Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Εκπαίδευση και ια Βίου Μάθηση Πρόγραμμα ια Βίου Μάθησης ΑΕΙ για την Επικαιροποίηση Γνώσεων Αποφοίτων ΑΕΙ: Σύγχρονες Εξελίξεις στις Θαλάσσιες Κατασκευές Α.Π.Θ. Πολυτεχνείο Κρήτης 11.2.1 Στοιχεία κόστους και οφέλους Μιχάλης Δούμπος, Αναπλ. Καθηγητής Πολυτεχνείο Κρήτης, Σχολή Μηχανικών Παραγωγής & Διοίκησης mdoumpos@dpem.tuc.gr
To πλαίσιο της αξιολόγησης επενδύσεων Η αξιολόγηση κάθε επένδυσης απαιτεί τη συστηματική ανάλυση όλων των στοιχείων και διαστάσεων του κόστους και των ωφελειών που προκύπτουν από κάθε εναλλακτική Η ανάλυση ιδιωτικών επενδύσεων περιορίζεται κυρίως στα χρηματοοικονομικά αποτελέσματα Αποτίμηση σε τιμές αγοράς (τρέχουσες ή αποπληθωρισμένες) Επενδύσεις που έχουν περιβαλλοντικές επιπτώσεις, έχουν επιπτώσεις στο γενικότερο κοινωνικό σύνολο ή συγχρηματοδοτούνται από δημόσιους φορείς αναγκαστικά πρέπει να εξεταστούν σε ένα γενικότερο πλαίσιο Τα δημόσια έργα περιλαμβάνουν ένα ευρύ φάσμα από κόστη και οφέλη με πολύ διαφορετικά χαρακτηριστικά Οικονομικά, κοινωνικά, περιβαλλοντικά,
Παραδοσιακές και νέες μεθοδολογίες Τα παραδοσιακά χρηματοοικονομικά εργαλεία εστιάζουν στην ανάλυση των χρηματοοικονομικών αποτελεσμάτων Παρούσα αξία των αποτελεσμάτων σε σχέση με το κόστος της επένδυσης Βαθμός απόδοσης Νέες διαδικασίες επεκτείνουν τις χρηματοοικονομικές μεθόδους καταγραφής και ανάλυσης του κόστους και των ωφελειών σε ένα κοινωνικοοικονομικό πλαίσιο Ανάλυση κόστους οφέλους και πολυκριτήρια ανάλυση
Τα κόστη Ο ορισμός κατάλληλων κατηγοριών κόστους βοηθά στον ορισμό τους Σταθερά κόστη Παραμένουν σταθερά για συγκεκριμένο εύρος ανάπτυξης μιας δραστηριότητας (πχ., εξοπλισμός, ενοίκια, τόκοι, ) Μεταβλητά κόστη Μεταβάλλονται ανάλογα με το ύψος μιας δραστηριότητας (πχ. πρώτες ύλες, ενέργεια) Ημί μεταβλητά κόστη Συνδυάζουν σταθερά & μεταβλητά χαρακτηριστικά (πχ. έξοδα συντήρησης)
Βασικές κατηγορίες μεγεθών κόστους Κόστος επένδυσης Κόστος που σχετίζεται άμεσα με την πραγματοποίηση της επένδυσης Λειτουργικό κόστος Δαπάνες που προκύπτουν κατά τη διάρκεια αξιοποίησης της επένδυσης (προσωπικό, αναλώσιμα, χρήση δικτύων κοινής ωφέλειας, ασφαλίσεις, καύσιμα, ) Κόστος συντήρησης Είναι το κόστος της τακτικής συντήρησης του εξοπλισμού Αποσβέσεις Μείωση της αξίας της επένδυσης λόγω χρήσης, τεχνολογικών εξελίξεων, Εξωτερικό κόστος Παράπλευρα αποτελέσματα (περιβαλλοντικό κόστος, κοινωνικό κόστος, κλπ.) Κόστος ευκαιρίας (opportunity cost) Μη ανακτήσιμες δαπάνες (sunk costs) Δαπάνες που έχουν ήδη πραγματοποιηθεί Χρηματοοικονομικό κόστος
Παράδειγμα κόστους επένδυσης αιολικά πάρκα Πηγή: International Renewable Energy Agency
Ανάλυση κόστους ανεμογεννήτριας Στοιχεία κόστους και οφέλους
Εκτίμηση κόστους μέσω bottom up προσέγγισης Αναλυτικός προσδιορισμός της δομής του έργου και καθορισμός των πηγών/πόρων που απαιτούνται Υπολογίζεται το κόστος για κάθε εργασία και ακολούθως προστίθενται συγκεντρωτικά για να καταλήξουμε σε ένα ολικό ποσό για το έργο Όσο πιο μικρές είναι οι επιμέρους εργασιακές μονάδες (αναλυτικός σχεδιασμός) τόσο πιο ακριβείς είναι θεωρητικά οι εκτιμήσεις Κίνδυνος υπερεκτίμησης του κόστους σε χαμηλότερο επίπεδο (ορισμένες φορές και σκόπιμα), και άστοχων περικοπών σε ανώτερο επίπεδο, καθώς οι εκτιμήσεις συχνά γίνονται από διαφορετικούς εμπλεκομένους Κατάλληλη διαδικασία κυρίως σε περιπτώσεις χαμηλού ανταγωνισμού
