Ελληνική Επιτροπή Τεχνικής Γεωλογίας Τεύχος 2 Εκδότης: Μέλος της Ελληνικής Γεωλογικής Εταιρείας ΕΓΕ Ελληνική Επιτροπή Τεχνικής Γεωλογίας Συντακτική οµάδα: Β. Μαρίνος, Λέκτορας ΑΠΘ Γ. Παπαθανασίου, Δρ. Γεωλόγος ΑΠΘ Χ. Σαρόγλου, Δρ. Γεωλόγος ΕΜΠ Κ. Λουπασάκης, Λέκτορας ΕΜΠ Περιεχόµενα: Editorial 1 Απολογισµός ΕΕΤΓ 2 Απονοµή βραβείου IAEG 3 Αποτελέσµατα εκλογών ΕΓΕ & ΕΕΤΓ 4 Ιστοσελίδα ΕΕΤΓ 4 Πρακτικά συµβουλίου IAEG 5 Ανασκόπηση 11 ου Διεθνούς Συνεδρίου IAEG 6 Επιστηµονικά Άρθρα 7 Φοιτητική Γωνία 15 Ηµερολόγιο Συνεδρίων 19 Στιγµιότυπο από την απονοµή του βραβείου Richard Wolters στον Χ. Σαρόγλου. Στη φωτογραφία εµφανίζονται από τα αριστερά προς τα δεξιά οι: V. Osipov βραβείο Hans Cloos, C. Delgado Πρόεδρος IAEG, Χ. Σαρόγλου βραβείο Richard Wolters Editorial Αγαπητοί συνάδελφοι, Με ιδιαίτερη χαρά συνεχίζουµε µε την έκδοση του 2ου ηλεκτρονικού ενηµερωτικού δελτίου της Ελληνικής Επιτροπής Τεχνικής Γεωλογίας. Σε αυτό το τεύχος παρουσιάζονται τα τελευταία νέα της Διεθνούς Ένωσης καθώς και τα νέα της Εθνικής Επιτροπής Τεχνικής Γεωλογίας. Εξέχουσα είδηση αποτελεί η απονοµή του βραβείου Richard Walters στον συνάδελφο και µέλος της ΕΕΤΓ Δρ. Χ. Σαρόγλου. Η βράβευση πραγµατοποιήθηκε, έπειτα από διαγωνισµό, στο πλαίσιο του Διεθνούς συνεδρίου της IAEG στο Banf του Canada. Η ΕΕΤΓ συγχαίρει τον Δρ. Χ. Σαρόγλου για την βράβευση αυτή, η οποία αποτελεί τιµή για τον ίδιο αλλά και την Ελληνική Γεωλογική οικογένεια, γενικότερα. Στο παρόν ενηµερωτικό δελτίο παρουσιάζονται τα πεπραγµένα του εκτελεστικού γραφείου για την περίοδο 2010-2012, καθώς και τα αποτελέσµατα των πρόσφατων εκλογών της ΕΓΕ και της ΕΕΤΓ. Στο τεχνικό µέρος του ενηµερωτικού δελτίου, περιλαµβάνονται δύο επιστηµονικά άρθρα. Το πρώτο παρουσιάζει την εφαρµογή τεχνικών space-borne SAR (Synthetic Aperture Radar) interferometry στη µελέτη εδαφικών υποχωρήσεων λόγω υπεράντλησης των υδροφόρων. Ενώ το δεύτερο παρουσιάζει τα ενδιαφέροντα φαινόµενα ρευστοποιήσεων που έλαβαν χώρα στον πρόσφατο σεισµό στην Emilia Romagna (Β.Ιταλία). συνεχίζεται στην επόµενη σελίδα
Ενηµερωτικό δελτίο - Τεύχος 2 2 συνέχεια Στο τεύχος αυτό εισάγεται µία νέα ενότητα, αυτή της «Φοιτητικής γωνιάς». Η ενότητα αυτή ενθαρρύνει τη συµµετοχή των φοιτητών στις δράσεις της τεχνικογεωλογικής επιστηµονικής κοινότητας δίνοντάς τους την δυνατότητα να παρουσιάζουν ενδιαφέρουσες φοιτητικές εργασίες. Στο παρόν ενηµερωτικό δελτίο, παρουσιάζονται από τους µεταπτυχιακούς φοιτητές του Γεωλογικού τµήµατος του Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης, στοιχεία για την προσφάτως επαναδραστηριοποιηµένη κατολίσθηση στο χωριό Ροποτό του Ν. Τρικάλων, έπειτα από επίσκεψή τους στον χώρο. Τέλος, η συντακτική οµάδα του ενηµερωτικού δελτίου της ΕΕΤΓ θα ήθελε να ευχαριστήσει θερµά τον απερχόµενο πρόεδρο του εκτελεστικού γραφείου της ΕΕΤΓ και Διευθυντή Τεχνικής Γεωλογίας του ΙΓΜΕ κ. Νικόλαο Νικολάου για την πολυετή και πολύ σηµαντική προσφορά του στη Επιτροπή. Απολογισµός 2010-2012 της Ελληνικής Επιτροπής Τεχνικής Γεωλογίας της Ελληνικής Γεωλογικής Εταιρείας Η Ελληνική Επιτροπή Τεχνικής Γεωλογίας (ΕΕΤΓ), που υπάγεται στην Ελληνική Γεωλογική Εταιρεία (ΕΓΕ), και είναι µέλος της Διεθνούς Ένωσης Τεχνικής Γεωλογίας IAEG, έχει 96 