«ΚΕΝΤΡΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΑΘΗΝΑΙΩΝ»

«ΚΕΝΤΡΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΑΘΗΝΑΙΩΝ» ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ Β.5.11 ΜΕΛΕΤΗ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΑΓΟΡΩΝ - ΣΤΟΧΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΣΤΗΡΙΞΗ ΤΗΣ ΕΞΩΣΤΡΕΦΕΙΑΣ Ιούλιος 2014 ΚΟΙΝΟΠΡΑΞΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΑΘΗΝΑΙΩΝ Ευρωπαϊκή Ένωση Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης «Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης»

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 6 1.1 Πλαίσιο εκπόνησης παραδοτέου... 6 1.2 Περιεχόμενο παραδοτέου... 6 2. ΠΟΡΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΞΑΓΩΓΩΝ... 7 2.1 Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών... 7 2.1.1 Εμπορικό ισοζύγιο... 9 2.1.2 Ισοζύγιο υπηρεσιών... 10 2.1.3 Ισοζύγιο Εισοδημάτων... 12 2.1.4 Ισοζύγιο τρεχουσών Μεταβιβάσεων... 13 2.2 Εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών... 14 2.2.1 Αξία ελληνικών εξαγωγών... 14 2.2.2 Γεωγραφική κατανομή ελληνικών εξαγωγών... 16 2.2.3 Διάρθρωση ελληνικών εξαγωγών κατά κλάδο... 17 2.2.4 Διάρθρωση ελληνικών εξαγωγών ανάλογα με το τεχνολογικό περιεχόμενο... 18 2.3 Προϊόντα με σημαντικές εξαγωγικές επιδόσεις σε εθνικό επίπεδο... 19 3. ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΥΡΙΟΤΕΡΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ / ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ... 24 3.1 Προϊόντα / Υπηρεσίες με ισχυρή προοπτική εξαγωγών... 24 3.1.1 Τα σημαντικότερα εξαγόμενα προϊόντα / υπηρεσίες... 24 3.1.2 Οι κυριότερες χώρες προορισμού ανά κατηγορία εξαγόμενου προϊόντος/υπηρεσίας 28 3.1.3 Φάρμακα καλλυντικά... 29 3.1.4 Είδη ένδυσης... 30 3.1.5 Διακοσμητικά είδη κοσμήματα... 31 3.1.6 Τρόφιμα Ποτά... 36 3.1.7 Εξαρτήματα Αξεσουάρ... 46 3.1.8 Διάφορες υπηρεσίες... 48 3.2 Προσδιορισμός των αγορών στόχων ανά κατηγορία προϊόντος/υπηρεσίας... 51 3.2.1 Φάρμακα HS κωδικός: 30... 52 3.2.2 Καλλυντικά HS κωδικός: 33... 53 3.2.3 Είδη ένδυσης HS κωδικοί: 61, 43... 55 3.2.4 Κοσμήματα (αργυροχρυσοχοΐα) & ωρολογοποιία HS κωδικοί: 7113, 91... 57 3.2.5 Απομιμήσεις κοσμημάτων (Imitation jewelry) HS κωδικός: 7117... 58 3.2.6 Υαλικά / είδη πορσελάνης - HS κωδικοί: 6911, 7013... 59 Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 2

3.2.7 Τρόφιμα / Ποτά - HS κωδικοί: 03, 22, 02, 1601, 1602, 04, 07, 08, 17, 18... 60 3.2.8 Κρέας και προϊόντα κρέατος - HS κωδικοί: 02, 1601, 1602... 64 3.2.9 Φρούτα και λαχανικά HS κωδικοί: 07, 08... 67 3.2.10 Ζαχαρώδη και είδη σοκολατοποιίας HS κωδικοί: 17, 18... 69 3.2.11 Εξαρτήματα / Αξεσουάρ HS κωδικοί: 85, 8304, 8410, 8472... 71 3.2.12 Διάφορες Υπηρεσίες... 72 4. ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ 5 ΒΑΣΙΚΩΝ ΑΓΟΡΩΝ ΣΤΟΧΩΝ... 79 4.1 Ηνωμένο Βασίλειο... 83 4.2 Γερμανία... 86 4.3 Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής... 89 4.4 Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα... 90 4.5 Γαλλία... 92 5. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΔΙΕΙΣΔΥΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΩΘΗΣΗΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΕΣ ΑΓΟΡΕΣ - ΣΤΟΧΟΥΣ... 94 5.1 Τρόποι διείσδυσης... 94 5.1.1 Ηνωμένο Βασίλειο... 94 5.1.2 Γερμανία... 97 5.1.3 ΗΠΑ... 100 5.1.4 ΗΑΕ... 103 5.1.5 Γαλλία... 106 5.2 Τρόποι προώθησης και προβολής... 107 5.2.1 Ηνωμένο Βασίλειο... 107 5.2.2 Γερμανία... 109 5.2.3 ΗΠΑ... 109 5.2.4 ΗΑΕ... 110 5.2.5 Γαλλία... 111 5.3 Απαιτούμενα πιστοποιητικά... 112 5.3.1 ΗΠΑ... 112 5.3.2 ΗΑΕ... 113 5.3.3 Η. Βασίλειο, Γερμανία, Γαλλία... 114 5.4 Non tariff barriers... 114 5.4.1 ΗΠΑ... 115 5.4.2 Ηνωμένο Βασίλειο... 115 5.4.3 Γερμανία Γαλλία... 116 5.4.4 ΗΑΕ... 117 6. ΦΟΡΕΙΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ... 118 Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 3

6.1 Ελληνικός Οργανισμός Εξαγωγικού Εμπορίου (ΟΠΕ ΑΕ)... 118 6.2 Οργανισμός Ασφάλισης Εξαγωγικών Πιστώσεων (ΟΑΕΠ)... 119 6.3 Δίκτυο γραφείων Οικονομιών και Εμπορικών Υποθέσεων Ελληνικών πρεσβειών (ΟΕΥ)... 120 6.4 Πρεσβείες... 122 7. ΕΙΔΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΓΟΡΕΣ ΣΤΟΧΟΥΣ... 123 7.1 Εισαγωγή... 123 7.2 Γερμανία... 125 7.2.1 Γενικά χαρακτηριστικά εμπορικού περιβάλλοντος... 125 7.2.2 Επισκόπηση κύριων αξόνων οικονομικής πολιτικής... 126 7.2.3 Πυλώνες Ανάλυσης... 127 7.2.4 Στατιστικά στοιχεία... 131 7.2.5 Στοιχεία Διπλωματικής Επικοινωνίας... 132 7.3 Ηνωμένο Βασίλειο... 132 7.3.1 Γενικά χαρακτηριστικά εμπορικού περιβάλλοντος... 132 7.3.2 Επισκόπηση κύριων αξόνων οικονομικής πολιτικής... 133 7.3.3 Πυλώνες Ανάλυσης... 134 7.3.4 Στατιστικά δεδομένα... 136 7.3.5 Στοιχεία Διπλωματικής Επικοινωνίας... 137 7.4 Γαλλία... 137 7.4.1 Γενικά χαρακτηριστικά εμπορικού περιβάλλοντος... 137 7.4.2 Επισκόπηση κύριων αξόνων οικονομικής πολιτικής... 138 7.4.3 Πυλώνες Ανάλυσης... 139 7.4.4 Στατιστικά δεδομένα... 141 7.4.5 Στοιχεία Διπλωματικής Επικοινωνίας... 142 7.5 Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής... 142 7.5.1 Γενικά χαρακτηριστικά εμπορικού περιβάλλοντος... 142 7.5.2 Επισκόπηση κύριων αξόνων οικονομικής πολιτικής... 144 7.5.3 Πυλώνες Ανάλυσης... 144 7.5.4 Στατιστικά στοιχεία... 148 7.5.5 Στοιχεία Διπλωματικής επικοινωνίας... 148 7.6 Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα... 149 7.6.1 Γενικά χαρακτηριστικά εμπορικού περιβάλλοντος... 149 7.6.2 Επισκόπηση κύριων αξόνων οικονομικής πολιτικής... 150 7.6.3 Πυλώνες Ανάλυσης... 151 7.6.4 Στατιστικά δεδομένα... 152 Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 4

7.6.5 Στοιχεία Διπλωματικών Επικοινωνίας... 153 8. ΚΥΡΙΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ... 154 Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 5

