ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΣΠΕΡΧΕΙΑ ΑΣ ΤΑΞΗ Β ΤΜΗΜΑ Β2. Ερευνητική Εργασία ΜΑΝΙΤΑΡΙΑ-ΜΥΚΗΤΕΣ

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΣΠΕΡΧΕΙΑ ΑΣ ΤΑΞΗ Β ΤΜΗΜΑ Β2 Ερευνητική Εργασία ΜΑΝΙΤΑΡΙΑ-ΜΥΚΗΤΕΣ Σχολικό Έτος 2012-2013 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Λίγα λόγια για την εργασία..3 2. Φυσιολογία... 4 3. Μορφολογία.5 4. Αναπαραγωγή...6 5. Καιρικές συνθήκες καρποφορίας.7 6. Ονοµατολογία...8 7. Οικολογία (Μέγας ανακυκλωτής της φύσης)..22 8. ιάκριση µανιταριών σε φαγώσιµα-τοξικά....23 9. ηλητηριώδη µανιτάρια-είδη δηλητηριάσεων (οδηγίες σε περίπτωση δηλητηρίασης).26 10. Φαγώσιµα (συντήρηση-αποθήκευση-συλλογή)..34 11. Χρησιµότητα µυκήτων (ψωµί, κρασί, µπύρα).....36 12. Θεραπεία µε µύκητες...36 13. Καλλιέργεια.37 14. Προβλήµατα (ασθένειες φυτών, ανθρώπων, ζώων) 40 2

Λίγα λόγια για την εργασία Στόχος της εργασίας µας είναι αφενός να γνωρίσουµε διεπιστηµονικά την σηµαντικότητα των µυκήτων στη ζωή µας, αλλά και να διατυπώσουµε µια πρόταση απασχόλησης στη σηµερινή δύσκολη οικονοµική κατάσταση που διανύει η χώρα µας. ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΑ ΜΑΝΙΤΑΡΙΑ (ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ) Τα µανιτάρια είναι µύκητες. Οι µύκητες αποτελούν ένα ξεχωριστό βασίλειο που περιλαµβάνει µονοκύτταρους ή πολυκύτταρους ευκαρυωτικούς οργανισµούς. Οι µύκητες στερούνται χλωροφύλλης και αδυνατούν να συνθέσουν οργανικές ενώσεις για το λόγο αυτό απορροφούν τις απαραίτητες οργανικές ενώσεις από ζωντανούς ή νεκρούς οργανισµούς και γι' αυτό και θεωρούνται το "βιολογικό εργαστήριο αποδόµησης των οργανικών ουσιών". Αυτό που οι περισσότεροι από εµάς αποκαλούµε µανιτάρι, είναι το ορατό µέρος του οργανισµού, το καρπόσωµα, που βρίσκεται πάνω από την επιφάνεια του υποστρώµατος ή του εδάφους. Μέσα ή επάνω στο υπόστρωµα βρίσκεται το σώµα του µύκητα, ο θαλλός. Ο θαλλός αποτελείται από νηµατοειδείς σωλήνες, τις µυκηλιακές υφές, και οι οποίοι παράγουν τα καρποσώµατα. Καθοριστικής σηµασίας είναι ο ρόλος των µυκήτων στο οικοσύστηµα. Οι µύκητες έχουν την ικανότητα διάσπασης πολύπλοκων οργανικών ενώσεων σε απλά στοιχεία και ιδιαίτερα της κυτταρίνης και της λιγνίνης Οι ιδανικές συνθήκες για την ανάπτυξη των περισσοτέρων µυκήτων είναι αυτές που συνδυάζουν υψηλές σχετικές υγρασίες και µέσες θερµοκρασίες. Στην Ελλάδα οι κατάλληλες αυτές συνθήκες παρουσιάζονται το φθινόπωρο. Σα µανιτάρια έχουν ιδιαίτερη διατροφική αξίας καθώς περιέχουν νερό σε µεγάλο ποσοστό, πολλές φυτικές ίνες, ελάχιστα λίπη, λίγα σάκχαρα, πρωτεΐνες, µεταλλικά άλατα και ιχνοστοιχεία, βιταµίνες και ένζυµα. Επιπλέον σε δεκάδες είδη µανιταριών αποδίδονται θεραπευτικές ιδιότητες. Η καλλιέργεια των µανιταριών και η προστασία του άγριου µανιταριού συνδέεται άµεσα µε την ανάπτυξη του γεωργικού εισοδήµατος και την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. Η προβολή και η προώθηση στην κατανάλωση πολλών εξαιρετικής ποιότητας ειδών µανιταριών, που αποτελούν µέρος της µεσογειακής µας διατροφής µπορούν και να συµβάλουν στην εξασφάλιση σηµαντικού εισοδήµατος για τους αγρότες και τους κατοίκους ορεινών περιοχών. 3