µέλη εκ των οποίων τα 79 λαµβάνουν το επίσηµο περιοδικό της Διεθνούς Ένωσης Bulletin of Engineering Geology and the Environment. Κατά τη τελευταία διετία η ΕΕΤΓ απαρτιζόταν από τους: Νικολάου Ν. (Πρόεδρο), Καπλανίδη Α. (Ταµία) και Λουπασάκη Κ., Μαρίνο Β. και Σαρόγλου Χ. ως µέλη και είχε κατά τη διάρκεια της θητείας της την κάτωθι δραστηριότητα: Ι) Στο πλαίσιο των διετών ηµερίδων και σε συνδυασµό µε τον εορτασµό των 60 χρόνων της ΕΓΕ, πραγµατοποίησε Ηµερίδα στο Αµφιθέατρο «Βασίλειος Κυριαζόπουλος» του Τµήµατος Γεωλογίας του ΑΠΘ, στην πόλη της Θεσσαλονίκης, την 14η Οκτωβρίου του 2011. Αντικείµενο της ηµερίδας ήταν: Η συµβολή της Τεχνικής Γεωλογίας στα έργα ανάπτυξης και υποδοµής στη Βόρειο Ελλάδα. Έγιναν 13 παρουσιάσεις, τις οποίες παρακολούθησαν πάνω από 200 άτοµα. Στο πλαίσιο της Ηµερίδας βραβεύτηκε για τη συµβολή του στην Τεχνική Γεωλογία ο Επ. Καθηγητής του ΕΜΠ Δ. Ρόζος, ενώ χορηγοί της Ηµερίδας ήταν οι: ΔΕΗ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ Α.Ε., ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ Α.Ε., ΙΓΜΕ, Σ. ΣΚΙΑΣ (ΔΠΘ) και ΣΥΝΓΕΜΕ. 2 ΙΙ) Πραγµατοποιείτο συνεχής ενηµέρωση των µελών για επικείµενα συνέδρια, ηµερίδες, παρουσιάσεις αλλά και συναφή µε την Τεχνική Γεωλογία θέµατα. Για την πληρέστερη ενηµέρωση των µελών και την προβολή του αντικειµένου της Επιτροπής, δηµιουργήθηκε και κυκλοφόρησε αρχές του έτους, σε ηλεκτρονική µορφή, το 1ο ενηµερωτικό δελτίο (Newsletter ΕΕΤΓ), το οποίο θα εκδίδεται κάθε 3 µήνες. Το ενηµερωτικό δελτίο επιµελήθηκαν οι Γ. Παπαθανασίου, Β.Μαρίνος, Κ. Λουπασάκης και Χ. Σαρόγλου. ΙΙΙ) Δηµιουργήθηκε η νέα ιστοσελίδα της ΕΕΤΓ (µε διεύθυνση: www.eetg.gr), όπου περιλαµβάνονται: i. Ανακοινώσεις ii. Νέα επιτροπής iii. Ελεύθερο επιστηµονικό υλικό (άρθραπαρουσιάσεις) iv. Αίτηση εγγραφής v. Φωτογραφικό υλικό ΙV) Το εκτελεστικό γραφείο της Ελληνικής Επιτροπής Τεχνικής Γεωλογίας πρότεινε ως υποψήφιο για το βραβείο Richard Walters Prize τον Δρ. Χαράλαµπο Σαρόγλου, o οποίος και εκπροσώπησε την ΕΕΤΓ στο συνέδριο της IAEG, στο Banf,Canada, τον Ιούνιο του 2012. Ο κ. Χαράλαµπος Σαρόγλου, Δρ. Τεχνικός Γεωλόγος, βραβεύθηκε µε το Βραβείο Richard Wolters της Διεθνούς Ένωσης Τεχνικής Γεωλογίας και Περιβάλλοντος (IAEG). Το βραβείο αποτελεί τιµή για τον ίδιο αλλά τη Ελληνική Γεωλογική οικογένεια γενικότερα. Ο διαγωνισµός έλαβε χώρα στα πλαίσια του Διεθνούς Συνεδρίου Κατολισθήσεων (ISL NASL 2012) στον Καναδά στις 4 Ιουνίου 2012. Το βραβείο Richard Wolters απονέµεται από την Διεθνή Ένωση Τεχνικής Γεωλογίας και Περιβάλλοντος σε νέους γεω-επιστήµονες µέλη της Διεθνούς Ένωσης Τεχνικής Γεωλογίας και Περιβάλλοντος (IAEG), προς αναγνώριση της αξιέπαινης επιστηµονικής δράσης και προσφοράς τους στην ανάπτυξη της Τεχνικής Γεωλογίας. Το βραβείο απονέµεται από το 1986 κάθε δύο χρόνια, προς τιµή του έργου του Δρ. Richard Wolters στην εξέλιξη της Τεχνικής Γεωλογίας και στην ανάπτυξη της Διεθνούς Ένωσης Τεχνικής Γεωλογίας. V) Η ΕΕΤΓ έχει αποστείλει στην IAEG τις ετήσιες εκθέσεις µελών και δραστηριοτήτων της. Η επικοινωνία µε την νέα Γραµµατεία της IAEG είναι συνεχής και επιτυχηµένη, ενώ η ΕΕΤΓ δέχτηκε τα συγχαρητήρια από την IAEG (Γραµµατέας Faquan) για τις δραστηριότητές της (Ηµερίδα-Site-Newsletter).
