συνολικό κόστος. θέματα ασφάλειας. ύπαρξη εκπαιδευμένων ατόμων που θα επιβλέπουν τους τηλε-εργαζόμενους. 83

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 Ο ΠΡΟΗΓΜΕΝΗ ΤΗΛΕ-ΕΡΓΑΣΙΑ Εάν υπάρχει διαθέσιμη μία υψηλής ταχύτητας γραμμή διασύνδεσης, όπως το ISDN, μπορούν να χρησιμοποιηθούν νέες τεχνολογίες για να βελτιωθεί η παραγωγικότητα. Το shared whiteboard είναι μία νέα εφαρμογή λογισμικού που επιτρέπει στους εργαζόμενους να συμμετέχουν σε κατανεμημένες συναντήσεις. Κάθε ένας από τους συμμετέχοντες στη συνάντηση, χρησιμοποιεί μία εφαρμογή η οποία απεικονίζει έναν κοινό πίνακα (whiteboard). Κάθε φορά που κάποιος γράφει ή σχεδιάζει κάτι στον πίνακα, το λογισμικό μεταφέρει αυτά τα δεδομένα σε όλους τους άλλους που συμμετέχουν στη συνάντηση. Το λογισμικό γενικά επιτρέπει την κοινή χρήση δεδομένων με άλλες εφαρμογές και τον κοινό πίνακα και διαχωρίζει κάθε ένα από τους συμμετέχοντες με το να δίνει ένα διαφορετικό χρώμα στον καθένα. Πολλά είδη συναντήσεων μπορούν να επωφεληθούν με τη χρήση αυτής της τεχνολογίας. Ένας κοινός πίνακας (whiteboard) και ένα τηλέφωνο επιτρέπει στους ανθρώπους να συναντιόνται, ανεξάρτητα από το που βρίσκεται ο καθένας κάθε στιγμή. Πρόσφατα, το κόστος του βασικού εξοπλισμού για video-conferencing έχει μειωθεί σημαντικά, μέσα από τη χρήση προσωπικών υπολογιστών. Υπάρχουν πλέον διαθέσιμοι μετατροπείς (adapters) οι οποίοι επιτρέπουν στον υπολογιστή να λειτουργεί σαν τερματικό για video-conferences. Αυτοί οι μετατροπείς χρησιμοποιούν την οθόνη του υπολογιστή, μία video camera και μία ενσωματωμένη κάρτα. Οι video-conferences απαιτούν σε κάθε σταθμό της συνάντησης να υπάρχει συμβατός εξοπλισμός. Οι adapters χρησιμοποιούν ειδικές τεχνικές, όπως επίσης και τεχνικές συμπίεσης των δεδομένων που χρειάζεται να μετακινηθούν μέσω δικτύου για την conference. Η ποιότητα των σταθερών εικόνων είναι συγκρίσιμη με αυτή της τηλεόρασης. Οι κινούμενες εικόνες είναι μερικώς θολές και θαμπές, μέχρι να σταματήσει η κίνηση. Αυτό το «θόλωμα» είναι αποτέλεσμα των τεχνικών που χρησιμοποιούνται για τη συμπίεση της πληροφορίας τον video. Γενικά, οι μετατροπείς μεταδίδουν μόνο τις διαφορές ανάμεσα στη μία εικόνα του νίdeο και την επόμενη. Το ποσό της πληροφορίας που αλλάζει ανάμεσα σε δύο συνεχόμενες εικόνες είναι να ξεπερνά την ικανότητα μετάδοσης της γραμμής επικοινωνίας. Αυτή η απώλεια σε πληροφορίες δίνει την αίσθηση του «θολώματος» στην εικόνα. 84

Με το νideo conferencing, μπορεί κανείς να συνδυάσει νίdeο και audio συνδέσεις για τις συναντήσεις. Το video-conferencing μπορεί να χρησιμοποιηθεί από εταιρίες με γραφεία σε διάφορα μέρη μίας χώρας, για να αποφεύγονται τα συχνά ταξίδια του προσωπικού. Έτσι αυξάνεται η παραγωγικότητα, ενώ υπάρχει και σημαντική οικονομία με την μείωση του χρόνου που χάνεται λόγω των ταξιδιών, αλλά και με τη μείωση των εξόδων για ταξίδια. 7.1 ΑΣΦΑΛΕΙΑ 37 ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Πριν την υλοποίηση ενός προγράμματος Τηλε-Εργασίας, πρέπει να εκτιμηθούν οι έλεγχοι ασφάλειας στον οργανισμό. Πρώτα από όλα, οι υπάρχουσες ρυθμίσεις ασφάλειας πρέπει να ελεγχθούν και να αναβαθμιστούν, εάν χρειάζεται. Πολλοί από αυτούς τους ελέγχους θα πρέπει να εφαρμοστούν και στο σπίτι (π.χ. εισαγωγή passwords, hardware και software security standards, κλπ.). Από τη στιγμή που θα έχει αποφασιστεί το είδος της εργασίας που ο υπάλληλος θα εκτελεί στο σπίτι, θα πρέπει να δοθεί έμφαση στα ακόλουθα σημεία: η έκταση στην οποία οι πληροφορίες είναι γνωστές έξω από την εταιρεία. η έκταση στην οποία οι πληροφορίες είναι γνωστές στο προσωπικό. η αξία των πληροφοριών για την εταιρεία και τους ανταγωνιστές της. το μέγεθος της προσπάθειας και το κόστος που δαπανήθηκε για την ανάπτυξη των πληροφοριών. η ευκολία ή δυσκολία με την οποία οι πληροφορίες μπορούν να αναγραφούν από άλλους. οι πιθανές συνέπειες από την αποκάλυψη τους σε άλλους, εκτός του οργανισμού. Αν το υλικό είναι ιδιαίτερα εμπιστευτικό, πρέπει να αναπτυχθούν ειδικές μέθοδοι για την προστασία του. Για παράδειγμα hard copies από εμπιστευτικές πληροφορίες θα πρέπει να καταστραφούν με ασφαλή τρόπο. Καθώς ο αριθμός των τηλε-εργαζόμενων θα αυξάνει, θα χρειαστεί να αναπτυχθούν μέθοδοι για την προστασία των εσωτερικών υπολογιστών της εταιρείας. Η προσθήκη τηλεφωνικών γραμμών ή πρόσβασης σε δίκτυο για τα εσωτερικά συστήματα μπορεί να γίνει με 37 Νίκος Λέανδρος, Πολιτική οικονομία των ΜΜΕ, εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2000 85

ασφάλεια, αλλά θα πρέπει να υπάρχει ενσωματωμένη μέθοδος για την περιορισμένη πρόσβαση στο σύστημα μόνο χρηστών που έχουν το δικαίωμα να το κάνουν. Ο έλεγχος της πρόσβασης σε ένα πρόγραμμα Τηλε-Εργασίας που στηρίζεται στη χρήση τηλεφωνικών γραμμών μπορεί να επιτευχθεί με την χρήση διπλών κωδικών (passwords), με εξοπλισμό που καλεί τους εξουσιοδοτημένους χρήστες σε γνωστούς αριθμούς, ή με ειδικές κάρτες κωδικών (password) που παράγουν ένα μοναδικό κωδικό σε κάθε πρόσβαση. Παρόμοιοι έλεγχοι πρόσβασης μπορούν να χρησιμοποιηθούν και σε περισσότερες εφαρμογές Τηλε-Εργασίας που στηρίζονται στη χρήση ηλεκτρονικών δικτύων. 86

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 Ο 8. 1 ΕΠΙΛΟΓΗ ΠΛΑΤΦΟΡΜΑΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ Για την επιλογή της κατάλληλης πλατφόρμας και εργαλείων για μια εφαρμογή Τηλε-Εργασίας είναι απαραίτητο να αναλύονται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της εφαρμογής. Μετά την ανάλυση της εφαρμογής, για την επιλογή του τεχνικού εξοπλισμού οι παρακάτω τέσσερις παράγοντες θα πρέπει να μελετούνται: 8.1.1 Μορφές 38 επικοινωνίας Αυτό είναι το σημαντικότερο κριτήριο για την επιλογή πλατφόρμας. Μερικές από τις μορφές επικοινωνίας οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε μια εφαρμογή Τηλε-Εργασίας είναι οι εξής: Ανταλλαγή εγγράφων και αρχείων. Ανταλλαγή μηνυμάτων (ηλεκτρονικό ταχυδρομείο). Επικοινωνία μέσω φωνής. Διασκέψεις (conferencing) / επικοινωνία με multimedia. Προσπέλαση απομακρυσμένων δεδομένων. Διαχείριση κατανεμημένων εγγράφων. Ψάξιμο και εύρεση πληροφοριών. Γενικά σε μια εφαρμογή Τηλε-Εργασίας χρησιμοποιείται συνδυασμός των παραπάνω μορφών επικοινωνίας. 8.1.1.1 Ανάμεσα σε ποιους γίνεται η επικοινωνία Οι τρεις κύριοι τύποι επικοινωνίας είναι: Επικοινωνία με την εταιρεία. Επικοινωνία με ένα συγκεκριμένο αριθμό συνεργατών. Επικοινωνία με διάφορους συνεργάτες. 38 http://www.government.gr/info/apa/2.html Η Τηλε-Εργασία και η μικρό-επιχειρηματικότητα 87

Γενικά στις εφαρμογές Τηλε-Εργασίας, εφαρμόζεται ένας συνδυασμός των παραπάνω τύπων επικοινωνίας. 8.2 Τι είδους Τηλε-Εργασία εφαρμόζεται Τα κύρια είδη Τηλε-Εργασίας όπως αναφέρθηκαν είναι: 1. Τηλε-Εργασία από το σπίτι (Home-based Telework). 2. Κινητή Τηλε-Εργασία (Mobile Teleworking). 3. Τηλε-Εργασία σε δορυφορικά κέντρα (Satellite centres). 4. Τηλε-Εργασία σε κέντρα Τηλε-Εργασίας (Telecentres-Telecottages). 5. Ομαδική Τηλε-Εργασία 6. Τηλε-υπηρεσίες Ανάλογα με το είδος Τηλε-Εργασίας, χρησιμοποιείται διαφορετικός εξοπλισμός. Για παράδειγμα, οι κινητοί τηλε-εργαζόμενοι χρειάζονται κινητές υπηρεσίες επικοινωνίας. 8.3 Απόσταση 39 αυτών που επικοινωνούν Θα πρέπει να ληφθεί υπ' όψιν η απόσταση μεταξύ αυτών που επικοινωνούν, καθώς το κόστος του τεχνικού εξοπλισμού εξαρτάται άμεσα από την διάρκεια χρήσης και την απόσταση. Αν υπάρχει επικοινωνία μεταξύ διαφορετικών χωρών θα πρέπει να μελετηθούν και άλλοι παράμετροι. Επίσης πρέπει να λαμβάνουμε υπ' όψιν πόσο συχνά και για πόσο χρονικό διάστημα ο τηλε-εργαζόμενος συνδέεται, καθώς και η ταχύτητα και η ποιότητα σύνδεσης που απαιτείται για την δουλειά του. Για να καθορίσουμε τον τεχνικό εξοπλισμό που απαιτείται για μια εφαρμογή τηλε-εργασία Τηλε-Εργασίας θα πρέπει να εξετάζεται το ποσοστό αλληλεπίδρασης (interaction) που υπάρχει στην συγκεκριμένη εφαρμογή Τηλε-Εργασίας. 39 www.infosoc.gr/content/downlands/spaktp-1.pdf Προώθηση Τηλε-Εργασίας, Εξοπλισμός και δικτύωση σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης. και δικτυακό εξοπλισμό 88