Φυσιολογία Η εξάπλωσή των µυκήτων είναι πολύ µεγάλη αφού ζουν στο χώµα, στο νερό και στον αέρα και συναντιόνται σε όλα τα γεωγραφικά πλάτη, από την παγωνιά του πολικού κύκλου µέχρι τη ζέστη των τροπικών. Τα µανιτάρια είναι χερσαίοι οργανισµοί που αναπτύσσονται σε δάση και λιβάδια, όλες τις εποχές του έτους, αλλά κυρίως στις αρχές του φθινοπώρου, ιδίως µετά από βροχή. Οι µύκητες αποτελούν µια πολυάριθµη οµάδα οργανισµών. Αν και ανήκουν στα φυτά, δεν έχουν τη δυνατότητα να παράγουν χλωροφύλλη. Είναι ετερότροφοι οργανισµοί (παίρνουν τις απαραίτητες οργανικές ενώσεις από ζωντανούς ή νεκρούς οργανισµούς) και ευκαρυωτικοί (µε οργανωµένο πυρήνα που περικλείει τα χρωµατοσώµατά τους). Τα κύτταρά τους περιβάλλονται από κυτταρικό τοίχωµα, µε κύριο συστατικό τη χιτίνη, ένα πολυµερές που αποτελεί το κύριο συστατικό του εξωσκελετού και της εφυµενίδας των αρθρόποδων (έντοµα, αραχνοειδή) και των κελυφών των καρκινοειδών (καβούρια, αστακοί, γαρίδες, καραβίδες). Αυτό που αποκαλούµε µανιτάρι, είναι το ορατό µέρος του οργανισµού, το καρπόσωµα, που βρίσκεται πάνω από την επιφάνεια του υποστρώµατος. Μέσα ή επάνω στο υπόστρωµα βρίσκεται το σώµα του µύκητα που ονοµάζεται θαλλός ή µυκήλιο. Ο θαλλός αποτελείται από µικροσκοπικούς νηµατοειδείς σωλήνες, τις µυκηλιακές υφές, που παράγουν τα καρποσώµατα και σπάνια φαίνονται µε γυµνό µάτι. Ο θαλλός µπορεί να ζήσει αρκετά χρόνια. Εικάζεται µάλιστα ότι κάτω από ευνοϊκές συνθήκες, οι υφές µπορούν να µεγαλώνουν αδιάκοπα, πράγµα που σηµαίνει ότι σε ιδανικές συνθήκες, η ζωή των µυκήτων θα ήταν αιώνια, κάτι που δεν παρατηρείται σε καµία άλλη µορφή ζωντανής ύπαρξης στον κόσµο! Αντιθέτως τα καρποσώµατα ζουν λίγες ώρες ή ηµέρες και στη συνέχεια αποσυντίθενται αφού είναι ευπρόσβλητα από έντοµα, βακτήρια και ζύµες. Εξαίρεση αποτελούν τα καρποσώµατα µε ξυλώδη ή φελλώδη σύσταση, που µπορούν να ζήσουν και µερικές δεκαετίες. Τόσο οι Βασιδιοµύκητες όσο και οι Ασκοµύκητες αναπαράγονται µε τα σπόριά τους εγγενώς ή αγενώς. Η αναπαραγωγή στους µύκητες είναι αγενής όταν γίνεται χωρίς την ένωση κυττάρων ή οργάνων αντίθετου φύλου, και εγγενής, όταν προηγείται η ένωση πυρήνων κυττάρων αντίθετου φύλου. Τα µεγαλόσωµα µανιτάρια αναπαράγονται συνήθως µε εγγενή και σπανιότερα µε αγενή αναπαραγωγή. Έτσι ανάλογα µε τη µορφή και το σχήµα του καρποσώµατος διακρίνουµε δυο κατηγορίες: Βασιδιοµύκητες Υποδιαίρεση ανώτερων µυκήτων, η οποία περιλαµβάνει περίπου το 25% του συνόλου των µηκύτων. Αριθµεί περισσότερα από 450 γένη, διαδεδοµένα σε όλες τις χερσαίες περιοχές της γης που αποτελούν αντικείµενο της βοτανικής και γεωβοτανικής. Έχουν µεγάλη ποικιλία στο µέγεθος και στη µορφή. Υπάρχουν µικροσκοπικοί κυρίως παράσιτα ανώτερων φυτών και πολύ µεγάλοι σαπροφυτικοί που ταξινοµούνται στους τελειοµύκητες, τους υµενοµύκητες και τους γαστεροµύκητες. Τα σπόρια παράγονται πάνω σε µικροσκοπικές ροπαλόµορφες βάσεις (Βασίδια). Έχουν σχήµα οµπρέλας, χωνιού, κυλίνδρου, κοραλλιού, κυπέλου, αστεριού. Το πιό κοινό σχήµα είναι αυτό της οµπρέλας (καπέλο ή πίλος) που 4

στηρίζεται σε πόδι (στύπος) και κάτω από αυτό υπάρχουν ελάσµατα σε ακτινωτή διάταξη (Αµανίτες) ή σωλήνες που καταλήγουν σε πόρους (Βωλίτες) ή αγκαθωτές προεξοχές (Ύδνες). Στα ελάσµατα υπάρχουν τα βασίδια που παράγουν τα σπόρια και τα κυστίδια που είναι στείρα. Ασκοµύκητες Τα σπόρια παράγονται µέσα σε σάκους. Έχουν σχήµα πατάτας, σφαίρας, βολβού, κυπέλου, δίσκου κ.λ.π. Τα µανιτάρια µπορεί να δηµιουργούν αρµονικές συµβιωτικές σχέσεις αλληλοβοήθειας (µυκόρριζα), να αποτελούν παράσιτο ζωντανών ή ετοιµοθάνατων δέντρων και φυτών, ή να είναι σαπρόφυτα που τρέφονται από νεκρή οργανική ύλη την οποία αποσυνθέτουν παίζοντας το δικό τους σηµαντικό ρόλο στο οικοσύστηµα. Είναι ετερότροφοι, µη φωτοσυνθετικοί οργανισµοί. Τα µανιτάρια χαρακτηρίζονται από την απότοµη ανάπτυξη και εµφάνισή τους, εξ ού και η έκφραση "φύτρωσε σαν µανιτάρι". Η οικολογία τους περιλαµβάνει πολλούς και διαφορετικούς βιότοπους, από τις δασωµένες πλαγιές και τα ρέµατα των βουνών, τα ορεινά και ηµιορεινά λιβάδια µέχρι και τις χορταριασµένες και υγρές µεριές µέσα σε πόλεις ή και τις αυλές των σπιτιών. Μπορούν να είναι εξαιρετικά βραχύβια ή και πολυετή. Στην πλειοψηφία τους, βγαίνουν το φθινόπωρο, όταν λόγω των βροχών ευνοείται από τις συνθήκες υγρασίας η καρποφορία τους. Καρποφορίες υπάρχουν και την άνοιξη, αλλά και όλο το χρόνο. Μορφολογία Οι Βασιδιοµύκητες παράγουν τα βασιδιώµατα που έχουν συνήθως σχήµα οµπρέλας, χωνιού, κυλίνδρου, κοραλλιού, κεράτου, βελόνας, σφαίρας, βολβού, πατάτας, αστεριού, οπλής αλόγου, γεισώµατος, ροπάλου, κυπέλλου, λεπτού στρώµατος, ή ζελατινώδους µάζας. Από την άλλη πλευρά οι Ασκοµύκητες παράγουν τα ασκώµατα που έχουν συνήθως σχήµα κυπέλλου, πιάτου, δίσκου, σέλας, κυψέλης, κεράτου, σπιρτόξυλου, σφαίρας, βολβού, πατάτας. Το καπέλο (ή πίλος) και το πόδι (ή στύπος) αποτελούν τα δυο βασικά τµήµατα των περισσότερων Βασιδιοµυκήτων. Η κάτω, υµενοφόρα επιφάνεια του καπέλου µπορεί να φέρει ελάσµατα σε ακτινωτή διάταξη (π.χ. τα είδη του γένους Amanita- Αµανίτης), σωλήνες που καταλήγουν σε πόρους (π. χ. τα είδη του γένους Bοletus- Βωλίτης), ή αγκαθωτές προεξοχές (π.χ. τα είδη του γένους Hydnum-Ύδνο). Η επιφάνεια των ελασµάτων, το εσωτερικό των σωλήνων και η επιφάνεια των αγκαθωτών προεξοχών, καλύπτονται από το υµένιο που φέρει τα βασίδια και τα κυστίδια. Τα βασίδια παράγουν συνήθως 4 ή σπανιότερα 1 ή 2 σπόρια, ενώ τα κυστίδια είναι άγονα. Τα καρποσώµατα της τάξης Agaricales-Αγαρικά στο αρχικό τους στάδιο καλύπτονται από µια µυκηλιακή µεµβράνη που ονοµάζεται καθολικός πέπλος. Όταν 5