Ενηµερωτικό δελτίο - Τεύχος 2 3 ΕΣΟΔΑ ΜΤΦ ΑΠΟ 2009 :2336,81 ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ: 3056,00 ΤΟΚΟΙ ΕΜΠ: 0,25 ΣΥΝΟΛΟ: 5393,06 2010 2011 2012 ΕΞΟΔΑ ΣΥΝΔΡOMH ΙΑΕG + ΔΙΑΦ.: 3614,53 ΥΠΟΛΟΙΠΟ ΜΤΦ ΣΤΟ 2010:1778,53 ΕΣΟΔΑ ΜΤΦ ΑΠΟ 2010: 1778,53 ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ: 3987,00 ΧΟΡΗΓΙΕΣ ΗΜΕΡΙΔΑΣ : ΙΓΜΕ: 500,00 ΔΕΗ ΑΝ/ΜΕΣ: 500,00 ΣΥΝ.ΓΕ.ΜΕ: 200,00 Καθ. Σ. ΣΚΙΑΣ: 200,00 ΤΟΚΟΙ ΕΜΠ: 1,77 ΣΥΝΟΛΟ: 7167,30 ΕΞΟΔΑ ΕΚΤΥΠΩΣΗ ΜΠΛΟΚ ΑΠΟΔΕΙΞΕΩΝ: 150,00 ΣΥΝΔΡΟΜΗ ΙΑΕG: 3561,00 ΕΞΟΔΑ ΗΜΕΡΙΔΑΣ: 592,00 ΣΥΝΟΛΟ: 4303,00 ΜΤΦ ΣΤΟ 2012: 2864,30 Με το ποσό αυτό και τις συνδροµές που εισπράχθηκαν έως τις 13-6-2012 πληρώθηκε η συνδροµή 2011 στην IAEG: 3.339,00. Ο Πρόεδρος της Ελληνικής Επιτροπής Τεχνικής Γεωλογίας Νικόλαος Νικολάου Δ/ντής Τεχνικής Γεωλογίας του ΙΓΜΕ Απονοµή βραβείου Richard Wolters της Διεθνούς Ένωσης Τεχνικής Γεωλογίας και Περιβάλλοντος (IAEG) Με µεγάλη χαρά σας ενηµερώνουµε ότι ο κ. Χαράλαµπος Σαρόγλου, Δρ. Τεχνικός Γεωλόγος, βραβεύθηκε µε το Βραβείο Richard Wolters της Διεθνούς Ένωσης Τεχνικής Γεωλογίας και Περιβάλλοντος (IAEG). Ο διαγωνισµός έλαβε χώρα στα πλαίσια του Διεθνούς Συνεδρίου Κατολισθήσεων (ISL NASL 2012) στον Καναδά στις 4 Ιουνίου 2012. Το βραβείο Richard Wolters καθιερώθηκε στο Συµβούλιο της IAEG 1986 στο Μπουένος Άϊρες για να τιµήσει τη ζωή και το έργο του Δρ. Richard Wolters. Ο Δρ. Wolters ήταν Προϊστάµενος του Τµήµατος Τεχνικής Γεωλογίας στο Γεωλογικό Τµήµα του Βόρειου Ρήνου Βεστφάλια της Γερµανίας, κατά την περίοδο που πέθανε το Μάρτιο 1981. Ήταν Γραµµατέας της IAEG από το 1972 και έχαιρε µεγάλης εκτίµησης από τους συναδέλφους του για την ακεραιότητα του, τα επιστηµονικά του επιτεύγµατα και την αφοσίωση του στην προαγωγή της Τεχνικής Γεωλογίας. Μερικά από τα επιτεύγµατα του ήταν η αναβάθµιση του Περιοδικού της IAEG (Bulletin) σε διεθνώς αναγνωρισµένο επιστηµονικό περιοδικό καθώς και η καθιέρωση του Βραβείου Hans Cloos Medal για την αναγνώριση του έργου ενός διακεκριµένου επιστήµονα στην προώθηση της Τεχνικής Γεωλογίας. Ο Δρ. Wolters βραβεύθηκε µε το Βραβείο Hans Cloos µετά το θάνατο του για τα σηµαντικά του επιτεύγµατα στην προαγωγή της Τεχνικής Γεωλογίας. 3
Ενηµερωτικό δελτίο - Τεύχος 2 4 Αποτελέσµατα εκλογών της Ελληνικής Επιτροπής Τεχνικής Γεωλογίας ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΨΗΦΙΣΑΝ:... 34 ΕΓΚΥΡΑ:... 34 ΑΚΥΡΑ:... 0 ΛΕΥΚΑ:... 0 1. ΚΑΠΛΑΝΙΔΗΣ ΑΝΔΡΕΑΣ 23 2. ΚΑΤΣΟΥΛΑΡΗΣ ΤΑΣΟΣ 8 3. ΛΟΥΠΑΣΑΚΗΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ 17 4. ΜΑΡΙΝΟΣ ΒΑΣΙΛΗΣ 23 5. ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΓΙΩΡΓΟΣ 3 6. ΣΑΡΟΓΛΟΥ ΧΑΡΗΣ 12 7. ΣΤΟΥΜΠΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ 8 8. ΤΣΙΦΟΥΤΙΔΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ 9 Το νέο διοικητικό συµβούλιο της Ελληνικής Γεωλογικής Εταιρείας Μετά από πρόσκληση του πλειοψηφίσαντα συµβούλου και σύµφωνα µε το καταστατικό της Εταιρίας, έγινε η συγκρότηση του Δ.Σ. σε σώµα. Η σύνθεση του νέου Διοικητικού Συµβουλίου είναι η εξής: Ευθύµης Λέκκας - Πρόεδρος Αλεξάνδρα Ζαµπετάκη-Λέκκα Αντιπρόεδρος Δηµήτρης Γαλανάκης - Γενικός Γραµµατέας Ασηµίνα Αντωναράκου Ειδικός Γραµµατέας Ευγενία Μωραϊτη - Ταµίας ΕΚΛΕΓΟΝΤΑΙ: 1. ΚΑΠΛΑΝΙΔΗΣ ΑΝΔΡΕΑΣ 23 2. ΜΑΡΙΝΟΣ ΒΑΣΙΛΗΣ 23 3. ΛΟΥΠΑΣΑΚΗΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ 17 4. ΣΑΡΟΓΛΟΥ ΧΑΡΗΣ 12 5. ΤΣΙΦΟΥΤΙΔΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ 9 Χαράλαµπος Κράνης Έφορος Αθανάσιος Γκανάς Μέλος Κωσταντίνος Λουπασάκης - Μέλος Χαρά Ντρίνια - Μέλος Δηµιουργία ιστοσελίδας Ελληνικής Επιτροπής Τεχνικής Γεωλογίας Όπως είχε ανακοινωθεί στο προηγούµενο ενηµερωτικό δελτίο, η ΕΕΤΓ προχώρησε στην δηµιουργία του δικού της δικτυακού χώρου στη διεύθυνση www.eetg.gr. Στον δικτυακό τόπο ο επισκέπτης µπορεί να βρει πληροφορίες για τη διοικητική δοµή της Επιτροπής (µε δυνατότητα αποθήκευσης της αίτησης εγγραφής) ενώ υπάρχει καθηµερινή ενηµέρωση αναφορικά µε εκδηλώσεις που διοργανώνονται είτε από την ΕΕΤΓ είτε από την ΕΓΕ. Επίσης ανακοινώνονται διαλέξεις και παρουσιάσεις τεχνικογεωλογικού γεωτεχνικού περιεχόµενου και συνεχώς ανανεώνεται µε υλικό προηγούµενων ηµερίδων της ΕΕΤΓ, επιστηµονικό υλικό σε µορφή άρθρων, φωτογραφιών, και οπτικοακουστικών µέσων. Τέλος έχει αναρτηθεί το τεχνικογεωλογικό ηµερολόγιο καθώς επίσης και φόρµα επικοινωνίας µε την Επιτροπή Τεχνικής Γεωλογίας. Στοχεύουµε στο άµεσο µέλλον να εµπλουτίσουµε την ιστοσελίδα µε ακόµα περισσότερο υλικό και ευελπιστούµε σε αυτήν την προσπάθεια να έχουµε συµµέτοχο τα µέλη της ΕΕΤΓ. 4