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Πλαίσιο εκπόνησης παραδοτέου Το Παραδοτέο Β.5.11: «Μελέτη προσδιορισμού Αγορών Στόχων για τη στήριξη της εξωστρέφειας» υποβάλλεται στο πλαίσιο της από 8.4.2014 Σύμβασης μεταξύ της Εταιρείας Ανάπτυξης και Τουριστικής Προβολής Αθηνών (ΕΑΤΑ ΑΕ) ως αναθέτουσας αρχής και της Κοινοπραξίας για το για την υλοποίηση του έργου. Το έργο χρηματοδοτείται από το Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα ΑΤΤΙΚΗ 2007-2013. Στόχο της μελέτης αποτελεί η ενίσχυση του εξωστρεφούς προσανατολισμού των επιχειρήσεων που εδρεύουν εντός των διοικητικών ορίων του Δήμου Αθηναίων, μέσω της ανάδειξης των αγορών στόχων για τις οποίες καταγράφεται έντονη δυναμική και γόνιμες συνθήκες για την ανάπτυξη εξαγωγικής δραστηριότητας. 1.2 Περιεχόμενο παραδοτέου Την εισαγωγική ενότητα της μελέτης ακολουθεί η δεύτερη ενότητα, η οποία αποτυπώνει τα βασικά στοιχεία εξέλιξης και διάρθρωσης των ελληνικών εξαγωγών, ενώ πραγματοποιείται και συγκριτική αξιολόγηση με τις εξαγωγικές επιδόσεις επιλεγμένων οικονομιών του Ευρωπαϊκού Νότου. Στην τρίτη ενότητα πραγματοποιείται η αποτύπωση των κυριότερων κατηγοριών προϊόντων / υπηρεσιών που σχετίζονται με την άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας εντός των διοικητικών ορίων του Δήμου Αθηναίων, ενώ παράλληλα αποτυπώνεται ο βαθμός διείσδυσης και η δυναμική τους στις διεθνείς αγορές. Στην τέταρτη ενότητα του παραδοτέου, για κάθε εξεταζόμενη κατηγορία προϊόντος / υπηρεσίας πραγματοποιείται η αποτύπωση των πέντε (5) χωρών ειδικού ενδιαφέροντος, ενώ μέσω της σχετικής μήτρας που αναπτύσσεται αναδυκνείεται η ομάδα των πέντε (5) χωρών στόχων για την ανάπτυξη εξαγωγικής δραστηριότητας. Στην ενότητα που ακολουθεί καθορίζονται οι βασικοί παράμετροι στρατηγικής για την διείσδυση και προώθηση των προϊόντων ανά χώρα στόχο, ενώ στην έκτη ενότητα αποτυπώνονται τα σημεία επαφής με τους κυριότερους φορείς που σχετίζονται με τις χώρες στόχους. Στην ενότητα 7 πραγματοποιείται η αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης στις εξεταζόμενες χώρες, με την ανάλυση δευτερογενών κατά κανόνα δεδομένων σε ότι αφορά το ευρύτερο οικονομικό και επιχειρηματικό περιβάλλον, ενώ το παραδοτέο ολοκληρώνεται με την παράθεση των κυριότερων ευρημάτων της μελέτης. Για την άντληση των απαιτούμενων στοιχείων χρησιμοποιήθηκαν επίσημες εθνικές και διεθνείς δευτερογενείς πηγές (ΕΛ.ΣΤΑΤ., Τράπεζα της Ελλάδος, Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, World Economic Forum, Eurostat, ECB, κλπ). Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 6

2. ΠΟΡΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΞΑΓΩΓΩΝ 2.1 Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της χώρας μας διαμορφώνεται σε αρνητικά επίπεδα καθ όλη τη μεταπολεμική περίοδο, καταγράφοντας ιδιαίτερα έντονες διακυμάνσεις. Εξειδικεύοντας, το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών στην Ελλάδα μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1990 διαμορφωνόταν μεταξύ 0% και 5% του ΑΕΠ, ενώ από το 2000 η κατάσταση επιδεινώθηκε αισθητά με το έλλειμμα το 2008 να αγγίζει στο 14% του ΑΕΠ. Συνέπεια των υψηλών και παρατεταμένων ελλειμμάτων στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών (σε συνδυασμό με την διατήρηση ελλειμματικών κρατικών προϋπολογισμών) ήταν η συσσώρευση εξωτερικού χρέους σε μη διατηρήσιμα επίπεδα και η αδυναμία εξυπηρέτησης του. Σε μακροοικονομικό επίπεδο, το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών αποδίδεται στο γεγονός ότι η ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας προήλθε κυρίως από την πλευρά της ζήτησης, καθώς η εγχώρια ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών ξεπερνούσε το δυνητικό προϊόν της οικονομίας. Σε μικροοικονομικό επίπεδο ωστόσο, καθοριστικό παράγοντα επιδείνωσης του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών αποτέλεσε η φθίνουσα ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας, με τους σχετικούς δείκτες να καταγράφουν -από την ένταξή της Ελλάδας στην ευρώ-ζώνη και μέχρι το 2010- μια σωρευτική απώλεια ανταγωνιστικότητας τιμών/κόστους της τάξεως του 20-25%. Ωστόσο, το 2010 η ελληνική οικονομία (έπειτα από σχεδόν δύο δεκαετίες φθίνουσας πορείας) ξεκίνησε να αποκαθιστά την διεθνή της ανταγωνιστικότητα, με κύριο μοχλό ωστόσο τη μείωση του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος. Ως αποτέλεσμα της συνεχούς προσαρμογής της ελληνικής οικονομίας, το 2013 η χώρα μας ανέκτησε πλήρως την απώλεια της ανταγωνιστικότητας κόστους έναντι των εμπορικών της εταίρων. Η σταδιακή ανάκτηση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας συνέβαλε θετικά στον περιορισμό του ελλείμματος στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της χώρας και στην σταδιακή ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας. Εξειδικεύοντας, από το 2009 και μετά το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών στη χώρα μας καταγράφει έντονα ανοδική τάση, με την συνολική προσαρμογή να αγγίζει τα 27 δις. (σε τρέχουσες τιμές). Ως αποτέλεσμα το 2013 (και για πρώτη φορά στη μεταπολεμική περίοδο) το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της χώρας διαμορφώνεται σε οριακά- θετικά επίπεδα, αγγίζοντας τα 1,24 δις. σε τρέχουσες τιμές (ήτοι το 0,7% του ΑΕΠ). Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 7

Διάγραμμα 2-1: Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών 1995 2013 (εκατ. ευρώ, σταθερές τιμές 2000*, % ΑΕΠ**) 20.000 2,0% 10.000 0,0% 0-2,0% -4,0% -10.000-6,0% -20.000-8,0% -30.000-40.000-10,0% -12,0% -14,0% -50.000-16,0% 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Εμπορικό Ισοζύγιο Ισοζύγιο Υπηρεσιών Ισοζύγιο Εισοδημάτων Ισοζύγιο Μεταβιβάσεων Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών (% ΑΕΠ) *Αριστερός άξονας ** Δεξιός Άξονας Πηγή: Eurostat Όπως προκύπτει από το παραπάνω διάγραμμα, οι κύριοι παράγοντες βελτίωσης του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών και επίτευξης σχετικού πλεονάσματος το 2013 αποτελεί: Η συρρίκνωση του ελλείματος του εμπορικού ισοζυγίου κατά 44% αθροιστικά από το 2009 και μετά, με συνέπεια το 2013 να διαμορφωθεί στα 13,26 δισ. (ήτοι 9,5% του ΑΕΠ) Η αύξηση του πλεονάσματος στο ισοζύγιο υπηρεσιών κατά 34% αθροιστικά από το 2009 και μετά, με συνέπεια το 2013 να διαμορφωθεί στα 13,04 δισ. (ήτοι 9,3% του ΑΕΠ) Η συρρίκνωση του ελλείματος στο ισοζύγιο εισοδημάτων κατά 69% αθροιστικά από το 2009 και μετά, με συνέπεια το 2013 να διαμορφωθεί στα 2,17 δισ. (ήτοι 1,5% του ΑΕΠ) Η αύξηση του πλεονάσματος στο ισοζύγιο των μεταβιβάσεων κατά 246%, αθροιστικά από το 2009 και μετά, με συνέπεια το 2013 να διαμορφωθεί στα 3,4 δισ. (ήτοι 2,5% του ΑΕΠ) Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 8

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Πίνακας 2-1: Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών, 1995 2013 (εκατ. ευρώ) 1995 2000 2005 2010 2011 2012 2013 Ισοζύγιο Τρεχ. Συναλλαγών Σταθερές τιμές 2000-2.826-10.618-12.843-17.085-15.511-3.474 1.048 % ΑΕΠ -2,7% -7,8% -7,6% -10,1% -9,9% -2,4% 0,7% Εμπορικό Ισοζύγιο Σταθερές τιμές 2000-14.278-21.930-23.995-21.470-20.470-14.791-13.263 % ΑΕΠ -13,8% -16,1% -14,3% -12,7% -13,1% -10,1% -9,5% Ισοζύγιο Υπηρεσιών Σταθερές τιμές 2000 5.159 8.710 13.397 10.061 10.999 11.418 13.042 % ΑΕΠ 5,0% 6,4% 8,0% 6,0% 7,0% 7,8% 9,3% Ισοζύγιο Εισοδημάτων Σταθερές τιμές 2000-1.665-956 -4.950-5.827-6.462-1.181-2.170 % ΑΕΠ -1,6% -0,7% -2,9% -3,5% -4,1% -0,8% -1,5% Ισοζύγιο Μεταβιβάσεων Σταθερές τιμές 2000 7.957 3.553 2.702 151 422 1.080 3.440 % ΑΕΠ 7,7% 2,6% 1,6% 0,1% 0,3% 0,7% 2,5% Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος 2.1.1 Εμπορικό ισοζύγιο Η βελτίωση του εμπορικού ισοζυγίου της Ελλάδας αποτελεί ουσιαστική προϋπόθεση για τη σταδιακή μείωση των ρυθμών οικονομικής συρρίκνωσης στη χώρα και τον περιορισμό του δημοσιονομικού και του εξωτερικού της ελλείμματος. Καθ όλη την περίοδο αναφοράς το εμπορικό ισοζύγιο στη χώρα μας παραμένει σε αρνητικά επίπεδα, με το σχετικό έλλειμα να σημειώνει μέχρι και το 2008 συνεχή αύξηση, αγγίζοντας τα 34,6 δισ. (18,9% του ΑΕΠ). Έκτοτε, με την είσοδο της χώρας μας σε καθεστώς δημοσιονομικής προσαρμογής, ξεκίνησε και η μείωση του εμπορικού της ελλείματος με μέσο ετήσιο ρυθμό της τάξης του 13,4%. Ως αποτέλεσμα το 2013, το έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο σημειώνει την χαμηλότερη τιμή της τελευταίας εικοσαετίας (13,26 δισ., ήτοι 9,5% του ΑΕΠ). Διάγραμμα 2-2: Εμπορικό Ισοζύγιο, 1995 2013 (εκατ. ευρώ, σταθερές τιμές 2000) 5.000 0-5.000-10.000-15.000-20.000-25.000-30.000-35.000-40.000 0,0% -2,0% -4,0% -6,0% -8,0% -10,0% -12,0% -14,0% -16,0% -18,0% -20,0% Iσοζύγιο καυσίµων Iσοζύγιο πλοίων Εμπορικό Ισοζύγιο (% ΑΕΠ) Εµπορικό ισοζύγιο χωρίς καύσιµα και πλοία Εμπορικό Ισοζύγιο Πηγή: Eurostat Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 9