το καρπόσωµα αναπτύσσεται σταδιακά, ο πέπλος σχίζεται, οπότε εξαφανίζεται χωρίς ίχνη ή αφήνει αποµεινάρια στη βάση του ποδιού ή (και) στην επιφάνεια του καπέλου. Σε ορισµένα είδη µανιταριών που ανήκουν στα γένη Amanita, Vοlνariella, Phallus, Mutinus, Clathrus, Colus, Lysurus, Queletia, Torentia, Montagnea, Battarraea, Gyrophragmium κ.ά., το κατώτερο τµήµα του υπολείµµατος του καθολικού πέπλου σχηµατίζει στη βάση του ποδιού έναν µεµβρανώδη σάκο (κολεός, θήκη ή βόλβα). Υπολείµµατα του ανώτερου τµήµατος του καθολικού πέπλου εµφανίζονται µε τη µορφή νιφάδων ή λεπιών στην επιφάνεια του καπέλου. Ένας άλλος πέπλος, ο εσωτερικός ή µερικός, καλύπτει την υµενοφόρα επιφάνεια, ενώνοντας το ανώτερο τµήµα του ποδιού µε την περίµετρο του καπέλου. Κατά την ωριµότητα, ο µεµβρανώδης αυτός πέπλος, αποκόπτεται από την περίµετρο του καπέλου, σχηµατίζοντας το δακτυλίδι του ποδιού. Στα είδη του γένους Cοrtinarius-Κορτινάριος ο εσωτερικός πέπλος έχει τη µορφή ινών αραχνοΰφαντου ιστού, που ονοµάζεται κουρτίνα. Αυτή εξαφανίζεται σύντοµα, αφήνοντας συνήθως υπολείµµατά της στο ανώτερο τµήµα του ποδιού. Επικίνδυνα χαρακτηριστικά Με τι µοιάζουν όµως τα επικίνδυνα άγρια µανιτάρια; Τα γενικά µορφολογικά χαρακτηριστικά που υποδηλώνουν πως πιθανώς έχουν υψηλή τοξικότητα είναι πολλά και διαφορετικά. Υπάρχουν µεγάλα και εντυπωσιακά µανιτάρια όπως το Αmanita Ρhalloides, τα οποία έχουν δοµές σαν λευκά κρόσσια κάτω από το καπέλο τους, ελεύθερα κρόσσια που δεν προσφύονται στον βλαστό τους, µια γραµµή (αύλακας) γύρω από την πρόσφυση του βλαστού (αυτή αποκαλείται δακτύλιος του θανάτου) ή έναν βολβό στη βάση του βλαστού (λέγεται βολβός του θανάτου). Αυτού του είδους τα µανιτάρια παράγουν τις επονοµαζόµενες αµατοξίνες. Άλλα επικίνδυνα µανιτάρια έχουν κροσσούς ή σπόρους στο χρώµα της σκουριάς, οι οποίοι καλύπτουν σαν κουρτίνα όλο τον βλαστό τους. Αναπαραγωγή Τα µανιτάρια στη φύση είναι γνωστό πως πολλαπλασιάζονται µε σπόρια που ελευθερώνουν από το καρπόσωµά τους όταν αυτό ωριµάσει. Σε µια ώρα ένα κανονικό φαγώσιµο µανιτάρι µε καπέλο διαµέτρου 10cm µπορεί να απελευθερώσει 100 εκατοµµύρια σπόρια, ενώ σε όλοι την ζωή του 16 δισεκατοµµύρια. Όταν το καρπόσωµα του µανιταριού σαπίσει το µυκήλιο θα συνεχίσει να υπάρχει για χρόνια. Στα τυπικά οµπρελόµορφα µανιτάρια, τα σπόρια φέρονται στα ελάσµατα που βρίσκονται στην κάτω επιφάνεια του πίλου και απελευθερώνονται όταν ωριµάσει το µανιτάρι και ανοίξει το καρπόσωµα. Όταν τα σπόρια βρεθούν στο κατάλληλο υπόστρωµα όπως για παράδειγµα τη νεκρή φυλλάδα, και υπάρξουν οι κατάλληλες συνθήκες υγρασίας και θερµοκρασίας, βλαστάνουν για να δώσουν νηµατοειδή σώµατα που λέγονται µυκήλια. Για να δώσει όµως το µυκήλιο ένα µανιτάρι, χρειάζεται, εκτός από τις κατάλληλες συνθήκες του περιβάλλοντος ακόµα µια συγκυρία. Πρέπει, στις περισσότερε περιπτώσεις, να ενωθεί το µυκήλιο µε ένα άλλο µυκήλιο που να είναι «συµβατό» και να προέρχεται από σπόριο µε διαφορετική «πολικότητα». 6

οµή τυπικού µανιταριού της τάξης των Aγαρικών: 1. Πίλος 2. Φλοιός πίλου 3. ακτύλιος 4. Στύπος 5. Υφή µικυλίου Αν αναποδογυρίσουµε ένα µανιτάρι, τότε θα δούµε τα όργανα τα οποία παράγουν και διασπείρουν τα σπόρια του. Σε µερικά µανιτάρια, όπως το Αγαρικό, τα σπόρια παράγονται στην επιφάνεια των ελασµάτων. Τα ελάσµατα είναι συγκεντρωµένα κάτω από τον πίλο δηλαδή το καπελάκι. Όµως κάποια µανιτάρια δεν έχουν ελάσµατα τα σπόρια τους και έτσι αποβάλλονται από κατακόρυφους σωλήνες. Καιρικές συνθήκες καρποφορίας Θεωρητικά, ιδανικές συνθήκες για την ανάπτυξη των περισσοτέρων µυκήτων είναι αυτές που συνδυάζουν υψηλές σχετικές υγρασίες σε υπόστρωµα και ατµόσφαιρα, µε µικρές αποκλίσεις ανάµεσα στις µέγιστες και τις ελάχιστες θερµοκρασίες. Στην Ελλάδα τέτοιες κλιµατικές συνθήκες παρατηρούνται κυρίως το φθινόπωρο. Ιδανικές συνθήκες για την καρποφορία των κορυφαίων φαγώσιµων µανιταριών προσφέρουν τα βροχερά καλοκαίρια. 7