Ενηµερωτικό δελτίο - Τεύχος 2 5 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ IAEG 2012 ΣΤΟΝ ΚΑΝΑΔΑ (από τον Δρ. Χάρη Σαρόγλου) Η Συνάντηση του Συµβουλίου της IAEG για το 2012 έγινε στο Banff, Καναδά στις 3 Ιουνίου, στα πλαίσια του 11 ου Διεθνούς Συνεδρίου Κατολισθήσεων (ISL NASL 2012). Από την Ελληνική Επιτροπή Τεχνικής Γεωλογίας συµµετείχε ο Δρ. Χ. Σαρόγλου. Παρόντες: C. Delgado (Πρόεδρος), F. Wu (Γραµµατέας), F. Baynes, R. Oliveira, A. Williams, Potherat, K. Angulov, A. Tugrul, R. Couture, S. Burns, J. Keaton, V. Osipov, S. Marfil, H. Saroglou. 1. Επικύρωση των πρακτικών της περσινής Συνάντησης στην Ρωσία. 2. Παρουσίαση Έκθεσης πεπραγµένων από τον Πρόεδρο της Διεθνούς Ένωσης, C. Delgado. 3. Παρουσίαση Έκθεσης πεπραγµένων από τον Γραµµατέα της Διεθνούς Ένωσης, F. Wu. 4. Παρουσίαση από τον ταµία της Διεθνούς Ένωσης, Potherat. 5. Παρουσίαση από τους Αντιπροέδρους των γεωγραφικών ενοτήτων της Διεθνούς Ένωσης. 6. Ανακοινώθηκε ότι ο B. Hawkins, εκδότης του Bulletin της IAEG θα παραιτηθεί και θα εξασφαλίσει την παραγωγή του τεύχους 3 και 4 του 2012 µέχρι να αποχωρίσει. Ο Πρόεδρος της IAEG ενηµέρωσε ότι έχει επαφές για την εύρεση νέου Εκδότη, ο οποίος θα πρέπει να έχει αναγνώριση, εµπειρία στις διαδικασίες της IAEG, ικανότητα να διαφηµίσει το bulletin κλπ. Ανέφερε ότι θα πρέπει να έχει βρεθεί ο νέος Εκδότης µέχρι τα τέλη Ιουλίου, ακόµα και ας είναι µεταβατικός µέχρι να βρεθεί κάποιος µόνιµος. Επίσης αναφέρθηκε ότι η αµοιβή που λαµβάνει ο Εκδότης από τον Springer (15.000 ) θα πρέπει να αυξηθεί µε συµβολή της Διεθνούς Ένωσης στα 20.000 και ίσως και περισσότερο (το ποσό που πρέπει να λαµβάνει στο σύνολο ο νέος Εκδότης θα διερευνηθεί σε σχέση και µε ανάλογες εκδόσεις). 7. Έγινε συζήτηση για την έκδοση του Τόµου για την επετηρίδα 50 χρόνων από την ίδρυση της IAEG. Ο τόµος θα περιλαµβάνει τις δραστηριότητες της Διεθνούς Ένωσης κατά τη διάρκεια των τελευταίων 50 χρόνων, πρακτικά απο συναντήσεις του Συµβουλίου της IAEG, αποτελέσµατα απο τις εργασίες των Τεχνικών Επιτροπών της IAEG (TC s), σηµειώσεις και φωτογραφίες από παλαιότερες συναντήσεις από παλαιά αλλά και νεότερα µέλη. Ο Πρόεδρος ανέφερε ότι το κονδύλι που δύναται να διαθέσει η Διεθνής Επιτροπή για τον Τόµο θα πρέπει να ανέρχεται µεχρι το ποσό των 50.000. Επίσης, προτάθηκε από µέλη να ανζητηθούν χορηγοί για την έκδοση του Τοµού καθώς ενδέχεται τελικά το κόστος να υπερβεί το ποσό αυτό. 8. Έγινε παρουσίαση των πεπραγµένων των Τεχνικών Επιτροπών από τους Εκπροσώπους της Επιτροπής Παρακολούθησης. 9. Έγινε παρουσίαση της νέας Τεχνικής Επιτροπής C-34 «Θαλάσσια Τεχνική Γεωλογία» από τον Καθ. Y. Jia του Πανεπιστηµίου Ωκεανών της Κίνας. 10. Εγινε αναφορά στα επερχόµενα Συνέδρια- Συµπόσια που υποστηρίζει η Διεθνής Ένωση IAEG. Το 12o Συνέδριο της IAEG θα γίνει στο Τορίνο στις 15-19 Σεπτεµβρίου 2014 µε θέµα «Engineering Geology for Society and Territory. Άλλα Συνέδρια που διοργωνώνονται µε την υποστήριξη της IAEG. Διεθνές Συµπόσιο στην Παράκτια Τεχνική Γεωλογία (ISCEG-Sanghai 2012) στην Σαγκάη, Κίνα στις 20-21 Σεπτεµβρίου 2012 που φιλοξενείται από το Πανεπιστήµιο Tongji, Κίνα. 9ο Ασιατικό Συνέδριο IAEG στο Πεκίνο το Σεπτέµβριο του 2013 που φιλοξενείται από την Επιτροπή Τεχνικής Γεωλογίας της Κίνας. Η επόµενη συνάντηση του Συµβουλίου της IAEG για το 2013 θα γίνει κατά τη διάρκεια του συνεδρίου στο Πεκίνο τον Σεπτέµβριο του 2013. 5
Ενηµερωτικό δελτίο - Τεύχος 2 6 Το 11 ο Διεθνές Συνέδριο Κατολισθήσεων (ISL NASL 2012) περιελάµβανε µια µεγάλη πληθώρα θεµάτων που αφορούν την έρευνα και αντιµετώπιση των κατολισθητικών φαινοµένων. Οι εργασίες του συνεδρίου αφορούσαν τη διερεύνηση, την ταξινόµηση, την ενόργανη παρακολούθηση, ανάλυση και αντιµετώπιση κατολισθητικών φαινοµένων. Πολλές εργασίες είχαν ως θέµα την ανάπτυξη πρωτοποριακών µεθόδών ανάλυσης κατολισθήσεων. Η βασική θεµατολογία του συνεδρίου περιελάµβανε: Κατολισθήσεις και κοινωνία: διεργασίες και επιπτώσεις Κατανόηση του µηχανισµού κατολισθήσεων, νέες τεχνολογίες έρευνας κατολισθήσεων Χαρακτηρισµός και προσοµοίωση για την εκτίµηση της επικινδυνότητας Εφαρµογή νέων τεχνολογιών ενόργανης παρακολούθησης για βελτιστοποιηµένη επικινδυνότητας διαχείρηση Αξιολόγηση και έλεγχος των κατολισθήσεων: Στρατηγικές αποφυγής, πρόληψης και προστασίας Κατά τη διάρκεια του Συνεδρίου πραγµατοποιήθηκε η Διάλεξη Heim µε οµιλιτή τον Καθ. K. Eduardo Alonso µε θέµα «Ανάλυση παραµόρφωσης κατολισθήσεων: προοδευτική αστοχία, επίδραση του ρυθµού αστοχίας και θερµική αλληλεπίδραση». Επίσης πραγµατοποιήθηκε σειρά προσκεκληµένων διαλέξεων: D. Petley. Landslides and engineered slopes: Protecting society through improved understanding. D. Cornforth. Advances in investigation and analysis for soil landslides: Three selected topics. D. Stead. Rock slope characterization and geomechanical modelling S. Loew. Monitoring of potentially catastrophic rockslides C. H. Abdullah. Malaysia s national slope master plan: From theory to practice. S. Mora-Castro: Slope instability hazard in Haiti: Emergency assessment for a safe reconstruction. O. Hungr. Varnes classification of landslide types, an update. S. Burns. Urban landslides: Challenges for forensic engineering geologists and engineers. F. Berger. The interaction between forests and rockfall: Reality, experiments and models. Στα πλαίσια του Συνεδρίου απονεµήθηκαν το Βραβείο Richard Wolters στον Δρ. Χαράλαµπο Σαρόγλου, το βραβείο Hans Cloos στον Ακαδηµαϊκό Καθ. Victor Osipov καθώς και το βραβείο Schuster στον Derek Cornforth. 6
