ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «Η αναπαράσταση της μητρότητας και της πατρότητας μέσα από τα περιοδικά

Α.Τ.Ε.Ι ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ & ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «Η αναπαράσταση της μητρότητας και της πατρότητας μέσα από τα περιοδικά για γονείς» ΕΙΣΗΓΗΤΡΙΑ: Πεννιά Ιωάννα Α.Μ 463 ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: κ. Αναστασία Στάμου ΚΑΣΤΟΡΙΑ 2007 0

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 3 1 Ο Κεφάλαιο ΤΑ ΜΕΣΑ ΜΑΖΙΚΗΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΚΑΙ Ο ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ 1.1 Η επικοινωνία και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης..6 1.2 Ο Περιοδικός Τύπος...6 1.3 Ο Περιοδικός Τύπος και τα άλλα έντυπα μέσα ενημέρωσης.8 1.4 Κατηγορίες των περιοδικών...9 1.5 Περιοδικός Τύπος και διαφήμιση.13 1.6 Αναγνωστικό κοινό και Περιοδικός Τύπος...14 1.7 Η πραγματικότητα & η εικόνα των μέσων μαζικής ενημέρωσης.19 2 ο Κεφάλαιο Η ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΗΣ ΠΑΤΡΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΜΗΤΡΟΤΗΤΑΣ ΑΠΟ ΤΑ ΜΜΕ 2.1 Ισότητα των δύο φύλων.21 2.2 Αναπαράσταση των δυο φύλων από τα ΜΜΕ..22 2.3 Μητρότητα, Πατρότητα & Περιοδικός τύπος..28 2.4 Στόχος της παρούσας εργασίας..34 3 ο Κεφάλαιο ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 3.1. Ανάλυση περιεχομένου: Περιγραφή της μεθόδου..36 3.2. Εφαρμογή της ανάλυσης περιεχομένου στην παρούσα εργασία...37 4 ο Κεφάλαιο ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 4.1 Αποτελέσματα που προκύπτουν εξετάζοντας την ονομασία του κάθε περιοδικού...45 4.2 Αποτελέσματα με βάση την εξέταση των άρθρων 46 4.2.1 Παρουσίαση των θεματικών κατηγοριών όπως αυτές προέκυψαν από την καταγραφή των άρθρων...46 4.2.2 Σε ποιον απευθύνονται τα άρθρα στη μητέρα/ στον πατέρα ή και στους δύο γονείς;..49 4.2.3 Ποιο το φύλο των συντακτών;...52 4.3 Αποτελέσματα με βάση την εξέταση των διαφημίσεων...52 4.3.1 Παρουσίαση των θεματικών κατηγοριών όπως αυτές προέκυψαν από την εξέταση των διαφημίσεων.52 1

4.3.2 Σε ποιον απευθύνονται οι διαφημίσεις στη μητέρα/ στον πατέρα ή και στους δύο γονείς;..54 4.4 Αποτελέσματα με βάση την εξέταση του φωτογραφικού υλικού.55 5 ο Κεφάλαιο ΣΥΖΗΤΗΣΗ 5.1. Συζήτηση των αποτελεσμάτων...58 5.2 Συμπεράσματα 61 Βιβλιογραφία...63 2

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Όπως η μητρότητα έτσι και η πατρότητα μπορεί να αντιμετωπιστεί ως προσωπική εμπειρία αλλά και λιγότερο προφανώς σαν κοινωνικός θεσμός (Rich 1976). Σαν θεσμός, η πατρότητα συνιστά ένα ενδιαφέρον επιστημολογικό πεδίο για μελέτες φύλων αφού οι κοινωνικές πρακτικές οι οποίες μαζί και ποικιλοτρόπως την αποτελούν είναι, σε πολλά πολιτιστικά πλαίσια, σε ρευστή κατάσταση, μια κατάσταση η οποία παραλληλίζεται εκτενώς στις σχέσεις των δυο φύλων. Η πατρότητα έχει γίνει θέμα αυξανόμενου ενδιαφέροντος στη μελέτη του ανδρισμού, για την ακρίβεια «των ανδρισμών», καθώς επίσης και τις «οικογενειακής κοινωνιολογίας» (Brandt και Kvande 1998). Έξω από τον ακαδημαϊκό χώρο, η μητρότητα και η πατρότητα εκπροσωπείται σε μια ποικιλία πραγματικών και φανταστικών ειδών των μέσων μαζικής ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένων των σαπουνόπερων, των ταινιών του Hollywood και των κυρίων άρθρων εφημερίδων και περιοδικών. Αυτά τα μαζικά, συχνά παγκόσμια μέσα μαζικής ενημέρωσης τα οποία τοποθετούν τις γυναίκες και τους άνδρες ως γονείς, το κάνουν με διαφορετικούς τρόπους, συχνά ωστόσο αναπαράγοντας κανονιστικές ταυτότητες και σχέσεις βασισμένες στο φύλο ( Sunderland 2006). Αυτή η πτυχιακή εργασία αναφέρεται σε μια μελέτη αναπαράστασης της μητρότητας και της πατρότητας στο γραπτό είδος των μέσων μαζικής ενημέρωσης των γραπτών πολυτελών περιοδικών αφιερωμένα στη φροντίδα των μικρών παιδιών γεννημένα από ετεροφυλόφιλους γονείς. Σαν περιοδικά, παρουσιάζουν μια μεσολαβητική άποψη της πατρότητας επιτρέποντας τη συζήτηση σχετικά με την ακρίβεια της αναπαράστασης τους. Ωστόσο τέτοια περιοδικά μπορεί να θεωρηθεί ότι κατασκευάζουν πατρότητα- αυτούσια, στη σελίδα, αλλά και πιο ευρέως, σε όρους πραγματικών πρακτικών της πατρότητας. Με τον τρόπο αυτό, τα περιοδικά ενώνουν «το πολιτιστικό γενικό πλαίσιο, την εργασία και τις οικογενειακές σχέσεις» ως συνεισφέροντα στην ταυτότητα των πατεράδων σε μια συνεχιζόμενη διαδικασία κοινωνικής δημιουργίας (Brandth και Kvande, 1998:295). 3

