ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ... 15 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 19 Κεφάλαιο Πρώτο ΚΑΡΚΙΝΟΣ: Η ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΗΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ Υπάρχει τρόπος να μειώσουμε τον κίνδυνο εκδήλωσης του καρκίνου;..27 Πρωταρχικό αίτιο για την εκδήλωση καρκίνου: ο καπνός... 29 Η καρκινογόνος δράση των ορμονώ ν...33 Τα μολυσματικά και περιβαλλοντικά αίτια του καρκίνου... 34 Φυσικοί και κληρονομικοί παράγοντες του καρκίνου... 37 Ο καρκίνος στο πιάτο μ α ς... 39 Τα επιστημονικά δεδομένα και η κοινή λογική... 43 Υπάρχει ίσως μία προληπτική διατροφή κατά του καρκίνου;... 51 Κεφάλαιο Δεύτερο ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΑΡΚΙΝΟΣ; Ποια είναι η προέλευση της ζωής;... 53 Η σημασία των γονιδίων μας...57 Καρκίνος: μια γενετική ασθένεια...62 Γονίδια που έχουν υποστεί β λ ά β ες...63 Ο καρκίνος δεν είναι κάτι μοιραίο...67 Η σχέση διατροφής και καρκίνου: Η διατροφική γονιδιωματική...70 Η δράση των διατροφικών βιοενεργών συστατικών...77 Κεφάλαιο Τρίτο ΤΑ ΨΑΡΙΑ ΕΙΝΑΙ ΥΓΙΕΙΝΑ Ή ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΑ; Τα ψάρια είναι ωφέλιμα στην πρόληψη του καρκίνου;...84 Οι θαλάσσιοι ρύποι...87 Μετά από κάθε γεύμα ο οργανισμός μας δηλητηριάζεται... 92
8 Η ΣΩΣΤΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ Πρέπει λοιπόν να αποκλείσουμε όλα τα ψάρια από τη διατροφή μας;... 94 Ψάρια ιχθυοκαλλιέργειας και ψάρια ελεύθερης αλιείας...98 Λέμε λοιπόν όχι ψάρια στη διατροφή μας;...100 Κεφάλαιο Τέταρτο ΤΟ ΚΡΕΑΣ: ΑΣ ΣΤΑΜΑΤΗΣΟΥΜΕ ΤΗ ΔΑΙΜΟΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ Να τρώμε κρέας: ναι ή όχι;...103 Ας παρουσιάσουμε όλες αυτές τις έρευνες...107 Η διατροφή μας είναι διαφορετική από αυτήν των Αμερικανών... 112 Η παραδοσιακή διατροφή στην υπηρεσία της πρόληψης... 119 Πρέπει άραγε να αποφεύγουμε τα αλλαντικά;...122 Τι ισχύει με τα λευκά κρέατα και τα πουλερικά;...124 Κεφάλαιο Πέμπτο ΤΑ ΓΑΛΑΚΤΟΚΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΤΑ ΑΥΓΑ ΕΙΝΑΙ ΧΡΗΣΙΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ; Πρεβιοτικά και Προβιοτικά... 127 Η γαλακτοζιδάση συνιστά ένα ένζυμο προστασίας...129 Η πέψη του γά λα κτο ς... 130 Σχέση των γαλακτοκομικών με τον κίνδυνο εκδήλωσης καρκίνου.... 132 Τα α υγά... 139 Κεφάλαιο Έκτο ΤΑ ΦΡΟΥΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΛΑΧΑΝΙΚΑ: ΩΦΕΛΙΜΑ ΑΛΛΑ ΧΩΡΙΣ ΒΕΒΑΙΟΤΗΤΑ Σε τι διαφέρουν τα μικροθρεπτικά συστατικά από τα μικροσυστατικά;...144 Τα χρώματα των φρούτων και των λαχανικών παίζουν ρόλο στην πρόληψη... 148 Το πράσινο χρώμα...149 Το πορτοκαλί χρώμα...152 Το κιτρινο-πορτοκαλί χρώμα... 153 Το κόκκινο χρώμα...154 Το μπλε χρώμα... 155
