ΚΑΡΟΤΕΝΟΕΙΔΗ Φυσικές χρωστικές, απαντώνται στους χλωροπλάστες (φωτοσύνθεση) και χρωμοπλάστες (παράγουν και αποθηκεύουν χρωστικές) των φυτικών κυττάρων, και σε φωτοσυνθετικούς οργανισμούς (ωρισμένα φύκη, μύκητες και βακτήρια) Διακρίνονται σε καροτένια (υδρογονάνθρακες) και ξανθόφυλλα (περιέχουν οξυγόνο) Υπάρχουν πολλά ισομερή κρυπτοξανθίνη cryptoxanthin β-καροτένιο β-carotene
Πλαστίδια: οργανίδια, απαντούν στα κύτταρα φυτών και στα φύκηυπεύθυνα για τη φωτοσύνθεση και αποθήκευση προϊόντων Χλωροπλάστες Φωτοσυνθετικά οργανίδια: δεσμεύουν ηλιακή ενέργεια και την αποθηκεύουν (ΑΤΡ), ανάγουν ΝΑDP σε NADPH
Chromoplast Χρωμοπλάστες: υπεύθυνοι για τη σύνθεση και αποθήκευση χρωστικών Καροτενοειδή (καροτένια & ξανθόφυλλα) σε φυτικούς οργανισμούς: απορροφούν ηλιακή ενέργεια για τη φωτοσύνθεση και έχουν φωτοπροστατευτική δράση Καροτενοειδή: στον άνθρωπο: έχουν δράση προ-βιταμίνης Α (μετατρέπονται σε ρετινάλη) και αντιοξειδωτική δράση τουλάχιστον 600 γνωστά μόρια
β-καροτένιο α-καροτένιο α-καροτένιο/β-καροτένιο ισομερή καροτενοειδή: χαρακτηρίζονται ως τετρατερπένια (40 άτομα C) ή πολυένια με δακτυλίους στα άκρα σχηματίζονται από μονάδες ισοπρενίου ισοπρένιο
Καροτένια: πρόδρομες μορφές της βιταμίνης Α β-καροτένιο Οι διάφορες μορφές βιταμίνης Α(ρετινόλη, ρετινoϊκό οξύ και ρετιναλδεΰδη) παράγονται στα σπονδυλωτά με ενζυματική οξείδωση των καροτενίων To έντονο χρώμα οφείλεται στους συζυγείς διπλούς δεσμούς
retinol -ρετινόλη (λιπόφιλη, ασταθής μορφή, προσλαμβάνεται από ζωϊκές τροφές, διακινείται εμπορικά σαν εστέρας) retinal - ρετινάλη, ρετιναλδεΰδη (δραστική μορφή): - ανάγεται αναστρέψιμα σε ρετινόλη - οξειδώνεται μη αναστρέψιμα σε ρετινοϊκό οξύ retinoic acid - ρετινoϊκό οξύ, τρετινοΐνη μεταγραφικός παράγων-προάγει την διαφοροποίηση Χρησιμοποιείται στη λευχαιμία και στη δερματολογία Isotretinoin, Roaccutane συνθετικό ισομερές- θεραπεία ακμής-
Ρετινοειδή: ρετινόλη, ρετιναλδεΰδη, ρετινoϊκό οξύ και εστέρες H μετατροπή ρετινόλης από καροτενοειδή στον ανθρώπινο οργανισμό ρυθμίζεται ανάλογα με τις ανάγκες του οργανισμού Τα λιπίδια αυξάνουν την πρόσληψη προβιταμίνης Α RAE: Retinol Activity Equivalent 1μg RAE - 1 μg retinol -2 μg of β-carotene in oil, 12 μg of "dietary" beta-carotene, Dietary Reference Intake is 900 RAE
Απορροφούν καροτενοειδή με την τροφή τους
Γλυκοπατάτες (καροτενοειδή)
(καροτενοειδή)
(καροτενοειδή)
Ξανθόφυλλα: οξειδωμένες μορφές καροτενίων απαντούν στους χλωροπλάστες και χρωμοπλάστες ζεαξανθίνη λουτεΐνη κρυπτοξανθίνη
λουτεΐνη περιέχει λουτεΐνη και ζεαξανθίνη (ξανθόφυλλα) Επιδημιολογικές μελέτες δείχνουν αρνητική συσχέτιση ανάμεσα στην πρόσληψη λουτεΐνης με τη διατροφή και την εκφύλιση της ωχράς κηλίδας του ματιού
Zea mays, Poaceae ζεαξανθίνη
Crocus sativus Iridaceae σαφράν Capsicum annuum, Solanaceae πάπρικα ζεαξανθίνη