Ονοµατολογία Θεωρούνται εξαιρετικής ποιότητας τα µανιτάρια των ειδών: 1. Amanita caesarea Πρόκειται για έναν από τους ωραιότερους αισθητικά αµανίτες, µάλιστα, κατά τη γνώµη µου, µόνο ο Αµανίτης ο µυγοκτόνος (Amanita muscaria) είναι ωραιότερός του. Είναι επίσης ένας από τους ευκολότερους στην αναγνώριση αµανίτες: το πορτοκαλο-κόκκινο πιλίδιό του, τα κίτρινα ελάσµατα, δακτύλιος και στύπος, καθώς και ο µεγάλος, παχύς, λευκός κολεός, κάνουν δύσκολη τη σύγχυσή του µε οτιδήποτε άλλο. Είναι άρα ένας από τους ασφαλέστερους αµανίτες για να φτάσει στο τραπέζι µας. 2. Αµανίτης κοκκινίζων Το συναντάµε από το Μάιο ως το Νοέµβριο σε δάση κωνοφόρων και πλατυφύλλων κατά οµάδες. Το καπέλο του µπορεί να φτάσει και τα 12 εκατοστά διάµετρο µε χρώµα ωχρωπό, ανοιχτό καφέ ή καφεκοκκινωπό. Το σχήµα του καπέλου αρχικά είναι ηµισφαιρικό και µε τον καιρό γίνεται επίπεδο. Έχει νιφάδες σε αποχρώσεις του γρι. Η σάρκα του είναι λευκή που αν κοπεί κοκκινίζει. Ελάσµατα έχει λευκά που στα σηµεία που έχουν φαγωθεί κοκκινίζουν. Ο µίσχος είναι συµπαγής αρχικά και κατά την ωριµότητα κούφιος. Η βάση του βολβώδες στολισµένη µε οµόκεντρους κύκλους. Το δαχτυλίδι είναι εύθραυστο και κρεµαστό σαν φουστανάκι. 8

3. Bοletus edulis - Βωλίτης ο φαγώσιµος Λέγεται και βασιλοµανίταρο. Με υφή που θυµίζει απαλό δέρµα, µε παχουλό «πόδι», αφράτο και νόστιµο, έχει άρωµα κάστανου και φουντουκιού και γεύση που θυµίζει πολύ κρέας. Μπορεί να χρησιµοποιηθεί σε όλα τα πιάτα µανιταριών, είναι όµως εξαιρετικό σ' ένα καλά χυλωµένο ριζότο, πολύ ωραίο στη σχάρα, παναρισµένο και τηγανισµένο, και παραµένει ο αδιαφιλονίκητος συµπρωταγωνιστής σε πιάτα που περιέχουν λευκόσαρκα ψάρια. Οι Γάλλοι συνηθίζουν να το σοτάρουν µε λίγο σκόρδο και µαϊντανό για να το χρησιµοποιήσουν σε τάρτες, οµελέτες ή απλώς για να συνοδέψουν διάφορα κρεατικά. Χαρίζει ιδιαίτερη γευστική τσαχπινιά σε ωµές σαλάτες µε σπανάκι και ρόκα.η ελληνική κουζίνα πάντως επιτάσσει απλότητα: ψήστε το µε λίγο αλάτι στα κάρβουνα! 4. Bοletus aereus - Βωλίτης ο χαλκόχρωµος Φαγώσιµο. Λευκή σάρκα που δεν µεταχρωµατίζεται όταν κοπεί. Η κάτω πορώδης επιφάνεια του καπέλου είναι αρχικά λευκή και µε την ωρίµανση κιτρινίζει γιανα γίνει τελικά λαδοπράσινη 9

5. Bοletus reticulates - Βωλίτης ο δικτυωτός Παλιότερα ήταν γνωστός ως Boletus aestivalis. Το καπέλο του είναι βελούδινο, καφέ ή σοκολατί ηµισφαιρικό και ορισµένες φορές µε µικρότερη περίµετρο από το πόδι. Κάτω από το καπέλο έχει σωλήνες αρχικά λευκούς, µετά υποκίτρινους και τέλος καφέ. Το πόδι είναι βολβώδες περισσότερο εξογκωµένο στη µέση του, χρώµατος καφέ και µε την ύπαρξη δικτύου πάνω του στην αρχή λευκού και τέλος καφέ. Η σάρκα του είναι λευκή χωρίς να αλλάζει χρώµα αν κοπεί, παχιά και µε ευχάριστο άρωµα. Το συναντάµε κάτω από καστανιές και δρυς το καλοκαίρι µετά από βροχές. 6. Bοletus pinοphilus - Βωλίτης ο πευκόφιλος 10

7. Mοrchella esculenta - Μορχέλλα η φαγώσιµη 8. Mοrchella conica - Μορχέλλα η κωνική 11

9. Agaricus albertii - Αγαρικό το Alberti Το καπέλο του έχει σχήµα καµπανοειδές στην αρχή και επίπεδο έως λίγο κυρτό στην ωριµότητα του. Η επιδερµίδα του είναι λευκή, σχετικά άγρια στην υφή της που κιτρινίζει στο άγγιγµα. Σε περιόδους ξηρασίας αποκτάει ρωγµές σε όλο του το εύρος. Τα ελάσµατα είναι καφέ και πυκνά, δεν εφάπτονται στο πόδι και σε νεαρή ηλικία καλύπτονται από πέπλο που ενώνει την περίµετρο του καπέλου µε το πόδι. Το πόδι είναι λευκό στιβαρό και στην ωριµότητα κούφιο. Το πέπλο που κάλυπτε τα ελάσµατα µετατρέπετε σε δαχτυλίδι, που παραµένει στο επάνω µέρος του ποδιού. Η σάρκα του είναι λευκή και αποκτά µια καφετί απόχρωση όταν κόβεται. Έχει αρχικά ένα ευχάριστο άρωµα γλυκάνισου, που στη συνέχεια γίνετε πιο βαρύ. Αναπτύσσεται σε ξέφωτα, πολλές φορές σε σειρές, από την άνοιξη µέχρι το φθινόπωρο. 10. Agaricus arνensis - Αγαρικό το αγροτικό 12