Ενηµερωτικό δελτίο - Τεύχος 2 7 Επιστηµονικό άρθρο: Ground motion detection of the wide area of Thessaloniki (Greece) using radar interferometry techniques: preliminary outcomes from the Terrafirma project Federico Raspini (1±), Constantinos Loupasakis (2), Dimitrios Rozos (2), Sandro Moretti (1) (1) University of Firenze, Department of Earth Sciences, Via La Pira, 4 50121, Firenze, Italy (2) National Technical University of Athens, Laboratory of Engineering Geology and Hydrogeology, 9 Iroon Polytechneiou, Athens, Greece (±) Present address: National Technical University of Athens, Laboratory of Engineering Geology and Hydrogeology, 9 Iroon Polytechneiou, Athens, Greece Corresponding author: raspini.federico@unifi.it Abstract In the framework of the on-going Terrafirma Extension project, launched in 2009 by the European Space Agency (ESA), the Wide Area Mapping approach, a multi-image interferometric technique using images from satellites ERS-1 and 2, has been exploited for ground motion detection and mapping in the broader area of Thessaloniki (Central Macedonia, Northern Greece). The interferometric products have been used to study land deformation phenomena that could be related to the local geological context, the exploitation of ground water resources and fine-grained sediments compaction. Besides that, these techniques will be exploited coupled with in situ investigation and geotechnical modelling aimed at obtaining both quantitative and qualitative results. The PSI (Persistent Scatterer Interferometry) analysis can be applied at a regional scale as support for land motion mapping and at local scale for the monitoring of single well-known ground motion event. Keywords Space-borne SAR interferometry, Wide Area mapping, subsidence, groundwater overpumping Kalochori, Terrafirma project Introduction In the last decade space-borne SAR (Synthetic Aperture Radar) interferometry has demonstrated its suitability to measure the spatial extent and magnitude of surface deformation associated with aquifer-system compaction (Galloway & Burbey 2011 and references therein), and its complementarity with in situ measurements and geotechnical modelling (Herrera et al., 2009), at both regional and local scales. The exploitation of Persistent Scatterer (PS) techniques has been recently promoted by several European initiatives, such as the Terrafirma project (http://www.terrafirma.eu.com/), a pan-european ground motion hazard information service supported by the ESA (European Space Agency)'s GMES (Global Monitoring for Environment and Security) programme. Since the first two-year Stage 1 (which started in 2003), the project is based upon advanced interferometry products. Launched in December 2009, Terrafirma Extension focuses on several thematic lines for terrain motion analysis: Tectonics, Flooding, Hydrogeology (ground water, landslides and inactive mines) and the innovative Wide Area service, aimed at measuring land deformation over very large areas. Terrafirma Stage 3 consortium is lead by Altamira Information, with the Dutch Geological Survey leading the Flood Theme, the Italian National Institute of Geophysics and Volcanology leading the Tectonics Theme, the University of Firenze leading the Hydrogeology Theme, and the German Space Agency leading the Wide Area Mapping task. Using and integrating several datasets acquired by ESA missions, groundwater management services, included in the Hydrogeology theme, cover urbanized areas, delivering geo-information and detailed analysis of wide areas in Europe where the expected causes of ground motion should be mainly linked to groundwater over-pumping. Within the Terrafirma project collaboration between the Earth Science Department of the University of Firenze and the Laboratory of Engineering Geology and Hydrogeology of the School of Mining and Metallurgical Engineering of the National Technical University of Athens has been established. The main purpose of this study is to investigate ground motions in the Thessaloniki plain, a region with a long history of ground subsidence, and where effects of land motion become severe. The findings of this service will be delivered to local authorities, with the aim of transmitting useful information and benefits for understanding spatial and temporal patterns of subsidence-related ground motions. The study area The history of the city of Thessaloniki (figure 1) dates back to the Ancient Greeks. Thessaloniki is the second largest city in Greece and the administrative capital of the Macedonia Prefecture. With a history spanning some 2.300 years, it is one of oldest cities in Europe. 7