8.4 Τηλε-Εργασία 40 και διοίκηση Η εφαρμογή της Τηλε-Εργασίας σε μια επιχείρηση, έχει ως αποτέλεσμα την αναδιάρθρωσή της σε διοικητικό επίπεδο. Το κλασικό μοντέλο της κάθετης ιεραρχικής οργάνωσης, έχει αλλάξει εδώ και πολύ καιρό με το αντίστοιχο οριζόντιο. Αλλά και σε αυτή την περίπτωση η Τηλε-Εργασία αποτελεί ένα γεγονός που ξεφεύγει από τα στενά πλαίσια της διοίκησης όπως την γνωρίζαμε μέχρι σήμερα. Αλλά και στον οργανωτικό τομέα παρατηρούνται σημαντικές διαφοροποιήσεις. Οι εταιρείες που εφαρμόζουν την Τηλε-Εργασία τείνουν να μειώνουν τους χώρους των φυσικών τους εγκαταστάσεων και γραφείων και για αυτό να γίνονται πιο ευέλικτες. Κρατούν μόνο τις απαραίτητες υπηρεσίες. Έτσι έχουμε κάποια πλεονεκτήματα: Την μείωση των χώρων γραφείου στα κεντρικά κτίρια των οργανισμών, λόγω του μεγάλου αριθμού τηλε-εργαζόμενων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, όχι μόνο τη σμίκρυνση του κεντρικού οργανισμού σε κτιριακό όγκο, αλλά και την πιο ευέλικτη οργάνωσή του. Τη δυνατότητα ευέλικτης διαχείρισης και διάθεσης των λιγότερων πλέον χώρων στα κεντρικά κτίρια, λόγω της ύπαρξης του telecommuting. H κατηγορία του telecommuting είναι κάτι ενδιάμεσο. Πολλοί εργαζόμενοι εργάζονται στα γραφεία τους στην εταιρεία αλλά τηλε-εργάζονται και στο σπίτι, δίνοντας τον μισό χρόνο στο γραφείο και τον άλλο μισό στην Τηλε-Εργασία. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι οργανισμοί υιοθετούν τη λύση των διαμοιραζόμενων γραφείων κατά την οποία ένας χώρος γραφείου μπορεί να εξυπηρετήσει παραπάνω από έναν μερικώς τηλεεργαζόμενους ανθρώπους, εξοικονομώντας έτσι επιπλέον χώρους γραφείου πέραν αυτών που εξοικονομούνται από τους πλήρως τηλε-εργαζόμενους. Τη δυνατότητα πλήρους αντικατάστασης της προσωπικής επικοινωνίας των τηλεεργαζομένων με τους ανώτερους στην ιεραρχία, με έναν συνδυασμό τηλεφωνικής και ηλεκτρονικής επικοινωνίας. Παρατηρούνται παράλληλα πολύ σημαντικές αλλαγές και στις οργανωτικές και διοικητικές δομές του οργανισμού. Μία σύντομη αναφορά σε τέτοιου είδους αλλαγές, 40 http://tovima.dolnet.gr/demo/owa/tobhma.print Ελλάδα και Τηλε-Εργασία 89

οι οποίες εισάγουν στις μέρες μας ένα νέο μοντέλο οργάνωσης και διοίκησης επιχειρήσεων βασισμένο στην Τηλε-Εργασία, δίνεται παρακάτω: Μεγαλύτερη αυτονομία και δυνατότητα λήψης πρωτοβουλιών και αποφάσεων από τους τηλε-εργαζόμενους. Λόγω της απόστασης είναι εύκολο να δίνεται η ελευθερία στον τηλε-εργαζόμενο να παίρνει μόνος του σημαντικές αποφάσεις όσον αφορά την εργασία που του έχει ανατεθεί χωρίς να χρειάζεται να πάρει σχετική άδεια από τους ιεραρχικά ανώτερους. Μείωση της παρακολούθησης της προόδου. Οι πολλαπλοί και συχνοί ενδιάμεσοι έλεγχοι όσον αφορά την πρόοδο ή την ποιότητα της εργασίας που έχουν αναλάβει, τείνουν να ελαχιστοποιούνται για τους τηλε-εργαζόμενους. Συνένωση πολλαπλών καθηκόντων μίας εργασίας. Πολλές εργασίες οι οποίες συνηθιζόταν να διαχωρίζονται είναι εύκολο και συμφέρον στα πλαίσια της Τηλε- Εργασίας, να συμπυκνώνονται σε ένα σύνολο εργασιών και να ανατίθενται σε έναν τηλε-εργαζόμενο εξ ολοκλήρου. Η οργάνωση και διοίκηση του εργατικού δυναμικού ενός οργανισμού ξεφεύγει από το μοντέλο των Διευθύνσεων και των Τμημάτων. Σκοπός πλέον είναι να γίνεται δυναμικά η καλύτερη δυνατή εκμετάλλευση του συνόλου των εργαζομένων και των τηλε-εργαζομένων. Η απόφαση για την ανάθεση μιας εργασίας λαμβάνεται δυναμικά. Η αξιολόγηση της εργασίας και της απόδοσης των τηλε-εργαζομένων, από τους ανώτερους ενός οργανισμού είναι πλέον ακόμα πιο προσανατολισμένη στο αποτέλεσμα και όχι στις ενδιάμεσες διαδικασίες, την προσπάθεια και άλλους παράγοντες. Οι διοικούντες στην ιεραρχία (managers) αποκτούν πλέον ρόλους πιο φιλικούς, καθοδηγητικούς και συμβουλευτικούς και δεν είναι πλέον οι αυστηρά επιβλέποντες προϊστάμενοι του παρελθόντος. Είδαμε δηλαδή πως η επιρροή της Τηλε-Εργασίας είναι σημαντική σε πολλά θέματα που άπτονται της επιχείρησης. Οργάνωση, διοίκηση, δομή, εργασιακές σχέσεις και άλλα αλλάζουν κάτω από το πρίσμα της εφαρμογής της. 90

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 Ο 9.1CASE STUDIES / ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ 9.1.1 Τηλε-εργασία - Telecommuting Τα ακόλουθα παραδείγματα προσπαθούν να καλύψουν τις πολλές πλευρές της τηλεεργασίας στο σπίτι και ειδικά τη διαφοροποίηση της σε α)μερική (Μ) (γνωστή ως telecommuting το οποίο εφαρμόζεται κυρίως στις ΗΠΑ) και β)ολική (Ο) τηλεαπασχόληση. Ενώ η πρώτη (Μ) συνήθως εμπλέκει προσωπικό υψηλού επιπέδου και διευθυντές και προϋποθέτει μια κανονική θέση εργασίας, η δεύτερη (Ο) αφορά κυρίως δουλειές γραφείου χαμηλού επιπέδου, όπως καταχώρηση δεδομένων, δακτυλογράφηση, τηλεφωνικές επικοινωνίες, τηλε-πωλήσεις ή διοικητικές δουλειές ρουτίνας. 1) Η ασφαλιστική εταιρεία ΑΜΕΧ στο San Rafael (Καλιφόρνια) τρέχει ένα πρόγραμμα telecommuting εδώ και πέντε χρόνια. Το πρόγραμμα απασχολεί τώρα 20 τηλεεργαζόμενους, κατά το πλείστον ασφαλιστές, που δουλεύουν σπίτι μία δύο μέρες την εβδομάδα. Η εταιρεία δεν τους προμήθεψε ηλεκτρονικούς υπολογιστές ή άλλο εξοπλισμό, εφαρμόζοντας έτσι το πρόγραμμα με μηδενικό κόστος. Η συνολική αύξηση παραγωγικότητας ήταν 20% για υπαλλήλους που μείνανε σπίτι μια μέρα και οι επιθεωρητές αναφέρουν ότι η τηλε-εργαζόμενοι κάνουν διπλή δουλειά σπίτι σε σχέση με το γραφείο. Επί πλέον, δεν παρουσιάστηκαν παραιτήσεις μεταξύ των τηλεεργαζόμενων μέσα σε τρία χρόνια, πράγμα πολύ ασυνήθιστο στον ασφαλιστικό τομέα. 2) Το πρόγραμμα της ΙΒΜ `Στρατηγική της ευκινησίας', η εταιρεία κατάφερε να μεταβάλλει γρήγορα και με επιτυχία το μεγαλύτερο μέρος του προσωπικού πώλησης και υπηρεσιών στην Αμερική σε κινητή κατάσταση. Η ΙΒΜ ανέφερε μια μείωση 40-60% του κόστους για χώρο γραφείου και μια αύξηση παραγωγικότητας μέχρι 15%. Για πρώτη φορά ικανοποίηση πελατών, ικανοποίηση υπαλλήλων και παραγωγικότητα μεγάλωσαν ταυτόχρονα. Πάνω από 20.000 ή 95% του προσωπικού πώλησης και υπηρεσιών της IBM στην Αμερική έγιναν κινητοί τηλε-εργαζόμενοι από το 1993. Δουλεύουν σε σπίτια, σε γραφεία πελατών, σε αεροδρόμια ή σε τηλε-κέντρα. 91

3) Στην ΙΒΜ Γερμανίας, το δικαίωμα να δουλεύεις από το σπίτι συμπεριλαμβάνεται στη σύμβαση του προσωπικού. Ο κάθε υπάλληλος μπορεί να υποβάλλει αίτηση, αλλά η εταιρεία διατηρεί το δικαίωμα να δεχτεί ή όχι την αίτηση και να αποφασίζει πόσες θα είναι οι ώρες τηλε-απασχόλησης. 4) Στο Venice, Καλιφόρνια, όλοι οι 350 υπάλληλοι της διαφημιστικής εταιρείας CHIAT/DAY μπορούν να δουλεύουν από το σπίτι. Γύρω στο 60% των υπαλλήλων βρίσκεται στην εταιρεία κάθε μέρα και, αντί να δουλεύουν σε ατομικά γραφεία χρησιμοποιούν ομαδικά λίβινγκ ρουμ ή για συσκέψεις, `δωμάτια μελέτης'. H πρόσβαση σε δεδομένα γίνεται με μπρίζες σκορπισμένες στο κτίριο, με τις οποίες μπορεί κανείς να συνδεθεί με τα αρχεία της εταιρείας ή με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή σπίτι του. Επιπλέον, υπάρχουν τερματικά `πηγές δεδομένων' που οι υπάλληλοι χρησιμοποιούν για να διαβάζουν μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (Εmail). 5)Οι Ασφάλειες ΑΧΑ, μια γαλλική ασφαλιστική εταιρεία του Belbeuf εισήγαγε ένα σχέδιο όπου το προσωπικό δουλεύει τέσσερις ημέρες στο γραφείο και τη Τετάρτη στο σπίτι. Η μέρα αυτή διαλέχτηκε γιατί τα σχολεία έχουν μειωμένο ωράριο και πολλοί γονείς έχουν δυσκολίες για τη φροντίδα των παιδιών τότε. Αν ο υπάλληλος χρειάζεται ηλεκτρονικό υπολογιστή, η εταιρεία το τοποθετεί σπίτι του μαζί με μια απ' ευθείας γραμμή επικοινωνίας. Σε άλλες περιπτώσεις οι υπάλληλοι προτιμούν να οργανώσουν τη δουλειά τους έτσι ώστε να μη χρειάζονται Η/Υ τις Τετάρτες. 6)Στην Στοκχόλμη, η εταιρεία Siemens Nixdorf η οποία είναι κορυφαία στο electronics και electrical engineering προσφέρει στους εργαζόμενους την δυνατότητα να δουλεύουν από το σπίτι τους χρησιμοποιώντας ένα υπολογιστή, ένα GΜS τηλέφωνο και ένα modem. Σήμερα, υπάρχουν 150 με 200 τηλεεργαζόμενοι οι οποίοι δουλεύουν στο σπίτι τους 2 ή 3 φορές την εβδομάδα. Έτσι η εταιρεία μπορεί να κρατήσει το ικανό προσωπικό αλλά και να αξιοποιήσει καλύτερα το χώρο του γραφείου. 92