Στο 1 ο κεφάλαιο ασχοληθήκαμε γενικά με την επικοινωνία και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Διακρίναμε τα μέσα αυτά, σε έντυπα μέσα μαζικής επικοινωνίας (εφημερίδες, περιοδικά, βιβλία και αφίσες μεγάλης κυκλοφορίας), σε ηλεκτρονικά μέσα μαζικής επικοινωνίας (δίκτυα ραδιοφωνικά και τηλεοπτικά) και σε δίκτυα μαζικής επικοινωνίας ( εθνικά και διεθνή, τα πολυεθνικά Internet κ.α.). Έπειτα, ασχοληθήκαμε με τον περιοδικό Τύπο. Συγκεκριμένα, ορίσαμε τον περιοδικό Τύπο και αναφέραμε τις διαφορές του περιοδικού Τύπου με τα άλλα έντυπα μέσα ενημέρωσης. Επίσης, αναφερθήκαμε στην εξειδίκευση του περιοδικού Τύπου και διαχωρίσαμε τα περιοδικά, σε περιοδικά μικρής κυκλοφορίας και σε περιοδικά μαζικής κυκλοφορίας. Εστιαστήκαμε περισσότερο σε τρεις κατηγορίες του περιοδικού Τύπου: γυναικεία περιοδικά, ανδρικά περιοδικά και περιοδικά για γονείς. Έπειτα, αναφερθήκαμε στη σχέση διαφήμισης και περιοδικού Τύπου. Μιας και το διαφημιστικό μερίδιο της διεθνούς αγοράς φέρνει τον περιοδικό Τύπο στη δεύτερη θέση μετά την τηλεόραση, από άποψη διαφημιστικής δαπάνης. Ακόμη, δώσαμε βάση στο αναγνωστικό κοινό του περιοδικού τύπου, καθώς και στις ταυτότητες που αποδίδουν τα περιοδικά σε γυναίκες και άνδρες. Μια εικόνα της κοινωνίας εμφανίζεται στα ΜΜΕ ως εικόνα της αληθινής κοινωνικής πραγματικότητας. Μιας πραγματικότητας που είναι τεχνητή, μη κανονική και αφύσικη. Μια κοινωνία που αντί να εξυπηρετείται από τα ΜΜΕ, καθώς αυτά θα όφειλαν, αφού αρχικά δημιουργήθηκαν για την εξυπηρέτηση και την ευτυχέστερη λειτουργία της κοινωνίας, αντίθετα εξυπηρετεί τα ΜΜΕ (Ρ. Παναγιωτοπούλου, Π. Ρηγοπούλου, Μ. Ρήγου & Σ. Νοτάρης 1996). Στο 2 ο κεφάλαιο της πτυχιακής εργασίας αναφέραμε κάποιους νόμους για την ισότητα των δύο φύλων. Με τους νόμους αυτούς η εργασία της γυναίκας έξω από το σπίτι έπαψε να θεωρείται κάτι δευτερεύον που παύει να υπάρχει με το γάμο ή τη γέννηση ενός παιδιού. Ο διαχωρισμός μεταξύ ανδρικών και γυναικείων επαγγελμάτων έχει αρχίσει να καταργείται στην πράξη. Έπειτα αναφερθήκαμε στην αναπαράσταση των δύο φύλων από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Ο προβληματισμός για το φύλο και τα ΜΜΕ ξεκίνησε με τον προβληματισμό για την αναπαράσταση των γυναικών στα ΜΜΕ ο οποίος πηγάζει από 4

το θεωρητικό έργο του φεμινιστικού κινήματος της δεκαετίας του 70 (Van Zoonen 1994). Αναφέραμε έρευνες και μελέτες σχετικά με την αναπαράσταση των φύλων από τα ΜΜΕ. Στην Ελλάδα δεν έχει αναπτυχθεί η μελέτη του φύλου και των ΜΜΕ. Δώσαμε βάση στη μητρότητα και στην πατρότητα σε σχέση με τον περιοδικό Τύπο. Διακρίναμε δυο αντιτιθέμενες αντιλήψεις ή κατασκευές για το τι περιλαμβάνει η πατρότητα και η μητρότητα. Αναφερθήκαμε σε μελέτες, έρευνες και άρθρα πού έχουν γίνει στο εξωτερικό για το θέμα. Δυστυχώς στην Ελλάδα δεν έχουν γίνει έρευνες με θέμα τη μητρότητα την πατρότητα και τον περιοδικό Τύπο. Γι αυτό στόχος της παρούσας εργασίας είναι να συμβάλει στην κάλυψη αυτού του κενού, εξετάζοντας την αναπαράσταση της μητρότητας και της πατρότητας μέσα από τα περιοδικά για γονείς. Στο 3 ο κεφάλαιο της πτυχιακής εργασίας περιγράφουμε τον τρόπο ανάλυσης της έρευνας. Η μέθοδος που εφαρμόστηκε για την παρούσα εργασία είναι η ανάλυση περιεχομένου. Η ανάλυση περιεχομένου είναι μια ερευνητική διαδικασία κατηγοριοποίησης που επιτρέπει τη μετατροπή του λεκτικού ή άλλου συμβολικού περιεχομένου σε ποσοτικά δεδομένα. Είναι επομένως μια τυποποιημένη μέθοδος που οδηγεί στη συστηματική κωδικοποίηση του γραπτού και του προφορικού λόγου που την κάνει ο ερευνητής και οι οποίες απορρέουν από τις θεωρητικές του υποθέσεις. Τα αποτελέσματα αυτής της διαδικασίας είναι αποκλειστικά περιγραφικά, γιατί η διαδικασία αποκαλύπτει και συνοψίζει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, τα οποία προκύπτουν από αυτή την έρευνα.(κυριαζή 2001). Στο 4 ο κεφάλαιο αναφερόμαστε στα αποτελέσματα τις ερευνάς μας παραθέτοντας πίνακες, εικόνες, διαφημίσεις και άλλα στοιχεία που προέκυψαν από εξέταση του δείγματος που επιλέξαμε. Τέλος στο 5 ο κεφάλαιο βγάλαμε κάποια συμπεράσματα για την αναπαράσταση της μητρότητας και της πατρότητας από τα περιοδικά για γονείς. 5

