Το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (ΣΕΕ) ανήκει σε μια ομάδα λειτουργικών διαταραχών του πεπτικού σωλήνα. Το κοιλιακό άλγος, ο μετεωρισμός και η εναλλαγή των συνηθειών του εντέρου αποτελούν τυπικά συμπτώματα. Το ΣΕΕ είναι μια συνήθης πάθηση των ενηλίκων, που πλήττει το 10 20% του γενικού πληθυσμο. Το 25 50% των ασθενών που απευθύνονται σε εξωτερικό γαστρεντερολογικό ιατρείο πάσχουν από ΣΕΕ, ενώ υπολογίζεται ότι 60 75% των ασθενών με συμπτωματολογία ΣΕΕ δεν προσφεύγουν σε ιατρική βοήθεια. Η σχέση γυναικών και ανδρών κυμαίνεται μεταξύ 1,1 και 2,6. Η ηλικία και η φυλή δεν φαίνεται να κατέχουν σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση των συμπτωμάτων, ενώ κοινωνικοί παράγοντες όπως η διατροφή και η κοινωνικοοικονομική κατάσταση φαίνεται να συμμετέχουν στην έξαρση της πάθησης. Το κοιλιακό άλγος, ο τυμπανισμός και η εναλλαγή των συνηθειών του εντέρου αποτελούν συνήθη συμπτώματα. Η διάγνωση τίθεται εξ αποκλεισμού και προϋποθέτει την απουσία θετικών ευρημάτων από τις παρακλινικές εξετάσεις. Τα τροποποιημένα κριτήρια της Ρώμης ΙΙΙ επιτρέπουν την ταξινόμηση των ασθενών. Σύμφωνα με αυτά,το ΣΕΕ ορίζεται ως η ύπαρξη υποτροπιάζοντος κοιλιακού άλγους ή δυσανεξίας επί τουλάχιστον 3 μήνες με αφετηρία των συμπτωμάτων τουλάχιστον τους τελευταίους 6 μήνες. Το άλγος θα πρέπει να συνοδεύεται με τουλάχιστον δύο από τα κάτωθι: (α) ύφεση με την αφόδευση, (β) έναρξη με αλλαγή της συχνότητας των κενώσεων και (γ) έναρξη με αλλαγή του σχήματος ή της σύστασης των κενώσεων. Note Τα αεριούχα ποτά, τα όσπρια, όπως και οι μεγάλες ποσότητες γάλακτος, καλό είναι να αποφεύγονται, τουλάχιστον στους παροξυσμούς της νόσου. Τα όσπρια, όπως τα φασόλια και τα ρεβίθια, δημιουργούν ικανή ποσότητα αέρα, με αποτέλεσμα να επιδεινώνεται ο μετεωρισμός.
Σύνδρομα δυσαπορρόφησης. Με τον όρο αυτό περιγράφονται διάφορες κλινικές εκδηλώσεις και εργαστηριακά ευρήματα που οφείλονται στην κακή απορρόφηση από το πεπτικό σωλήνα των διαφόρων τροφών, βιταμινών και ιχνοστοιχείων. Οι υποκείμενες νοσολογικές οντότητες είναι πολλές και οι κλινικές εκδηλώσεις και τα ευρήματα κυμαίνονται ευρέως και εξαρτώνται από το υποκείμενο νόσημα, την έκταση του αλλά και από τη διάρκεια της νόσου. Ορισμένες ουσίες απορροφώνται πρακτικά μόνο από κάποιο καθορισμένο τμήμα του εντέρου, έτσι ο σίδηρος απορροφάται στο δωδεκαδάκτυλο ενώ στον τελικό ειλεό απορροφώνται τα χολικά άλατα και η βιταμίνη Β12. Η απορρόφηση γενικώς είναι μια πολύπλοκη λειτουργία στην οποία συμμετέχουν σε άλλοτε άλλο βαθμό διάφορες άλλες λειτουργίες του οργανισμού. Οι λειτουργίες αυτές περιλαμβάνουν τη μάσηση και την έκκριση σιέλου, την γαστρική έκκριση και την ανάμιξη των τροφών στο στόμαχο, την έκκριση χολής και παγκρεατικών ενζύμων, την συμμετοχή ενζύμων του βλεννογόνου του λεπτού εντέρου, την απορρόφηση των διαφόρων ουσιών και στοιχείων από το βλεννογόνο του λεπτού εντέρου και τέλος τη μεταφορά του στη κυκλοφορία. Σχηματικά η δυσαπορρόφηση μπορεί να είναι αποτέλεσμα κακής πέψης, κακής απορρόφησης του βλεννογόνου του λεπτού εντέρου και κακής μεταφοράς από το επίπεδο του βλεννογόνου. Αντιπροσωπευτική κατάσταση κακής πέψης είναι η βαριά χρονία παγκρεατίτιδα,κακής απορρόφησης στο επίπεδο του βλεννογόνου είναι η εντεροπάθεια από γλουτένη και κακής μεταφοράς είναι η λεμφαγγειεκτασία.