7) Μια εταιρεία μετατροπής κειμένων στην East Anglia, Μεγάλη Βρετανία, έχει γύρω στους 100 υπαλλήλους, των οποίων 60 κάνουν καταχώρηση δεδομένων δουλεύοντας από το σπίτι. Οι περισσότερες είναι γυναίκες παντρεμένες με παιδιά. Μολονότι οι τηλε-εργαζόμενες θεωρούνται υπάλληλοι, με συμβόλαια για 30 ώρες δουλειάς την εβδομάδα, πληρώνονται μόνο για τις ώρες που δουλεύουν, χωρίς διακοπές. 8)Σε μια αγροτική περιοχή της Νότιας Γερμανίας, μια εταιρεία υπηρεσιών δακτυλογράφησης χρησιμοποιεί σε μερική απασχόληση μέχρι και 36 δακτυλογράφους εργαζόμενους στο σπίτι τους, με ηλεκτρονικούς υπολογιστές προσαρμοσμένους στις προδιαγραφές της εταιρείας. Όλο το προσωπικό αυτό είναι αυτο-απασχολούμενο και πληρώνεται με βάση τα αποτελέσματα, πράγμα που ελαττώνει τα γενικά έξοδα και μεγιστοποιεί την ευελιξία από την άποψη της εταιρείας. Με υψηλά ποσοστά ανεργίας και λίγες εναλλακτικές πηγές μερικής απασχόλησης στην περιοχή, η εταιρεία δεν είχε δυσκολίες να βρει προσωπικό έτοιμο να δουλεύει κάτω από τέτοιες ανασφαλής συνθήκες. 9)Στη Νότια Γαλλία, μια εταιρεία υπηρεσιών δημιούργησε μια βάση δεδομένων των κατοίκων, με λεπτομέρειες των ικανοτήτων τους. Η εταιρεία πλησιάζει άτομα, συνήθως γυναίκες, που έχουν τις κατάλληλες ικανότητες και τους προτείνει να αγοράζουν μεταχειρισμένο εξοπλισμό πληροφορικής με την υπόσχεση να τους προμηθεύουν δουλειά στο σπίτι. Η εταιρεία μετά δρα ως μεσάζων, παίρνοντας δουλειές από τοπικούς εργοδότες και γυρίζοντάς αυτές στους αυτο-απασχολούμενούς που πληρώνονται με βάση τα αποτελέσματα. 10) Η Τοkγu Corporation, μια ιαπωνική σιδηροδρομική γραμμή που διευθύνει την κύρια γραμμή μεταξύ Κεντρικού και Δυτικού Τόκιο, αποφάσισε να εκμεταλλευθεί το σιδηροδρομικό σύστημα επικοινωνίας για να μεταβιβάζει δεδομένα για τηλεεργαζόμενους που μένουν κοντά στις γραμμές του τραίνου. Η εταιρεία ανακάλυψε μια μεγάλη αγορά για δουλειά καταχώρησης δεδομένων. Μεγάλες εταιρίες στο Τόκιο ήθελαν βάσεις δεδομένων, μα το υψηλό κόστος τους απέτρεπαν. Επομένως, η εταιρεία αποφάσισε να ιδρύσει ένα σχέδιο γνωστό ως SELUN (System for Exclusive Life in Urban Nature - Σύστημα για Μοναδική Ζωή στην Αστική Φύση) δίκτυο. Αρχικά, 350 93

νοικοκυρές προσλήφθηκαν για να δουλεύουν από το σπίτι τους σε μερική απασχόληση. Η εταιρεία τους νοίκιασε φορητούς υπολογιστές, εκτυπωτές, modems και λογισμικό και τους παρείχε δωρεάν ώρες εκπαίδευση. Οι γυναίκες δουλεύουν 14 ώρες την εβδομάδα και, το 1991, πληρώνονταν 50 χιλιάδες δραχμές το μήνα. Η εταιρεία παραδέχεται ότι ο μισθός είναι πολύ χαμηλός αλλά υποστηρίζει ότι μόνο το 20% των τηλε-εργαζόμενων έχουν ως κίνητρο τα λεφτά, ενώ οι υπόλοιποι το κάνουν για να μαθαίνουν κάτι ή γιατί θέλουν να παίζουν ένα παραγωγικό ρόλο στη κοινωνία. Υπάρχει προφανώς μεγάλη ζήτηση για δουλειές από το σπίτι: η αρχική αγγελία προσέλκυσε 1600 αιτήσεις. 11) Η διοικητική περιφέρεια Enfield του Λονδίνου, το 1989 αποφάσισε να προσλάβει τηλε-εργαζόμενους για να εκτελούν το χειρισμό της βάσης δεδομένων για το τμήμα τοπικής φορολογίας. Προσλήφθηκαν 59 τηλε-εργαζόμενοι που τώρα είναι κανονικοί υπάλληλοι του Συμβουλίου με τα ίδια δικαιώματα του άλλου προσωπικού. Όπως και με το ιαπωνικό σχέδιο, υπάρχει μεγάλη ζήτηση για τέτοιες δουλειές: η αρχική αγγελία προσέλκυσε πάνω από 1000 υποψήφιους. Είναι αξιοσημείωτο ότι στην ίδια περίοδο, κάθε τοπική αυτοδιοίκηση στην Αγγλία έπρεπε να δημιουργήσει καινούργια βάση δεδομένων τοπικών φορολογούμενων, λόγω αλλαγών στη νομοθεσία. Αναζητώντας μια οικονομική λύση στο πρόβλημα, πολλές άλλες περιφέρειες διαλέξανε να δώσουν τη δουλειά ως υπεργολαβία στις Φιλιππίνες ή σε άλλες μη-ευρωπαϊκές χώρες. 'Έτσι βλέπουμε ευρωπαίους τηλε-εργαζόμενους να συναγωνίζονται με εργάτες τριτοκοσμικών χωρών για τέτοιου είδους δουλειές. 12) Το ινστιτούτο τηλεπικοινωνιών στην Στοκχόλμη έχει 50 τηλε-εργαζόμενους οι οποίοι δουλεύουν από το σπίτι. Όλοι οι εργαζόμενοι μπορούν να χρησιμοποιήσουν τους υπολογιστές τους για να συνδεθούν στο ινστιτούτο. Προς το παρόν μπορούν να συνδεθούν μόνο μέσο υπολογιστών, στο μέλλον όμως προβλέπεται να εγκατασταθεί νίdeο conference εξοπλισμός στα σπίτια τους, επιπλέον και άλλοι χρήστες θα μπορούν να συνδεθούν με το ινστιτούτο, όπως ινστιτούτα με τα οποία συνεργάζεται. 94

9.1.2 ΜΕΡΙΚΕΣ ΑΛΛΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΛΕ-ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΕΞΗΣ: 1. Στη Βουδαπέστη ξεκίνησε ένα project τηλε-εργασίας για επιστήμονες και διάφορους αντιπρόσωπους πόλεων. Σύμφωνα με το σχέδιο 1000 χρήστες από την περιοχή της Βουδαπέστης εισήχθησαν σε αυτό το 1996. Το project προμηθεύει στάνταρ software πακέτα για τους χρήστες καθώς επίσης εκπαίδευση και βοήθεια. Ένα ειδικό grοup χρηστών βοηθάει στην ανάπτυξη και εξάπλωση συνηθισμένων λύσεων. Επίσης υπάρχουν διαφορετικές mailing λίστες για τα διάφορα grοups ενδιαφερομένων. 2. Στο Εδιμβούργο, 43 συμβούλια προσωπικού οικιακής επιδιόρθωσης και προσωπικού άμεσης επέμβασης έχουν προμηθευτεί με GSM mοbile τηλέφωνα. Επιπρόσθετα, 10 υπάλληλοι εξοπλισμένοι με laptop computers μπορούν να έχουν πρόσβαση στη βάση δεδομένων του συμβουλίου. Αυτό τους επιτρέπει να μαθαίνουν λεπτομέρειες για ολοκληρωμένες και μη δουλειές, να επανακτούν πληροφορίες για τα διαθέσιμα αποθέματα και ακόμη να μεταδίδουν faxes και email. Ελπίζεται ότι αυτό το project θα κάνει αυτού του είδους εργαζόμενους πιο ευέλικτους και θα τους βοηθήσει να αισθάνονται λιγότερο απομονωμένοι στην δουλειά τους. Η παραγωγικότητα αναμένεται να αυξηθεί και επίσης ελπίζεται να υπάρξει καλύτερη εξυπηρέτηση των πελατών. 3. Η πόλη τον Ρότερταμ έχει εφαρμόσει δύο project έτσι ώστε να δώσει την δυνατότητα στους δημοτικούς υπάλληλους να τηλε-εργάζονται. Επίσης με αυτά τα project δίνεται η ευκαιρία σε ανθρώπους ανάπηρους να μπορούν να δουλέψουν. Όσον αφορά το πρώτο μέρος του project, αυτό θεωρείται επιτυχημένο παρόλο το μεγάλο κόστος που απαιτείται. Το project που περιλαμβάνει δουλειές για ανάπηρους ανθρώπους, μέχρι στιγμής θεωρείται λιγότερο επιτυχημένο. Η τεχνολογία δίνει τη δυνατότητα τροποποίησης αρκετών δουλειών έτσι ώστε να ταιριάζουν για ανάπηρους αλλά το project έχει αποτύχει στο να δημιουργήσει καινούργιες δουλειές στη πόλη του Ρότερταμ. 95