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΤΑ ΜΕΣΑ ΜΑΖΙΚΗΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΚΑΙ Ο ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ 1.1 Η επικοινωνία και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Στην ιστορία του ανθρώπου, ο 20 ος αιώνας θα πρέπει να ονομαστεί χωρίς αμφιβολία «αιώνας της επικοινωνίας». Στον αιώνα αυτό και κυρίως στο δεύτερο μισό του, είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακή η εξέλιξη των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας. Στα μέσα αυτά κατατάσσονται τα έντυπα μέσα μαζικής επικοινωνίας (εφημερίδες, περιοδικά, βιβλία και αφίσες μεγάλης κυκλοφορίας), τα ηλεκτρονικά μέσα μαζικής επικοινωνίας (δίκτυα ραδιοφωνικά και τηλεοπτικά) και τα δίκτυα μαζικής επικοινωνίας ( εθνικά και διεθνή, τα πολυεθνικά Internet κ.α.) (Ρ. Παναγιωτοπούλου, Π. Ρηγοπούλου, Μ. Ρήγου & Σ. Νοτάρης 1996). Τα τελευταία χρόνια του αιώνα, συνεχίζεται σε πολλές χώρες η κυκλοφορία εφημερίδων σε εκατοντάδες χιλιάδες φύλλα (Ιαπωνία, Ηνωμένες Πολιτείες, ευρωπαϊκές χώρες), αρκετά βιβλία και περιοδικά κυκλοφορούν σε πολλές χώρες, ενώ και μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες κυκλοφορούν ταυτόσημες αφίσες σε περισσότερες από μια χώρες, (Coca- Cola, Levis, κ.λπ.). Παράλληλα, εκατοντάδες εκατομμύρια ραδιοφωνικές συσκευές και τηλεοπτικές συσκευές λειτουργούν σε ολόκληρο τον κόσμο μεταδίδοντας με εκπληκτική ευκολία ά- πειρα προγράμματα, αναρίθμητων σταθμών. Τα μέσα μαζικής επικοινωνίας έχουν επιτύχει μια τεράστια επικοινωνιακή ισχύ και πρακτική, με την αναμφισβήτητη διάδοση, την επικράτηση αλλά και την επιβολή τους ως κυρίαρχο σύστημα επικοινωνίας, με παγκόσμια επιρροή και αναγνώριση. 1.2 Ο Περιοδικός Τύπος. Περιοδικός Τύπος είναι κάθε έντυπο που εκδίδεται σε μη καθημερινή βάση, είτε αυτό είναι εφημερίδα, είτε περιοδικό, είτε οποιαδήποτε εξειδικευμένη έκδοση. Μια δεύτερη άποψη είναι ότι περιοδικός Τύπος είναι το σύνολο των ε- ντύπων που εκδίδονται σε τακτά χρονικά διαστήματα. Σε άγραφη διεθνή βάση 6

στον τοπικό Τύπο ανήκουν όλα εκείνα τα έντυπα που εκδίδονται σε εβδομαδιαία, σε δεκαπενθήμερη, σε μηνιαία και σε ετήσια βάση καθώς και κάθε είδους δελτία και πληροφοριακά έντυπα που εκδίδονται δύο, τρεις ή τέσσερις φορές το χρόνο (Σκλαβούνης 1996). Ο περιοδικός Τύπος διαφέρει από τον ημερήσιο Τύπο (εφημερίδες) στο σχήμα, στον αριθμό των σελίδων, στη θεματολογία και στον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζονται. Στόχος του περιοδικού Τύπου είναι να ενημερώνει, να ψυχαγωγεί, να διατυπώνει μια μελετημένη κρίση, να προβαίνει σε βαθιά ανάλυση διάφορων πολιτικών, κοινωνικών, οικονομικών, πολιτιστικών, καλλιτεχνικών και πιο εξειδικευμένης μορφής θεμάτων (Σκλαβούνης 1996). Σύμφωνα με τον Ψυχογιό (2004) τα περιοδικά έχουν ορισμένα χαρακτηριστικά των εφημερίδων, (έχουν τίτλο και περιοδικότητα, η πρόσβαση σε αυτά είναι ελεύθερη ή διατίθενται επί πληρωμή), αλλά διαφέρουν από αυτές ως προς το ότι εδώ και μερικές δεκαετίες τείνουν να έχουν εξειδικευμένο περιεχόμενο, και αρκετά συχνά να μην απευθύνονται στο γενικό κοινό αλλά να απαιτούνται ειδικές γνώσεις για την ανάγνωσή τους. Η ονομασία του περιοδικού Τύπου προήλθε από τη γαλλική λέξη journal που σημαίνει ημερολόγιο. Journal ονομάζονταν τα περισσότερα από τα πρώτα περιοδικά στη Γαλλία. Όσον αφορά το είδος και τη μορφή των περιοδικών, εξαρτώνται από το περιεχόμενο και το αναγνωστικό κοινό στο οποίο απευθύνονται. Γενικότερα, η έννοια του Τύπου είναι συνδεδεμένη με την έννοια του περιοδικού Τύπου. Αυτό γιατί ο Τύπος γεννήθηκε περιοδικός, χρονικά περιοδικός (Σκλαβούνης 1996). Η συνταγή για επιτυχημένα περιοδικά μετά το 1960, και ειδικά λόγω της πίεσης από την έλευση της τηλεόρασης διεθνώς, ήταν: «(α) να παρέχουν εξειδικευμένες πληροφορίες σε εξειδικευμένη μορφή που να υπολογίζει κανείς ότι θα προσελκύσουν συγκεκριμένο τμήμα των αναγνωστών και (β) να υπάρχουν παραγωγοί ή διανομείς προϊόντων που να θέλουν και να έχουν τα μέσα να διαφημίσουν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους σε αυτούς τους αναγνώστες» (Abrahamson 1997 αναφερόμενος από τον Ψυχογιό 2004). Με άλλα λόγια, 7

αυτή η συνταγή, η οποία ακολουθείται μέχρι σήμερα (Ψυχογιός 2004), υπαγορεύει την κατάρρευση των περιοδικών ποικίλης ύλης. Ο περιοδικός Τύπος στην Ελλάδα εκτελεί σπουδαίο και πολύπλευρο έργο. Θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα μέσα ενημέρωσης και εξάπλωσης ι- δεών. Ο περιοδικός Τύπος πέρα από την προσφορά του στην ενημέρωση είναι ένα μέσο αξιολόγησης, κριτικής, μελέτης και προβολής καθημερινών προβλημάτων που απασχολούν το Ελληνικό κοινό. Η σημασία του περιοδικού Τύπου στην ελληνική ζωή και στην πολιτιστική ανάπτυξη του λαού μας είναι μέγιστη. Ο ελληνικός περιοδικός Τύπος σήμερα έχει προοδεύσει σε σημείο που να μπορεί να συναγωνισθεί άφοβα περιοδικά άλλων χώρων (Σκλαβούνης 1996). 1.3 Ο Περιοδικός Τύπος και τα άλλα έντυπα μέσα ενημέρωσης. Δεδομένου ότι περιοδικός Τύπος νοείται ως το έντυπο εκείνο που εκδίδεται μετά το χρονικό διάστημα των έξι ημερών, είναι φυσικό ενδιάμεσα αυτών των ημερών να υπάρχουν και άλλα έντυπα που εκδίδονται καθημερινά. Διαφορετικός είναι ο «κόσμος» μέσα από μια ημερήσια εφημερίδα και διαφορετικός από ένα εβδομαδιαίο ή μηνιαίο περιοδικό. Άρα τα σημεία διαφοροποίησης του περιοδικού Τύπου από τον ημερήσιο Τύπο είναι ο χρόνος και ο τόπος. Η έννοια χρόνος λειτουργεί υπέρ της έρευνας και της ολοκληρωμένης παρουσίασης ενός δημοσιογραφικού θέματος, ενώ ο τόπος μεταφράζεται σε διαφορετικό τρόπο της εργασιακής συμπεριφοράς του δημοσιογράφου (Σκλαβούνης 1996). Πιο συγκεκριμένα, στον ημερήσιο Τύπο η διαδικασία παραγωγής της πληροφόρησης γίνεται πάντα δεν διακόπτεται παρά μόνο στις αργίες, ενώ στον περιοδικό Τύπο η διαδικασία παραγωγής της πληροφόρησης προϋποθέτει την ύπαρξη ικανού χρόνου για την επιλογή και επεξεργασία ενός γεγονότος. Ο δημοσιογράφος του περιοδικού Τύπου έχει άνεση χρόνου προκειμένου να προβάλει το θεματικό του ενώ ο δημοσιογράφος του ημερήσιου Τύπου είναι αναγκασμένος σε περιορισμένα χρονικά όρια να επιλέγει, να διασταυρώνει και να καταγράφει τα κείμενά του. Η έννοια του χρόνου στον περιοδικό Τύπο ο- 8