Βασικό παράγοντα περιορισμού του ελλείματος στο εμπορικό ισοζύγιο της χώρας από το 2009 αποτέλεσε: ο περιορισμός των εισαγωγών αγαθών, ως αποτέλεσμα της ύφεσης και της υποτονικότητας της εγχώριας κατανάλωσης στην αύξηση των εξαγωγών αγαθών, ως αποτέλεσμα της αποκατάστασης της ανταγωνιστικότητας κόστους της οικονομίας και της σχετικής ανάκαμψης της εξωτερικής ζήτησης. Εστιάζοντας στα επιμέρους ισοζύγια, αναδυκνείεται το πρόβλημα της ενεργειακής εξάρτησης της χώρας μας από το πετρέλαιο και της πίεσης που δέχεται το εμπορικό ισοζύγιο από τις εισαγωγές καυσίμων. Εξειδικεύοντας, μέχρι και το 2008 το έλλειμα του ισοζυγίου καυσίμων της χώρας μας σημειώνει σταθερά ανοδική πορεία, με αποτέλεσμα να διαμορφωθεί στα 9,5 δισ.. Έκτοτε, η μείωση της εγχώριας κατανάλωσης συνέβαλε στη μείωση των εισαγωγών καυσίμων, με αποτέλεσμα το 2013 το έλλειμα στο ισοζύγιο καυσίμων να διαμορφώνεται περίπου σε 5,9 δισ., αποτελώντας το 44% του εμπορικού ελλείματος της χώρας και το 4,2% του ΑΕΠ. Πίνακας 2-2: Εμπορικό Ισοζύγιο, 1995 2013 (εκατ. ευρώ, σταθερές τιμές 2000) 1995 2000 2005 2010 2011 2012 2013 Εμπορικό Ισοζύγιο Σταθερές τιμές 2000-14.278-21.930-23.995-21.470-20.470-14.791-13.263 % ΑΕΠ -13,8% -16,1% -14,3% -12,7% -13,1% -10,1% -9,5% Ισοζύγιο καυσίµων Σταθερές τιμές 2000-1.449-2.987-5.775-6.551-8.366-7.707-5.926 % ΑΕΠ -1,4% -2,2% -3,4% -3,9% -5,3% -5,3% -4,2% Ισοζύγιο πλοίων Σταθερές τιμές 2000 0 0-630 -2.750-2.452-786 -1.142 % ΑΕΠ 0,0% 0,0% -0,4% -1,6% -1,6% -0,5% -0,8% Ισοζύγιο χωρίς καύσιµα/πλοία Σταθερές τιμές 2000-12.829-18.943-17.590-12.170-9.652-6.297-6.195 % ΑΕΠ -12,4% -13,9% -10,5% -7,2% -6,2% -4,3% -4,4% Πηγή: Eurostat 2.1.2 Ισοζύγιο υπηρεσιών Αντίθετα με το εμπορικό ισοζύγιο, το ισοζύγιο υπηρεσιών διαμορφώνεται πλεονασματικό καθ όλη την περίοδο αναφοράς, καταγράφοντας ωστόσο σημαντικές διακυμάνσεις. Εξειδικεύοντας, μέχρι και το 2004 το πλεόνασμα του ισοζυγίου υπηρεσιών σημειώνει συνεχή αύξηση, με αποτέλεσμα να διαμορφωθεί στα 13,7 δισ. (8,3% του ΑΕΠ). Η τετραετία 2005-2008 χαρακτηρίζεται από σχετική στασιμότητα, ενώ ιδιαίτερα σημαντική χαρακτηρίζεται η πτώση του πλεονάσματος το 2009, το οποίο διαμορφώθηκε σε 9,7 δισ. (ήτοι -28% έναντι του προηγούμενου έτους). Έκτοτε, το πλεόνασμα στο ισοζύγιο υπηρεσιών ακολουθεί ανοδική πορεία, με μέση ετήσια μεταβολή της τάξης του 7,6%. Ως αποτέλεσμα το 2013 το ισοζύγιο υπηρεσιών διαμορφώνει πλεόνασμα 13 δισ. (ήτοι 9,3% του ΑΕΠ), ποσό που αντιστοιχεί στη μέγιστη τιμή της τελευταίας πενταετίας. Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 10

Διάγραμμα 2-3: : Ισοζύγιο Υπηρεσιών, 1995 2013 (εκατ. ευρώ, σταθερές τιμές 2000) 16.000 10,0% 14.000 9,0% 12.000 8,0% 10.000 7,0% 8.000 6,0% 6.000 5,0% 4.000 4,0% 2.000 3,0% 0 2,0% -2.000 1,0% -4.000 0,0% 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Μεταφορές Ταξιδιωτικό Λοιπές Υπηρεσίες Ισοζύγιο Υπηρεσιών Ισοζύγιο Υπηρεσιών (% ΑΕΠ) Πηγή: Eurostat Ουσιαστικός παράγοντας που διατηρεί το πλεόνασμα σε Υψηλό επίπεδο και με διαρκή ανοδική πορεία καθ όλη τη διάρκεια της τελευταίας τετραετίας, αποτελεί ο σημαντικά μεγαλύτερος όγκος των εισπράξεων έναντι του αντίστοιχου των πληρωμών. Ειδικότερα, κατά μέσο όρο, οι εισπράξεις ανήλθαν στα 21,3 δισ., ενώ οι πληρωμές διαμορφώθηκαν σε κατά 50% χαμηλότερα επίπεδα (9,9 δισ. ). Εστιάζοντας στα επιμέρους ισοζύγια, αναδυκνείεται η σημαντική συνεισφορά τόσο του τουριστικού όσο και του ναυτιλιακού τομέα στην επίτευξη πλεονάσματος στο ισοζύγιο υπηρεσιών. Εξειδικεύοντας, το 2013 το ισοζύγιο μεταφορών και το ταξιδιωτικό ισοζύγιο διαμορφώνουν το 99% του ισοζυγίου υπηρεσιών, με τις θετικές εισπράξεις από ταξιδιωτικές υπηρεσίες να ανέρχονται σε 10,3 δισ. και από τον τομέα των μεταφορών σε 6,5 δισ.. Πίνακας 2-3: Ισοζύγιο Υπηρεσιών, 1995 2013 (εκατ. ευρώ, σταθερές τιμές 2000) 1995 2000 2005 2010 2011 2012 2013 Ισοζύγιο Υπηρεσιών Σταθερές τιμές 2000 5.159 8.710 13.397 10.061 10.999 11.418 13.042 % ΑΕΠ 5,0% 6,4% 8,0% 6,0% 7,0% 7,8% 9,3% Μεταφορές Σταθερές τιμές 2000-813 4.182 6.649 5.515 5.159 5.249 5.033 % ΑΕΠ -0,8% 3,1% 4,0% 3,3% 3,3% 3,6% 3,6% Ταξιδιωτικό Σταθερές τιμές 2000 2.766 5.112 7.216 5.661 6.195 6.484 7.913 % ΑΕΠ 2,7% 3,8% 4,3% 3,4% 4,0% 4,4% 5,6% Λοιπές Υπηρεσίες Σταθερές τιμές 2000 3.207-583 -468-1.116-354 -315 96 % ΑΕΠ 3,1% -0,4% -0,3% -0,7% -0,2% -0,2% 0,1% Πηγή: Eurostat Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 11

2.1.3 Ισοζύγιο Εισοδημάτων Αναφορικά με τον τρίτο προσδιοριστικό παράγοντα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, το ισοζύγιο εισοδημάτων διαμορφώνεται σε αρνητικά επίπεδα καθ όλη την περίοδο αναφοράς, σημειώνοντας και σε αυτή την περίπτωση έντονες διακυμάνσεις. Εξειδικεύοντας, η παρατηρούμενη τάση απαλοιφής του ελλείματος στο ισοζύγιο εισοδημάτων αντιστράφηκε βίαια με την είσοδο της Ελλάδας στη ζώνη του ευρώ, με αποτέλεσμα από 956 εκατ. το 2000 να διαμορφωθεί σε 8,36 δις το 2008, αγγίζοντας το 4,6% του ΑΕΠ. Η αισθητή μείωση των πληρωμών (κατά 45,55%) έναντι της σχετικής σταθερότητα των εισπράξεων, αποτέλεσε χαρακτηριστικό παράγοντα περιορισμού του ελλείματος στο ισοζύγιο εισοδημάτων από το 2009 και μετά, με αποτέλεσμα το 2013 να διαμορφώνεται στα 2,1 δις αντιστοιχώντας στο 1,5% του ΑΕΠ. Διάγραμμα 2-4: : Ισοζύγιο Εισοδημάτων 1995 2013 (εκατ. ευρώ, σταθερές τιμές 2000) 1.000 0,0% 0-0,5% -1.000-1,0% -2.000-1,5% -3.000-2,0% -4.000-2,5% -5.000-3,0% -6.000-3,5% -7.000-4,0% -8.000-4,5% -9.000-5,0% 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Αμοιβές και μισθοί Τόκοι, μερίσματα, κέρδη Ισοζύγιο Εισοδημάτων Ισοζύγιο Εισοδημάτων (% ΑΕΠ) Πηγή: Eurostat Εστιάζοντας στα επιμέρους στοιχεία του ισοζυγίου εισοδημάτων, προκύπτει ότι τόσο η εξέλιξη όσο και το ύψος του σχετικού ελλείματος διαμορφώνεται κατά κύριο λόγο από τις καθαρές εισπράξεις τόκων. Στο πλαίσιο αυτό, προκύπτει ότι στην αποκατάσταση της ισορροπίας στο ισοζύγιο υπηρεσιών από το 2011 και μετά έχει συμβάλει ουσιαστικά η μείωση των καθαρών πληρωμών τόκων επί του δημοσίου χρέους (λόγω της εφαρμογής του PSI και της χρονικής μετάθεσης της καταβολής των τόκων). Αποτέλεσμα των εξελίξεων αυτών ήταν η κατά 6,5 δις. μείωση των πληρωμών τόκων για το έτος 2012, η οποία συνέβαλε κατά 90% περίπου στη μείωση του ελλείματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών για το ίδιο έτος. Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 12

