ΜΑΘΗΜΑ 7 ο ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ & ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Λόγοι µελέτης τουρισµού από κοινωνιολογικής άποψης Η ποσοτική αύξηση των τουριστών τις τελευταίες δεκαετίες Η αύξηση των κοινωνικο-ψυχολογικών επιβαρύνσεων που κατέστησε τον τουρισµό αναγκαιότητα Οι κατακτήσεις των εργαζοµένων (πληρωµένη άδεια, λιγότερες ώρες εργασίας) 1
² Από κοινωνική και πολιτισµική σκοπιά, ο τουρισµός µπορεί να έχει τόσο θετικές όσο και αρνητικές επιπτώσεις στις τοπικές κοινωνίες. ² Το εύρος των επιπτώσεων εξαρτάται από: ² Την έκταση των διαφορών µεταξύ τουριστών & ντόπιων ² Την αναλογία επισκεπτών προς κατοίκους ² Την κατανοµή, την ταχύτητα και την ένταση της τουριστικής ανάπτυξης ² Τον αριθµό των ξένων και την απασχόληση ² Υπό την προϋπόθεση ότι ο αριθµός των τουριστών είναι διαχειρίσιµος και ότι αυτοί σέβονται τους κοινωνικοπολιτισµικούς κανόνες και τις αξίες της τοπικής κοινωνίας, ο τουρισµός δίνει την ευκαιρία για µια σειρά από κοινωνικές αλληλεπιδράσεις. ² Ο τουρισµός έχει συµβάλει σηµαντικά στη διεθνή κατανόηση. à ² Διεθνείς Τουριστικοί Οργανισµοί αναγνωρίζουν ότι ο τουρισµός είναι ένα µέσο ενίσχυσης της διεθνούς κατανόησης, ειρήνης, ευηµερίας, και καθολικού σεβασµού των ανθρωπίνων δικαιωµάτων και ελευθεριών. 2
² Aνάλογα µε την αιτία για την επίσκεψη τουριστών, πληθώρα ευκαιριών είναι διαθέσιµες για κοινωνική και πολιτισµική αλληλεπίδραση µε τους ντόπιους. ² Ακόµη και µια επίσκεψη σε ένα άλλο µέρος της Ελλάδας µπορεί να είναι ελκυστική τόσο κοινωνικά, όσο και πολιτιστικά. ² Π.χ., η Κρήτη έχει µια πολύ διαφοροποιηµένη κοινωνική και πολιτιστική κληρονοµιά, µε το φαγητό, την µουσική, τον χορό, και τις κοινωνικές νόρµες να είναι µοναδικά στην συγκεκριµένη περιοχή της Ελλάδας. Φαινόµενα «Εµπορευµατοποίησης» Πολιτιστικής Κληρονοµιάς ² Διαφορετική συµπεριφορά κατοίκων κατά τη διάρκεια της περιορισµένης χρονικά τουριστικής περιόδου ² Αλληλεπίδραση προσωρινής φύσης και µόνο στα πλαίσια µιας σύντοµης επίσκεψης, ενός event που συµπεριλαµβάνεται σε ένα τουριστικό πακέτο ² Γεωγραφικά αποµονωµένες επαφές προσωρινές «σκηνοθετηµένες» εκδηλώσεις και πολιτιστικές επαφές από τουρίστες που είναι «αποµονωµένοι» σε πολυτελή ξενοδοχειακά καταλύµατα 3
Κοινωνικές αλλαγές που επέφερε ο τουρισµός Στα ήθη και στα έθιµα (πχ οικογένεια) & στις κοινωνικές αξίες Υποχώρηση στη χρήση της ντόπιας γλώσσας Στην εργασία στη δοµή της απασχόλησης (είδος εργασίας, θέσεις εργασίας) Μετανάστευση από ύπαιθρο σε αστικοποιηµένα κέντρα µε σκοπό την εξασφάλιση απασχόλησης Αλλαγή στα κοινωνικά στερεότυπα λόγω της επικοινωνιακής διεργασίας του τουρισµού Τα καταναλωτικά πρότυπα προσανατολίζονται σε επιλογές που επικρατούν στις ανεπτυγµένες κοινωνίες Κοινωνικές αλλαγές που επέφερε ο τουρισµός Αλλαγές στα πεδία εκπαίδευσης, πχ ξένες γλώσσες Εγκληµατικότητα: πληθυσµιακή συσσώρευση κατά την τουριστική περίοδο και αδυναµία αστυνόµευσης Τζόγος & Πορνεία: συνήθως αποτελεί µέρος της τουριστικής «ατραξιόν» µιας περιοχής. Οι κοινωνικές αλλαγές είναι τόσο θετικές όσο & αρνητικές Ο ορθολογικός σχεδιασµός της τουριστικής ανάπτυξης περιορίζει τις αρνητικές επιδράσεις & αποφέρει όφελος στην τοπική κοινωνία 4
Δείκτης Τουριστικής Όχλησης (Doxey, 1975) Οι αντιδράσεις των κατοίκων στην ανάπτυξη του τουρισµού περνούν από τα παρακάτω στάδια: i. Εφορία: µετά την αρχική ανάπτυξη του τουρισµού ii. Απάθεια: ο τουρισµός αναπτύσσεται περαιτέρω και γίνεται συστατικό του ντόπιου τρόπου ζωής iii. Ενόχληση: ο τουρισµός αρχίζει να εµπλέκεται στην καθηµερινή ζωή & να προκαλεί σχετική αναταραχή iv. Ανταγωνισµό: οι κάτοικοι αποστρέφονται τον τουρισµό à αισθήµατα έντασης, σύγκρουσης & αντι-τουρισµού Κοινωνικός Τουρισµός Οι ρίζες του ξεκινούν από τη δεκαετία του 20. Συνθήκη της Ρώµης το 1963 για «πληρωµένες διακοπές» Κοινωνικός τουρισµός στην Ελλάδα: Εισάγεται ως θεσµός το 1982 µε τα πρώτα προγράµµατα κοινωνικού τουρισµού του ΕΟΤ Διάρκεια: 7 ηµέρες. Προσιτή τιµή για διαµονή & ηµιδιατροφή & εκπτώσεις σε εισόδους & µέσα µαζικής µεταφοράς Προϋποθέσεις: (α) επίπεδο εισοδήµατος και (β) ένταξη σε συγκεκριµένες κοινωνικές οµάδες 5