δηγεί στην ερευνητική δημοσιογραφία, όπου το ρεπορτάζ και η έρευνα διαδραματίζουν τον πρωτεύοντα ρόλο σε αντίθεση με τον ημερήσιο τύπο (Σκλαβούνης 1996). Η μεγαλύτερη διαφορά μεταξύ εφημερίδων και περιοδικών βρίσκεται στη διάρκεια χρήσης τους: τα περιοδικά έχουν χρόνο ζωής πολύ μεγαλύτερο από την περιοδικότητά τους. Από την άλλη, οι εφημερίδες δεν επιζούν ως αναγνωστέα ύλη μετά τον χρόνο που ορίζει η περιοδικότητά τους. Με την εμφάνιση του νέου φύλλου το προηγούμενο αχρηστεύεται. Μόνο στις βιβλιοθήκες και στα γραφεία του εκδότη μπορεί να βρει κανείς παλαιότερα φύλλα (Ψυχογιός 2004). Τόσο στον ημερήσιο Τύπο όσο και στον περιοδικό Τύπο ο ρόλος, η δυναμική και ο σκοπός του δημοσιογράφου είναι ο ίδιος, απλά διαφοροποιείται η διαδικασία παραγωγής του γεγονότος που προβάλλεται. Πρέπει να αναφέρουμε ότι ο περιοδικός Τύπος πέρα από την αναλυτική και προσεκτική παρουσίαση των γεγονότων που προσφέρει στον αναγνώστη προσφέρει και την δυνατότητα ψυχαγωγίας κάτι που δεν προσφέρει ο ημερήσιος τύπος αφού ασχολείται με θέματα πολιτικά, οικονομικά, αθλητικά και πολιτιστικά. Ο περιοδικός Τύπος σε σχέση με τον ημερήσιο Τύπο έχει την άνεση του χρόνου να διαπραγματεύεται θέματα ποικίλης ύλης, να αναλύει σε βάθος διάφορα θέματα. Επίσης, διαθέτει την ευκολία δημοσίευσης πολλών φωτογραφιών (Σκλαβούνης 1996). 1.4 Κατηγορίες των περιοδικών Στα περιοδικά επικρατεί η εξειδίκευση καθώς η συντριπτική πλειονότητα των τίτλων απευθύνονται σε συγκεκριμένα αναγνωστικά κοινά, στα οποία προσφέρουν περιεχόμενα που ανταποκρίνονται σε ειδικές ανάγκες και γούστα (Ψυχογιός 2004). Στα περιοδικά υπάρχουν εξειδικεύσεις, λεπτή κατάτμηση των κοινωνικών δραστηριοτήτων και των πνευματικών ενδιαφερόντων, των επιστημονικών τομέων και των επαγγελμάτων. Πρακτικά, για όλα όσα θα μπορούσε να φανταστεί κανείς ως θέματα που ίσως ενδιαφέρουν μερικές εκα- 9

τοντάδες ατόμων υπάρχει και ένα τουλάχιστον περιοδικό. Η ποικιλία των περιοδικών είναι τεράστια, είναι τόσα πολλά που είναι αδύνατον να μιλήσει κανείς για όλα. Ο Ψυχογιός (2004) διαχωρίζει τα περιοδικά σε περιοδικά μικρής κυκλοφορίας και σε περιοδικά μαζικής κυκλοφορίας. Παρόλο που το κριτήριο κυκλοφορίας δεν είναι εντελώς αξιόπιστο το χρησιμοποιεί γιατί βοηθάει να τεθεί κάποια τάξη στον χαώδη κόσμο των περιοδικών. Στα περιοδικά μικρής κυκλοφορίας περιλαμβάνονται: Επιστημονικά περιοδικά τα οποία κυκλοφορούν αποκλειστικά μέσω συνδρομών και εκδίδονται για να καλύψουν τις ανάγκες συγκεκριμένων επιστημονικών πεδίων. Διακινούνται συνήθως μέσω βιβλιοθήκης λόγω του υψηλού κόστους της συνδρομής τους. Επαγγελματικά περιοδικά είναι τα έντυπα που απευθύνονται σε επαγγελματικές κατηγορίες από τους γιατρούς ως τους υδραυλικούς. Περιοδικά γνώμης εκδίδονται αφιλοκερδώς από μικρές μη αμειβόμενες συντακτικές ομάδες που απευθύνονται σε μικρές ομάδες αναγνωστών. Πρόκειται για περιοδικά διανοουμένων, λόγιων, λογοτεχνών, καλλιτεχνών κτλ. Περιοδικά γνώμης Λόγου, Γραμμάτων και τεχνών πρόκειται για περιοδικά με λογοτεχνικά κείμενα και ποιήματα, κείμενα για την τέχνη, και τη λογοτεχνία, για την ενημέρωση, για τα καλλιτεχνικά, το θέατρο, τη μουσική κτλ. Είναι το πρώτο είδος εξειδικευμένων περιοδικών που εμφανίστηκε μετά τα επιστημονικά περιοδικά. Τα περιοδικά μαζικής κυκλοφορίας μπορούν να διαιρεθούν σε περιοδικά γενικού ενδιαφέροντος δηλαδή ποικίλης ύλης και σε εξειδικευμένα περιοδικά. Στη χώρα μας στα περιοδικά ποικίλης ύλης περιλαμβάνονται περιοδικά όπως τα Νίτρο, Μάξ, Κλίκ που θα ήταν σωστότερο να καταταχθούν στα νεανικά. Λόγω της εξειδίκευσης των περιοδικών και της ταυτόχρονης εξάλειψης των περιοδικών ποικίλης ύλης, το κενό αυτό το καλύπτουν κυρίως τα ένθετα των εφημερίδων, όπως το Βηmagazino (Βήμα), οι Εικόνες (Έθνος), το Έψιλον (Ελευθεροτυπία) και ο Ταχυδρόμος (Νέα), τα οποία συγκεντρώνουν πολλά από τα χαρακτηριστικά του περιοδικού τύπου ποικίλης ύλης. Στις περισσότερες χώ- 10