Εκτίμηση κόστους μέσω top down προσέγγισης Αρχικά ορίζεται η τιμή και στη συνέχεια γίνονται οι εκτιμήσεις για επιμέρους τα κόστη Έμμεσα τίθεται ένας στόχος για το συνολικό κόστος Σημείο εκκίνησης: εκτιμήσεις σε ένα μάκρο επίπεδο και αναγωγή στα στοιχεία ενός συγκεκριμένου έργου Αξιοποίηση πείρας από άλλα ανάλογα έργα Κατάλληλη διαδικασία για τα αρχικά στάδια του σχεδιασμού, όπου τα συγκεκριμένα στοιχεία της υλοποίησης του έργου δεν έχουν οριστικοποιηθεί
Εκτιμήσεις κόστους Στοιχεία κόστους και οφέλους
Τα στάδια σχεδιασμού Στοιχεία κόστους και οφέλους
Τα στάδια σχεδιασμού Πηγή: Crundwell, F.K. (2008), Finance for Engineers, Springer, New York.
Ακρίβεια εκτιμήσεων κόστους Στοιχεία κόστους και οφέλους
Κύριες διαδικασίες εκτίμησης κόστους Παραμετρικές προσεγγίσεις Ανάλυση ιστορικών δεδομένων μέσω στατιστικών μεθοδολογιών Κύρια υπόθεση: η σχέση μεταξύ του κόστους και των παραγόντων που το καθορίζουν μπορεί να εκτιμηθεί από παλαιότερα διαθέσιμα δεδομένα Χρήσιμη διαδικασία κυρίως σε αρχικά στάδια, όπου συγκεκριμένες παράμετροι σχεδιασμού δεν έχουν ακόμα οριστεί Αναλογικές εκτιμήσεις Εκτίμηση του κόστους βάσει δεδομένων για ανάλογα έργα που έχουν ήδη υλοποιηθεί Προσαρμογές στα δεδομένα του έργου Τα βασικά στοιχεία του σχεδιασμού πρέπει να έχουν οριστεί ότι να γίνει ακριβής αντιπαράθεση με παρόμοια έργα Αναλυτικές προσεγγίσεις Αναλυτική εκτίμηση για κάθε επιμέρους στοιχείο και τμήμα του έργου Απαιτείται ένα προχωρημένο επίπεδο σχεδιασμού
Πλεονεκτήματα/μειονεκτήματα παραμετρικών τεχνικών Πλεονεκτήματα Επιτρέπουν την ανάλυση σεναρίων Παρέχουν στατιστικές εκτιμήσεις για την αβεβαιότητα και το εύρος του κόστους «Αντικειμενικότητα» καθώς βασίζονται σε ιστορικά δεδομένα Μειονεκτήματα Τα στατιστικά εργαλεία και οι σχέσεις που αναπτύσσονται μπορούν εύκολα να παρερμηνευτούν Η επιλογή, επεξεργασία και ανάλυση των δεδομένων πρέπει να είναι καλά τεκμηριωμένες Απαιτείται περιοδική αναπροσαρμογή
Πλεονεκτήματα/μειονεκτήματα αναλογικών εκτιμήσεων Πλεονεκτήματα Βασίζονται σε πραγματικά ιστορικά δεδομένα Εύκολη και κατανοητή διαδικασία Ακριβείς εκτιμήσεις εάν δεν υπάρχουν μεγάλες διαφοροποιήσεις από το έργο αναφοράς Μειονεκτήματα Περιορισμένο εύρος δεδομένων Απαιτείται προσεκτική επιλογή του έργου αναφοράς Ανάγκη υιοθέτησης μιας τυποποιημένης προσέγγισης Υποκειμενικές προσαρμογές στα δεδομένα του υπό εξέταση έργου
Πλεονεκτήματα/μειονεκτήματα αναλυτικών εκτιμήσεων Πλεονεκτήματα Κατανοητές και τεκμηριωμένες εκτιμήσεις Ευσταθή αποτελέσματα στις επιμέρους εκτιμήσεις Τμηματική προσέγγιση Κατανόηση των κύριων διαστάσεων του κόστους Μειονεκτήματα Χρονοβόρα διαδικασία Δυσκολία στην εκτίμηση των παραγόντων κινδύνου και αβεβαιότητας λόγω έλλειψης στατιστικών εκτιμήσεων