Πίνακας 2-4: Ισοζύγιο Εισοδημάτων, 1995 2013 (εκατ. ευρώ, σταθερές τιμές 2000) 1995 2000 2005 2010 2011 2012 2013 Ισοζύγιο Εισοδημάτων Σταθερές τιμές 2000-1.665-956 -4.950-5.827-6.462-1.181-2.170 % ΑΕΠ -1,6% -0,7% -2,9% -3,5% -4,1% -0,8% -1,5% Αμοιβές και μισθοί Σταθερές τιμές 2000 5 358 58-134 -212-201 -188 % ΑΕΠ 0,0% 0,3% 0,0% -0,1% -0,1% -0,1% -0,1% Τόκοι, μερίσματα, κέρδη Σταθερές τιμές 2000-1.670-1.314-5.008-5.692-6.250-980 -1.982 % ΑΕΠ -1,6% -1,0% -3,0% -3,4% -4,0% -0,7% -1,4% Πηγή: Eurostat 2.1.4 Ισοζύγιο τρεχουσών Μεταβιβάσεων Το ισοζύγιο μεταβιβάσεων κυμάνθηκε πλεονασματικά καθ όλη την περίοδο αναφοράς, καταγράφοντας και σε αυτή την περίπτωση ιδιαίτερα έντονες διακυμάνσεις. Διάγραμμα 2-5: Ισοζύγιο Μεταβιβάσεων 1995 2013 (εκατ. ευρώ, σταθερές τιμές 2000) 9.000 9,0% 8.000 8,0% 7.000 7,0% 6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 6,0% 5,0% 4,0% 3,0% 1.000 2,0% 0 1,0% -1.000 0,0% 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Γενική Κυβέρνηση Λοιποί τομείς Ισοζύγιο Μεταβιβάσεων Ισοζύγιο Μεταβιβάσεων (% ΑΕΠ) Πηγή: Eurostat Εξειδικεύοντας, τη στασιμότητα της περιόδου 1995-1998 ακολούθησε περίοδος διαρκούς μείωσης του πλεονάσματος η οποία έληξε το 2010. Έκτοτε, με μοχλό την αύξηση των τρεχουσών μεταβιβαστικών εισπράξεων της γενικής κυβέρνησης, το σχετικό πλεόνασμα επανήλθε σε ανοδικά πορεία ανερχόμενο το 2013 σε 3,4 δις (2,5% του ΑΕΠ). Η εξέλιξη αυτή προέρχεται κυρίως από τη μεταφορά εσόδων των εθνικών κεντρικών τραπεζών της ζώνης του ευρώ κατ εφαρμογή των αποφάσεων του Eurogroup. Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 13

Πίνακας 2-5: Ισοζύγιο Μεταβιβάσεων, 1995 2013 (εκατ. ευρώ, σταθερές τιμές 2000) 1995 2000 2005 2010 2011 2012 2013 Ισοζύγιο Μεταβιβάσεων Σταθερές τιμές 2000 7.957 3.553 2.702 151 422 1.080 3.440 % ΑΕΠ 7,7% 2,6% 1,6% 0,1% 0,3% 0,7% 2,5% Γενική Κυβέρνηση Σταθερές τιμές 2000 4.949 1.556 1.476 249 579 1.066 3.065 % ΑΕΠ 4,8% 1,1% 0,9% 0,1% 0,4% 0,7% 2,2% Λοιποί τομείς Σταθερές τιμές 2000 3.008 1.995 1.226-98 -157 15 376 % ΑΕΠ 2,9% 1,5% 0,7% -0,1% -0,1% 0,0% 0,3% Πηγή: Eurostat 2.2 Εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών 2.2.1 Αξία ελληνικών εξαγωγών Με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία προκύπτει ότι τα συνολικά έσοδα των ελληνικών εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών το 2013 ανήλθαν στα 50,5 δις (σε τρέχουσες τιμές) αποτελώντας το 27,7% του ΑΕΠ της χώρας. Εστιάζοντας στην περίοδο από το 2010 και μετά προκύπτει ότι παρά το γεγονός ότι η χώρα παραμένει σε καθεστώς οικονομικής ύφεσης, οι συνολικές εξαγωγές διαμορφώνουν ανοδική πορεία καθ όλη τη διάρκεια της τετραετίας, με μέσο ετήσιο ρυθμό της τάξης του 3,46%. Σε απόλυτες τιμές, η εξαγωγική αξία των αγαθών και υπηρεσιών της χώρας το 2013 ξεπέρασε σχεδόν κατά ένα (1) δις την αντίστοιχη του 2012 και κατά 4,8 δις την αντίστοιχη του 2010, με τη σωρευτική αύξηση να υπολογίζεται σε 10,83%. Η επιβράδυνση των ελληνικών εξαγωγών κατά τη διάρκεια του τελευταίου έτους οφείλεται κατά κύριο λόγο: στη συνολική επιβράδυνση του παγκοσμίου εμπορίου σε όρους όγκου αξίας συναλλαγών, στην έλλειψη ρευστότητας των εξαγωγικών επιχειρήσεων που έχει ως συνέπεια να μην μπορούν να ανταποκριθούν σε μεγαλύτερες παραγγελίες ή να αδυνατούν να προωθήσουν τα προϊόντα τους σε νέες αγορές, στο αυξημένο ενεργειακό κόστος που καθιστά την υλοποίηση των παραγγελιών για την εξωτερική αγορά ασύμφορη. Πίνακας 2-6: Αξία ελληνικών εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών, 2010 2013 (τρέχουσες τιμές, εκατ. ) 2010 2011 2012 2013 μεταβολή 13/12 μέση μεταβολή 10/13 αθροιστική μεταβολή 10/13 ΕΞΑΓΩΓΕΣ (σε εκατ. ) 45.560 48.841 49.549 50.457 1,83% 3,46% 10,75% ΕΞΑΓΩΓΕΣ ως % του ΑΕΠ 20,5 23,4 25,6 27,7 8,2% 10,55% 35,12% Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδας Σε όρους Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος, η αντίστροφη πορεία εξέλιξης των ελληνικών εξαγωγών έναντι του ΑΕΠ έχει συντελέσει στη συνεχή και απότομη αύξηση του μεριδίου του εγχώρια παραγόμενου προϊόντος που καταλήγει στις διεθνείς αγορές. Ως αποτέλεσμα ενώ οι Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 14

20,5% 27,7% 27,6% 26,5% 30,5% 34,0% 31,8% 41,2% 40,9% 44,9% εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών το 2010 αποτελούσαν το 20,5% του ΑΕΠ, το 2013 το σχετικό μερίδιο ανήλθε σε 27,7%, σημειώνοντας μέση ετήσια αύξηση της τάξης του 10,5%. Επιχειρώντας να συγκρίνουμε το επίπεδο εξωστρέφειας της ελληνικής οικονομίας με επιλεγμένες χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου (Ισπανία, Ιταλία, Πορτογαλία) προκύπτει ότι παρά το γεγονός ότι τα μερίδια αγοράς των ελληνικών προϊόντων στο εξωτερικό αυξήθηκαν συγκριτικά ταχύτερα, η εξωστρέφεια της ελληνικής οικονομίας -όπως αποτυπώνεται µε το ποσοστό των εξαγωγών στο ΑΕΠ- παραμένει σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα έναντι των συγκρινόμενων χωρών. Διάγραμμα 2-6: Συνολικές εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών ως % του ΑΕΠ, 2010-2013 50,0% 45,0% 40,0% 35,0% 30,0% 25,0% 20,0% 15,0% 10,0% 5,0% 0,0% Ελλάδα Ισπανία Ιταλία Πορτογαλία EE-27 2010 2011 2012 2013 Πηγή: Eurostat Ειδικότερα, για την Ελλάδα το μερίδιο των συνολικών εξαγωγών στο ΑΕΠ διαμορφώνεται σε αισθητά χαμηλότερα επίπεδα σε σχέση με τις υπό εξέταση χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου τόσο για το έτος 2010 όσο και για το 2013. Παράλληλα, σημαντική απόκλιση (περίπου 20%) παρατηρείται και κατά τη σύγκριση της χώρας με τη μέση τιμή των χωρών της Ευρώπης των 27. Η περιορισμένη αξία των εξαγωγών της Ελλάδας έναντι των υπό εξέταση χωρών, αποτυπώνεται κατά την εξέταση της συμμετοχής έκαστης χώρας στη διαμόρφωση του συνόλου των παγκόσμιων εξαγωγών. Εξειδικεύοντας, παρά την ταχύτερη εξέλιξη των ελληνικών εξαγωγών την τελευταία τετραετία, το μερίδιο τους στο σύνολο των παγκόσμιων εξαγωγών σημειώνει μικρή πτώση με αποτέλεσμα το 2013 να διαμορφώνεται κάτω από το 0,3% (έναντι 0,4% της Πορτογαλίας, 2% της Ισπανίας και 2,7% της Ιταλίας). Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 15

Διάγραμμα 2-7: Εξέλιξη μεριδίου εξαγωγών επιλεγμένων χωρών (2010 2013) 3,50% 3,00% 2,89% 2,72% 2010 2013 2,50% 2,00% 2,02% 2,00% 1,50% 1,00% 0,50% 0,32% 0,29% 0,39% 0,39% 0,00% Ελλάδα Ισπανία Ιταλία Πορτογαλία Πηγή: Eurostat AMECO 2.2.2 Γεωγραφική κατανομή ελληνικών εξαγωγών Εξετάζοντας τη γεωγραφική κατανομή των ελληνικών εξαγωγών, προκύπτει ότι η σχετική πλειοψηφία των ελληνικών προϊόντων και υπηρεσιών (σε όρους αξίας πωλήσεων) που εξάγονται στο εξωτερικό, καταλήγει στις αγορές των κρατών μελών της ευρωζώνης. Υιοθετώντας καθαρά γεωγραφικά κριτήρια, το μεγαλύτερο μερίδιο των ελληνικών εξαγωγών απορροφάται από τις αγορές της Κεντρικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης, με το σχετικό μερίδιο ωστόσο να σημειώνει αισθητή υποχώρηση (από 25% το 2010 σε 20,3% το 2013). Διάγραμμα 2-8: Γεωγραφική κατανομή των ελληνικών εξαγωγών αγαθών, 2010 2013 Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 16