11. Albatrellus pes-caprae - Αλµπατρέλλος ο κατσικοπόδαρος 12. Cantharellus cibarius - Κανθαρίσκος ο φαγώσιµος Καρποφορεί σε δάση πλατύφυλλων (οξιά, καστανιά, δρυς, σηµύδα, φλαµουριά) και κωνοφόρων ( έλατο, ερυθρελάτη, πεύκο). Εµφανίζεται από 15η Μάιου στην Ήπειρο και Ιούνιο σε Καστοριά για χρονικό διάστηµα ενός µηνός ή παραπάνω ανάλογα µε τις βροχές και τις θερµοκρασίες. Το Φθινόπωρο ξεκινά από τα τέλη Οκτωβρίου έως αρχές Νοεµβρίου. Ξεκινάει µε κυρτό καπέλο που στη συνέχεια γίνεται χωνιόµορφο µε µεγάλες πτυχώσεις στην περίµετρο και όχι, συνήθως, κυκλικό σχήµα. Αν δεν έρθει σε επαφή µε το φώς παραµένει ωχρό ειδάλλως, αποκτά κιτρινωπό χρώµα. Η γεύση του είναι πικάντικη ενώ η οσµή του θυµίζει βερίκοκο. Τα ελάσµατά του είναι φλεβόµορφα, διχαλωτά και αποτελούν ένα σώµα µε την σάρκα γι' αυτό αποκαλούνται ξευδοελάσµατα. 13

Μανιτάρια α' ποιότητας θεωρούνται επίσης τα είδη: 1. Macrοlepiοta prοcera - Μακρολεπιότα η ψηλή Το πιο γνωστό µανιτάρι στην Ελλάδα µε διαφορετικά ονόµατα ανά περιοχή. Καρποφορεί από Μάιο µέχρι Νοέµβριο, αλλά το φθινόπωρο είναι πιο συχνό, σε δάση, βοσκοτόπια και θαµνότοπους. Αυγόµορφο αρχικά, θυµίζει µικρόφωνο αργότερα, ενώ έπειτα το καπέλο του παίρνει καµπανόµορφο σχήµα, επίπεδο και τελικά κοίλο. Το καπέλο είναι λευκό, έχει πλατιά γκριζοκαφετιά θηλή στο κέντρο και οµοιόχρωµα λέπια, πυκνότερα προς το κέντρο απ' ότι προς την περίµετρο. Η περίµετρος είναι οδοντωτή και πολλές φορές ενωµένη µε τον πάνω δακτύλιο του διπλού κινητού λευκού δακτυλιδιού που βρίσκεται στον µίσχο. Ο µίσχος είναι τραχύς, κούφιος και σκληρός κατά την ωρίµανση. Λευκός στις άκρες µε τεθλασµένες καφεκοκκινωπές ζώνες (τιγρέ) στη µέση. Σπάει όπως σπάει το ξύλο και κάνει έντονο "κρακ". Τα ελάσµατα είναι λευκά και πυκνά που αργότερα παίρνουν κρέµ αποχρωση. Η σάρκα είναι λευκή µε βαριά µυρωδιά και γεύση 2. Macrοlepiοta rhacοdes - Μακρολεπιότα η ρακώδης 14

3. Agaricus campestris - Αγαρικό το πεδινό βιότοπος: αγρός εποχή: Απρίλιος Μάιο Ιούνιο Σεπτέµβριος Οκτώβριος Νοέµβριος υπόστρωµα: κοπριά, χώµα Μακροσκοπικά χαρακτηριστικά : Η σάρκα έχει οσµή ευχάριστη, ο µίσχος έχει δαχτυλίδι απλό και το καπέλο έχει ελάσµατα στο κάτω µέρος του. 4. Agaricus bitοrquis - Αγαρικό το διπλοδακτύλιδο 15

5. Hydnum repandum - Ύδνο το κυρτό Το καπέλο του έχει διάµετρο 3-12 cm που µπορεί να φτάσει ακόµα και τα 20 cm. Είναι ακανόνιστα κυκλικό, κυρτό και µερικές φορές λοβωτό. Είναι ελαφρά χνουδωτό µε χρώµα κρεµ. Η περίµετρός του είναι κυµατιστή η οδοντωτή. Η κάτω επιφάνεια έχει µαλακά εύθραυστα λευκωπά ή κρεµ αγκάθια. Φυτρώνει σε δάση δρυός ή ελάτης ή και σε µικτά δάση συνήθως σε οµάδες Το πόδι έχει ύψος 2 6 cm και είναι κυλινδρικό, λείο και συµπαγές χρώµατος ίδιου µε το καπέλο. Η σάρκα είναι λευκή και µαλακή µε µυρωδιά ευχάριστη και γεύση απαλή. 6. Hydnum rufescens - Ύδνο το κοκκινίζον Καπέλο ακανόνιστα κυκλικό µε διάµετρο 3-5 εκατοστά. Χρώµα πάνω επιφάνειας καπέλου πορτοκαλί ως κόκκινο, θαµπό ελαφρώς χνουδωτό. Βιότοπος: βουνό Εποχή: Αύγουστος, Σεπτέµβριος, Οκτώβριος, Νοέµβριος και εκέµβριος 7. Russula aurea - Ρουσσούλα η χρυσή Φυτρώνει σε δάση από το καλοκαίρι µέχρι το φθινόπωρο. Το καπέλο έχει διάµετρο 5 9 cm και έχει χρώµα πορτοκαλοκίτρινο µε χρυσοκίτρινες και κοκκινωπές περιοχές. Έχει σχήµα αρχικά κυρτό που αργότερα καταλήγει σε σχεδόν επίπεδο. Τα ελάσµατα είναι εύθραυστα µε χρώµα αρχικά λευκό και αργότερα κιτρινωπό. Το πόδι έχει ύψος 6 9 cm και είναι κυλινδρικό µε χρώµα λευκό - κιτρινωπό. Αρχικά είναι συµπαγές και αργότερα γίνεται 16