Ενηµερωτικό δελτίο - Τεύχος 2 Among the several regions in Greece that experienced land subsidence induced by intense water pumping during the last decades, Kalochori village (figure 2) in the west sector of Thessaloniki plain is one of the most well known areas (Andronopoulos et al., 1991; Stiros et al., 2001; Psimoulis et al., 2007; Loupasakis & Rozos, 2009). The subsidence phenomena, affecting part of the 2500-year old Thessaloniki coastal plain, occurring at velocities in the order of a few cm/yr, has been widely investigated during the last 25 years by many researchers both at basin and local scale, with different approaches and exploiting several techniques (Hatzinakos et al., 1990; Stiros, 2001; Doukas et al., 2004; Psimoulis et al., 2007; Raucoules et al., 2008; Mouratidis et al., 2010). G e olo gic al se ttin g Located in the northern part of Thermaikos gulf, 2 with an extension of more than 1500 km, the Thessaloniki plain is the largest deltaic area of Greece. From a geological point of view the plain corresponds to a complex delta formed in the last thousand years in a 600 m deep Quaternary graben. While Mesozoic limestones, marbles and other metamorphic rocks outcrop in the bordering mountain ranges, Neogene and Pleistocene sediments occur in the hilly areas. Within the plain the rocky basement is covered by Neogene and Quaternary deposits. The Neogene deposits outcrop in the north and northeastern parts of the examined area. Quaternary formations cover the The subsidence phenomena, affecting part of the 2500-year old Thessaloniki coastal plain, occurring at velocities in the order of a few cm/yr, has been widely investigated during the last 25 years by many researchers both at basin and local scale, with different approaches and exploiting several techniques (Hatzinakos et al., 1990; Stiros, 2001; Doukas et al., 2004; Psimoulis et al., 2007; Raucoules et al., 2008; Mouratidis et al., 2010). 8 Figure 1 - Geographical setting of the area of interest. Background optical images from Google Earth and Visual Earth. Neogene deposits throughout the rest of the area acquiring a significant thickness towards the coast. Several horizons can be distinguished within the Quaternary formations (mainly lagoon or deltaic loose deposits). Inte rfe rom etric pri nc ipl es techni ques: basic Assessment of ground motion is historically based on conventional geodetic methods (GPS, levelling network above everything else), or on timely updated surveying. These methods, being utilized with standardized procedure for several decades in many applications fields, represent ones of the most reliable geodetic measurements tools, but are time consuming and resource intensive. In addition to conventional Figure 2 Front views of the embankment constructed to protect the southern part of Kalochori. The sea level is about 0.5 m below the road level. The lagoon water level in the inland area is at least 4 m below the road level. 8
Ενηµερωτικό δελτίο - Τεύχος 2 9 geodetic monitoring systems, Earth Observation techniques have successfully demonstrated, in the recent years, to be highly valuable in measuring land motion in a wide range of application fields (Tralli et al., 2005). In particular, significant results have been obtained in mapping volcano dynamics (Crowley et al., 2003; Wright & Flynn, 2003), co-seismic and post-seismic slip associated with earthquake (Cakir et al., 2003), mining related ground instabilities (Colesanti et al., 2005), flood prediction (Hossain & Anagnostou, 2004), as well as slope instability and failure phenomena (Guzzetti et al., 2012). The effectiveness of remote sensing techniques is particularly relevant for wide regions, for which conventional investigation for the analysis of ground deformation would not have provided comparable potential, timely update, cost-efficiency, systematic coverage, density of measures and precision, due to huge extension of the investigated area. Our study of land subsidence in the Thessaloniki Plain exploited the PSI techinque, a remote sensing technology based on multi-temporal satellite SAR imagery. A single SAR image is of no practical use, since it is not possible to distinguish the different phase contributions related to atmosphere, topography