9.1.3 ΤΗΛΕΚΕΝΤΡΑ TELECOTTAGES Τα παρακάτω παραδείγματα προσπαθούν να καλύψουν τις διάφορες δραστηριότητες που μπορεί να εκτελεί ένα τηλεκέντρο ή telecottage. 1) Το πρώτο telecottage στην Σουηδία άνοιξε το 1985 στο Vemdalen, ένα χωριό στο βόρειο μέρος της χώρας κοντά στα νορβηγικά σύνορα. Σκοπός του ήταν να διαθέτει δουλειές, κατάρτιση και υπηρεσίες σε κόσμο σε απομονωμένες περιοχές της Σουηδίας. με το να δίνει πρόσβαση σε μοντέρνο εξοπλισμό πληροφορικής, σε όποιους θέλουν να επενδύσουν χρόνο και ενέργεια για να μάθουν την χρήση τους. Η αρχική επένδυση (γύρω στα 88040 χιλιάδες ευρώ) ήρθε από την κυβέρνηση, το σουηδικό ΟΤΕ και το τοπικό συμβούλιο, αλλά το πείραμα κατάφερε να καλύψει τα τρέχοντα έξοδα γρήγορα, με ένα μηνιαίο εισόδημα μέχρι 13206 χιλιάδες ευρώ. 2) Το 1986 ιδρύθηκε ένα telecottage στο Stromsund, με τον ειδικό στόχο να προσφέρει υπηρεσίες «telemarketing» σε πελάτες στη Νότια Σουηδία. Ιδρύθηκε επίσης γραφείο πωλήσεων στη Στοκχόλμη για τις υπηρεσίες αυτές. Δυο χρόνια αργότερα, υπήρχαν επτά υπάλληλοι που δουλεύανε στο telecottage στο Stromsund, με άλλους δύο να δουλεύουν αλλού. Οι υπάλληλοι παρακολουθούν αγγελίες και αιτήσεις με τηλεφωνήματα, χρησιμοποιούν το τηλέφωνο για να προσκαλούν ανθρώπους σε διασκέψεις και κλείνουν ραντεβού για επισκέψεις πωλήσεων εκ μέρους της πελατείας τους. Το telecottage θεωρήθηκε ως επιτυχής γιατί εισήγαγε τεχνολογία πληροφορικής και απασχόληση σε μια αραιά κατοικημένη περιοχή με μεγάλη ανεργία. Οι πελάτες εκτιμούσαν την υπηρεσία, που είχε καλές προοπτικές για ανάπτυξη. 3) Το τηλεκέντρο Antur Tanat Cain βρίσκεται στα σύνορα μεταξύ Αγγλίας και Ουαλλίας. Ιδρύθηκε αρχικά ως κέντρο για εκπαίδευση σε υπολογιστές, με κονδύλια από το Συμβούλιο τοπικής εκπαίδευσης και επιχειρήσεων. Με την πρωτοβουλία ενός ανωτέρου εκπαιδευτή ξεκίνησε το 1990 ένα πιλοτικό σχέδιο τηλε-εργασίας. Η περιοχή παρουσίαζε μεγάλη ανεργία και κατά παράδοση οι κάτοικοι έψαχναν να βρουν δουλειά αλλού. 96

Όλοι οι τηλε-εργαζόμενοι, οι περισσότεροι γυναίκες, προσλαμβάνονται ανάμεσα από τους εκπαιδευόμενους του κέντρου. Η δουλειά είναι καταχώρηση δεδομένων, με κύριους πελάτες μεγάλες διεθνείς εταιρίες και δημόσιες υπηρεσίες. Οι τηλε-εργαζόμενοι είναι τηλε-απασχολούμενοι και αναμένεται να δουλεύουν σπίτι γιατί οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές στο Κέντρο χρησιμεύουν συνεχώς για εκπαίδευση. 4) Telecities είναι μια πρωτοβουλία των Eurocities που αυτοπεριγράφεται ως ανοιχτό δίκτυο για συνεννοημένη αστική ανάπτυξη μέσω Τηλεματικής. Αυτή η πρωτοβουλία συνδέει τηλε-κέντρα από πολλές ευρωπαϊκές πόλεις (τον Ιούνιο του 1994 ανάμεσα τα μέλη ήταν το Αμαρούσιον, το Amsterdam, η Antwerp, το Bari, η Barcelona, το Berlin, το Birmingham, το Bilbao, η Bologna, η Βοnn, η Den Ηααg, το Edinburgh, η Geneva, το Helsinki, η Ηull, η Κοln, το Leeds, η Lille, η Lisbon, το Liverpool, η Lyons, η Madrid, το Manchester, η Marseilles, το Montpellier, το Newcastle, η Nice, το Nottingham, η Nurnberg, η Rome και το Τurin). Συνδυάζει οικονομικούς (συμπεριλαμβανομένου τη δημιουργία νέας απασχόλησης μέσω τηλε-εργασίας) με κοινωνικούς σκοπούς, όπως η προσφορά υπηρεσιών σε ενήλικους και ανάπηρους. Είναι νωρίς για να προσδιοριστεί η αποτελεσματικότητα αυτής της πρωτοβουλίας, αλλά φαίνεται να προσφέρει πολλές δυνατότητες επέκτασης της απασχόλησης μέσω τηλεματικής σε αστικές περιοχές και ταυτόχρονα να απευθύνεται στις κοινωνικές ανάγκες τοπικών κοινοτήτων. 5) Το Davis TeleWork Center είναι ένα τηλεκέντρο στις ΗΠΑ. Είναι ένα πλήρως εξοπλισμένο περιβάλλον γραφείου που μπορεί να εξυπηρετεί τηλεεργαζόμενους ως: Remote Office - μακρινό γραφείο, δουλεύεις εδώ αντί να οδηγείς, Office Hotelling - προμηθεύει ένα προσωρινό γραφείο, Work Skill Building - να αποκτάς εργασιακές δεξιότητες στο τηλε-κέντρο. 97

Οι υπηρεσίες που το κέντρο προσφέρει είναι κυρίως οι ακόλουθες: Υπολογιστές - Pentiums και PowerPCs, Φαξ - να στείλεις και να λαμβάνεις, Πρόσβαση σε Internet - σύνδεση με τους πόρους του δικτύου, Modems - για να συνδέεστε με τα μηχανήματα στη δουλειά, Τηλέφωνα - συνεργάτες και εργασιακές επαφές διαθέσιμοι με ένα τηλεφώνημα, Απομόνωση - ηρεμία για να δουλεύετε χωρίς διακοπές. Είναι σαφές από τις διαθέσιμες ενδείξεις ότι τα περισσότερα τηλε-κέντρα πετύχανε τους κοινωνικούς σκοπούς τους, να αναπτύσσουν συνείδηση της τηλε-εργασίας, να παρέχουν προσπέλαση σε τεχνολογία πληροφορικής και να προσφέρουν πόρους σε τοπικές κοινότητες. Δημιουργούν επίσης απασχόληση μαθαίνοντας νέες δεξιότητες σε ανέργους. 9.2 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ 41 ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Η χώρα μας με το μεγαλύτερο μέρος της αποτελούμενο από νησιωτικές και ορεινές περιοχές είναι ίσως το ιδανικό έδαφος για την εφαρμογή και ανάπτυξη της Τηλε-Εργασίας. Αυτό συμβαίνει γιατί η νέα αυτή μορφή εργασίας είναι εκείνη που κυρίως "μεταφέρει" την εργασία στον χώρο διαμονής των εργαζομένων μειώνοντας τις δυσκολίες ανάπτυξης της απασχόλησης που συσχετίζονται με την υλοποίηση επενδύσεων μεγάλου κόστους και βαριάς μορφής. Κάτι παραπάνω από μια απλή επένδυση "εντάσεων εργασίας" πρέπει να θεωρηθεί κάθε επένδυση που αφορά την υλοποίηση δράσεων Τηλε-Εργασίας στην Ελληνική περιφέρεια. Είναι για την ακρίβεια η ταχύτατη και ευέλικτη μεταφορά του "όγκου της εργασίας" οπουδήποτε, στηριζόμενη στην χρήση των τεχνολογιών της πληροφορικής και των σύγχρονων τηλεπικοινωνιών. 41 http://www.go-online.gr/ebusiness/tutorials/article.html Πηγή Lawnet Δεκέμβριος 2004 Τηλε-Εργασία http://www.teleworking2000.com/telework.htm Τηλε-Εργασία στην Ελλάδα 98

Οι προαναφερθείσες προτάσεις, σε συνδυασμό με τα γενικά στοιχεία που προηγήθηκαν για την Τηλε-Εργασία, δημιουργούν άμεσα και δικαιολογημένα μερικά κρίσιμα ερωτήματα και προβληματισμούς σχετικά με την ανάπτυξη της Τηλε-Εργασίας στην Ελλάδα. Υπάρχει στην χώρα μας η κατάλληλη τεχνολογική υποδομή στις τηλεπικοινωνίες; υπάρχει επαρκής γνώση σχετικά με τις τεχνολογίες της πληροφορικής; είναι ο Έλληνας από την φύση του καλός δέκτης εφαρμογής της Τηλε- Εργασίας; Και ίσως το κρισιμότερο ερώτημα. Τι είναι αυτό που θα δώσει την απαραίτητη ώθηση για την γρήγορη ανάπτυξη της Τηλε-Εργασίας στην Ελλάδα; Οι απαντήσεις όπως θα δούμε είναι εντυπωσιακά απλές και ίσως περισσότερο θετικές από το αναμενόμενο, λαμβάνοντας υπόψη μας ότι η χώρα μας δεν έχει δείξει ότι μπορεί εύκολα να απορροφά και να εφαρμόζει ως πρωτοπόρος, αλλαγές σε κρίσιμους τομείς όπως είναι ο τομέας του περιβάλλοντος εργασίας. Ποία είναι λοιπόν η αναγκαία τηλεπικοινωνιακή υποδομή για την ανάπτυξη της Τηλε-Εργασίας; Η παγκόσμια προσπάθεια για την μετάδοση δεδομένων μέσω δικτύων τηλεματικής με το χαμηλότερο δυνατό κόστος οδήγησε στην ανακάλυψη νέων εργαλείων μετάδοσης που είναι εφαρμόσιμα χρησιμοποιώντας την υποδομή απλών τηλεπικοινωνιακών δικτύων, όπως οι τηλεφωνικές γραμμές. Το Internet αξιοποίησε την απλή τηλεφωνική γραμμή ως ένα ισχυρότατο μέσο μετάδοσης δεδομένων με χαμηλό κόστος. Πρόσφερε την δυνατότητα να στηρίζονται οι "κορμοί παγκόσμιας διασύνδεσης" σε χαμηλού σχετικά κόστους τεχνολογικές λύσεις και επομένως να δίνουν καλές ευκαιρίες γρήγορης ανάπτυξης τους. Αρκεί να αναφερθεί ότι το 1995 η σύνδεση των Ελλήνων χρηστών Internet με το εξωτερικό γινόταν με μία μόνο γραμμή ταχύτητας 512Κ μέσω Ι.Τ.Ε. Σήμερα, και το πιθανότερο είναι και -- τώρα που γίνεται αναφορά να έχει αυξηθεί --, υπάρχουν τουλάχιστον 18 ανεξάρτητες συνδέσεις των 2Μ και 50 γραμμές των 128Κ μεταξύ Ελληνικών φορέων παροχής υπηρεσιών Internet και του παγκοσμίου δικτύου σε Ευρώπη και Η.Π.Α. Eπίσης το 1995 είχε σύνδεση μόνο η Αθήνα, Ηράκλειο, Πάτρα και Θεσσαλονίκη (και οι άλλες περιοχές έδρες πανεπιστημίων μόνο για ακαδημαϊκούς σκοπούς). Φορείς όπως η OTEnet, η Forthnet και η Hellas On Line (για να αναφερθούν οι κυριότεροι Έλληνες παροχείς Internet συνδέσεων) κάθε μήνα επεκτείνονται σε νέες περιοχές, όπως ακριβώς στήνεται ο ιστός της αράχνης. Οι μεταγωγές δεδομένων, πληροφοριών αλλά και ήχου / εικόνας γίνονται με τεχνικές συμπίεσης του όγκου πληροφοριών που κάνουν δυνατή την μεταφορά από 99