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 9 Το κιτρινο-πράσινο χρώμα...157 Το λευκό και το υπόλευκο...158 Νιτρικά άλατα, παρασηοκτόνα, τοξικές ουσίες...162 Στοιχειώδεις κανόνες υγιεινής...166 Κεφάλαιο Έβδομο ΤΑ ΛΙΠΗ ΚΑΙ ΟΙ ΤΡΟΠΟΙ ΜΑΓΕΙΡΕΜΑΤΟΣ ΤΟΥΣ Τα λίπη και ο καρκίνος... 168 Ο λόγος για τα έλαια ωμέγα-3...173 Η επίδραση της θερμότητας στα έλαια...175 Τα μαγειρικά σκεύη... 178 Όλα τα έλαια είναι ίδια;... 179 Το ακρυλαμίδιο, προϊόν καρκινογόνου μαγειρικής... 181 Κεφάλαιο Ό γδοο ΤΑ ΣΑΚΧΑΡΑ ΚΑΙ ΤΑ ΖΑΧΑΡΩΔΗ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΝΑ ΜΗΝ ΑΠΟΚΛΕΙΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΜΑΣ Η κατανάλωση ζάχαρης και ο κίνδυνος καρκινογένεσης... 189 Η δράση της ινσουλίνης και του ΙΟΕ1...190 Και οι γλυκαντικές ουσίες;... 198 Το σιρόπι της αγαύης (αθάνατος) και η στέβια... 199 Κεφάλαιο Ένατο ΠΟΙΑ ΠΟΤΑ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΠΙΝΟΥΜΕ; Άραγε το γαλλικό νερό πληροί τους κανόνες υγιεινής;... 202 Τα νιτρικά και τα νιτρώδη...207 Το κρασί τελικά κάνει καλό ή κακό;...208 Οι ιδιότητες της ρεσβερατρόλης...214 Ο χυμός ροδιού: καταπληκτικός!...218 Άραγε τα ζεστά ροφήματα είναι ωφέλιμα;... 225 Κεφάλαιο Δέκατο ΤΑ ΘΡΕΠΤΙΚΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΚΑΙ ΤΑ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΕΙΝΑΙ ΕΥΕΡΓΕΤΙΚΑ Ή ΟΧΙ; «Πάσχω από καρκίνο»; υπάρχουν ενισχυτικά συμπληρώματα;...233
10 Η ΣΩΣΤΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ Τα διατροφικά συμπληρώματα λειτουργούν προληπτικά ή ενέχουν κινδύνους;...236 Η βιταμίνη Ε και ο σ ίδ η ρ ο ς...240 Τα καλά διατροφικά συμπληρώματα... 242 Και η βιταμίνη ϋ...244 Τα θρεπτικά συστατικά με αντικαρκινική δράση... 246 Ο κουρκουμάς...250 Η γενιστεΐνη...251 Το Εγαιιτη ΕαΛ&πιιη...252 Κεφάλαιο Ενδέκατο Η ΦΥΣΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΩΦΕΛΕΙ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ Γιατί έχουμε τόσο μεγάλη ροπή προς το πάχος;... 256 Πώς μπορούμε να είμαστε απολύτως βέβαιοι;... 