and noise. Differential InSAR (DInSAR), a technique that exploits the phase variations (or interference) of two SAR images gathered at different times on the same target area by the same satellite using the same acquisition mode and properties (beam, orbit, off-nadir angle, etc), is a far more suitable approach (Zebker et al., 1986; Gabriel et al., 1989, Massonnet & Feigl, 1998, Rosen et al., 2000). Since 90 s significant results have been obtained in detecting, mapping and quantifying surface deformation with millimeter precision over large, contiguous areas along the sensor's line-of-sight (LOS) direction. Conventional DInSAR is limited by temporal and geometrical decorrelation (Zebker and Villasenor, 1992). Moreover, Phase distortions introduced by atmospheric effects, can compromise the accuracy of the results (Massonnet & Feigl, 1995). The main limitations encountered in single-pair interferograms can be overcome through the PSI techniques, a family of different approaches based on processing of several multi-temporal space-borne SAR imagery (at least 15-20, or more) of the same target area. PSI approach use long stacks of radar dataset (as those in the ESA ERS1/2 archive) and analyzes the signals backscattered from the observed scene to estimate and remove atmospheric artifacts. The electromagnetic returns of electromagnetically stable, highly reflective point-wise targets (the so-called Permanent Scatterers, (PS) is statistically processed and analyzed to retrieve estimates of the displacements occurred between different acquisitions (Ferretti et al., 2000; 2001). PS usually correspond to man-made structures (i.e. buildings, roads, bridge, monuments, pylons), as well as natural reflectors 9 such as outcropping rocks. Thank to this multiinterferometric approach, at each Permanent Scatterers, the relevant LOS velocity can be estimated with unprecedented accuracy, sometimes even better than 0.1 mm/year. Displacement time series can be retrieved, acquisition per acquisition, with accuracy on single measurements usually ranging from 1 to 3 mm (Colesanti et al., 2003). Each measurement is referred temporally and spatially to a unique reference image and to a stable reference point, respectively. Since the pioneering studies of Fruneau et al., 1995, Massonnet et al., 1993; 1994; 1995; 1996, Singhroy, 1995 and Singhroy et al., 1998, in which SAR data were used to retrieve geohazard-related ground deformation, satellite SAR data have been fully exploited, becoming a standard operational tools applied in several projects dealing with mapping and monitoring of geological hazards. Besides that, SAR imagery has been recorded by ESA satellites for more than twenty years on a monthly basis: thanks to this historical archive it is possible to reconstruct the extent and the magnitude of ground motion over a target area dating back to 1992. Although Earth Observation technologies are already accepted and widely employed by the operational communities of some countries (mainly Italy and Switzerland), the geohazards experts need to focus further on the strategies to make EO-based services more deeply accepted by the community of end users and practitioners of other European and non-european countries. One of the challenging priorities concerning EO data and technology to guarantee further advances and continuity of the EO-based geohazards services in the next years and to make them more consolidated and accepted by the user communities, include a broader use of wide area processing strategies of satellite SAR imagery. SAR data used Bearing these objectives in mind in the framework of the ESA GMES Terrafirma project, a Wide Area Product (WAP) PSI mapping is demonstrated by the German Space Agency (DLR). Subject is to map countries and continents by means of the PSI technique (Adam et al., 2011). DLR processed 9 satellite image frames using a special semi-automated processor to produce a PSI ground motion map covering a 65,000 Km 2 area of Greece. This WAP product over Greece is based on stripmap ERS1/2 images, obtained from the European Space Agency (ESA). Among these 9 satellite image frames (figure 3), track 7_3, made of a dataset of 63 SAR imagery in C band (5.6 cm wavelength), acquired along descending orbits in 02/05/1992-30/12/2003, was employed for the reconstruction of the history and spatial patterns of land subsidence in the wider Thessaloniki area. The reference points of the stack to which the displacement estimates are referred was selected in the southernmost part Thessaloniki urban fabric, in a sector unaffected by ground motions. The master image for Track 7_3 dataset has been chosen on December 31st, 1996.