2.2.3 Διάρθρωση ελληνικών εξαγωγών κατά κλάδο Στους σημαντικότερους εξαγωγικούς κλάδους της Ελλάδας περιλαμβάνονται κατά κύριο λόγο οι κλάδοι εντάσεως εργασίας για τους οποίους η ανταγωνιστικότητα κόστους βελτιώθηκε αισθητά. Σε επίπεδο κατηγορίας προϊόντος, την πρώτη θέση μεταξύ των πιο εξαγώγιμων προϊόντων της χώρας καταλαμβάνουν τα τρόφιμα-ποτά με 7,6 δις ευρώ αποτελώντας το 28% του συνόλου των εξαγωγών για το 2013. Συγκριτικά με το 2010 διαμορφώθηκε άνοδος των εξαγωγών στον εν λόγω προϊόν κατά 13,8%. Ακολουθούν τα βασικά μέταλλα (δομικά υλικά), με 5,78 δις ευρώ (21,2% του συνόλου) και στην τρίτη θέση βρίσκονται τα μηχανήματα με 2,84 δις ευρώ (10,4% του συνόλου). Διάγραμμα 2-9: Διάρθρωση των εξαγωγών αγαθών κατά κλάδο Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδας, Στατιστική Ισοζυγίου Πληρωμών Στις κατηγορίες προϊόντος που σημείωσαν ανοδική πορεία εξαγωγών την περίοδο 2010 2013 περιλαμβάνονται τα προϊόντων μεταποίησης (με άνοδο 50% και τρέχουσα χρηματική αξία 1,46 δις ) η κατηγορία των βασικών μετάλλων και δομικών υλικών (με άνοδο 27,7% και τρέχουσα αξία 5,79 δις ), η κατηγορία των μη μεταλλικών ορυκτών (με αύξηση κατά 18,7%), η κατηγορία των τροφίμων (με άνοδο 13,8% αλλά με το υψηλότερο επίπεδο συνολικής χρηματικής αξίας), καθώς και η κατηγορία των πλαστικών (με άνοδο 2% και συνολική αξία εξαγωγών 1,33 εκατ. ). Στον αντίποδα, σημαντική καθοδική πορεία αναφορικά με τη συνολική αξία των εξαγωγών για το ίδιο διάστημα γνώρισε η κατηγορία των φαρμακευτικών προϊόντων (με πτώση 32,9% και τρέχουσα συνολική αξία 1,44 δις ), τα μεταλλικά προϊόντα (με πτώση 29,1% και τρέχουσα χρηματική αξία 1,39 δις ), τα χημικά (με πτώση 25,8% και τρέχουσα αξία 1,255 εκατ. ), η κλωστοϋφαντουργία (με πτώση 20% και τρέχουσα χρηματική αξία 2,21 δις ), τα μηχανήματα και μεταφορικά μέσα (με πτώση 15,4% και συνολική τρέχουσα αξία 2,83%) και τέλος τα προϊόντα καπνού (με πτώση 7,4% και τρέχουσα αξία 682 εκατ. ). Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 17

Διάγραμμα 2-10: Ποσοστιαία μεταβολή πορείας κλάδου, 2010-2013 Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδας, Στατιστική Ισοζυγίου Πληρωμών 2.2.4 Διάρθρωση ελληνικών εξαγωγών ανάλογα με το τεχνολογικό περιεχόμενο Η παρατεταμένη ύφεση η οποία συνεπάγεται μεταξύ άλλων την αδυναμία προσαρμογής των συντελεστών παραγωγής στις ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις, έχει επηρεάσει αρνητικά το επίπεδο τεχνολογικού περιεχομένου των ελληνικών προϊόντων. Ως αποτέλεσμα, το μεγαλύτερο μερίδιο των ελληνικών εξαγωγών (περίπου 40%) καταλαμβάνουν προϊόντα χαμηλού τεχνολογικού περιεχομένου, ενώ το ποσοστό των εξαγώγιμων προϊόντων υψηλού τεχνολογικού περιεχομένου έχει σημειώσει σημαντική μείωση από το 2010, με αποτέλεσμα το 2013 να διαμορφώνεται μόλις σε 7,4%. Διάγραμμα 2-11: Κατανομή εξαγώγιμων προϊόντων τεχνολογικού περιεχομένου ως % επί του συνόλου των εισπράξεων εκτός καυσίμων, 2010-2013 Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδας, Στατιστική Ισοζυγίου Πληρωμών Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 18

Εξειδικεύοντας, η Ελλάδα παρουσιάζει συγκριτικό πλεονέκτημα στους πιο παραδοσιακούς κλάδους της μεταποίησης, όπως τρόφιμα, καπνός, κλωστοϋφαντουργία και ένδυση, βασικά μέταλλα, καθώς και επεξεργασίας πετρελαίου όπου τα περισσότερα προϊόντα είναι χαμηλής τεχνολογίας, ενώ ορισμένα ανήκουν στην κατηγορία της μεσαίας-χαμηλής τεχνολογίας. Από την άλλη πλευρά, στα περισσότερα προϊόντα υψηλής και μεσαίας-υψηλής τεχνολογίας, όπως υπολογιστές, ηλεκτρονικές συσκευές και οπτικά προϊόντα, φαρμακευτικά προϊόντα, μέσα μεταφοράς, ηλεκτρικές συσκευές, μηχανές και εξοπλισμός και χημικά προϊόντα, η χώρα παρουσιάζει συγκριτικό μειονέκτημα έναντι της ΕΕ-27. Αποτέλεσμα της μειωμένης ανταγωνιστικότητας της χώρας σε προϊόντα υψηλής τεχνολογίας, είναι η χαμηλή διεισδυτικότητα των ελληνικών εξαγωγών στις ανεπτυγμένες αγορές. Τα ανωτέρω επιβεβαιώνονται και βάσει του υπολογισμού του δείκτη αποκαλυπτόμενου συγκριτικού πλεονεκτήματος (RCA), ως προς το τεχνολογικό περιεχόμενο των εξαγωγών στον τομέα της μεταποίησης, η Ελλάδα εμφανίζεται να έχει συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι της ΕΕ-27 στα προϊόντα μεταποίησης χαμηλού και μεσαίου-χαμηλού τεχνολογικού περιεχομένου, ενώ αντίθετα σημειώνει συγκριτικό μειονέκτημα στα αντίστοιχα προϊόντα υψηλής και μεσαίας-υψηλής τεχνολογίας. Διάγραμμα 2-12: Δείκτης αποκαλυπτόμενου συγκριτικού πλεονεκτήματος (RCA) με βάση το τεχνολογικό περιεχόμενο στον κλάδο της μεταποίησης, Ελλάδα σε σχέση με ΕΕ-27, 2012 Πηγή: Ηνωμένα Έθνη, COMTRADE 2.3 Προϊόντα με σημαντικές εξαγωγικές επιδόσεις σε εθνικό επίπεδο Σε επίπεδο εθνικής οικονομίας, μοναδικό εξαγώγιμο προϊόν που εντάσσεται στην κατηγορία άνω του 1 δις ευρώ σε όρους αξίας, είναι τα Ορυκτέλαια πετρελαίου, με την αξία των σχετικών εξαγωγών να διπλασιάζεται την τελευταία τετραετία (από 5,02 δις το 2010 σε 10,27 δις το 2013). Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι το 57% των εξαγώγιμων προϊόντων (δηλαδή τα 553 από τα 999) κατατάσσεται στην κατηγορία από 1 εκατ. έως και 100 εκατ.. Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 19

Διάγραμμα 2-13: Κατανομή συχνοτήτων και αθροιστική κατανομή αγαθών1 σε όρους εκατ. ευρώ, 2013 Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Η ανοδική πορεία των εξαγωγών με την διαρκώς αυξανόμενη δυναμική για τα δύο τελευταία έτη (1,45% ετήσια τάση για το 2012 και 1,91% ετήσια τάση για το 2013), είναι αποτέλεσμα της αύξησης των εξαγωγών σε ένα μεγάλο εύρος προϊόντων. Τα πετρελαιοειδή καταλαμβάνουν την πρωτοκαθεδρία ως προς το μερίδιο των ελληνικών εξαγωγών. Με μέση εξαγώγιμη αξία 8,08 δις, το μέσο μερίδιο τετραετίας διαμορφώνεται στο 31,93%, ενώ η πορεία τους διαμορφώνεται συνεχώς ανοδική. Ειδικά από το 2010 έως και το 2013 η αξία υπερδιπλασιάστηκε. (από 5,02 δις το 2010 σε 10,2 δις το 2013). Τη δεύτερη θέση καταλαμβάνουν βιομηχανικά προϊόντα τη κατηγορίας πρώτων υλών. Ειδικότερα, το κατεργασμένο αργίλιο και τα κράματά του διαμόρφωσαν μέσο μερίδιο τετραετίας 3,27% με αντίστοιχη μέση αξία 808 χιλ.. Η πορεία του εν λόγω προϊόντος αναφορικά με το μερίδιο που καταλαμβάνει χαρακτηρίζεται σταθερή με μικρές διακυμάνσεις με εύρος αξίας από 699 χιλ (2010) σε 857 χιλ.. (2012). Την τρίτη θέση καταλαμβάνουν τα βιομηχανικά προϊόντα της κατηγορίας χημικά φαρμακευτικά προϊόντα. Η συγκεκριμένη κατηγορία με μέσο μερίδιο συμμετοχής 4 ετίας 2,68% και αντίστοιχη μέση αξία 666 χιλ. κυμάνθηκε ανοδικά. ( από 2,22% το 2011 σε 3,04% το 2013). Η κατάταξη των υπολοίπων σημαντικότερων προϊόντων που είναι η ακόλουθη: 1 999 κωδικοί προϊόντων Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 20