κούφιο. Η σάρκα του είναι λευκωπή µε απαλή γεύση καρυδιού και µυρωδιά αµυδρή. Βρέθηκε στο δάσος οξιάς στα Αντιχάσια, πάνω από το χωριό Λογγά Τρικάλων, τον Οκτώβρη του 2009. 8. Agrοcybe cylindacea - Αγροκύβη η κυλινδρική Μεσαίου µεγέθους µανιτάρι που µοιάζει πολύ µε αγαρικό, έχει πολύ ανοικτό και κυρτό καπάκι, σχεδόν επίπεδο, από 3 έως 10 εκατοστά σε διάµετρο. Από κάτω, έχει υπόλευκα ελάσµατα προσκολληµένα στο πόδι, αργότερα στρέφονται προς ένα καφετί-γκρι χρώµα, και το φως ελλειπτικά σπόρια 8-11 από 5-7 µικρόµετρα. Το λευκό πόδι ινών είναι γενικά καµπύλο, έχοντας ένα µεµβρανώδη δακτύλιο στο πάνω µέρος που µετατρέπεται αµέσως στο χρώµα του καπνού λόγω της πτώσης των σπορίων. Όταν πολύ µικρά, το χρώµα του µπορεί να είναι κοκκινωπό-καφέ και αργότερα παίρνει ελαφρύ καφέ χρώµα, ώχρα περισσότερο προς το κέντρο και λευκά γύρω από τα σύνορά της. Φύεται σε τούφες σε κορµούς και τρύπες σε λεύκες και άλλα πλατύφυλλα. Είδος που καλλιεργείται στην Ιαπωνία, την Κορέα, την Αυστραλία και την Κίνα. Πρόκειται για ένα σηµαντικό µανιτάρι που αποτελεί πολύτιµη πηγή ποικίλων βιοδραστικών δευτερογενών µεταβολιτών, όπως παράγωγα ινδόλης µε δραστικότητα στον καθαρισµό ελευθέρων ριζών, µε αντικαρκινική δράση, και επίσης µε αντιµυκητική δραστικότητα. 9. Pleurοtus οstreatus - Πλευρωτός ο οστρεώδης Λαϊκές ονοµασίες: Ελατοµανίτης, ρυγιαδολάχανο, Βλάντρα, Πίτα, 17

Χαρουπολάχανο, Ξερακοµανίτης, Τιπάρι. Φυτρώνει σε ολόκληρη την Ελλάδα, ορεινή και πεδινή. Φυτρώνει στους γέρικους κορµούς των πλατύφυλλων και των ελάτων. Τα καρποσωµατά του, όµοια µε όστρακο στρειδιού αναπτύσσονται πολλά µαζί, σαν µπουκέτο, κολληµένα στους κορµούς. Το χρώµα του έχει πολλές παραλλαγές: Λευκωπό, γκριζορόδινο, κυανόφαιο, ελαιοκαστανό. Το καπέλο έχει διάµετρο 4-12 cm και όταν ωριµάζει η περίµετρος του γίνεται κυµατιστή, σαν όστρακο. Η σάρκα είναι λευκωπή, χυµώδης. Η οσµή και η γεύση είναι ευχάριστη. Τα ελάσµατα κατεβαίνουν ως τη βάση του στύπου, είναι πυκνά, λευκωπά συχνά µε βιολετιές αποχρώσεις. Ο στύπος έχει µήκος 1-4cm, πλάτος 0,5-2cm. Είναι έκκεντρος ή εντελώς πλάγιος, σπάνια στο κέντρο. Έχει χρώµα λευκωπό ή καστανό µε πυκνό χνούδι. Είναι εκλεκτό εδώδιµο. Εύσαρκα, µε υπέροχες κυµατιστές αυλακώσεις στο κοµµάτι εκείνο που «γέρνει» στη γη. Αντίθετα, η «ουράνια» πλευρά τους έχει βελούδινη υφή και ντελικάτο άρωµα. Τα τελευταία χρόνια έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην ελληνική κουζίνα και σερβίρονται κυρίως ψητά ή σε σούπες, αλλά ταιριάζουν πολύ και ως συνοδευτικά του κοτόπουλου, του χοιρινού και των θαλασσινών. 10. Hericium erinaceus - Ερίκιο το αγκαθωτό Ένα µανιτάρι που έχει διάφορα ονόµατα, όπως Hedgehog Mushroom, Bearded Hedgehog Mushroom, pom pom mushroom και άλλα. Μοιάζει σαν µακαρόνια. Στην παραδοσιακή Κινεζική ιατρική χρησιµοποιείται ως φάρµακο. Από έρευνες έχει αποδειχθεί ότι έχουν αντιοξειδωτικές ιδιότητες. 18

11. Sparassis crispa - Σπάρασση η σγουρή 12. Lactarius deliciosus - Λακτάριος ο νόστιµος Μανιτάρι κοινό σε πευκοδάση µε έξαρση το φθινόπωρο (Το συναντάµε ως το εκέµβριου). Πάνω στο καπέλο έχει οµόκεντρους κύκλους σε καφεκόκκινες αποχρώσεις. Το καπέλο έχει διάµετρο 6-12cm. αρχικά είναι κυρτό και αργότερα γίνεται κοίλο. Εχει ωχροπορτοκαλίες και καφοκοκκινωπές χρωµατιστές ζώνες. Τα ελάσµατα είναι πυκνά, πορτοκαλιά που ακουµπούν στο πόδι. Η σάρκα είναι λευκοκρέµ η πορτοκαλοκίτρινη µε µυρωδιά φρούτου. Όταν κοπεί, σε 10 γίνεται πορτοκαλοκόκκινη, αργότερα κόκκινη και σε 24 ώρες πρασινωπή. Συγχρόνως, εκκρίνει γαλακτώδη χυµό µε χρώµα καροτί. Το πόδι έχει ύψος 3-7cm και διάµετρο 1,5-2, εκ. Έχει ίδιο χρώµα µε το καπέλο µε βαθύχρωµα λακκάκια και λευκωπό µυκήλιο στη βάση. Αρχικά είναι συµπαγές και αργότερα γίνεται κούφιο. Ξεχωρίζει από το ότι ζει σε πευκοδάση, έχει πορτοκαλιές χρωµατικές ζώνες, λακκάκια στο πόδι και εκκρίνει καροτί γάλα. Αυτό το µανιτάρι χρήζει µεγάλης εκτίµησης στη Μυτιλήνη αλλά και στην Κύπρο όπου πολλές χρονιές φτάνει να πουλιέται ως 30 ευρώ το κιλό... κλειδί αναγνώρισης: Ο βιότοπος (πευκοδάση) του και το έντονα πορτοκαλί γάλα που εκκρίνει (αν εφαρµόσουµε ένα χαρτί στην τοµή θα γίνει πορτοκαλί). Καθώς και το ότι πρασινίζει σε 24 ώρες. 19