Ενηµερωτικό δελτίο - Τεύχος 2 10 Nevertheless, deformation areas are noted in the Sindos-Kalochori area. Figure 3 - WAP coverage Analysis of recorded deformation with PSI Analysis of the mean annual displacement velocities, retrieved by PSI processing allow to make some interesting preliminary observations. As expected, the density of measurement points is higher for the urban area of Thessaloniki (maximum density up to about 300 PS/km 2 ), and over the urban fabric of the villages of Sindos and Kalochori (up to hundred of point/km 2 ), but lower for agricultural and vegetated terrains (few point/km 2 ). More than 1.000 point-wise measurements targets have been yielded for the 15 km 2 wide-kalochori village and its industrial area (figure 4). It is clear that conventional geodetic networks, despite their robustness and reliability, are not able to provide such a large density of measurement points, as PSI technique does. Increased coverage of points, coupled with millimetre accuracy on ground displacement values, improve overall understanding and confidence on ground behaviour occurring in a study area. An overview of the WAP results for ERS1/2 datasets is shown in figure 4, as measured by the SAR sensor along the satellite s line of sight and expressed in mm/y. The colour scale indicates green points as stable. The gradation from yellow to dark red represents increasing deformation rates, moving away from the sensor. PSI results reveal that the city of Thessaloniki and its closest conurbation show very low LOS deformation rates, ranging between -1.5 and 1.5 mm/yr (close to the PSI technique detection sensitivity), indicating relatively stable ground conditions since the 90s. Indeed, large part of the urban fabric is built over Neogene formations: sandstone and marl series, consisting of quite compact sandstones with interbedded conglomerates and red clay series made of over consolidated red silty clays, outcrop extensively in the urban areas. 10 Ground motion in the Sindos-Kalochori area Ground motion in the Sindos-Kalochori area has been detected and assessed: PSI results show that subsidence was widespread throughout the western suburbs of the Thessaloniki metropolitan area in the time period from 1995 to 2001. Land subsidence can be clearly identified in the coastal area of Kalochori; here the highest LOS velocities range between 15 and 25 mm/yr in 1995-2001, with peaks of 40 mm/yr recorded in the SW of the village. The observed subsidence rate in Kalochori is extended to another subsidence bowl affecting the village of Sindos, on the right side of the Gallikos river. In this area LOS deformation rate ranges between 5 and 15 mm/yr, with peaks of 46 mm/yr. These two well defined circular areas of land deformation are abruptly truncated along a NW- SE alignment: northeast of Kalochori and Sindos, LOS deformation rates decrease rapidly, down to zero within few kilometres. The potential of repeat-pass space-borne SAR interferometry can be exploited not only to map the extension of affected areas but also evaluating, their deformation history. Displacement time series, available for each PS in the area of interest, are ideal suited for large-scale, spatially continuous monitoring of geohazard-related ground motion (Figure 5). Time series of Figure 5, referring to five Permanent Scatterers located in areas with different magnitude of deformation, reflecting the different behaviour of the various sectors of the ground and allowing the evaluation of the temporal evolution of each measurement point. Time series are rescaled to the first acquisition date (i.e. 10 April 1995) for visualization purpose only. It is worth to remark that the master image used as temporal reference remains the acquisition of 31 December 1996. Significant spatial and temporal variability of subsidence manifestation throughout the plain area is also registered. Two main subsidence bowls, with relatively higher displacement rates, have been observed in the south-west part of Kalochori village and close to the Alexandrio Technological Educational Institute of Thessaloniki, west of Sindos. Geotechnical and hydrogeological parameters of occurring formations, thickness of the compressible layer and water extraction rates may contribute to the different deformation patterns. According to Andronopoulos et al., 1991, who firstly identified in the intense water pumping the expected cause of the deformation, the recorded phenomena can be attributed to the groundwater extraction. Compaction of aquifer system depends not only on the water table level drop, but also on the geotechnical characteristic of the aquifer deposits, namely compressibility and thickness. In the Sindos-Kalochori area compaction is clearly manifested because the presence of both ground water decline and significant thickness of fine-grained deposits.