Πίνακας 2-7: Κατάταξη σημαντικότερων εξαγώγιμων προϊόντων, 2010-2013 Κατάταξη Περιγραφή Προϊόντος Κωδικός Μέσο μερίδιο SITC_4 2 Συμμετοχής Μέση εξαγωγική αξία 1 Ορυκτέλαια πετρελαίου '3346 31,93% 8.087.398.377,75 2 Φάρμακα '5429 2,68% 666.798.459,25 3 Αργίλιο και κράματα αργιλίου, κατεργασμένα '6842 3,27% 808.629.612,00 4 Ελαιόλαδο και άλλα λάδια που παίρνονται από ελιές '4214 1,46% 365.716.566,00 5 Λαχανικά, παρασκευασμένα ή διατηρημένα '0567 1,78% 439.742.985,75 6 Ψάρια, νωπά, ή διατηρημένα σε απλή ψύξη '0341 1,90% 466.442.509,75 7 ΕΜΠΙΣΤΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΙΟΝΤΑ '9999 1,87% 459.239.897,50 8 Βαμβάκι '2631 1,42% 351.730.601,75 9 Καρποί '0589 1,27% 314.462.628,00 10 Φρούτα, νωπά ή αποξεραμένα '0579 1,16% 288.986.573,25 11 Σωλήνες κάθε είδους από χαλκό και εξαρτήματα σωληνώσεων '6827 1,33% 328.287.382,75 12 'Αλλα τυριά, πηγμένο γάλα για τυρί '0249 1,05% 260.642.231,00 13 Σύρματα, καλώδια '7731 1,05% 261.219.533,75 14 Ενδύματα, εξαρτήματα της ένδυσης '8483 0,87% 215.502.025,00 15 Αργίλιο και κράματα αργιλίου, σε ακατέργαστη μορφή '6841 0,83% 206.568.943,00 16 Τσιμέντα υδραυλικά (στα οποία περιλαμβάνονται και εκείνα που δεν είναι σε '6612 0,61% 151.472.600,50 σκόνη με την ονομασία 17 Καπνά '1222 0,74% 183.215.245,50 18 Ηλεκτρικές συσκευές '7641 0,87% 216.758.429,25 19 Πολυμερή του προπυλενίου ή άλλων ολεφινών '5751 0,73% 180.285.933,25 20 Πορτοκάλια, μανταρίνια, κλεμαντίνες και παρόμοια υβρίδια εσπεριδοειδών, νωπά ή αποξεραμένα '0571 0,75% 183.668.023,00 Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Ο πίνακας αποτυπώνει μία σύνθεση παραδοσιακών και νέων προϊόντων και ένα κράμα του πρωτογενούς τομέα με τη βιομηχανία και με αιχμή την καινοτομία. Ο συνδυασμός αυτός αποτελεί το νέο παραγωγικό-εξαγωγικό πρότυπο της χώρας. Σε επίπεδο κατηγοριών προϊόντων, η λίστα με τα 20 πιο σημαντικά καλύπτει το 58,08% της μέσης συνολικής εξαγωγικής αξίας, δηλαδή ποσό που ανέρχεται σε 14,43 δις. Η κατανομή των προϊόντων αποτυπώνεται στο γράφημα που ακολουθεί: Διάγραμμα 2-14: Κατανομή κατηγοριών-προϊόντων των 20 σημαντικότερων εξαγώγιμων προϊόντων, 2010-2013 Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ 2 Κωδικός SITC 4: Standard International Trade Classification, Rev.4 (συμβατός με ΕΛΣΤΑΤ) Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 21

Η εξέλιξη των κατηγοριών προϊόντων για στις οποίες εντάσσονται τα 20 σημαντικότερα εξαγώγιμα προϊόντα ως προς το συνολικό τους μερίδιο διαμορφώνεται πτωτική με μικρές διακυμάνσεις. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την έντονη αυξητική τάση των πετρελοειδών, επιβεβαιώνει το ειδικό βάρος που κατέχουν τα πετρελοειδή στην διαμόρφωση της εξωστρεφούς συμπεριφοράς του συνόλου της οικονομίας. Ειδικότερα, για την περίοδο αναφοράς, τα πετρελοειδή από 24,16% ανήλθαν στο 37,63% ενώ τα αγροτικά προϊόντα από 1,22% μέσο μερίδιο συμμετοχής για το 2010 κατήλθαν στο 1,09% το 2013, τα προϊόντα του βιομηχανικού/ κατασκευαστικού κλάδου από 1,47% το 2010 διαμορφώθηκαν στο 1,33% το 2013 και τα διάφορα εμπιστευτικά προϊόντα σημείωσαν πτώση 0,43%. Πίνακας 2-8: Κατανομή κατηγοριών προϊόντων από τα 20 πιο εξαγώγιμα ως % των συνολικών εξαγωγών, 2010-2013 Κατηγορία Προϊόντος 2010 2011 2012 2013 Αγροτικά Προϊόντα 1,22% 1,15% 1,08% 1,09% Κατασκευαστικά/ Βιομηχανικά Προϊόντα 1,47% 1,38% 1,33% 1,35% Πρώτες ύλες/ Ορυκτά 0,77% 1,03% 0,73% 0,80% Ορυκτέλαια/ Καύσιμα 24,16% 28,99% 36,94% 37,63% Εμπιστευτικά Προϊόντα/ Διάφορα 1,99% 2,27% 1,66% 1,56% Για την υπό εξέταση περίοδο 2010 2013, βασική παράμετρος ανάπτυξης των ελληνικών εξαγωγών αποτελεί η έντονη γεωγραφική διαφοροποίηση των εξαγωγικών προορισμών εκτός της ευρωπαϊκής ένωσης. Βάσει των διαθέσιμων στοιχείων της ΕΛΣΤΑΤ καταγράφεται σταδιακή πτώση του μεριδίου που καταλαμβάνουν οι χώρες της ευρωπαϊκής ένωσης ως κύριος εξαγωγικός προορισμός σε σχέση με το σύνολο των χωρών. Ειδικότερα, το μερίδιο που καταλαμβάνουν οι χώρες της ευρωπαϊκής ένωσης για τις ελληνικές εξαγωγές από 53,98% το 2010 μειώθηκε στο 43,02% για το 2012, ενώ σημείωσε μικρή άνοδο για το 2013 ίση με 43,76%. Στον αντίποδα οι προορισμοί εκτός ευρωπαϊκής ένωσης, σημείωσαν ανοδική ποσοστιαία μεταβολή ίση με +22,07% την τετραετία 2010 2013. Πίνακας 2-9: Διάρθρωση ελληνικών εξαγωγών βάσει μεριδίου συμμετοχής, 2010 2013 (κατάταξη με έτος βάση 2013) Κατάταξη Αγορές/ Χώρες 2010 2011 2012 2013 Μεταβολή σε σχέση με το 2010 1 ΤΟΥΡΚΙΑ 6,05% 7,84% 10,80% 11,75% ΑΝΟΔΙΚΗ 2 ΙΤΑΛΙΑ 9,24% 9,49% 7,71% 8,93% ΠΤΩΤΙΚΗ 3 ΓΕΡΜΑΝΙΑ 9,27% 7,83% 6,38% 6,48% ΠΤΩΤΙΚΗ 4 ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ 5,25% 5,34% 5,53% 5,11% ΠΤΩΤΙΚΗ 5 ΚΥΠΡΟΣ 6,35% 6,02% 4,85% 4,10% ΠΤΩΤΙΚΗ 6 ΓΙΒΡΑΛΤΑΡ 3,05% 1,81% 1,92% 3,88% ΑΝΟΔΙΚΗ 7 ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ 4,86% 4,12% 3,12% 3,59% ΠΤΩΤΙΚΗ 8 Η Π Α 4,10% 5,32% 3,77% 3,42% ΠΤΩΤΙΚΗ 9 ΛΙΒΥΗ 2,63% 0,67% 2,87% 2,73% ΑΝΟΔΙΚΗ 10 ΕΔΑΦ ΠΡΩΗΝ ΓΙΟΥΓΚ.ΔΗΜ ΜΑΚE 1,88% 2,36% 3,03% 2,73% ΑΝΟΔΙΚΗ 11 ΓΑΛΛΙΑ 3,14% 2,86% 2,44% 2,35% ΠΤΩΤΙΚΗ 12 ΡΟΥΜΑΝΙΑ 2,96% 2,62% 2,10% 2,20% ΠΤΩΤΙΚΗ 13 ΑΙΓΥΠΤΟΣ 1,69% 1,63% 1,26% 2,17% ΑΝΟΔΙΚΗ 14 ΙΣΠΑΝΙΑ 1,96% 1,98% 1,97% 2,11% ΑΝΟΔΙΚΗ 15 ΛΙΒΑΝΟΣ 1,08% 0,68% 2,69% 1,82% ΑΝΟΔΙΚΗ 16 ΚΑΤΩ ΧΩΡΕΣ 2,05% 2,03% 1,60% 1,56% ΠΤΩΤΙΚΗ 17 ΚΙΝΑ 1,52% 1,27% 1,40% 1,53% ΑΝΟΔΙΚΗ 18 ΡΩΣΙΑ 1,56% 1,72% 1,69% 1,49% ΠΤΩΤΙΚΗ 19 ΣΑΟΥΔΙΚΗ ΑΡΑΒΙΑ 0,55% 0,98% 1,41% 1,48% ΑΝΟΔΙΚΗ 20 ΙΣΡΑΗΛ 1,14% 0,99% 2,18% 1,45% ΑΝΟΔΙΚΗ Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 22