οποιοδήποτε προσωπικό ηλεκτρονικό υπολογιστή του τηλεργαζόμενου που έχει σύνδεση με το Internet. Όσον αφορά τον προβληματισμό περί του επιπέδου τεχνολογικής γνώσης των Ελλήνων θα μπορούσαμε να παρατηρήσουμε μόνο θετικά την συμμετοχή στην εκπαίδευση στην πληροφορική. Οι περισσότερες κοινωνικές ομάδες, δηλαδή, παιδιά, φοιτητές, επιχειρηματίες, υπάλληλοι ενδιαφέρονται για τη εκμάθηση της τεχνολογίας της πληροφορικής. Όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης από τα απλά προγράμματα εκμάθησης χρήσης ηλεκτρονικών υπολογιστών μέχρι σχετικές σπουδές πανεπιστημιακού επιπέδου βρίσκονται σε μια εκπληκτικά γρήγορη τροχιά ανοδικής επέκτασης. Με δεδομένα λοιπόν αφενός το επαρκές των τεχνολογικών μέσων και υποδομής για την εφαρμογή της Τηλε-Εργασίας και αφετέρου τον καλό βαθμό γνώσης, είναι ο Έλληνας έτοιμος να χρησιμοποιήσει την Τηλε-Εργασία και να οδηγηθεί μια γρήγορη ανάπτυξη στην Ελλάδα της νέας αυτή μορφής εργασίας; Η απάντηση θα είναι το συμπέρασμα μιας σειράς καταφάσεων σε ερωτήσεις όπως: είναι αναγκαία για τον Έλληνα η αίσθηση της προσωπικής ελευθερίας στην εργασία που δίνει η ευελιξία στην κατανομή του χρόνου εργασίας Τηλε-Εργασία; είναι η δυνατότητα διαχείρισης της εργασίας των τηλεργαζομένων με πιο ελαστικά κριτήρια, που παρέχονται στον τηλεργαζόμενο όσον αφορά, την σειρά εργασιών, την αξιολόγηση των προτεραιοτήτων από τον ίδιο ένα στοιχείο που κάνει τον Έλληνα πιο παραγωγικό; είναι κριτήριο αποκλεισμού και δυσκολία εφαρμογής της Τηλε-Εργασίας στην Ελλάδα η μείωση των συναντήσεων συνεργασίας διοικητικού ή τεχνικού περιεχομένου και η αντικατάσταση τους με την από απόσταση επικοινωνία; Τέλος θα υπάρξει ο αναγκαίος ενθουσιασμός στην εφαρμογή νεωτερισμών, νέων μεθόδων και μεταβολών. Δύσκολα θα μπορούσαμε να αρνηθούμε την κατάφαση σε όλες αυτές τις ερωτήσεις για τον Έλληνα. Αυτά που χαρακτηρίζουν δηλαδή, την ατομικότητα, την ανάπτυξη πρωτοβουλίας, την δημιουργικότητα και την κοινωνικότητα όχι μέσω της εργασίας αλλά ως ανεξάρτητο στοιχείο της ζωής αποτελούν λοιπόν θετικά στοιχεία για την ανάπτυξη της νέας μορφής εργασίας στην Ελλάδα. 100

Ανακεφαλαιώνοντας βλέπουμε ότι είναι η κοινωνία των πληροφοριών που λειτουργεί ως καταλύτης στις εξέλιξης της αγοράς εργασίας των σύγχρονων κοινωνιών άρα και της Ελλάδας. Οι τεχνολογίες της πληροφορικής και των τηλεπικοινωνιών δημιουργούν συνήθως νέα επαγγέλματα άμεσα ή έμμεσα. Την ίδια στιγμή αυτές οι τεχνολογίες συμβάλλουν στην εκπληκτικά γρήγορη ανάπτυξη και επέκταση της Τηλε- Εργασίας. Αυτό είναι ένα δεδομένο που θα πρέπει να το λάβουμε σοβαρά υπόψη μας αν θέλουμε να δούμε όχι μόνο τις τωρινές αλλά και τις μελλοντικές επιπτώσεις της Τηλε-Εργασίας. Στο παρελθόν κατά την εξέλιξη των κοινωνιών από την αγροτική στην βιομηχανική κοινωνία, μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι παρέμειναν ως κεφάλαιο της παλιάς κοινωνίας οι αγροτο-βιομηχανίες και οι αγροτο-επιχειρήσεις. Η αγροτική κοινωνία παρέμεινε για να καλύψει τις ανάγκες σε μη συνθετική τροφή και αγροτικά προϊόντα. Εκείνο που είχε αλλάξει ήταν οι θέσεις των αγροτών του ανθρώπου δηλαδή. Οι άνθρωποι μετάφεραν την χρήση των νέων δομών και πλήρωσαν το κυρίως κόστος. Όταν τώρα αναφερόμαστε στην μετάβαση από την βιομηχανική κοινωνία στην κοινωνία των πληροφοριών δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι: η βιομηχανία παραμένει ισχυρή. Απλά σε αυτή την μετάβαση οι εργαζόμενοι στην βιομηχανία μεταφέρονται σε νέες θέσεις, άλλοι φεύγουν σε νέα επαγγέλματα. Υπάρχει συνεχώς αυξανόμενη ανάγκη νέων προσόντων των εργαζόμενων. Οι κανόνες της αγοράς καθορίζουν τις μεταβολές στην παραγωγική διαδικασία και στις υπηρεσίες σε ένα περιβάλλον που την ίδια στιγμή απαιτεί εργαζόμενους υψηλών προσόντων, ευελιξία, το χαμηλότερο κόστος και τα λιγότερα εμπόδια σε αυτές τις αλλαγές προς την κοινωνία των πληροφοριών, χαρακτηριστικά που καλύπτει η Τηλε-Εργασία. Ίσως λοιπόν η Τηλε-Εργασία να είναι ο καλύτερος μοχλός υποβοήθησης αυτής της αλλαγής από την βιομηχανική κοινωνία στην κοινωνία των πληροφοριών. 9.3 ΟΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΕΣ 42 ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Η Ελλάδα βέβαια δεν είναι αντιπροσωπευτική χώρα για να κρίνει κανείς τις παγκόσμιες εξελίξεις αλλά θα έλεγε κάποιος ότι λόγω των εξελίξεων ωθείται στην 42 http://teleworking.gr Τηλε -Εργασία εφαρμογές Τηλε Εργασία http://www.go-online.gr Τηλε-Εργασία γενικά 101

σημερινή κατάσταση όσον αφορά στην Τηλε-Εργασία από αυτές. Έτσι μπορούμε εύκολα να δούμε προς τα πού κινούνται τα πράγματα. Η τεχνολογία των υπολογιστών αλλά και των τηλεπικοινωνιών συνεχώς εξελίσσεται σε σημείο που είναι δύσκολο ακόμη και για τους ειδικούς να παρακολουθήσουν αυτά τα τεράστια άλματα. Η εργασία τείνει να αλλάξει τελείως πρόσωπο και χαρακτήρα αν αυτό δεν έχει γίνει ήδη ειδικά στις λεγόμενες αναπτυγμένες χώρες όπως οι Η.Π.Α., η Βρετανία, ο Καναδάς, Αυστραλία και άλλες. Αυτό σημαίνει πως σε κάποιο σημείο λέγοντας Πηγαίνω στη δουλειά μου εννοείται η μετακίνηση από το υπνοδωμάτιο στο σαλόνι όπου θα υπάρχει ο απαραίτητος εξοπλισμός για να τηλε-εργαστούμε. Πολλοί υποστηρίζουν πως είναι αδύνατη αυτή η μετεξέλιξη διότι πολλές εργασίες δεν μπορούν να γίνουν ηλεκτρονικά και πως δεν μπορεί να αλλάξει ολόκληρη η φιλοσοφία της εργασίας λόγω ενός μέρους των εργαζομένων. Ούτως ή άλλως εγείρονται πολλά άλλα θέματα όπως αυτά της κοινωνικής ασφάλισης, της συνταξιοδότησης και άλλα. Αυτά συζητούνται κυρίως στην Ευρώπη και όχι τόσο στην Αμερική όπου τα μεγαλύτερα κονδύλια πηγαίνουν στην τεχνολογία και όχι στην εκπαίδευση και την ενημέρωση των πολιτών εργαζομένων. Έτσι όλα αυτά τα ερωτήματα περιμένουν απάντηση. Τα δύο τεράστια ζητήματα ερωτήματα είναι το σημείο που θα φτάσει η τεχνολογία και κυριότερα πώς θα μετατραπεί το συντριπτικό μέρος των εργαζομένων σε τηλε-εργαζόμενους 43. Μένει να δούμε πώς θα εξελιχθεί τελικά η Τηλε-Εργασία. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Για περισσότερο από έναν αιώνα οι πλουσιότεροι άνθρωποι στον πλανήτη συνδέονταν με τη βιομηχανία πετρελαίου, αρχίζοντας από τον Τζ Ροκφέλερ στα τέλη του 19 αιώνα και τελειώνοντας στο σουλτάνο του Μπρούνεϊ μέχρι πριν από μερικά χρόνια. Σήμερα, για πρώτη φορά στην ιστορία ο πλουσιότερος άνθρωπος στον πλανήτη είναι ένας αυτοδημιούργητος, «διαχειριστής» της πληροφορίας. 43 http://www.inegsee.gr/enimerwsi-37-doc3.htm Τηλε-Εργασία Απειλή ή Πανάκεια; 102

Μέχρι σήμερα ο έλεγχος των οδικών δικτύων και των δικτύων μεταφοράς πετρελαίου ή φυσικού αερίου, αποτελούσε μια από τις βασικές προτεραιότητες των κρατών, ενώ συχνά συνέβαλε στην ένταση μεταξύ γειτονικών χωρών. Η ραγδαία ανάπτυξη της ψηφιοποίησης και του Διαδικτύου τις δυο τελευταίες δεκαετίες, καθώς και η άνοδος των Νέων Τεχνολογιών, άλλαξαν δραματικά το τοπίο. Αποδέσμευσαν την πληροφορία από τα στενά όρια της γεωγραφικής της διάστασης και την μετεξέλιξαν σε εμπορικό προϊόν υψηλής προστιθέμενης αξίας, καθιστώντας τον έλεγχο των ηλεκτρονικών και τηλεπικοινωνιακών δικτύων ως προτεραιότητα για τα κράτη που θέλουν να κυριαρχήσουν στην παγκόσμια αγορά. Κύριο χαρακτηριστικό αυτών των δικτύων είναι ότι μεταφέρουν πληροφορίες, που αφορούν στο σύνολο όλων σχεδόν των δραστηριοτήτων του σύγχρονου ανθρώπου, από την επιστήμη και την τεχνολογία, με την εκπαίδευση, την εργασία και τη διασκέδαση. Η νέα πραγματικότητα που βιώνουμε, θέλει όλες τις πλευρές και τις εκδηλώσεις της σύγχρονης κοινωνίας να έχουν μεταμορφωθεί ριζικά, ως συνέπεια της τεχνολογικής εξέλιξης στους τομείς της ηλεκτρονικής, της πληροφορικής και των τηλεπικοινωνιών, οι δύο τελευταίοι των οποίων συγκλίνουν σε έναν και διαμορφώνουν την «Κοινωνία της Πληροφορίας». Ο όρος «Κοινωνία της Πληροφορίας» έχει κυριαρχήσει στην Ευρώπη σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, όπου προκρίνεται ο όρος «Λεωφόροι των Πληροφοριών». Και στις δυο περιπτώσεις πάντως τονίζεται η μεγάλη σημασία που έχει πλέον στη ζωή μας η πληροφορία, αξιοποιώντας την επανάσταση που συντελείται στον τομέα των νέων τεχνολογιών, εκμηδενίζοντας χρόνους, αποστάσεις, αλλά και το κόστος. Στις αναπτυσσόμενες οικονομίες όλου του κόσμου έχουν ήδη δρομολογηθεί αλλαγές που δεν έχουν προηγούμενο στην ιστορία, καθώς είναι πλέον σαφές ότι για την ανάπτυξη της Κοινωνίας της Πληροφορίας απαιτούνται βήματα προόδου προς τις Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών. Οι εξελίξεις στο χώρο των Μέσων και των Νέων Τεχνολογιών επηρεάζονται από την έκβαση των πολιτικών συγκρούσεων, το διεθνή συσχετισμό δυνάμεων και την κατάσταση της οικονομίας, αλλά ταυτόχρονα επηρεάζουν την πορεία των εξελίξεων στους συγκεκριμένους τομείς. 103