264 Ο προληπτικός ρόλος της φυσικής δραστηριότητας... 265 Πώς λειτουργεί αυτό το σύστημα;...267 Τι σημαίνει αντικαρκινική φυσική δραστηριότητα;... 268 Οικολογική γυμναστική...274 Κεφάλαιο Δωδέκατο ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ Πέντε χρυσοί κανόνες...280 Οι αντίκαρκινικές συμβουλές μ α ς... 286 Οι αντικαρκινικοί παράγοντες...286 Τι πρέπει να αποφεύγουμε...288 Ορισμένες ευεργετικές πρακτικές... 291 Έξυπνες συμβουλές για την κατανάλωση των τροφ ώ ν... 292 Συμβουλές για κάθε ηλικία...293 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...... 299 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ... 317 ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ... 327 ΛΙΣΤΑ ΣΥΝΤΟΜΕΥΣΕΩΝ...333 ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ 334
250 Η ΣΩΣΤΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ Θα πρέπει να γνωρίζουν όλοι όσοι από εσάς ενδιαφέρονται ιδιαίτερα γι αυτό το θέμα, ή όσοι θα επιθυμούσατε να συμμετάσχετε στις έρευνες για τις επιπτώσεις της κατανάλωσης αυτών των προϊόντων στην ανθρώπινη υγεία, ότι για όλες τις έρευνες που διεξάγονται αυτή τη στιγμή η πρόσβαση είναι στην ιστοσελίδα αάηοο του Εθνικού Ινστιτούτου των ΗΠΑ για τον Καρκίνο, στη διεύθυνση ν^ην.ο1ΐηϊοα1ΐγϊαΐ8. ον. Ο κουρκουμάς Η πρώτη από αυτές τις ουσίες, πιθανόν και η πλέον αντικαρκινική, είναι ο κουρκουμάς. Προερχόμενος από τις ρίζες του φυτού Οιταιπια 1οη &, ο κουρκουμάς είναι μια κίτρινη σκόνη που χρησιμοποιείται συχνά σαν μπαχαρικό. Το ενδιαφέρον για τις ιαματικές ιδιότητες της ουσίας του κουρκουμά χρονολογείται από την αρχαιότητα. Πρόσφατα κατάφεραν να καταδείξουν ότι ο κουρκουμάς μπορεί να καταστρέψει κάποιες καρκινογόνες ουσίες, μετατρέποντάς τες σε αβλαβείς, ότι μπορεί να αναστείλει τον κυτταρικό πολλαπλασιασμό πολλών τύπων καρκινικών κυττάρων και να ενεργοποιήσει την αυτοκτονία των καρκινικών κυττάρων (απόπτωση). Η δράση του είναι ακόμα πιο εντυπωσιακή όταν συνδυάζεται και με άλλες ουσίες, όπως με τη γενιστεΐνη, το πράσινο τσάι, την κλοβεταζόλη ή την πιπερίνη του πιπεριού. Αυξάνει την αποτελεσματικότητα πολλών φαρμάκων που χρησιμοποιούνται στη χημειοθεραπεία. Διερευνήθηκε στον άνθρωπο η προληπτική του δράση ως προς την υποτροπή των πολυπόδων του παχέος εντέρου με πολύ μεγάλη αποτελεσματικότητα ύστερα από έξι μήνες λήψης διατροφικού συμπληρώματος κουρκουμά σε συνδυασμό με την κερσετίνη.