ρες του κόσμου τη μεγαλύτερη κυκλοφορία από τα επί πληρωμή μαζικά περιοδικά την έχουν εδώ και δεκαετίες τα τηλεοπτικά περιοδικά που παρουσιάζουν το πρόγραμμα της τηλεόρασης. Εξαιρετικά σημαντικά είναι τα ειδησεογραφικά περιοδικά, που εμφανίστηκαν κατά τον Μεσοπόλεμο με στόχο να προσελκύσουν μορφωμένο και απαιτητικό κοινό που δεν τους αρκούσε η πραγματικότητα των εφημερίδων αλλά αναζητούσαν το βάθος της είδησης (Ψυχογιός 2004). Μια και τα περιοδικά μαζικής κυκλοφορίας είναι πάρα πολλά και στην πραγματικότητα δεν είναι εύκολο και δεν έχει νόημα να τα αριθμήσουμε θα αναφέρουμε κάποια από αυτά: Περιοδικά για άνδρες Αθλητικά περιοδικά Περιοδικά αυτοκινήτου Γυναικεία περιοδικά Περιοδικά για γονείς Γαστρονομίας περιοδικά Περιοδικά διασκέδασης Ερωτικά περιοδικά Περιοδικά μουσικής Περιοδικά για σπορ Περιοδικά για ταξίδια Με βάση το θέμα της εργασίας θα σταθούμε περισσότερο στα περιοδικά για γυναίκες, περιοδικά για άνδρες και περιοδικά για γονείς. Γυναικεία περιοδικά: Βασικό είδος μαζικών περιοδικών είναι τα γυναικεία, καθώς αποτελούν μια από τις παλαιότερες κατηγορίες περιοδικών που υ- φίσταται από τον 19 ο αιώνα (Ψυχογιός 2004). Επίσης, ο γυναικείος ελληνικός τύπος θεωρείται από τους καλύτερους του κόσμου (Σκλαβούνης 1996). Σήμερα τα γυναικεία περιοδικά ασχολούνται με ζητήματα ομορφιάς, μόδας, σχέσεων, καριέρας, οικογένεια και διαφοροποιούνται μεταξύ τους ανάλογα με το που ρίχνουν το βάρος, με ποιον τρόπο προσεγγίζουν το θέμα, σε ποιες ηλικίες απευθύνονται και τι δώρο προσφέρουν στις ανα- 11

γνώστριες (Ψυχογιός 2004). Το κύριο συστατικό των περιοδικών αυτών είναι η ΕΥΦΟΡΙΑ. Επίσης η «ευτυχία» σε αυτά τα περιοδικά βρίσκεται με ένα πολύ απλό τρόπο στην καθημερινή ζωή, στην «αγκαλιά» του «αγαπημένου» μας, σ ένα τραπέζι με εξωτικές συνταγές και ακριβά κρασιά, ή φορώντας ένα «μοντελάκι» γνωστού Οίκου μόδας. Όλα επιτρέπονται, δεν υπάρχουν ταμπού (Δουλκέρη 1990). Υποδιαίρεση των γυναικείων περιοδικών αποτελούν τα πρακτικά γυναικεία απομεινάρια της εποχής που η χειροτεχνία ήταν βασική γυναικεία δραστηριότητα. Τα γυναικεία περιοδικά είναι πλέον τα πιο διεθνοποιημένα: τα Marie Claire, Vogue, Elle, Glamour, Cosmopolitan, Madame Figaro κυκλοφορούν σε δεκάδες χώρες με παρόμοιο περιεχόμενο (Ψυχογιός 2004). Περιοδικά για άνδρες: Απευθύνονται αποκλειστικά μόνο σε άνδρες με θέματα όπως μόδα, χόμπι, διασκέδαση, σεξ, αθλητισμός κ.α. Ο δημοσιογράφος αυτών των εντύπων θα πρέπει να είναι απόλυτα γνώστης της κοσμικής ζωής και να διαθέτει σωστή τεχνική δημοσιογραφικής γραφής (Σκλαβούνης 1996). Οι άνδρες παρουσιάζονται πάντα σοβαροί και πετυχημένοι ο καθένας στο χώρο του, διευθυντές μεγάλων κυρίως επιχειρήσεων του ιδιωτικού τομέα (Δουλκέρη 1990). Τα ανδρικά περιοδικά είναι και αυτά διεθνοποιημένα, όπως το Playboy, το Penthouse που έκαναν την εμφάνισή τους κατά τη δεκαετία του 1950, όταν τα ήθη έπαψαν να είναι τόσο αυστηρά αλλά η δημόσια συζήτηση για το σεξ ήταν ακόμα ανδρικό προνόμιο που το κατέκτησαν από την δεκαετία του 1960 και τα γυναικεία περιοδικά (Ψυχογιός 2004). Περιοδικά για γονείς: Μηνιαίες εκδόσεις με θέματα ανατροφής και διαπαιδαγώγηση των παιδιών, όπου απαιτείται ικανή γνώση ψυχολογίας, κοινωνιολογίας και παιδαγωγικής από πλευράς δημοσιογράφου (Σκλαβούνης 1996). Συγκεκριμένα, τα περιοδικά για γονείς απευθύνονται άμεσα και έμμεσα στη μητέρα με μια ποικιλία τρόπων. Αυτά τα περιοδικά μπορούν να θεωρηθούν ως γυναικεία lifestyle περιοδικά: παρέχουν πολλές συμβουλές και είναι ελκυστικά στις γυναίκες επειδή περιλαμβάνονται θέματα για τη θηλυκότητα και τα προβλήματα του να είσαι γυναίκα (Caldas- Coulthard 1996 αναφερόμενος από την Sunderland 2006). 12