Δεν θα πρέπει πάντως να βιαστούμε να αντιμετωπίσουμε την Κοινωνία της Πληροφορίας ως μια κοινωνία αρμονική, που προσφέρει λαμπρές ευκαιρίες σε όλους. Το αντίθετο μάλιστα. Όλα τα στοιχεία συνηγορούν υπέρ της άποψης ότι η απόσταση μεταξύ πληροφοριακά «πλούσιων» και πληροφοριακά «φτωχών» συνεχώς διευρύνεται τόσο στο εσωτερικό των χωρών του καπιταλιστικού κέντρου, όσο και μεταξύ των ανεπτυγμένων περιοχών του πλανήτη και των χωρών του Τρίτου Κόσμου. Εφόσον η αγορά αποτελεί το βασικό διανεμητικό μηχανισμό του πληροφοριακού προϊόντος, οι ταξικές ανισότητες που χαρακτηρίζουν κάθε καπιταλιστική κοινωνία αναπόφευκτα αναπαράγονται και διευρύνονται στο πλαίσιο της υπό διαμόρφωσης Κοινωνίας της Πληροφορίας. Οι ανισότητες αναπαράγονται και στο διεθνές περιβάλλον, από τη στιγμή μάλιστα που φορείς των αλλαγών είναι οι γιγαντιαίες πολυεθνικές που δραστηριοποιούνται στον ευρύτερο τομέα της πληροφορικής. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι περισσότερα από τα 3/4 των χρηστών Internet σήμερα, προέρχονται από τις χώρες υψηλού εισοδήματος του ΟΟΣΑ, που συγκεντρώνουν μόλις το 14% του παγκόσμιου πληθυσμού. Από τη στιγμή που οι ταχύτατοι ρυθμοί των τεχνολογικών εξελίξεων σε παγκόσμιο επίπεδο δημιουργούν έναν οξύτατο ανταγωνισμό όχι μόνο μεταξύ των επιχειρήσεων της νέας οικονομίας, αλλά και μεταξύ των κρατών, διαπιστώνουμε ότι οι αλλαγές στις λειτουργίες της δημόσιας διοίκησης, ο εκσυγχρονισμός της παραγωγής, καθώς και η ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση θα καθορίσουν τη θέση κάθε χώρας στη διεθνή κονίστρα. Η συνεισφορά των Νέων Τεχνολογιών στην αναπτυξιακή διαδικασία εξαρτάται τόσο από την εξέλιξη των ίδιων των κλάδων πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών, όσο και από τη διάχυση αυτών των τεχνολογιών σε όλη την οικονομία. Σε γενικές γραμμές, η Ελληνική οικονομία χαρακτηρίζεται από αρκετούς ανασταλτικούς παράγοντες: χαμηλό ποσοστό διάχυσης νέων τεχνολογιών, μικρό μερίδιο ειδικευμένων στο σύνολο των εργαζομένων, εξαγωγική εξειδίκευση σε προϊόντα ευάλωτα στον έντονο ανταγωνισμό, αγορά κεφαλαίου που παρέχει ανεπαρκή χρηματοδότηση νέων επενδυτικών πρωτοβουλιών, υψηλό μη-εργασιακό κόστος και ελάχιστα παραδείγματα ανάπτυξης νέων μορφών εργασίας, όπως η Τηλε-εργασία. Παράλληλα όμως, η ανάπτυξη νέων επιχειρήσεων εστιασμένων στις νέες τεχνολογίες, το ερευνητικό έργο στα 104

πανεπιστήμια και η σταθερή διάχυση και αποδοχή πολλών νέων τεχνολογιών από τους καταναλωτές είναι σημάδια μιας νέας δυναμικής. Η περίοδος 2000-2006 αποτελεί για τη χώρα σημείο καμπής που θα καθορίσει την αναπτυξιακή της τροχιά. Μέσω του προγράμματος «Κοινωνία της Πληροφορίας» θα επιχειρηθεί η τεχνολογική «επανάσταση» σε καίριους τομείς της εθνικής οικονομίας και της δημόσιας ζωής. Για πρώτη φορά ο τομέας της πληροφορικής και των τεχνολογικών εφαρμογών θα ενισχυθεί με πόρους ύψους 2.839,1 εκατ. ευρώ. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα διαθέσει 1.702,2 εκατ. ευρώ και το Ελληνικό κράτος θα συνεισφέρει 567,4 εκατ. ευρώ, ενώ προβλέπεται και συμμετοχή ιδιωτών και επιχειρήσεων ύψους 569,5 εκατ. ευρώ. Από το σύνολο των διαθέσιμων πόρων που εξασφαλίζονται με την έγκριση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ποσοστό 17% θα χρησιμοποιηθεί για δράσεις στην παιδεία και τον πολιτισμό (εξοπλισμός και δικτύωση σχολείων, ψηφιακό εκπαιδευτικό και πολιτιστικό περιεχόμενο), 37% για την εξυπηρέτηση του πολίτη (ηλεκτρονική εξυπηρέτηση, τηλεματικές εφαρμογές στην υγεία, στο περιβάλλον και στις μεταφορές), 24% για την ανάπτυξη και την απασχόληση στην ψηφιακή οικονομία (προώθηση του ηλεκτρονικού εμπορίου, αναβάθμιση των δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού), 19% για τις επικοινωνίες και 3% για το κόστος της τεχνικής βοήθειας. Η ανάπτυξη των δράσεων για την «Κοινωνία της Πληροφορίας» συνδυάζεται με ευρύτερες πρωτοβουλίες που θα συμβάλουν στην αποτελεσματικότητα και στον εκσυγχρονισμό δομών και διαδικασιών, στην «ανοικτή» κοινωνία και σε ένα ποιοτικά καλύτερο επίπεδο διαβίωσης. Το πρόγραμμα αποτελεί υπό την έννοια αυτή ένα μοχλό πίεσης για να ενσωματωθούν τεχνολογικές καινοτομίες στο σχεδιασμό και στην εφαρμογή κάθε αναπτυξιακού έργου. 105

ΕΠΙΛΟΓΟΣ Μπαίνουμε λοιπόν σε μια νέα εποχή. Σε μια νέα οικονομία και κοινωνία, όπου κυριαρχούν η γνώση, οι δεξιότητες, η τεχνολογία, η ευελιξία, η ανάδειξη νέων προϊόντων και υπηρεσιών. Όπου δημιουργούνται σταδιακά νέα εργασιακά πρότυπα, νέοι τρόποι επικοινωνίας, νέα πρότυπα κατανάλωσης και κοινωνικής συμπεριφοράς. Η ανάπτυξη της κοινωνίας της πληροφορίας στη χώρα μας τα επόμενα χρόνια θα βασιστεί στην ιδιωτική πρωτοβουλία, στην ερευνητική δραστηριότητα και στη συμμετοχή των πολιτών. Από την πλευρά της, η πολιτεία θα λειτουργήσει ως καταλύτης για την ενσωμάτωση και αποδοχή των νέων τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνίας, σε μια σειρά από τομείς της οικονομικής και κοινωνικής ζωής. Η πρόκληση για την ορθολογική αξιοποίηση αυτού του αναπτυξιακού εργαλείου και των διαθέσιμων κονδυλίων είναι μεγάλη. Απαιτεί καινοτόμες πρακτικές διαχείρισης και υλοποίησης δράσεων και ένα νέο πλαίσιο συνεργασίας δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Στο πλαίσιο των Νέων τεχνολογιών θα πρέπει να είμαστε επιφυλακτικοί για την αξιολόγηση του μεγέθους της βιομηχανίας σύμφωνα με τον αριθμό των απασχολούμενων. «Μια βιομηχανική μονάδα, που απασχολούσε σε μια προηγούμενη περίοδο 1.000 εργαζόμενους και θεωρούνταν μεγάλη και σήμερα απασχολεί 400, δεν γίνεται αυτομάτως μικρή ή μεσαία. Ενδεχομένως το επενδεδυμένο κεφάλαιό της να έχει πολλαπλασιαστεί και η παραγωγικότητά της να έχει αυξηθεί σημαντικά σε σχέση με το παρελθόν, με άλλα λόγια μπορεί το «μέγεθός» της να έχει βελτιωθεί». Ο συνδυασμός πληροφορικής, τηλεπικοινωνιών και διαδικτύου δημιουργούν νέους τύπους «ευέλικτης» εργασιακής εμπλοκής, όπως είναι η Τηλε-Εργασία. Η προσπάθεια να διατυπωθεί ακριβής ορισμός της Τηλε-Εργασίας είναι ιδιαίτερα δύσκολη λόγω του ότι η Τηλε-Εργασία δεν συνιστά ανεξάρτητη νομική κατηγορία. «Η βασική πάντως διαφορά της Τηλε-Εργασίας με τις συμβατικές μορφές εργασίας είναι ότι σε αυτή τη μορφή απασχόλησης πηγαίνει η εργασία στον εργαζόμενο και όχι το αντίστροφο. Οι εργαζόμενοι πραγματοποιούν την εργασία που θα έκαναν συνήθως στο εργοστάσιο, το γραφείο κλπ., σε διαφορετικό όμως χώρο. 106