Η νόσος οφείλεται σε υπέρμετρη ανοσολογική απάντηση έναντι της γλουτένης, ενός πρωτεϊνικού συστατικού που περιέχεται στο σιτάρι, τη σίκαλη, το κριθάρι και τη βρώμη. Στην αιτιοπαθογένεια της νόσου εμπλέκονται διάφοροι γενετικοί περιβαλλοντικοί και ανοσολογικοί μηχανισμοί. Χρόνια λιπώδης διάρροια που προκαλείται από κακή απορρόφηση θρεπτικών ουσιών και παρουσιάζεται σε άτομο που επισκέφθηκε μια τροπική περιοχή, αλλά δεν έχει παράσιτα ή άλλες μολύνσεις. Η αιτία είναι άγνωστη, αλλά η κατάσταση βελτιώνεται με τη θεραπεία με αντιβιοτικά. Η νόσος Crohn είναι άγνωστης αιτιολογίας νόσημα. Μας είναι γνωστός ο αυτοάνοσος μηχανισμός πρόκλησης του νοσήματος, όχι όμως και η αιτία ή οι αιτίες που πυροδοτούν αυτή την αντίδραση. Πρόκειται για σπάνιο πολυσυστηματικό νόσημα οφειλόμενο πιθανώς σε απάντηση του ξενιστή στο βακτηρίδιο Tropheryma whippelii. DNA του βακτηριδίου αυτού έχει ανευρεθεί σε ασυμπτωματικούς ασθενείς. Προσβάλλει οποιοδήποτε οργανικό σύστημα, αλλά συνήθως το λεπτό έντερο.
Εξωκρινής Παγκρεατική Ανεπάρκεια. Συνεχής φλεγμονή του παγκρέατος η οποία οδηγεί σε μή αναστρέψιμη βλάβη του οργάνου με απώλεια της εξωκρινούς και ενδοκρινούς λειτουργίας του. Το πάγκρεας διαθέτει δύο λειτουργικές ομάδες κυττάρων (μοίρες): 1. Την ενδοκρινή, η οποία παράγει την ινσουλίνη, (την κύρια ορμόνη, απαραίτητη για το μεταβολισμό της γλυκόζης), το γλυκαγόνο και τη σωματοστατίνη. 2. Την εξωκρινή, η οποία παράγει τα παγκρεατικά ένζυμα, που είναι απαραίτητα για την πέψη των τροφών. Η χρόνια παγκρεατίτιδα προοδευτικά προκαλεί ανώμαλη σκλήρυνση, ίνωση και μη αναστρέψιμες βλάβες, κυρίως στην εξωκρινή μοίρα. Αποτέλεσμα των αλλοιώσεων αυτών είναι στενώσεις και διατάσεις των παγκρεατικών πόρων, με παρουσία βυσμάτων πρωτεϊνης ή και λίθων μέσα σε αυτούς. Τελικό αποτέλεσμα είναι α) η δυσλειτουργία της εξωκρινούς μοίρας, με αδυναμία πέψης των τροφών, κυρίως λιπαρών και β) η δυσλειτουργία της ενδοκρινούς μοίρας, με αποτέλεσμα σακχαρώδη διαβήτη. Η χρόνια παγκρεατίτιδα έχει συνδεθεί με αύξηση της συχνότητας εμφάνισης καρκίνου του παγκρέατος. Η έναρξη της νόσου παρατηρείται συχνότερα στην ηλικία των 50 ετών. Προσβάλλονται συχνότερα οι άντρες σε αναλογία 3:1. Η χρόνια παγκρεατίτιδα εκδηλώνεται με δύο μορφές: α) Χρόνια παγκρεατίτιδα. Χαρακτηρίζεται από εναποθέσεις αλάτων ασβεστίου (αποτιτανώσεις) στο πάγκρεας και λίθων μέσα στους παγκρεατικούς πόρους. β) Χρόνια αποφρακτική παγκρεατίτιδα (απόφραξη με διατάσεις και στενώσεις) των παγκρεατικών πόρων.
Εκκολπώματα Τα εκκολπώματα είναι συνηθισμένη καλοήθης πάθηση που η συχνότητά της αυξάνεται με την ηλικία. Είναι μικρές σακκοειδείς διευρύνσεις (σαν μικρές φούσκες) που εξέχουν προς το έξω μέρος του εντέρου, επικοινωνώντας μέσω μιας μικρής οπής με τον αυλό του. Προκαλούν όμως ενίοτε κάποιες επιπλοκές και τότε μπορεί να φθάσουν επειγόντως και στο χειρουργείο. Μόνο 1 στους 200 ανθρώπους με εκκολπώματα θα χρειασθεί χειρουργική επέμβαση. Επιπλοκές είναι : Η οξεία φλεγμονή (εκκολπωματίτιδα) που εκδηλώνεται με πυρετό και κοιλιακό πόνο συχνότερα στην αριστερή μεριά της κοιλιάς, η αιμορραγία του εκκολπώματος που συχνά είναι πολύ μεγάλη και η διάτρηση (ρήξη) του εκκολπώματος (φωτογραφία) που απαιτεί άμεση χειρουργική επέμβαση, γιατί οδηγεί ταχύτατα σε περιτονίτιδα. Στην περίπτωση αυτή, επειδή η κοιλία είναι γεμάτη κόπρανα και πύον, δενμπορεί να γίνει άμεση αποκατάσταση της συνεχείας του εντέρου (αναστόμωση).γίνεται υποχρεωτικά κολοστομία προσωρινή όμως. Kάθε άνθρωπος άνω των 40 θα πρέπει ετησίως να κάνει δακτυλική εξέταση ορθού και εξέταση κοπράνων για αίμα (occult test). Στην δακτυλική ελέγχεται το εσωτερικό του ορθού για ανάπτυξη όγκων και εξετάζεται και ο προστάτης (άνδρες).