268 Η ΣΩΣΤΗ ΑΝΤΙ ΚΑΡ ΚΙ ΝΙΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ Η φυσική δραστηριότητα, εκτός του ότι βελτιώνει την ποιότητα ζωής (σε αυτό το συμπέρασμα έχουν καταλήξει τρεις έρευνες που δημοσιεύτηκαν το 200520), την αυτοεκτίμηση, τη φυσική κατάσταση και την ανοχή στις αντικαρκινικές θεραπείες, μερικές φορές μπορεί να αυξήσει και τις πιθανότητες ίασης. Το 2008 το Ιατρικό Κέντρο βοοκταηο των ΗΠΑ δημοσίευσε 28 έρευνες που απέδειξαν ότι η φυσική δραστηριότητα αυξάνει τις πιθανότητες επιβίωσης ασθενών με καρκίνο, από τις οποίες οι 16 αφορούσαν τον καρκίνο του μαστού.21 ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ; Η φυσική δραστηριότητα, εάν μπορεί να έχει κάποια επίδραση στον ήδη εγκατεστημένο καρκίνο, μπορεί επίσης να αποτρέψει την εκδήλωσή του, επιδρώντας στους παράγοντες που συνδέονται με τα παραπανίσια κιλά οι οποίοι, όπως γνωρίζουμε, ευνοούν την εμφάνιση του καρκίνου. Η φυσική δραστηριότητα τροποποιεί το μεταβολισμό των οιστρογόνων και αυξάνει το σχηματισμό παραγώγων με μικρή οιστρογονική «ΡΗγδίο&1 εχειχίδε ίη 03ηεεΓ ραΐίεηΐδ άαηη αηά αήεγ ιπεείιεαΐ (Γε&ΙηιεηΙ: Α δ/δ- ΙειηαΙίε τενίε\ν οί Γαη<1οιηίζε<13η<1 εοηίγοιιεά εΐίηίεαΐ Ιπαΐ», /. ϋΐΐη. ΟηαοΙ. 2005, 23 (16), 3830-3842. 20. Ρ. ϋ ϊϋ π ψ, ]. Πϊΐιϊεΐ, «Ρ.χεκίδε Γογ Ιΐιε πΐ3π3 ειτιεηι οίεαηεεγ-γειιιεά ίαΐίβιιε ίη ϊάιιΐΐδ», /. ϋΐίη. ΟηοοΙ, 2008. 21. Μ.Ρ. Ιηνίη, Α.\ν. δπιίίΐι, Α. ΜεΤίεΓΜη, Κ. ΒειΙΙείΓεΙ-ΒαΓΕαβΙι, Κ. Οοηίη, ΡΒ. Οίΐΐίΐίΐηά, Ρ.Ν. Β3ΐιπι ατιηεγ, Κ.Β. Βαιιπΐ 3ΐΊηεΓ, Ρ. ΒεΓηδΙείη, «Ιηβηεηοε ο ί ργε- 3ηά ροδιάί3 ηο8ίδ ρίιγδίεαΐ αείίνίΐγ οη πιοιβίίιγ ίη Ι>Γε3δΙ εβηεεγ δηηήνοιχ ΤΚε Βε3ΐΐΗ, ε3ΐίη, 3οΙίνί[γ αηβ Ιίίεδψΐε διιιείγ», /. Ηη. Οηεοί, 2008,26 (24), 3958-3964.
Η ΦΥΣΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΩΦΕΛΕΙ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ 269 δράση. Μειώνει το επίπεδο της ινσουλίνης και την ινσουλινοαντοχή στις γυναίκες που κάνουν καθιστική ζωή ή είναι υπέρβαρες. Αυτό κατέδειξαν πολλές έρευνες, από τις οποίες η πιο πρόσφατη, που δημοσιεύτηκε το 