Πρόκειται για εργασιακές δραστηριότητες που εκτελούνται χάρη στις νέες τεχνολογίες πληροφοριών και επικοινωνίας (φαξ, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, προσωπικοί υπολογιστές, ψηφιακή τεχνολογία) και χαρακτηρίζονται από την απουσία άμεσης επιτήρησης και ως εκ τούτου, τροποποιούν τη μέχρι σήμερα γνωστή μορφή ελέγχου του εργαζόμενου». Από τις ως τώρα μορφές και τρόπους εφαρμογής της Τηλε-Εργασίας (στο σπίτι, σε κέντρα Τηλε-Εργασίας, πολυ-τοποθεσιακή, κινητή,on line, off line προκύπτει ότι κυρίως ενισχύονται, χάρη στις νέες τεχνολογίες, οι εργασίες που ακόμα και πριν πραγματοποιούνταν με κάποια απόσταση και σχετική αυτονομία από τον χώρο εργασίας. Ταυτόχρονα επιδιώκεται η εφαρμογή της σε ορισμένες πλευρές της επιχειρηματικής δραστηριότητας με στόχο τη μείωση του κόστους και την ένταση της εκμετάλλευσης του εργαζόμενου, χωρίς να επηρεάζεται ο σκληρός πυρήνας των παραγωγικών - εργασιακών διαδικασιών που εξακολουθούν να πραγματοποιούνται στους συλλογικούς χώρους εργασίας. Έτσι, 44 η Τηλε-Εργασία αφενός δεν αποτελεί πανάκεια για τη διατήρηση της απασχόλησης και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, αφετέρου μπορεί να αποτελέσει απειλή στο βαθμό που εφαρμόζεται με τρόπους και μορφές στις οποίες καταπατούνται τα στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα και διαρρηγνύονται συστηματικοί δεσμοί της Κοινωνικής προστασίας και ασφάλειας. Ενισχύεται μ αυτό τον τρόπο ο δυϊσμός της αγοράς εργασίας και η δημιουργία εργαζομένων δύο η και περισσότερων ταχυτήτων. Εξάλλου, σε πολλές επιχειρήσεις η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, η αύξηση της παραγωγικότητας και η ποιότητα της παραγωγής επιτυγχάνονται χωρίς τη χρήση Τηλε- Εργασίας αλλά, με έναν άλλο τρόπο χρήσης των νέων τεχνολογιών όπου συνδυάζονται οι συλλογικές διαδικασίες παραγωγής σε ομάδες εργασίας με τη διαρκή εκπαίδευση και αναβάθμιση του ανθρώπινου δυναμικού. Ταυτόχρονα, ήδη από τη δεκαετία του 80, εφαρμόζεται η αποκέντρωση και η διαίρεση των μεγάλων επιχειρήσεων σε μικρότερες μονάδες παραγωγής, οι οποίες εγκαθίστανται, όπως και η Τηλε-Εργασία, σε αγροτικές περιοχές.ο επαναπροσδιορισμός της έννοιας του χωροχρόνου που επιβάλει η Τηλε-Εργασία, επανατοποθετεί σε άλλη βάση τη σχέση μεταξύ χώρου και 44 Πτυχιακή εργασία (2003) «Διαδικτυακή εργασία στην Ελλάδα.» 107

χρόνου εργασίας, τις διαδικασίες ελέγχου της παραγωγής και του παραγόμενου προϊόντος, τη σχέση μεταξύ εργάσιμου και ελεύθερου χρόνου αλλά και τη σχέση μεταξύ συλλογικής εργασιακής δραστηριότητας και ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής του εργαζόμενου. Έτσι, η επιλογή ή επιβολή της Τηλε-Εργασίας ανακατασκευάζει σημαντικούς παράγοντες και χαρακτηριστικά που προσδιορίζουν το πλαίσιο, την ταυτότητα και τον τρόπο κοινωνικής συμβίωσης του εργαζόμενου και κατά συνέπεια η εφαρμογή και επέκτασή της δεν αφορά μόνο στην επιχείρηση και τον εργαζόμενο ως άτομο αλλά πρώτιστα το κοινωνικό σύνολο και τις προτεραιότητες που θέτει η ίδια η κοινωνία για τον τρόπο οργάνωσης της κοινωνικής συνύπαρξης και την ανάπτυξη και βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης. Συνεπώς, το πρόσταγμα της βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας και της μείωσης του κόστους Παραγωγής ως πρωταρχική επιδίωξη για την εφαρμογή και επέκταση της Τηλε-Εργασίας θα πρέπει να επαναπροσδιοριστεί σε σχέση με τους κανόνες και τις προϋποθέσεις κοινωνικής συμβίωσης και τα δικαιώματα του ανθρώπου όπως αυτά προσδιορίζονται από τις διακηρύξεις και τα ψηφίσματα του ΟΗΕ και των άλλων Διεθνών Οργανισμών (Διεθνές Γραφείο Εργασίας). Σ αυτό το πλαίσιο απαιτείται να υπάρξουν ειδικές ρυθμίσεις για την Τηλε-Εργασία όπως είναι η εφαρμογή της μόνο στις περιπτώσεις που είναι αναγκαίο από τη φύση της εργασίας ή για ειδικούς κοινωνικούς λόγους έπειτα από συλλογικές διεργασίες και διαπραγματεύσεις με τα συνδικάτα, η εξασφάλιση των δικαιωμάτων που απολαμβάνουν οι συμβατικά εργαζόμενοι και στους τηλεργαζόμενους, ο εθελοντικός της χαρακτήρας και η δυνατότητα του τηλεργαζόμενου να επανέλθει στη συμβατική απασχόληση. Σε γενικές πάντως γραμμές (πέρα από την εφαρμογή της Τηλε-εργασίας), ο «ευέλικτος» εργαζόμενος της νέας εποχής είναι ο εργαζόμενος που μπορεί να υλοποιεί πολλές και διαφορετικές εργασίες (πολυειδίκευση), που έχει την δυνατότητα και την διάθεση να δουλεύει σε διαφορετικές ώρες (δεν είναι δεσμευμένος στο κλασικό ωράριο), που μπορεί να δουλεύει σε διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές (εύκολα μετακινήσιμος), που έχει την δυνατότητα να αναλαμβάνει διαφορετικούς ρόλους στα πλαίσια μιας ομάδας εργασίας, όντας σε μια διαρκή διαδικασία εκπαίδευσης και μάθησης και τέλος προσαρμόζεται εύκολα σε διαφορετικά περιβάλλοντα. 108

Συλλογή Δεδομένων-Έρευνα Προκειμένου να διαπιστώσουμε κατά πόσο η θεωρία σχετικά με την Τηλε-Εργασία επαληθεύετε και στην πράξη προχώρησα σε μια έρευνα για την συλλογή στοιχείων που πραγματοποιήθηκε μέσω υποβολής ερωτήσεων στα υποκείμενα της έρευνας. Το ερωτηματολόγιο που χρησιμοποιήθηκε με σκοπό την άντληση χρήσιμων πληροφοριών είναι δείγμα τυχαίο που απευθύνεται σε 70 εργαζόμενους από διάφορες υπηρεσίες και επιχειρήσεις διαφόρων ειδικοτήτων. Οι ερωτήσεις που χρησιμοποιήθηκαν είναι κλειστού τύπου με δυνατότητα επιλογής μια από δυο ή και περισσότερες από μεγαλύτερο πλήθος απαντήσεων. Σκοπός του ερωτηματολογίου που χρησιμοποιείται είναι να δοθούν απαντήσεις σε συγκεκριμένα θέματα της Τηλε-Εργασίας δηλαδή αν γνωρίζουν τι είναι Τηλε-Εργασία, αν θα μπορούσε να εφαρμοστεί στην δουλεία τους, αν θα το πρότειναν στον εργοδότη τους, να αξιολογήσει με λίγα λόγια τη συμπεριφορά των Ελλήνων ως προς το θέμα αυτό. ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ 1.Φύλο: α) Άνδρας β) Γυναίκα 2.Ηλικία : α) 18-25 β) 26-40 γ) 41 και άνω 3. Γραμματικές γνώσεις Σπουδές: α) Απόφοιτος δημοτικού β) Απόφοιτος γυμνασίου γ) Απόφοιτος λυκείου δ) Σπουδαστής ε) Πτυχιούχος Α.Ε.Ι/Τ.Ε.Ι στ) Μεταπτυχιακό-Διδακτορικό 109

4. Μηνιαίο εισόδημα: α)μέχρι 700 ευρώ γ)701-1200 ευρώ δ)1201-2500 ευρώ ε)2501 και άνω 5. Σε ποιο τομέα απασχολείστε; α)δημόσιο β)ιδιωτικός τομέας γ)ελεύθερος επαγγελματίας 6. Οικογενειακή κατάσταση: α)έγγαμος β)άγαμος γ)διαζευγμένος ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ 7. Είστε ευχαριστημένος /νη στο εργασιακό περιβάλλον που είστε; α)καθόλου β)λίγο γ)αρκετά δ)πολύ ε)πάρα πολύ 110

8. Υπάρχουν προβλήματα που εμποδίζουν την ομαλή ροή της εργασίας; Ναι Όχι 9. Υπάρχει σωστή επικοινωνία με τους συναδέλφους στην επιχείρηση; Ναι Όχι 10. Ασχολείστε με το Διαδίκτυο; Ναι Όχι 11. Γνωρίζετε τι είναι Τηλε-Εργασία; Ναι Όχι 12. Πιστεύετε πως ο θεσμός της Τηλε-Εργασίας είναι ανεπτυγμένος στην Ελλάδα; Ναι Όχι 13. Θα θέλατε να εργάζεστε μέσα: α) σε μια επιχείρηση β) σε τηλεκέντρο ή γ) από το σπίτι 111

14. Τι εξοπλισμό χρησιμοποιείτε στην εργασία σας;(απαντήστε σε παραπάνω από μία ερώτηση) α) Τηλέφωνο β) Voice mail γ) Δεύτερη τηλ. Γραμμή δ) Fax ε) Internet στ) Pager ζ) H/Y στ) Εκτυπωτή η) Modem θ) Λειτουργικό σύστημα ι) Λογισμικό κ) Προστασία λ) Άλλα μέσα που δεν αναφέρθηκαν μ)εξ αποστάσεως πρόσβαση 15. Ποιοι λόγοι κατά την άποψή σας οδηγούν τα άτομα στην Τηλε- Εργασία;(απαντήστε σε παραπάνω από μία ερώτηση) α)μειωμένος αριθμός θέσεων εργασίας β) Οικογενειακοί λόγοι γ) Ευέλικτο ωράριο δ)απόσταση από την επιχείρηση ε) Προβλήματα υγείας στ) Λιγότερα έξοδα 112

ζ) Λιγότερη πίεση η) Περισσότερη παραγωγικότητα θ) Ανάληψη ευθυνών 16. Πόσες ώρες θα εργαζόσασταν την ημέρα κατά μέσω όρο με την Τηλε-Εργασία: α) Έως 2 ώρες β) 3-4 Ώρες γ) 5-6 Ώρες δ) Περισσότερες από 6 ώρες 17. Ποιες μέρες θα προτιμούσατε να ασχοληθείτε με την Τηλε-Εργασία; (απαντήστε σε παραπάνω από μία ερώτηση) α) Δευτέρα β) Τρίτη γ) Τετάρτη δ) Πέμπτη ε) Παρασκευή στ) Σάββατο ζ) Κυριακή 113

18. Ποιους μήνες θα προτιμούσατε να ασχοληθείτε με την Τηλε-Εργασία;(απαντήστε σε παραπάνω από μία ερώτηση) α) Ιανουάριος β)φεβρουάριος γ) Μάρτιος δ)απρίλιος ε) Μάιος στ) Ιούνιος ζ)ιούλιος η) Αύγουστος θ)σεπτέμβριος ι)οκτώβριος κ)νοέμβριος λ) Δεκέμβριος 19. Ποιες ώρες θα προτιμούσατε να ασχοληθείτε με την Τηλε-Εργασία; α) 0-8 β) 9-16 γ) 17-24 20. Θα το προτείνατε στον εργοδότη σας; Ναι Όχι 114