Υπάρχουν άλλα τέσσερα υποείδη του λακτάριου µε τα ίδια χαρακτηριστικά και τρώγονται όλα. Είναι : ο λακτάριος ο σολοµόχρωµος, ο λακτάριος ο χείριστος, ο λακτάριος ο αιµατορροών και ο λακτάριος ο ηµιαιµατορροών. 13. Lactarius salmonicolor - Λακτάριος µε το χρώµα του σολοµού (σολοµόχρωµος) Κοινό µανιτάρι σε ελατοδάση κατά οµάδες, τέλος καλοκαιριού και φθινόπωρο. Το καπέλο του έχει διάµετρο 8-12 (µέγιστο στα 15 εκ), κυρτό αρχικά, κοίλο αργότερα, υγρό και λιπαρό µε υγρό καιρό, µε ωχροπορτοκαλιές, ροδινοπορτοκαλιές και πορτοκαλιές χρωµατικές ζώνες. Έχει περίµετρο κυρτή για αρκετό διάστηµα, ευθεία και κυµατιστή στην ωριµότητα. Τα ελάσµατα του είναι πυκνά, λεπτά, διχαλωτά, πορτοκαλιά ή ροδινοπορτοκαλιά και ακουµπούν ή κατεβαίνουν στο πόδι. Πόδι µε διαστάσεις 5-9*2-3 εκ., σχεδόν κυλινδρικό ή κωνικό, παραγεµιστό αρχικά, κούφιο αργότερα, µε ωχροπορτοκαλί µυκήλιο στη βάση, ροδινοπορτοκαλί, υγρό, παχνώδες, συνήθως µε λίγα βαθύχρωµα λακκάκια. Σάρκα λευκωπή, κρεµ, ροδινοπορτοκαλιά ή ωχροπορτοκαλιά, µε ευχάριστη µυρωδιά φρούτου και απαλή γεύση που γίνεται λίγο στυφή αργότερα. Αν κοπεί, εκκρίνει ροδινοπορτοκαλί γαλακτώδη χυµό που µερικές φορές µεταχρωµατίζεται µετά από αρκετό χρονικό διάστηµα σε καφετί-κρασάτο. 20

Στην κορυφή ωστόσο της πυραµίδας βρίσκονται οι τρούφες (tartuffο): Η τρούφα, είναι ένα σπάνιο είδος υπόγειου µανιταριού που συµβιώνει και αναπτύσεται στις ρίζες κάποιων ειδών δένδρων ή και θάµνων. Πρόκειται για καρποφορίες οµάδας ασκοµυκήτων, οι µυκηλιακές υφές των οποίων περιβάλλουν τα ριζικά τριχίδια των ξενιστών τους σαν γάντι. Οι µύκητες αυξάνουν την ικανότητα των ριζών, να προσλαµβάνουν από το έδαφος θρεπτικές ουσίες και ιχνοστοιχεία, ενώ απορροφούν από τις ρίζες κυρίως υδατάνθρακες. Οι πρώτες αναφορές στις τρούφες ανάγονται στο 1880 π.χ. και από τότε τα ιδιαίτερα διατροφικά τους χαρακτηριστικά εκτιµώνται από όλο τον κόσµο. 1. Tuber melanοspοrum Vitt-Τουβερ το µελανόσπορο γνωστή και ως Τρούφα του Perigord (περιοχή της Γαλλίας όπου καρποφορεί και συλλέγεται) Συνήθως έχει διάµετρο 5-8 εκ., όµως µπορεί να γίνει και µεγαλύτερη. Βάρος από µερικά γραµµάρια έως 40-150 γρ. Καµιά φορά 200-300 γρ, σπάνια µπορεί να φτάσει τα 600. Το άρωµα είναι ευχάριστο και ντελικάτο, καµιά φορά έντονο και το διατηρεί ακόµα και µετά το µαγείρεµα, µε γεύση χαρακτηριστική και εξαιρετική. Ωριµάζει από µέσα Νοεµβρίου έως τέλος Μαρτίου και σχηµατίζεται σε βάθος από 5-35 εκ περίπου. Αναπτύσσεται και σε άγονα, απρόσιτα εδάφη στα οποία δεν αποδίδουν άλλες καλλιέργειες. Θέλει εδάφη αλκαλικά (ρη= 7,2-8,2). Στη φύση βρίσκεται στην Ιταλία, Γαλλία, Ισπανία, Πορτογαλία, αλµατία, Σερβία, Ελλάδα, Βουλγαρία, Τουρκία αλλά και στη Σαρδηνία. Χειµωνιάτικη µαύρη τρούφα. Η ακριβώτερη ποικιλία τρούφας, από τις καλλιεργούµενες. Πολλές υποδεέστερες ποικιλίες καλλιεργούνται µόνο και µόνο για να πουληθούν σαν µελανόσπορες. Για να νοθευτεί δηλ. η συγκεκριµένη ποικιλία. Τα νερά της είναι άσπρα- µελανά (κατάµαυρα), µε κύριο χαρακτηριστικό, τα πολύ λεπτά άσπρα νερά. 21