Σήμερα στην Ελλάδα κανείς δεν γνωρίζει τον ακριβή αριθμό των περιοδικών που εκδίδονται ούτε καν τα πρακτορεία διανομής, γιατί πολλά από τα περιοδικά διανέμονται μόνο μέσω συνδρομών και βιβλιοπωλείων (Ψυχογιός 2004). 1.5 Περιοδικός Τύπος και διαφήμιση Η χρησιμότητα του περιοδικού Τύπου στη διαφήμιση είναι μεγάλη. Ο περιοδικός Τύπος από τη μια «συντηρείται» οικονομικά μέσω των διαφημίσεων και από την άλλη «πληροφορεί» το αναγνωστικό κοινό σε θέματα αγοράς και ε- μπορίας (Σκλαβούνης 1996). Το διαφημιστικό μερίδιο της διεθνούς αγοράς φέρνει τον περιοδικό Τύπο στη δεύτερη θέση μετά την τηλεόραση, από άποψη διαφημιστικής δαπάνης. Σε αυτό βοηθάει η ιδιαιτερότητα που έχει ο περιοδικός Τύπος έναντι του ημερήσιου Τύπου. Η ζωή της εφημερίδας διαρκεί μόνο λίγες ώρες ενώ του περιοδικού ξεπερνά τις δέκα ημέρες. Ο αναγνώστης του περιοδικού διαβάζει και ξαναδιαβάζει πολλές φορές το έ- ντυπο με αποτέλεσμα να ξαναβλέπει το διαφημιστικό του θεματικό. Αυτή η συμπεριφορά του αναγνώστη δίνει μεγαλύτερο διαφημιστικό κύρος στη διαφημιστική αξία του περιοδικού. Επίσης ένας άλλος λόγος που συμβάλει στην ανάπτυξη του διαφημιστικού κύρους των περιοδικών είναι ότι τα περιοδικά είναι πιο προσιτά στον αναγνώστη, πιο ευκολοδιάβαστα και πιο εύχρηστα λόγω του μικρού τους σχήματος απ ότι οι εφημερίδες. Ακόμη τα περιοδικά προσφέρονται για μια μεγαλύτερη γκάμα διαφημιστικού θεματικού, αφού κάποιες διαφημίσεις ταιριάζουν περισσότερο σε ένα περιοδικό απ ότι σε μια εφημερίδα π.χ. τα γυναικεία περιοδικά προσφέρονται για πολυπληθή και πολυδιάστατα γυναικεία περιεχόμενα, τα παιδικά για την ανάλογη θεματική και ούτω καθεξής Το περιοδικό υπερέχει από την εφημερίδα στη διαφημιστική αγορά επειδή είναι έγχρωμο και παρουσιάζονται πιο ωραία οι διαφημίσεις. 13

1.6 Αναγνωστικό κοινό και Περιοδικός Τύπος Γενικά το κοινό των ΜΜΕ θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως ένα σύνολο α- τόμων διαφορετικών κοινωνικοοικονομικών, πνευματικών ιδιοτήτων που «ενοποιούνται» «πλασματικά» διότι κάποια συγκεκριμένη στιγμή βλέπουν ένα τηλεοπτικό πρόγραμμα, ακούνε μια ραδιοφωνική εκπομπή διαβάζουν ένα περιοδικό ή μια εφημερίδα (Δουλκέρη 1990). Σήμερα τα ΜΜΕ βασίζονται σε ένα «ενεργό» κοινό (θεατή, ακροατή, αναγνώστη) ένα κοινό που μπορεί να παράγει νοήματα, τα οποία δεν προβλέπονται με βάση τα χαρακτηριστικά του κειμένου αλλά αντικατοπτρίζοντας και εκπληρώνοντας προσωπικές, κοινωνικές, πολιτικές και πολιτισμικές ανάγκες. Έτσι, τα νοήματα του κάθε θεατή ή αναγνώστη από τα κείμενα των ΜΜΕ είναι διαφορετικά και πολλαπλά (Καφίρη 2002). Ο αναγνώστης του περιοδικού Τύπου έχει την ιδιαιτερότητα της «άνεσης χρόνου», ένα γνώρισμα που ο δημοσιογράφος του περιοδικού πρέπει να έχει λάβει υπόψη του (Σκλαβούνης 1996).Ο αναγνώστης όταν αγοράζει ένα οποιαδήποτε περιοδικό, γνωρίζει εκ των προτέρων τι επιθυμεί να διαβάσει. Είναι γνώστης του αντικειμένου, γι αυτό ο δημοσιογράφος του περιοδικού θα πρέπει να προσέξει τη διατύπωση των άρθρων του περιοδικού, διαφορετικά ο δημοσιογράφος συλλαμβάνεται «αδιάβαστος» από τον αναγνώστη. Επίσης, ο αναγνώστης «δένεται» ψυχικά και ψυχολογικά με το περιοδικό, πράγμα που σημαίνει ότι με οποιαδήποτε προδοσία προς αυτόν ενεργοποιείται η εχθρότητα του αναγνώστη προς το περιοδικό. Το «ψυχολογικό δέσιμο» του αναγνώστη το συναντάμε κυρίως με τα περιοδικά ποικίλης ύλης και με τα παιδικά περιοδικά όπου το αναγνωστικό κοινό τα «βλέπει» υποσυνείδητα με τη μορφή συνέχειας. Το περιοδικό δεν πρέπει ποτέ να προδίδει τον αναγνώστη του. Όσον αφορά την έννοια του φύλου της γυναικείας και της ανδρικής ταυτότητας φαίνεται να είναι κοινωνικά κατασκευασμένο, είτε μέσα από την κοινωνία είτε μέσα από τα ΜΜΕ. Πιο συγκεκριμένα από τον τρόπο που αντιμετωπίζουν τα ΜΜΕ το ρόλο του άνδρα και το ρόλο της γυναίκας. 14

Διαπιστώνουμε πως για τα περιοδικά υπάρχουν διαφόρων ειδών θεματικές κατηγορίες. Τα λεγόμενα γυναικεία περιοδικά όπως Cosmopolitan, Super Κατερίνα, Diva, Madame Figaro, Mirror, Mari Claire, Vogue, Elle, Εγώ, Είναι, Γυναίκα, Οικία και Διακόσμηση κ.α. τα ανδρικά περιοδικά όπως Men s Health, Playboy, Penthouse, Car and Drive, κ.α. και τα περιοδικά για γονείς όπως 0-6, 9 Μήνες Plus, Παιδί και νέοι γονείς, Παιδί υγεία & ανατροφή, Το παιδί μου κι εγώ, Το παιδί σήμερα. Ανάλογα με τον στόχο του αγοραστικού μας κοινού κατατάσσουμε και τα περιοδικά. Συγκεκριμένα, για τα κορίτσια που βρίσκονται κοντά στην εφηβεία και κοντά στην ενηλικίωσή τους αντιστοιχεί ένα περιοδικό όπως η Super Κατερίνα. Στις γυναίκες από 18 μέχρι 35, οι οποίες εστιάζουν την προσοχή τους στα περιοδικά μόδας και ομορφιάς, αντιστοιχούν περιοδικά όπως το Cosmopolitan, το Mari Claire, Diva, Mirror, Pink woman κ.α. Στις γυναίκες ηλικίας 25 μέχρι 40, οι οποίες εστιάζουν την προσοχή στην μητρότητα, αντιστοιχούν περιοδικά όπως Το παιδί μου κι εγώ. Επίσης, σε αυτές που ασχολούνται με το σπίτι και τη διακόσμηση αντιστοιχούν περιοδικά όπως το Οικία και διακόσμηση, περιοδικά που ασχολούνται με την υγεία όπως το Vita, το Forma κ.α. περιοδικά που ασχολούνται με την κοινωνία και τέλος περιοδικά που α- σχολούνται με διάφορα άλλα γυναικεία ενδιαφέροντα. Όλες αυτές οι κατηγορίες εξυπηρετούν ένα και μόνο σκοπό: το κέρδος. Έτσι οι εκδότες των περιοδικών μαζί με τους διαφημιστές καθορίζουν το περιεχόμενο, δηλαδή τι θα διαβάσουν οι αναγνώστες αλλά και τι διαφήμιση θα κάνουν σε κάθε μια κατηγορία (Bignell 1997). Τα περιοδικά ξεφυλλίζονται και διαβάζονται καθημερινά από χιλιάδες άτομα. Για το λόγο αυτό, τα εξώφυλλα των περιοδικών πρέπει να είναι ελκυστικά. Όταν λέμε ελκυστικά εννοούμε ωραίο design, ακριβό χαρτί για το εξώφυλλο και μια προσιτή τιμή. Σήμερα τα γυναικεία περιοδικά δεν τα διαβάζουν μόνο οι γυναίκες αλλά και οι άνδρες. Το καταναλωτικό μοντέλο ορίζεται από τις ανάγκες των καταναλωτών αλλά καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από τους διαφημιστές και τους εκδότες, μιας και όλοι οι εκδότες έχουν ως κύριο μέλημά τους την αύξηση του κέρδους της εκδοτικής εταιρείας αδιαφορώντας για το τι προϊόν διαφημίζουν ή ποιος το διαφημίζει, άνδρας ή γυναίκα. Οι εκδότες και οι δι- 15