Ερμηνεία Αποτελεσμάτων Το κεφάλαιο αυτό ασχολείται με την παρουσίαση των δεδομένων που προέκυψαν μετά την επεξεργασία των απαντήσεων στο πρόγραμμα SPSS.Οι ερωτήσεις περιλαμβάνουν στοιχεία που αφορούν τους ερωτηθέντες. Όλες οι στατιστικές αναλύσεις και υπολογισμοί πραγματοποιήθηκαν με το λογισμικό πρόγραμμα SPSS 12.0 For Windows. Η αλήθεια είναι πως η φύση κάθε εργασίας δεν επιτρέπει την Τηλε-Εργασία. Υπάρχουν κάποια επαγγέλματα τα οποία επιτρέπουν την εφαρμογή της σε αυτά και άλλα όχι. Η έρευνα απευθύνθηκε σε υπαλλήλους διαφόρων υπηρεσιών. Επιχειρήσεις οι οποίες κάποιες από αυτές ήταν εμπορικές κάποιες ιδιωτικές ή και δημόσιες. Οι εργαζόμενοι σ αυτές δεν ασχολούνται όλοι με το ίδιο αντικείμενο εργασίας. Ερωτηθέντες άντρες και γυναίκες διαφόρων ηλικιών μερικοί από τους οποίους ήταν παντρεμένοι, άλλοι άγαμοι και ένα μικρό ποσοστό διαζευγμένοι. Το επίπεδο σπουδών τους διακυμαινόταν από απόφοιτους δημοτικού μέχρι κατόχους Μεταπτυχιακού και Διδακτορικού. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας για τα ειδικά στοιχεία που αφορούν την απασχόληση τους προέκυψαν τα εξής: Οι περισσότεροι είναι αρκετά ευχαριστημένοι με το εργασιακό τους περιβάλλον παρόλο που υπάρχουν προβλήματα που επηρεάζουν την ομαλή πορεία της εργασίας τους στις περισσότερες από αυτές. Το πιο σημαντικό είναι πως παρόλο τα προβλήματα τους η επικοινωνία μεταξύ τους, μεταξύ των συναδέλφων τους είναι πολύ καλή. Αν και ασχολούνται αρκετοί με το Διαδίκτυο, όσον αφορά την Τηλε-Εργασία βλέπουμε πως σι περισσότεροι γνωρίζουν τι είναι αλλά δυστυχώς δεν είναι καθόλου ανεπτυγμένη στην Ελλάδα. Οι περισσότεροι προτιμούν να εργάζονται μέσα στην επιχείρηση για να είναι κοντά και να έχουν άμεση επαφή και συμμετοχή στα δρώμενα, να γνωρίζουν τι συμβαίνει γύρω στο περιβάλλον στο οποίο εργάζονται παρά να βρίσκονται σε κάποιο τηλεκέντρο ή στο σπίτι. Οι περισσότεροι πιστεύουν πως ο σημαντικότερος λόγος που οδηγεί κάποιους στην Τηλε-Εργασία είναι το ευέλικτο ωράριο και στη συνέχεια ακολουθούν οι: α) η απόσταση από την επιχείρηση που αναγκάζει πολλούς εργαζόμενους να διανύουν κάθε μέρα αρκετά χιλιόμετρα και β)οι οικογενειακοί λόγοι και περισσότερο για τις γυναίκες. Ο εξοπλισμός που χρησιμοποιούν οι εργαζόμενοι περισσότερο και κατά κύριο λόγο είναι: α)το τηλέφωνο, β)ο Η/Υ γ)το Φαξ δ)το Internet και επακολουθούν τα υπόλοιπα 115

με λιγότερο χρησιμοποιήσιμο το voice mail. Στην ερώτηση Ποιες ώρες θα προτιμούσατε να ασχοληθείτε με την Τηλε-Εργασία οι περισσότεροι απάντησαν εννιά με τέσσερις, ενώ στην ερώτηση για Πόσες ώρες θα εργαζόσασταν με την Τηλε- Εργασία οι περισσότεροι απάντησαν τρεις με τέσσερις και λίγο πιο κάτω βρίσκονται οι πέντε ώρες με μία ποσοστιαία μονάδα με τις περισσότερες από έξι ώρες. Τέλος για τις ποιες μέρες και ποιους μήνες προτιμούν να ασχοληθούν με την Τηλε-Εργασία, απάντησαν οι περισσότεροι πως η Τετάρτη είναι η πιο ιδανική μέρα και ακολουθεί η Τρίτη και η Δευτέρα ενώ στους μήνες ήρθε πρώτος ο Ιανουάριος στην συνέχεια ο μήνας Φεβρουάριος ενώ τελευταίος ο καλοκαιρινός μήνας Αύγουστος αντίστοιχα. Παρατηρείται πάντως πως όσο περνάνε τα χρόνια και εξελλισόμαστε και χρησιμοποιούμε περισσότερο το Internet και φυσικά από τις απαντήσεις προκύπτει πως θα το πρότειναν αρκετοί στον εργοδότη τους. Ανάλυση δεδομένων Αρχικά γίνεται η ανάλυση των πινάκων εκείνων που παρουσιάζουν τις μονόδρομες συχνότητες και τυπικά δηλώνουν το ποσοστό αυτών που απάντησαν σε κάθε ερώτηση της έρευνας. Οι συχνότητες παράγουν έναν πίνακα μέτρησης συχνότητας, ποσοστών και αθροιστικών ποσοστών σχετικά με την τιμή κάθε μεταβλητής και δίνουν όλες τις σχετικές στατιστικές. Επιπλέον, χρησιμοποιούνται οι διασταυρώσεις μεταβλητών προκειμένου να εξετάσουμε τις απαντήσεις σε μια ερώτηση σε σχέση με τις απαντήσεις σε μία ή περισσότερες άλλες απαντήσεις του ερωτηματολογίου. Μια τέτοια ανάλυση θα μας βοηθήσει να κατηγοριοποιήσουμε τις αντιλήψεις των εργαζόμενων έναντι της Τηλε- Εργασίας σε σχέση με την ηλικία τους, ή τις γραμματικές τους γνώσεις. 116

Παρουσίαση δεδομένων Σχετικά με το φύλο των ερωτηθέντων που πήραν μέρος στην έρευνα, το 51,4% είναι άνδρες και το 48,6% είναι γυναίκες (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ, Πίνακας 1). Επιπλέον, Από την έρευνα προκύπτει ότι το 35,7% των ερωτηθέντων είναι ηλικίας από 26 έως 40, το 34,3% από 41 και άνω και το 30% από 18 έως 21 (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ, Πίνακας 2). Επίσης, όσον αφορά τις γραμματικές γνώσεις, παρατηρούμε ότι το ποσοστό επί τοις εκατό των απόφοιτων Δημοτικού είναι 4,3%, των απόφοιτων Γυμνασίου είναι 1,4%, των απόφοιτων Λυκείου είναι 27,1%, των σπουδαστών είναι 18,6%, των Πτυχιούχων ΑΕΙ/ΤΕΙ είναι 35,7% ενώ των κατόχων Μεταπτυχιακού/Διδακτορικού τίτλου είναι 12,9% (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ, Πίνακας 3). Για το μηνιαίο εισόδημα των ερωτηθέντων, τα στοιχεία είναι τα εξής:14,3% έχουν εισόδημα μέχρι 700 ευρώ, 42,9% από 701 έως 1200 ευρώ, 37,1% 1201 έως 2500 ευρώ και 5,7% πάνω από 2501 ευρώ (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ, Πίνακας 4). Όσον αφορά για τον τομέα που απασχολούνται, το 35,7% απάντησε στο δημόσιο,το54,3% στον ιδιωτικό τομέα και το υπόλοιπο 10% σαν ελεύθεροι επαγγελματίες. (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ, Πίνακας 5). Το ποσοστό της οικογενειακής καταστάσεως στο οποίο βρίσκονται είναι ως εξής: το 31,4% είναι παντρεμένοι, το 61,4% είναι ελεύθεροι και 7,1% είναι χωρισμένοι.(παραρτημα, Πίνακας 6). Στην ερώτηση Αν είναι ευχαριστημένοι στο εργασιακό περιβάλλον στο οποίο βρίσκονται το 22,9% απάντησε Λίγο το37,1% Αρκετά το 31,4% Πολύ και μόλις το 8,6% Πάρα πολύ. (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ, Πίνακας 7). Τα δεδομένα αυτά παρουσιάζονται και στο ακόλουθο γράφημα 117

Γράφημα 1. Είστε ευχαριστημένος στο εργασιακό περιβάλλον που βρίσκεστε Για το αν υπάρχουν προβλήματα που να εμποδίζουν την ομαλή ροή της εργασίας στην επιχείρηση το 60% των ερωτηθέντων απάντησε Ναι ενώ το υπόλοιπο 40% απάντησε Όχι. (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ, Πίνακας 8). Στην ερώτηση Αν υπάρχει σωστή επικοινωνία με τους συναδέλφους στην επιχείρηση το 90% απάντησε Ναι ενώ μόλις το 10% απάντησε Όχι. (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ, Πίνακας 9) Στους ερωτηθέντες αυτοί που ασχολούνται με το Διαδίκτυο το μεγαλύτερο ποσοστό 91,4% απάντησε Ναι ενώ αντίθετα το 8,6% απάντησε Όχι. (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ, Πίνακας 10). 118

Παρατηρούμε ότι 70% των ερωτηθέντων γνωρίζει τι είναι Τηλε Εργασία ενώ το 30% Όχι. (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ, Πίνακας 11). Το παρακάτω γράφημα δείχνει τα στοιχεία αυτά. Γράφημα 2. Γνωρίζετε τι είναι η τηλε - εργασία Ενώ στην ερώτηση Αν πιστεύουν για τον θεσμό της Τηλε-Εργασίας αν είναι ανεπτυγμένος στην Ελλάδα το 17,1% απαντάει πως Ναι, ενώ το 82,9% Όχι. (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ, Πίνακας 12) Στην ερώτηση Θα θέλατε να εργάζεστε μέσα σε: το 71,4% απάντησε σε μια επιχείρηση που είναι και το πιο πολύ, το 20% σε τηλεκέντρο ενώ το 8,6% από το σπίτι. (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ, Πίνακας 13) Για το πόσες ώρες θα εργάζονταν την ημέρα κατά μέσο όρο με την Τηλε- Εργασία παρατηρούμε ότι το 17,1% προτιμά έως 2 ώρες, το 30% 3-4 ώρες, το 27,1% 5 119

ώρες και το 25,7 % απάντησε περισσότερο από 6 ώρες. (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ, Πίνακας 14). Τα δεδομένα αυτά παρουσιάζονται και στο ακόλουθο γράφημα. Γράφημα 3. Πόσες ώρες θα εργαζόσασταν την ημέρα κατά μέσο όρο με την τηλε - εργασία Επίσης, στην ερώτηση Ποιες ώρες θα προτιμούσατε να ασχοληθείτε με την Τηλε-Εργασία, βλέπουμε ότι το 7,1% προτιμά τις πολύ πρωινές ώρες μέχρι 8:00 το πρωί δηλαδή, το 67,1% που είναι και το περισσότερο,9:00-16:00 το απόγευμα ενώ το 25,7% προτιμά από τις 17:00 το απόγευμα μέχρι τις 24:00 το βράδυ. (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ, Πίνακας 15). Τα δεδομένα αυτά παρουσιάζονται και στο ακόλουθο γράφημα Στην ερώτηση «Αν θα το προτείνανε στον εργοδότη τους» το 58,6% απάντησε πως Ναι θα το προτείνανε ενώ το 41,4% απάντησε αρνητικά.(παραρτημα, Πίνακας 16). 120