Το μεγαλύτερο μερίδιο (17,2 δις ) των ελληνικών εξαγωγών, κατανέμεται σε 14 χώρες και καλύπτει τα 2/3 της συνολικής εξαγωγικής αξίας (27,3 δις. ) για το 2013. Επιπρόσθετα, οι εξαγωγές προς τις 5 κυριότερες αγορές χώρες (Τουρκία, Ιταλία, Γερμανία, Βουλγαρία, και Κύπρος) καλύπτουν το 36,37% της συνολικής εξαγωγικής αξίας. Ειδικότερα για το 2013, ο κορυφαίος εξαγωγικός προορισμός για την Ελλάδα είναι η Τουρκία για την οποία την περίοδο αναφοράς 2010 2013 οι εμπορικές δραστηριότητες προς την Τουρκία παραμένουν ιδιαίτερα αποδοτικές. Για το με την συνολική εξαγωγική αξία να υπερδιπλασιάζεται (από 1,25 δις το 2010 σε 3,2 δις το 2013). Με μερίδιο συμμετοχής στις συνολικές εξαγωγές συνεχώς ανοδικό από το 2010 και μετά και με ποσοστό που ανήλθε στο 11,75% για το 2013, η Τουρκία ξεπέρασε την Γερμανία και την Ιταλία μετά το 2012. Στο ίδιο πλαίσιο η Βουλγαρία ξεπέρασε την Κύπρο στα μέσα του 2011 και είναι ο τέταρτος σημαντικότερος εξαγωγικός προορισμός για το 2013 με μερίδιο 5,11%. Διάγραμμα 2-15: Οι πέντε (5) Σημαντικότερες αγορές χώρες, 2010-2013 Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Συγκριτικά μεταξύ των χωρών της Ευρώπης των 27 και του σκληρού πυρήνα της Ευρωπαϊκής ένωσης, τα αποτελέσματα ήταν αντίθετα. Το 2013 και σε σύγκριση με το 2010 σημειώθηκε άνοδος των ελληνικών εξαγωγών κατά 22,21% προς τις χώρες της Ευρώπης των 27 και πτώση κατά 18,01% προς τις χώρες της Ευρώπης των 15. Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 23

3. ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΥΡΙΟΤΕΡΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ / ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ 3.1 Προϊόντα / Υπηρεσίες με ισχυρή προοπτική εξαγωγών 3.1.1 Τα σημαντικότερα εξαγόμενα προϊόντα / υπηρεσίες Βάσει των αποτελεσμάτων των πρωτογενών ερευνών και των μελετών που έχουν ήδη πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο του έργου «Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας του Δήμου Αθηναίων», έχουν προσδιοριστεί τα βασικά χαρακτηριστικά της εξαγωγικής δραστηριότητας των επιχειρήσεων που εδρεύουν εντός των διοικητικών ορίων του Δήμου Αθηναίων, καθώς και οι ευρύτερες κατηγορίες προϊόντων / υπηρεσιών που απευθύνονται σε πελάτες του εξωτερικού: Εξαρτήματα αξεσουάρ Διακοσμητικά είδη κοσμήματα Τρόφιμα ποτά Είδη ένδυσης Φάρμακα καλλυντικά Software Οπτικοακουστικό υλικό Υπηρεσίες Καταλυμάτων / Εστίασης / Ταξιδιωτικών πρακτορείων Υπηρεσίες προγραμματισμού Η/Υ & Software Διοικητικές Δραστηριότητες γραφείου Δραστηριότητες ανθρώπινης υγείας Για την αποτελεσματικότερη ταξινόμηση των ευρύτερων κατηγοριών των προϊόντων / υπηρεσιών που εξάγονται από τις επιχειρήσεις του Δήμου Αθηναίων και για τον περιορισμό του εύρους των κατηγοριών, κρίθηκε απαραίτητος ο επαναπροσδιορισμός των κριτηρίων ταξινόμησης των προϊόντων. Γι αυτό, χρησιμοποιήθηκε η κατανομή των εταιρειών του δείγματος με βάση τον 2ψήφιο και 4ψήφιο κωδικό NACE ως προς τον πληθυσμό τους στο δείγμα και τον τζίρο τους, όπως μας δόθηκε από την ICAP Advisory. Από αυτή την κατανομή των εταιρειών λοιπόν σύμφωνα με τον κωδικό NACE επιλέχθηκαν οι κατηγορίες με τη μεγαλύτερη πληθυσμιακή κατανομή και το μεγαλύτερο τζίρο στο δείγμα για τη δημιουργία των προϊόντων / υπηρεσιών που θα περιλαμβάνει κάθε γενική κατηγορία. Επιπλέον, για κάθε κατηγορία επιμέρους προϊόντων και υπηρεσιών, αναζητήθηκαν και επιλέχθηκαν οι κωδικοί HS, ώστε να είναι δυνατή η περαιτέρω ανάλυση και εξακρίβωση των δεδομένων σύμφωνα με διεθνείς βάσεις δεδομένων όπως ο WTO, η Eurostat και ο OECD. Οι κωδικοί HS λοιπόν, που αντιστοιχούν στα κυριότερα προϊόντα εξαγωγής των επιχειρήσεων του Δήμου Αθηναίων, είναι οι εξής σύμφωνα με το Harmonized System Codes (HS Codes): Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 24

Πίνακας 3-1: Σημαντικότερα εξαγόμενα προϊόντα / υπηρεσίες Προϊόν / Υπηρεσία όπως προέκυψε από την ομαδοποίηση HS Codes HS Codes 4-digit Περιγραφή του HS Code της ICAP Εξαρτήματα - αξεσουάρ 84 8473 Nuclear reactors, boilers, machinery & mechanical appliances, computers 90 9002 Optical, photographic, cinematographic, measuring, checking, precision, medical or surgical instruments & accessories 92 Musical instruments, parts and accessories 93 9305 Arms & ammunition, parts and accessories Διακοσμητικά είδη κοσμήματα 83 8306 IIs (non elec), ornaments, ph frames, bmpt etc 42 4202 Travel goods, handbags, wallets, jewelry cases 71 7113 Articles of jewelry & parts of prec metal or clad 71 7117 Imitation jewelry 99 9948 Watch, clock and jewelry repair Τρόφιμα ποτά 2 Meat and edible meat 3 Fish and crustaceans, molluscs and other aquatic invertebrates 4 Dairy produce 7 Edible vegetables and certain roots and tubers 8 Edible fruit and nuts 9 Coffee, tea, mati and spices 10 Cereals 21 Miscellaneous edible preparations 22 Beverages, spirits and vinegar Είδη ένδυσης 42 4203 Articles of apparel and access, leather and comb leather 43 4303 Articles of apparel of fur skin 61 Articles of apparel & accessories, knitted or crocheted 62 Articles of apparel & accessories, not knitted or crocheted 64 Footwear, gaiters and the like Φάρμακα - καλλυντικά 30 Pharmaceutical products 33 Essential oil & resinoids, perfumery, cosmetic or toilet preparations 96 9616 Powder-puffs & Pads for the Application of Cosmetics or Toilet Software 85 8524 Records, tapes & other recorded sound media etc computer software 99 9916 Prepackaged software Οπτικοακουστικό υλικό 85 Electrical machinery & equip. & parts, telecommunications equip., sound recorders, television recorders 90 Optical, photographic, cinematographic, measuring, checking, precision, medical or surgical instruments & accessories Υπηρεσίες Καταλυμάτων / Εστίασης / Ταξιδιωτικών 236 Travel πρακτορείων Υπηρεσίες προγραμματισμού Η/Υ & Software 262 263 Computer and Information Services Διοικητικές Δραστηριότητες Other miscellaneous business, professional, 268 284 γραφείου technical services Δραστηριότητες ανθρώπινης υγείας 240 241 Health related-expenditure (Travel) Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 25

Για τον προσδιορισμό των προϊόντων / υπηρεσιών των επιχειρήσεων του Δήμου Αθηναίων που θα επιλεγούν για την ενίσχυση της εξωστρέφειας, αναζητήθηκαν τα πρώτα 20 εξαγώγιμα ελληνικά προϊόντα σε όρους συνολικής αξίας εξαγωγών σε εθνικό επίπεδο από τις βάσεις δεδομένων των WTO, Eurostat και OECD, για την διασταύρωση των αποτελεσμάτων της έρευνας πεδίου. Αν δηλαδή η επιμέρους εξαγωγική δραστηριότητα των επιχειρήσεων του Δήμου Αθηναίων συμβαδίζει με το γενικότερο εθνικό μοτίβο στον τομέα των εξαγωγών. Έτσι προέκυψε ο παρακάτω πίνακας. Πίνακας 3-2: Σημαντικότερα εξαγόμενα προϊόντα, 2011-2013 Α/Α Code Περιγραφή Αξία εξαγωγών 2011 Αξία εξαγωγών 2012 Αξία εξαγωγών 2013 Σχόλια 1 '27 Mineral fuels, oils, distillation products, etc 9577304 13679030 14460956 ανοδική 2 '76 Aluminium and articles κυμαινόμενη, 1730034 1539626 1574432 thereof έκλεισε ανοδικά 3 '30 Pharmaceutical products 1212687 1230541 1391987 ανοδική 4 '85 Electrical, electronic equipment 1350737 1388363 1282507 καθοδική 5 '39 Plastics and articles thereof 1234868 1170557 1200310 κυμαινόμενη, καθοδικά 6 '20 Vegetable, fruit, nut, etc food preparations 1066894 1123571 1165851 ανοδική 7 '08 Edible fruit, nuts, peel of citrus fruit, melons 909191 974682 1103165 ανοδική 8 '84 Machinery, nuclear reactors, boilers, etc 1062534 992934 971783 καθοδική 9 '15 Animal,vegetable fats and oils, cleavage products, etc 456920 548227 806965 ανοδική 10 '03 Fish, crustaceans, molluscs, κυμαινόμενη, 807922 773752 730279 aquatic invertebrates nes καθοδικά 11 '99 Commodities not elsewhere specified 913051 709121 699383 καθοδική 12 '74 Copper and articles thereof 793819 744150 664632 καθοδική 13 '72 Iron and steel 1179360 817525 634090 καθοδική 14 '25 Salt, sulphur, earth, stone, plaster, lime and cement 367082 496176 594002 ανοδική 15 '52 Cotton 482798 655677 580033 κυμαινόμενη, καθοδικά 16 '04 Dairy products, eggs, honey, edible animal product nes 435237 468792 549702 ανοδική 17 '24 Tobacco and manufactured κυμαινόμενη, 516086 549745 520637 tobacco substitutes καθοδικά 18 '73 Articles of iron or steel 681531 496280 504006 κυμαινόμενη, ανοδικά 19 '61 Articles of apparel, κυμαινόμενη, 549400 458636 495354 accessories, knit or crochet ανοδικά 20 '43 Furskins and artificial fur, manufactures thereof 380514 408255 412449 ανοδική Όπως προκύπτει από την παράθεση των παραπάνω Πινάκων, το μοτίβο των κυριότερων εξαγώγιμων προϊόντων από τις επιχειρήσεις του Δήμου Αθηναίων, συμβαδίζει σε μεγάλο βαθμό με την γενικότερη διάρθρωση των εξαγωγών της χώρας ως ποσοστό συμμετοχής σε αυτό. Για παράδειγμα, μετά τις διάφορες υπηρεσίες που καταλαμβάνουν την πρώτη θέση στην κατάταξη από την έρευνα πεδίου, δεύτερα σε εξαγωγές, έρχονται τα εξαρτήματα και τα αξεσουάρ, όπου σύμφωνα με το Top 20 των εθνικών εξαγωγών, κατατάσσονται 8α. Επιπλέον, σε εθνικό επίπεδο, τα τρόφιμα και ποτά καταλαμβάνουν 5 από τις 20 πρώτες θέσεις των εξαγωγών της χώρας. Συνεπώς, εξηγείται και η σχετικά υψηλή κατάταξή τους στις εξαγωγές του Δήμου Αθηναίων. Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 26