αφημιστές χωρίζουν σε κατηγορίες το καταναλωτικό κοινό: σε αυτούς που α- γοράζουν μία φορά ένα περιοδικό, στους συνδρομητές και σε αυτούς που α- γοράζουν συστηματικά ένα περιοδικό. Το κοινό που αγοράζει συστηματικά τα περιοδικά είναι οικονομικά το πιο σημαντικό για τους εκδότες και τους διαφημιστές γιατί έτσι βλέπουν αν το περιοδικό έχει επιτυχία, αν αυξάνονται οι πωλήσεις άρα και το κέρδος. Από την άλλη μεριά οι κατηγορίες είναι τόσες πολλές που μπορείς να βρεις για κάθε θέμα και διαφορετικό αναγνώστη. Σχετικά με τη γυναικεία ταυτότητα,τα περιοδικά βρίσκουν τρόπους να προσεγγίσουν και τις «πραγματικές» γυναίκες. Αυτός ο τρόπος που βρήκαν οι εκδότες και οι διαφημιστές είναι μικρά δωράκια που περιέχονται στα μηνιαία περιοδικά: δείγματα από αρώματα ή κρέμες ομορφιάς, γυναικεία τσαντάκια, νεσεσέρ, διάφορα γυναικεία αξεσουάρ και ένθετα που βάζουν σε κάθε μηνιαίο περιοδικό, τα οποία ασχολούνται είτε με το σπίτι, την υγεία, τη μόδα, την ο- μορφιά, τη γυναικεία σιλουέτα, τις διακοπές, τη διατροφή, την εγκυμοσύνη κ.α. Έτσι, ο καταναλωτικός στόχος αυξάνεται και διαφοροποιείται. Οι διαφημίσεις σε ένα γυναικείο περιοδικό αξίζουν περίπου το μισό κόστος παραγωγής του περιοδικού. Οι διαφημίσεις που συναντάμε γενικά στα περιοδικά είναι κυρίως καλλυντικά, κοσμήματα, ρούχα, τρόφιμα κ.α., αλλά συναντάμε και διαφημίσεις αυτοκινήτων, τραπεζών που στερεοτυπικά ανήκουν στις διαφημίσεις των ανδρικών περιοδικών. Σύμφωνα με τον Bignell (1997) υπάρχουν κάποια στερεότυπα τα οποία οι α- ναγνώστες, είτε άνδρες είτε γυναίκες, τα αναγνωρίζουν και τα θεωρούν φυσιολογικά. Έτσι δεν μπορούμε να καταδικάσουμε τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζεται η γυναικεία ταυτότητα μέσα από τα περιοδικά η οποία είναι α- πόρροια των διαφημίσεων και το πώς επηρεάζεται η πραγματική ζωή των γυναικών από αυτά. Μέχρι και σήμερα συνεχίζονται να γίνονται διακρίσεις για τον ανδρισμό και τη θηλυκότητα. Μέσα από τα γυναικεία περιοδικά κωδικοποιείται η διαφορά της γυναικείας και της ανδρικής ταυτότητας. Αρκεί να παρατηρήσουμε τους πάγκους των περιπτέρων καθώς και τους πάγκους άλλων χώρων που πωλού- 16

νται περιοδικά. Είναι φανερό πως σε διαφορετικούς πάγκους βρίσκονται τα γυναικεία περιοδικά και σε διαφορετικούς πάγκους τα ανδρικά περιοδικά. Παρατηρείται όμως πως κάποια γυναικεία περιοδικά, έχουν μεγάλο αριθμό αναγνωστών και από άνδρες. Τα γυναικεία περιοδικά παρουσιάζονται με ένα πολύ διαφορετικό τρόπο. Κανένα περιοδικό δεν προβάλλεται όσο ένα γυναικείο περιοδικό. Τα γυναικεία περιοδικά για την κατασκευή της γυναικείας ταυτότητας χρησιμοποιούν συνηθισμένα σλόγκαν π.χ. ερωτήσεις που ασχολούνται με τις σχέσεις άνδρα- γυναίκα, με τις φιλικές σχέσεις, τη μητρότητα, τα ζώδια, τη διατροφή (δίαιτες), τη μόδα κ.α. Η θεματολογία αυτών των περιοδικών κρύβει βαθύτερα μηνύματα και νοήματα για την προσωπικότητα των γυναικών. Τα θέματα αυτών των περιοδικών ασχολούνται κυρίως με την θηλυκότητα της γυναίκας. Όλα αυτά δημιουργούν ένα μύθο γύρω από την γυναικεία ταυτότητα. Οι γυναίκες παρουσιάζονται ξένοιαστες, χαρούμενες, όμορφες, ελκυστικές και επιθυμητές. Θα τις χαρακτήριζε κανείς «ονειρικές» μιας και παρουσιάζονται με βάση την τελειότητα χωρίς κανένα πρόβλημα. Έτσι οι γυναίκες δημιουργούν πρότυπα για το πρόσωπό τους, τα μαλλιά τους, το σώμα τους, το ντύσιμό τους. Γενικά δημιουργούν πρότυπα σε ότι έχει να κάνει με την εξωτερική τους εμφάνιση. Κοιτάζοντας τα εξώφυλλα των περιοδικών οι αναγνώστριες θέλουν να μοιάσουν στα καλλίγραμμα μοντέλα που αυτά προβάλουν. Σε μικρότερες ηλικίες κυρίως τα κορίτσια επηρεασμένα από τα πρότυπα που προβάλουν τα περιοδικά καταφεύγουν σε εξαντλητικές δίαιτες. Σύμφωνα με τα περιοδικά αυτό που είναι η κάθε αναγνώστρια δεν είναι αρκετό μπροστά στην τάση της μόδας. Η πραγματικότητα είναι διαφορετική από το μύθο των περιοδικών που μας επιβάλλουν ότι οι γυναίκες πρέπει να είναι αδύνατες, ελκυστικές, όμορφες, χαρούμενες κ.α. Κατά συνέπεια ο μύθος των περιοδικών ανατρέπει την πραγματική έννοια της σύγχρονης γυναίκας, καθώς και τον ρόλο της γυναίκας στην κοινωνία. Ο τρόπος που τα περιοδικά παρουσιάζουν τη γυναίκα είναι υπερβολικός, με αποτέλεσμα ο κόσμος να μπερδεύεται και να συνεχίζει να κρατά τα στερεότυπα (Bignell 1997). 17