2. Tuber magnatum-τούβερ το µέγιστο Η µόνη τρούφα, της οποίας δεν έχει επιτευχθεί η καλλιέργεια (όχι µε πλήρη επιτυχία, τουλάχιστον). Είναι µια κατηγορία από µόνη της. Υπάρχει άγρια, στην Ιταλία κυρίως και στην Κροατία. Είναι λευκή φθινοπωρινο-χειµερινή ποικιλία. Νερά άσπρα-µπεζ, λίγο πιο ανοικτά από της borchii. Η borchii συχνά χρησιµοποιείται για να νοθεύεται µε αυτήν, η magnatum. Αναλογισθείτε ότι η τιµή της borchii είναι 50-80 ευρώ το κιλό και της magnatum 3.000-7.000 ευρώ το κιλό. 3. Tuber aestivum -Τουβερ το θερινό. Μαύρη καλοκαιρινή τρούφα. Αρκετά σκληρή ποικιλία, ευπροσάρµοστη δηλ. σε διάφορες κλιµατολογικές συνθήκες ( όπως και η borchii). Υπάρχει άγρια σχεδόν σε όλη την Ευρώπη. Τα νερά της είναι άσπρο-µπεζ. Οικολογία (Μέγας ανακυκλωτής της φύσης) Η οικολογία θεωρείται συνήθως κλάδος της βιολογίας, της γενικής επιστήµης που µελετά τους οργανισµούς. Οι οργανισµοί µπορούν να µελετηθούν σε διάφορα επίπεδα: από το επίπεδο των πρωτεϊνών και των νουκλεϊκών οξέων (βιοχηµεία και µοριακή βιολογία), στο επίπεδο των κυττάρων (κυτταρική βιολογία), στο επίπεδο των ατόµων (βοτανική, ζωολογία, και άλλοι ανάλογοι κλάδοι), στο επίπεδο των πληθυσµών, των κοινοτήτων και των οικοσυστηµάτων, µέχρι και στο επίπεδο του συνόλου της βιόσφαιρας. Τα δύο τελευταία επίπεδα αποτελούν τα κύρια γνωστικά αντικείµενα της οικολογίας. Η οικολογία όπως προαναφέρθηκε αποτελεί µια διακλαδική επιστήµη. Επειδή επικεντρώνεται στα υψηλότερα επίπεδα οργάνωσης της ζωής και στις αλληλεπιδράσεις µεταξύ των οργανισµών και του περιβάλλοντός τους, βασίζεται έντονα σε πολλούς άλλους επιστηµονικούς κλάδους, ιδιαίτερα στη γεωλογία, τη γεωγραφία, τη µετεωρολογία, την εδαφολογία, τη χηµεία και τη φυσική. Εποµένως, η οικολογία θεωρείται ολιστική επιστήµη, καθώς υπερκαλύπτει παλαιότερους κλάδους, όπως η βιολογία, οι οποίοι κατ' αυτήν την έννοια γίνονται βοηθητικοί κλάδοι και συµβάλλουν στην οικολογική γνώση. Ανάλογα µε τη θέση και τον ρόλο των οργανισµών σις διάφορες οικολογικές διεργασίες, χωρίζονται σε παραγωγούς, 22

καταναλωτές και αποικοδοµητές. Οι µύκητες είναι ετερότροφοι οργανισµοί και ανήκουν στους πρωτογενείς καταναλωτές και αποικοδοµητές. Οι αποικοδοµητές, µέσω ενζύµων που εκλύουν στους νεκρούς οργανισµούς, αποσυνθέτουν την οργανική ουσία, µετατρέποντάς τη σε ανόργανη, για να την απορροφούν και έτσι βασικά στοιχεία ελευθερώνονται πάλι στο περιβάλλον για να τα χρησιµοποιήσουν ξανά οι παραγωγοί. Κάθε χρόνο δεσµεύεται στα δάση ως φυτική βιοµάζα µέσω της φωτοσύνθεσης µεγάλο ποσοστό διοξειδίου του άνθρακα της ατµόσφαιρας. Χάρη στη δράση των µακροµυκήτων, η βιοµάζα αυτή διασπάται και το διοξείδιο του άνθρακα επιστρέφει στην ατµόσφαιρα για να συνεχιστεί ο κύκλος του άνθρακα και της ζωής ενώ, παράλληλα, οι µεγαλοµοριακές ενώσεις µετατρέπονται σε µορφές κατάλληλες προς απορρόφηση από τις ρίζες των φυτών. Αν δεν υπήρχαν τα µανιτάρια, ο κόσµος µας θα ήταν µια µεγάλη χωµατερή. Μανιτάρια διαδραµατίζουν σηµαντικό ρόλο στον κόσµο, µε διάσπαση φυτικών και ζωικών υλικών. Μετά την αποικοδόµηση, τα υπολείµµατα επαναχρησιµοποιούνται από άλλα φυτά και ζώα. Τα µανιτάρια δεν είναι σε θέση να παράγουν τη δική τους ενέργεια για να αναπτυχθούν µε αποτέλεσµα να ζει πάντα µε άλλους οργανισµούς. Πολλά είδη µανιταριών προσφέρουν διάφορα θρεπτικά συστατικά. Ανάλογα µε το είδος των σχέσεων αλληλεπίδρασης που σχηµατίζονται µεταξύ των µυκήτων και των υποστρµάτων ανάπτυξής τους, χωρίζονται σε: Σαπροτροφικούς. Προσλαµβάνουν τον απαιτούµενο άνθρακα αποδοµώντας τις οργανικές ενώσεις των ήδη νεκρών οργανισµών. Βιοτροφικούς. Εκµεταλλεύονται ζωντανούς οργανισµούς για να προσλάβουν τον απαραίτητο άνθρακα, βλάπτοντας παράλληλα τον ξενιστή τους. Ο ξενιστής µπορεί να οδηγηθεί µέχρι και τον θάνατο. Τέτοιοι µύκητες είναι οι περισσότεροι φυτοπαθογόνοι και αυτοί που προσβάλλουν τον άνθρωπο και τα ζώα. Μυκοριζικούς ή συµβιωτικούς. Αναπτύσουν παρασιτική µεν σχέση µε τους ξενιστές τους, η οποία όµως είναι ωφέλιµη και για τις δύο πλευρές. Οι µύκητες που έχουν συµβιωτικές σχέσεις µε το φυτικό βασίλειο ονοµάζονται και µυκορριζικοί, γιατί το µυκήλιό τους αναπτύσεται µε τις ρίζες των φυτών. ιάκριση µανιταριών σε φαγώσιµα-τοξικά Στη σηµερινή εποχή τα µανιτάρια είναι µια νοστιµότατη και υγιεινή τροφή. υστυχώς όµως δεν προσφέρονται όλα για το πιάτο µας. Όλοι έχουµε ακούσει για δηλητηριάσεις που οφείλονται σε κατανάλωση µανιταριών και από άγνοια πια τα φοβόµαστε. Στην Ελλάδα υπάρχουν 150 είδη µανιταριών, από τα πιο κοινά µανιτάρια των αγρών µέχρι και τις σπάνιες τρούφες που αναπτύσσονται κάτω από το χώµα. Υπάρχουν όµως και αρκετά δηλητηριώδη ανάµεσά τους κι έτσι η συλλογή τους από την ύπαιθρο εγκυµονεί κινδύνους, κυρίως για άτοµα που δεν είναι ειδικοί στην αναγνώριση των ειδών. Μερικά από αυτά όταν φαγωθούν προκαλούν παραισθήσεις, ενώ άλλα είναι ισχυρά δηλητήρια, όπως οι Αµανίτες (Amanita sp.) 23