Psidium guaijava, Myrtaceae Guava περιέχουν καροτενοειδή Carica papaya, Caricaceae Papaya Beta vulgaris, Amaranthaceae
Guava Υψηλή περιεκτικότητα σε καροτενοειδή, βιταμίνη C, ω-3, ω-6 πολυακόρεστα λιπαρά, φυτικές ίνες, ιχνοστοιχεία, κάλλιο, μαγνήσιο, αλλά και πολυφαινολικά Psidium guaijava Myrtaceae Guava
Mangifera indica Anacardiaceae Mango περιέχουν καροτένια
περιέχουν καροτένια Prunus armeniaca Rosaceae Spinacia oleracea, Amaranthaceae Diospyros persimmon, Ebenaceae Λωτός
Brassica oleracea, Brassicaceae Broccoli Cucurbita maxima, Cucurbitaceae περιέχουν καροτένια Manihot esculenta, Εuphorbiaceae Γλυκοπατάτες Cassava Lactuca sativa, Asteraceae
περιέχουν καροτένια (λυκοπένιο) Raw tomato Tomato juice Tomato ketchup 8.8 42 μg/g 86 100 124
Λυκοπένιο, Lycopene Momordica cochinchinensis Cucurbitaceae Gac: ασιατικής προέλευσης - ηπλουσιότερη πηγή λυκοπενίου 2000-2.300 μg/g φρέσκου φρούτου
Λυκοπένιο Περιέχεται σε φρούτα και λαχανικά (τομάτες, καρότα, καρπούζι, παπάγια, πιπεριά, Gac) Δεν έχει δράση προβιταμίνης Α Εξαιρετικά λιπόφιλο μόριο Είναι ισχυρό αντιοξειδωτικό Capsicum annuum Solanaceae
Isopentenyl pyrophosphate (IPP, isopentenyl diphosphate) Dimethylallyl pyrophosphate (DMAPP, dimethylallyl diphosphate) Geranyl geranyl pyrophosphate
2 X Geranylgeranyl pyrophosphate phytoene Phytoene: πρόδρομο μόριο για καροτενοειδή απαντάται στα περισσότερα φρούτα και λαχανικά λυκοπένιο: τετρατερπένιο
mevalonic acid dimethylallyl pyrophosphate dimethylallyl pyrophosphate + 3 isopentenyl pyrophosphate (isomer of dimethylallyl pyrophosphate) geranylgeranyl pyrophosphate (C20) 2 X geranylgeranyl pyrophosphate phytoene (C40) Phytoene lycopene beta carotene xanthophylls Monoterpene 2 isoprenes Sesquiterpene 3 isoprenes Diterpene 4 isoprenes Triterpene 6 isoprenes Tetraterpene 8 isoprenes (carotenes) isoprene
Λυκοπένιο Δεν έχει δράση προβιταμίνης Αστον οργανισμό αλλά αντιοξειδωτική δράση, 100 φορές πιο ισχυρή από την βιταμίνη Ε Επάγει τη δράση των ενζύμων αποτοξίνωσης της Φάσης ΙΙ του μεταβολισμού Υπό μελέτη ηχημειοπροστατευτική και αντικαρκινική δράση
Φάση Ι Οξείδωση (Cytochrome Ρ450, Monoamine oxidase) Αναγωγή Υδρόλυση (Esterases, Epoxide hydrolase) Φάση ΙΙ Μεθυλίωση (methyltransferase) Θείωση (Glutathione S-transferases) Ακετυλίωση (N-acetyltransferases) Γλυκουρονιδίωση (UDP-glucuronosyltransferases) Φάση ΙΙΙ Απέκκριση Μεταβολισμός ξενοβιοτικών αποτοξίνωση: αντίκτυπος στο μεταβολισμό, την αλληλεπίδραση φαρμάκων και την αντοχή στα φάρμακα (αντιβιοτικά, αντικαρκινικά)
Glutathion - Ενζυμα της οικογένειας glutathione S-transferase (GST) καταλύουν πολλές αντιδράσεις και συνδέονται με ενδογενή και εξωγενή υποστρώματα - Έχουν δράση στην αποτοξίνωση του οργανισμού (Φάση ΙΙ του μεταβολισμού) -Μετατρέπουν λιπόφιλα μόρια-ηλεκτρονιόφιλα κέντρα σε υδατοδιαλυτά παράγωγα που απεκκρίνονται από τον οργανισμό Λυκοπένιο: σε εξέλιξη μελέτες επίδρασης στην αποτοξίνωση