Ο Bignell (1997) θεωρεί πως η θηλυκότητα έχει γίνει από μια φυσιολογική ι- διότητα της γυναίκας σε ένα πολιτιστικό κατασκεύασμα. Επίσης, ο Winship (1987) θεωρεί πως τα γυναικεία περιοδικά έχουν φτιάξει από μόνα τους τον δικό τους φανταστικό κόσμο με τους δικούς τους κώδικες, τον κόσμο της γυναίκας. (Winship 1987:7). Η παραπλάνηση του κοινού γίνεται αρχικά από τα εξώφυλλα των περιοδικών, αφού τα θέματα και οι συγκεκριμένες λέξεις που αναφέρονται στις γυναίκες είναι συνήθως ίδια. Στα περιοδικά οι υπεύθυνοι διαλέγουν για τα εξώφυλλα γυναίκες λευκού χρώματος συνήθως, νέες, όμορφες, λεπτές, αψεγάδιαστα μακιγιαρισμένες, ντυμένες με την τάση της μόδας, με την εικόνα της ονειρικής γυναίκας όπου κάθε αναγνώστρια θα τη ζήλευε. Μέσα όμως από αυτά τα περιοδικά, διαχωρίζεται η κοσμοπολίτικη πλευρά της φανταστικής γυναικείας ταυτότητας από την παραδοσιακή. Είναι φανερό πως τα περιοδικά που προορίζονται για άνδρες έχουν για εξώφυλλα γυναίκες με διαφορετικό βλέμμα, με πόζες προκλητικές. Επίσης, τις περισσότερες φορές οι γυναίκες αυτών των εξώφυλλων είναι ημίγυμνες ενώ στα περιοδικά που προορίζονται για γυναίκες έχουν πιο στημένες πόζες, θέλοντας πάντα να τραβήξουν την προσοχή των γυναικών και να απομυθοποιήσουν τη γυναικεία ταυτότητα. Επίσης, τα γυναικεία περιοδικά στοχεύουν και σε θέματα που αφορούν τη θηλυκότητα και τον ανδρισμό. Πολλά άρθρα χαρακτηρίζουν τον άνδρα και τον ανδρισμό μέσα από συναισθήματα όπως ο πόθος, ο φόβος, η έλλειψη αξιών αλλά και καλούν τον κάθε αναγνώστη να καταλάβει πως όλα αυτά τα συναισθήματα αντιπροσωπεύουν τον ανδρισμό και πως πρέπει να υιοθετήσουν αυτό τον τρόπο σκέψης. Το βαθύτερο νόημα αυτής της μυθικής γυναικείας ταυτότητας που τα περιοδικά κατασκευάζουν βρίσκεται στη σεξουαλικότητα και στον τρόπο που αντιλαμβάνονται οι γυναίκες τους άνδρες και οι άνδρες τις γυναίκες. Τα γυναικεία περιοδικά αγνοούν την πραγματική φυλετική σχέση και κουλτούρα που υπάρ- 18

χει στον κόσμο και συνεχίζουν να υποστηρίζουν ένα μύθο απέναντι στη θηλυκότητα και τη γυναικεία ταυτότητα (Bignell 1997). 1.7 Η πραγματικότητα & η εικόνα των μέσων μαζικής ενημέρωσης Την τελευταία δεκαετία του 20 ου αιώνα, οποιαδήποτε κοινωνία των ανθρώπων, της κοινωνίας που συμμετέχει στη σύγχρονη πολιτική, τεχνολογική, οικονομική και πολιτιστική πραγματικότητα, ορίζεται, περιγράφεται, πραγματοποιείται, αξιολογείται και ελέγχεται από κάποιο μέσο επικοινωνίας, ενταγμένο στο ανάλογο σύνολο των ΜΜΕ, εφημερίδων και εντύπων μεγάλης κυκλοφορίας, ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών σταθμών μεγάλης ακροαματικότητας και θέασης, δικτύων επικοινωνίας, τοπικής, εθνικής ή παγκόσμιας κάλυψης. Η αυξανόμενη εξάρτηση της καθημερινής ζωής σε κάθε δραστηριότητα από τα ΜΜΕ και η αδυναμία αντίδρασης του μεγάλου πλήθους στην εξάρτηση αυτή είναι αυτή που χαρακτηρίζει την εποχή μας έως το τέλος του 20 ου αιώνα. Είναι ιδιαίτερα ανησυχητική αυτή η κατάσταση διότι η σχέση ΜΜΕ και κοινωνίας, έτσι όπως διαμορφώνεται, δεν είναι κανονική, δεν είναι φυσιολογική και δεν είναι αληθινή (Ρ. Παναγιωτοπούλου, Π. Ρηγοπούλου, Μ. Ρήγου & Σ. Νοτάρης 1996). Τα ΜΜΕ ασκούν μια νέα μορφή εξουσίας, με στόχο το πλήθος των αποδεκτών, των ακροατών- θεατών, την ακροαματικότητα, τη θέαση, την αποδοχή, διαπιστώνοντας προβλήματα και καταστάσεις, δημιουργώντας ανάγκες, προτείνοντας και επιβάλλοντας λύσεις. Η κοινωνία αποδέχεται αυτή τη νέα κατάσταση, τη νέα πραγματικότητα, που είναι φανερή, λαμπερή, φωτεινή, πειστική και το πιο σημαντικό έτοιμη, χωρίς να αντιδρά. Δεν χρειάζεται κανείς να κουραστεί για να την αναζητήσει και να τη γνωρίσει, γιατί έχει έτοιμη αυτή που του προτείνεται και αρκεί μονάχα να την αποδεχτεί και να την εφαρμόσει. Αυτής της πραγματικότητας «εικόνα» είναι τελικά οτιδήποτε φαίνεται, οτιδήποτε ακούγεται και οτιδήποτε γράφεται στις οθόνες, ή στις σελίδες των μέσων αυτών. Ποια είναι πραγματικά η «εικόνα της πραγματικότητας»; Πως προβάλλεται, πως φαίνεται και ποιους σκοπούς εξυπηρετεί κάθε φορά; Αναπαριστά 19