2009, σε χρονίως υπέρβαρες γυναίκες και υπό αντικαρκινική αγωγή, επιβεβαίωσε ότι η φυσική δραστηριότητα είχε πραγματικά θετική επίδραση στην υγεία τους.22,23,24,25 Εάν επιθυμείτε να ασκείστε για να προστατευτείτε από την πιθανή νόσηση από καρκίνο, ο ενδεδειγμένος τύπος άσκησης θα πρέπει να ακολουθεί ένα πολύ συγκεκριμένο πρωτόκολλο.26, 27 Το πρωτόκολλο βασίζεται στη Μέτρηση των Μεταβολικών Μονάδων (ΜΕΤ) και όχι στη μέτρηση των κατανα- 22. Ο.Ν. Ηοΐίάτ, Ρ.Α. ΝεννεοπΛ, Α. ΤΓεηΐΗβπι-ΟίεΙζ, I. ΤίΙιΐδ-ΕπίδΙοίϊ, Α.). ΒεΓδάι, Μ.Ι. δίωηρίει, ΕΑ. Βατοη, Κ.Μ. Ε αη, \Υ.Ο. \Υί11εΙ, «ΡΙιγ3ίεει13άίνίΓγ 3ηά δηπάνβΐ αήεγ <ϋ3 ηοδίδ οίίηνηδίνε 1>Γε3δί ε&ηεεγ», Οαηεετ ΕρίάεηιίοΙ. ΒίοηιατΡετ! Ρτεν., 2008,17 (2), 379-386. 23. ΕΡ Ρίεκε, Μ.Ε. διε&ηϊεε, δ.\ν. ΡΙαΙΙ, Ε. Ν3ΐ3Γ3)3η, Β. δίεπιίείά, Ε. Μϊάΐεηδ1εγ, \ν.κ. Α1-ϋεΐ3ίιηγ, Ο.Α. ΤΗοηΐδοη, δ. Κε&1εγ, Κ. Η&)εΕ, Β. Α. ΡβτΚεΓ, ΥΑ. Νε\νιη&η, Β. 0β3η, Ο.Ε. ΚοοΕ, «θγ 3ΐεΓ 8αΓνίν3ΐ 3ίΐεΓ ΕτεαδΙ ε3ηεεγ ίη ρηγδίε3ΐ1γ 3εΐϊνε \νοηιεη ννίΐη Εί Η νε εΐ3ϊ>1ε-ίπιίι ίηάκε τε 3Γ<11εδδ οί οΐ>εδίιγ», /. ΟΗη. ΟηεοΙ. 2007, 25 (17), 2345-2351. 24. Ε.. Κηοΐδ, Ν.Κ. Α3Γοηδοη, ϋ. υεϊιε11ΐ3γΐ, Ε ΡΓ3ηδεη, Ο. Αιιίάειη]<3πιρε, «Ρ1ιγδίθ3ΐ εχεκίδε ίη 03ηεεΓ ρ3ΐίεηΐδ άιιπη 3ηά 3ίΐεΓ ηιε<1ίθ3ΐ ΐΓε3ΐηιεηΙ: Α 8γδ- Ιεπΐ3ΐίο τενίε\ν οί ηηάοππζεά 3ηά εοηίγοιιεά άίηίεα! Ιπ3ΐ», /. 1ίη. ΟηεοΙ. 2005, 23 (16), 3830-3842. 25. Μ.). Κεηηίε, «ΕχεΓάδε 3ηά ηιιιπείεηι-εοηίγοιιεά πιεάΐ3ηίδΐηδ ίηνοινεε ίη πΐ3ίη1εη3ηεε οί ηιυδεαιοδεειειβι ηΐ3δδ», ΒίοεΗεηι. 8οε. Τταηί., 2007, 35,1302-1305. 26. Μ.ϋ. Ηοίηιεδ, \Υ.Υ. ΟΗεη, Ο. ΡεδΕαηίάι, Ο.Η. ΚτοεηΕε, Ο.Α. Οοΐάίίζ, «ΡΗγδίε3ΐ 3ε1ίνί1γ 3ηά δηγνίν3ΐ 3ίίεΓ ί>γε3δι 03ηεεΓ άί3 ηοδίδ», /ΑΛίΑ, 2005, 293 (20), 2479-2486. 27. ΕΡ. ΡίεΓεε, Μ.Ε. διεάηίοε, δλυ. ΡΙαΜ, Ε. Ν3ΐ3Γ3)3η, Β. δΐεπιίεμ, Ε. Μβάΐεηδ1τγ, \ν.κ. Α1-ϋεΐ3ίηιγ, Ο.Α. ΤΗοηΐδοη, δ. Κε3ΐεγ, Κ. Η3)εΚ, Β.Α. ΡαιΈεΓ, ν.α. Νβλνηΐ3η, Β. 033Π, Ο.Ε. ΚοεΕ, «0Γε3ίεΓ δπγνίνβι 3ήεΓ 1)Γε38ΐ εβηεεγ ίη ρεγδίε3ΐ1γ 3άίνε \νοηεη \νίΐη 1ιί Η νε εΐ3β1ε-ίηιίι ίηάεε Γε 3π11εδ8 οί οεεδίίγ», /. ΟΙίη. ΟηεοΙ. 2007,25 (17), 2345-2351.