Τα φάρμακα και καλλυντικά επίσης, βρίσκονται 3α σε εξαγωγές σε εθνικό επίπεδο, ενώ βρίσκονται 7α σε τοπικό επίπεδο (αιτούμενες επιχειρήσεις). Αντιστοίχως και τα είδη ένδυσης, που βρίσκονται 5α σε ποσοστό εξαγωγών από τις υπό εξέταση επιχειρήσεις, καταλαμβάνουν τις δύο τελευταίες θέσεις του Top 20 των εθνικών εξαγωγών. Το οπτικοακουστικό υλικό ανάλογα, βρίσκεται κατά σειρά στην 4η θέση των εθνικών εξαγώγιμων προϊόντων. Το λογισμικό (software), βρίσκεται 11ο σε εθνικό επίπεδο. Τέλος, τα διακοσμητικά είδη και τα κοσμήματα, που ανέρχονται 3α σε εξαγωγές στις επιχειρήσεις του Δήμου, σε εθνικό επίπεδο κατατάσσονται 23α. Τέλος, με την παραδοχή ότι το ποσοστό συμμετοχής των εξαγωγών του Δήμου Αθηναίων στις συνολικές εξαγωγές της χώρας είναι αναλογικό, οι επιμέρους κατηγορίες των προϊόντων και υπηρεσιών που επιλέχθηκαν να συμπεριληφθούν στην πρωτογενή κατηγοριοποίηση, επεξεργάστηκαν περαιτέρω και διασταυρώθηκαν ως προς την δυναμική τους στην ανάπτυξη εξαγωγικής δραστηριότητας με βάση την επεξεργασία της DK Consultants, χρησιμοποιώντας εξειδικευμένα εργαλεία της εταιρείας μας όπως το DK Qualitative Viewer TM και το DK Country Triangle TM σε συνδυασμό με άλλες βάσεις δεδομένων, όπως ο WTO, η Eurostat, ο OECD, Peers, κ.α. Το Οπτικοακουστικό υλικό επιλέξαμε να μην το μελετήσουμε ως ξεχωριστή κατηγορία από μόνο του καθώς συμπεριλαμβάνεται στην κατηγορία Εξαρτήματα και Αξεσουάρ. Επιπλέον, το Software επιλέξαμε να το μελετήσουμε ως υπηρεσία (Υπηρεσίες προγραμματισμού Η/Υ & Software) και όχι ως προϊόν, καθώς η δυναμική της εν λόγω κατηγορίας είναι μεγαλύτερη ως υπηρεσία, έχει δηλαδή υψηλότερες προοπτικές ανάπτυξης εξαγωγικής δραστηριότητας. Επιπρόσθετα, τις υπηρεσίες διαμονής, εστίασης και ταξιδιωτικών γραφείων και πρακτορείων επιλέξαμε να τις συμπεριλάβουμε όλες μαζί στην γενικότερη κατηγορία του τουρισμού, ο οποίος όμως δεν θα αποτελέσει κομμάτι αυτής της μελέτης καθώς είναι μία εντελώς αυτόνομη κατηγορία που αφορά κυρίως τον εισερχόμενο τουρισμό και αποτελεί ξεχωριστό πυλώνα της εθνικής στρατηγικής ανάπτυξης και εμπίπτει στις αρμοδιότητες άλλων υπουργείων και τοπικών / περιφερειακών φορέων. Επιλέξαμε όμως να ασχοληθούμε με ειδικές μορφές τουρισμού οι οποίες συνδέονται άμεσα με την στήριξη της επιχειρηματικότητας στο Δήμο Αθηναίων. Γι αυτό και έχουμε επιλέξει να προσεγγίσουμε τις ιατρικές υπηρεσίες υπό το πρίσμα του ιατρικού τουρισμού, που παρουσιάζει μεγάλες προοπτικές ανάπτυξης. Άλλη ειδική μορφή τουρισμού που επιλέξαμε να αναλύσουμε είναι ο θαλάσσιος τουρισμός που σχετίζεται με την ενοικίαση σκαφών, ιστιοφόρων, κότερων κλπ και παρουσιάζει επίσης μεγάλες προοπτικές ανάπτυξης στην Αττική. Αντίστοιχα, από τις διοικητικές δραστηριότητες γραφείου, επιλέξαμε να ασχοληθούμε με την κατηγορία «Οργάνωση συνεδριών και εμπορικών εκθέσεων» και πάλι υπό το πρίσμα του συνεδριακού / επαγγελματικού τουρισμού. Έτσι, προκύπτει ο αναθεωρημένος Πίνακας 6, στον οποίο παρουσιάζονται όλες οι επιμέρους κατηγορίες προϊόντων και υπηρεσιών για τις οποίες θα προσδιοριστούν και οι αγορές - στόχοι. Για μερικές από αυτές, στον τομέα των υπηρεσιών κυρίως, δεν διατίθεται κωδικός HS. Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 27

Πίνακας 3-3: Κατηγορίες προϊόντων / υπηρεσιών για τον προσδιορισμό αγορών - στόχων Προϊόν / Υπηρεσία όπως προέκυψε από HS HS Codes την ομαδοποίηση της ICAP Codes 4-digit Περιγραφή του HS Code Εξαρτήματα - αξεσουάρ 85 Electrical machinery and equipment 83 8304 Miscellaneous articles of base metal 84 8410 Hydraulic turbines, water wheels, regulators, etc. 8472 Office machines and equipment 90 9002 Optical, photographic, cinematographic, measuring, checking, precision, medical or surgical instruments & accessories Διακοσμητικά είδη κοσμήματα 69 6911 Ceramic tableware of porcelain or china 83 8306 IIs (non elec), ornaments, ph frames, bmpt etc 70 7013 Glassware for table, kitchen, toilet, etc. 71 7113 Articles of jewelry & parts of prec metal or clad 71 7117 Imitation jewelry 91 9948 Watches, clocks and parts therof Τρόφιμα - ποτά 2 1601 Sausages and similar products 1602 Prepared or preserved meat 3 Fish and crustaceans, molluscs and other aquatic invertebrates 4 Dairy produce 7 Edible vegetables and certain roots and tubers 8 Edible fruit and nuts 17 Sugars and sugar confectionery 18 Cocoa and cocoa preparations 22 Beverages, spirits and vinegar Είδη ένδυσης 42 4203 Articles of apparel and access, leather and comb leather 43 4303 Articles of apparel of fur skin 61 Articles of apparel & accessories, knitted or crocheted 62 Articles of apparel & accessories, not knitted or crocheted 64 Footwear, gaiters and the like Φάρμακα - καλλυντικά 30 Pharmaceutical products 33 Essential oil & resinoids, perfumery, cosmetic or toilet preparations Υπηρεσίες Ιατρικού τουρισμού 241 Health related-expenditure (Travel) Υπηρεσίες θαλάσσιου τουρισμού Υπηρεσίες προγραμματισμού Η/Υ & Software 262 263 Computer and Information Services Οργάνωση συνεδρίων και εκθέσεων 3.1.2 Οι κυριότερες χώρες προορισμού ανά κατηγορία εξαγόμενου προϊόντος/υπηρεσίας Ο έλεγχος της συνολικής αξίας εισαγωγών ελληνικών προϊόντων από τρίτες χώρες, για την αξιολόγηση των κυριότερων εξαγωγικών προορισμών των ελληνικών προϊόντων, γίνεται ενδεικτικά στις παρακάτω χώρες καθώς είναι αδύνατο να μελετηθούν όλες: Η. Βασίλειο, Ιρλανδία, Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Πολωνία, Δανία, Ελβετία, Αυστρία, Σουηδία, Νορβηγία, Ρωσία, Λευκορωσία, Ρουμανία, Βουλγαρία, Σερβία, Ουκρανία, Κροατία, ΠΓΔΜ, Αλβανία, Τουρκία, Γεωργία, Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν, Χώρες της Βόρειας Αφρικής (Μαρόκο, Αλγερία, Τυνησία, Λιβύη, Αίγυπτος), Νότιος Αφρική, Νιγηρία, Καμερούν, Κένυα, Ναμίμπια, Σουδάν, Σενεγάλη, Γκάνα, Γκινέα, Ισραήλ, Ιράν, Ιράκ, Λίβανος, Σαουδική Αραβία, Ομάν, ΗΑΕ, Κατάρ, Συρία, Ιορδανία, ΗΠΑ, Αυστραλία, Καναδάς, Κίνα, Ινδία, Ιαπωνία, Φιλιππίνες, Αργεντινή, Βραζιλία και Μεξικό. Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 28