ΕΘΝΙΚΟ Ι ΡΥΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ (ΕΘΙΑΓΕ) ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΑΣΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ Αειφορία και σύγχρονες τάσεις (αειφορικής) διαχείρισης των δασών ρ. Σ. Γκατζογιάννης, Τακτικός ερευνητής Ι Ε/ ΕΘΙΑΓΕ 1. Το σύστηµα αξιών στη δασοπονία 2. Τα κλασικά πρότυπα αειφορικής οργάνωσης της δασικής διαχείρισης 3. Σύγχρονες τάσεις προβλήµατα και προοπτικές 4. ιαδικασίες αειφορικής διαχείρισης 5. Σύνοψη/ συµπεράσµατα 1
Κοινωνικό εισόδηµα Το σύστηµα στόχων της δασοπονίας ως εργαλείο λήψης αποφάσεων 1. ασική παραγωγή Ξύλο Βοσκήσιµη ύλη Ρητίνη Αρωµατικά φυτά.... Ορεινός κάτοικος Ποιότητα ζωής Προστασία Φυσικού Περ/ντος 2. ασική αναψυχή 3. Προστασία δασικών οικοσ\µάτων Αισθητική τοπίου Φυσικές εµπειρίες Υγιεινή επίδραση Ευκαιρίες θήρας Ορειβασία...... ιατήρηση άγριας ζωής Προστασία / δυναµικό διήθησης υδρολογικού κύκλου Αντίσταση σε απειλές (διάβρωση, πυρκαγιές κλπ) 2.....
Ο κύκλος ζωής και η ανανέωση των συστάδων..... u Χρόνος Τελική υλοτοµία Περίτροπος χρόνος Αναγέννηση/ ανανέωση Σε µια οργανωµένη διαχείριση, η αναγέννηση των συστάδων µετά από κάθε υλοτοµία αποτελεί την πρώτη και βασική υποχρέωση αειφορίας 3
Η θεωρία και το πρότυπο του κανονικού δάσους ως εργαλεία εφαρµογής και ελέγχου της αειφορίας Τα στάδια εξέλιξης των συστάδων ενός δάσους Νεοφυτεία - πυκνοφυτεία Κορµίδια Κορµοί u Περίτροπος χρόνος fn fn fn fn fn Χρόνος Η κανονική διαχειριστική κλάση ( fn = n * F / u ) Ηπροσοµοίωση της εξέλιξης και η ισοβαρής εκπροσώπηση όλων των σταδίων εξέλιξης µιας συστάδας στο επίπεδο µιας διαχειριστικής κλάσης, ως εργαλείο ανάλυσης της θεωρίας του κανονικού δάσους 4
Εκτίµηση των κανονικών µεγεθών Τα κανονικά µεγέθη δίνουν το µέτρο της απόκλισης της πραγµατικής κατάστασης από την ιδανική ή επιδιωκόµενη (αειφορική) και µ αυτό τους δείκτες ελέγχου της αειφορίας 20 40 60 80 100 fn fn fn fn fn Κανονική κατανοµή τηςέκτασης(f) κατά κλάσεις ηλικίας fn = (F / u) *n 400 300 200 100 Vn/ha m 30 m 50 m 70 m 90 Κανονικό ξυλαπόθεµα Vn = (m 10 +m 30 +m 50 +m 70 +m 90 )*fn/ F 0 0 20 40 60 80 100 Κανονική προσαύξηση Ζn = (z 10 +z 30 +z 50 +z 70 +z 90 )*fn / F z10 z30 z50 z70 z90 και κανονικό λήµµα Εn = Zn 5
Πρόβλεψη καρπώσεων κάτω από συνθήκες αειφορίας (V w V n ) E n = Z + ------------------ a Ε n = Προβλεπόµενη κάρπωση (m 3 /έτος,ha) (αειφορικό λήµµα) Ζ = Παραγωγική ικανότητα (m 3 /έτος,ha) V w = Πραγµατικό ξυλαπόθεµα (m 3 /ha) V n = Κανονικό ξυλαπόθεµα (m 3 /ha) a = Χρόνος εξίσωσης (έτη) µεταξύ πραγµατικού και κανονικού ξυλαποθέµατος 6
Απόσπασµα από το κείµενο της Υπουργικής ιάσκεψης της ΕΕ στο Ελσίνκι (1993) Αναγνωρίζονται οι πολλαπλές λειτουργίες των δασών καθώς και η ανάγκη για προαγωγή των λειτουργιών αυτών και της πολλαπλής χρήσης του δάσους. Αναγνωρίζεται η ανάγκη για αειφορική διαχείριση των δασών και για αειφορική ανάπτυξη. Η αειφορική διαχείριση δεν πρέπει να επικεντρώνεται σε ένα πόρο και εν προκειµένω στο ξύλο, αλλά πρέπει να καλύπτει το σύνολο των δασικών λειτουργιών. Η λήψη αποφάσεων διαχείρισης των δασών πρέπει να στηρίζεται στην εκτίµηση οικονοµικών και µη οικονοµικών αξιών, που εκφράζουν τα αγαθά και οι υπηρεσίες των δασών, καθώς και σε µεθόδους κόστους - ωφέλειας ανάλυσης (cost benefit analysis) στο χώρο του περιβάλλοντος. 7
Οι ποιοτικές µεταβλητές κυριαρχούν στο σύστηµα στόχων της δασοπονίας Παραγωγικές λειτουργίες Ξύλο Ρητίνη.... Λειτουργίες αναψυχής Αισθητική τοπίου Φυσικές εµπειρίες Υγιεινή επίδραση Ευκαιρίες θήρας...... 1. ασική παραγωγή 2. ασική αναψυχή Προστατευτικές λειτουργίες ιατήρηση άγριας ζωής Προστασία υδρολογικού κύκλου / δυναµικό διήθησης Αντίσταση σε απειλές (διάβρωση, πυρκαγιές κλπ)..... 3. Προστασία δασικών οικοσυστηµάτων 8
Μαθηµατικά πρότυπα πρόβλεψης της συµπεριφοράς του δασικού οικοσυστήµατος ως προς ορισµένη λειτουργία υναµικό διήθησης Πώς επηρεάζει η συγκρότηση των δασοσυστάδων το δυναµικό διήθησης ενός δάσους Βαθµός συγκόµωσης Πυκνότητα (%) Όταν το ύψος βροχής είναι χαµηλό 9
Κλείδες αξιολόγησης παραµέτρων των (εκτός ξύλου) δασικών λειτουργιών Τροφικές πηγές αρκούδας Βαθµό συγκόµωσης (%) 4 3 2 1 Κλειστές συστάδες (ΒΣ > 80) Χαλαρές συστάδες (ΒΣ : 0,7-0,80) Φωτεινές συστάδες (ΒΣ: 0,5-0,6) Αραιές συστάδες (ΒΣ<0,5) Ανστίσταση στη διάβρωση Βαθµό συγκόµωσης (%) 4 3 2 1 Κλειστές συστάδες (ΒΣ > 80) Χαλαρές συστάδες (ΒΣ : 0,7-0,80) Φωτεινές συστάδες (ΒΣ: 0,5-0,6) Αραιές συστάδες (ΒΣ<0,5) Κατάσταση 4: Πολύ καλή 3: Μέτρια 2: Μέτρια 1: Κακή 10
Η διαρκής διαδικασία σχεδιασµού και λήψης αποφάσεων προϋπόθεση για αειφορική διαχείριση των δασών ιαχειριστικό σχέδιο Σχεδιασµός Εφαρµογή Έλεγχος Προγραµµατισµός ασοκοµική εργασία Παραγωγή Εξέλεγξη/ έλεγχος Πιστοποίηση ιακίνηση Παρακολούθηση 11
Κύρια συστάδα χαλεπίου πεύκης Το πρότυπο του κανονικού δάσους κάτω από µια σύγχρονη οπτική ρ γ α γή ξ u β Χρόνος Υπόροφος F α = α Ha F β = β Ha F = 1 Ha ΤΚ Καλλιέργεια νεοφυτείας - πυκνοφυτείας Αραιώσεις - ενδιάµεσες καρπώσεις Τελική υλοτοµία - αναγέννηση Για παραγωγή ξύλου β ρ γ γή ρη ης F = F + F + F = u Ha α β ΤΚ γ δ Ρητίνευση δένδρων αραιώσεων Ρητίνευση τελικής συστάδας Για παραγωγή ρητίνης ε κ λ Αναστολή βόσκησης Βόσκηση του υπορόφου ιακοπή βόσκησης και αποµάκρυνση του υπορόφου Για παραγωγή βοσκήσιµης ύλης κτηνοτροφία άγρια πανίδα Αισθητική τοπίου 12