Δείκτες κόστους Αναγωγή του κόστους C t τη στιγμή t σε σχέση με το κόστος C 0 σε μια δεδομένη χρονική βάση, χρησιμοποιώντας ένα δείκτη κόστους Ι C t / C 0 = I t / I 0 O πιο γενικός δείκτης κόστους είναι ο δείκτης τιμών καταναλωτή (consumer price index, CPI) Δείκτης τιμών καταναλωτή = Τιμές τρέχοντος έτους / Τιμές έτους βάσης Πληθωρισμός (p) = % μεταβολή του CPI μεταξύ δύο διαδοχικών ετών p t = (CPI t /CPI t 1 ) 1 Κατ αναλογία με τη χρονική αξία του χρήματος, προφανώς ισχύει η σχέση CPI t = CPI 0 (1+p 1 )(1+p 2 ) (1+p t )
Συντελεστές κόστους δυναμικότητας (cost capacity factors) Αναγωγή του κόστους C i στο επίπεδο δραστηριότητας Q i σε σχέση με κόστος C j στο επίπεδο δραστηριότητας Q j : C i / C j = (Q i / Q j ) k εάν k < 1, τότε το κόστος μειώνεται με το επίπεδο δραστηριότητας (οικονομίες κλίμακας), διαφορετικά το κόστος αυξάνει Ως γενικός κανόνας μπορεί θα θεωρηθεί ότι k = 0,6 (2x δυναμικότητα > αύξηση κόστους κατά 50%, 3x δυναμικότητα > αύξηση κόστους κατά 100%) Συνδυασμός δεικτών κόστους και συντελεστών κόστους δυναμικότητας C i,t / C j,0 = (I t / I 0 )(Q i / Q j ) k
Παράδειγμα Το συνολικό κόστος κατασκευής μιας εγκατάστασης πριν 4 χρόνια ανήλθε στα 100 εκατ. ευρώ Μια παρόμοια εγκατάσταση σήμερα, δυναμικότητας μεγαλύτερης κατά 50%, πόσο αναμένεται να κοστίσει; Παραδοχές: έστω ετήσιος πληθωρισμός 3% και k = 0,6 Κόστος = 100 * 1,03 4 *1,5 0,6 = 143,5 εκατ. ευρώ
Δείκτες κόστους ανεμογεννητριών Στοιχεία κόστους και οφέλους
Θαλάσσια αιολικά πάρκα στην Ευρώπη Στοιχεία κόστους και οφέλους
Παράδειγμα Θαλάσσια αιολικά πάρκα Στοιχεία κόστους και οφέλους
Εκτιμήσεις συνολικού κόστους επένδυσης http://www.ewea.org/policy-issues/economics
Παράδειγμα Θαλάσσια αιολικά πάρκα 2.4 2.2 2 1.8 1.6 1.4 1.2 Συντελεστής κόστους (1 = 10 20m βάθος, 0 10km από ακτή) 1 0 10 10 20 20 30 30 40 40 50 50 100 100 200 >200 Απόσταση από ακτή (km) Βάθος 10 20m Βάθος 20 30m Βάθος 30 40m Βάθος 40 50m Στοιχεία: European Environment Agency
Παράδειγμα Θαλάσσια αιολικά πάρκα Kaiser, Μ.J. and Snyder, B.F. (2012), Offshore Wind Energy Cost Modeling: Installation and Decommissioning, Springer, New York
Παράδειγμα θαλάσσιες γεωτρήσεις Πηγή: Augustine, C., B. Anderson, J. W. Tester, S. Petty, and W. Livesay. 2006. A comparison of geothermal with oil and gas drilling costs. Proc. 31st Workshop on Geothermal Reservoir Engineering, Stanford University, Stanford, Calif.
Παράδειγμα θαλάσσιες γεωτρήσεις MIT Depth Dependent drilling cost index (Πηγή: Augustine et al., 2006)
Παράδειγμα θαλάσσιες γεωτρήσεις Στοιχεία κόστους και οφέλους
Παράδειγμα θαλάσσιες γεωτρήσεις Στοιχεία κόστους και οφέλους
Διαχρονικές τάσεις Κινητός μέσος όρος n περιόδων: Y t = (Y t 1 + Y t 2 + + Y t n ) / n Σταθμισμένος κινητός μέσος όρος: Y t = w t 1 Y t 1 + w t 2 Y t 2 + + w t n Y t n Εκθετική εξομάλυνση Υ t = αx t 1 + (1 α)υ t 1 X t 1 = πραγματική τιμή για την περίοδο t 1 Όσο μεγαλύτερη είναι η παράμετρος α τόσο μεγαλύτερη είναι η επίδραση των πλέον πρόσφατων διαθέσιμων στοιχείων (συνήθως 0,1 α 0,3) Απλή γραμμική παλινδρόμηση Υ t = α + βt
Παράδειγμα απλής γραμμικής παλινδρόμησης Στοιχεία κόστους και οφέλους
Παράδειγμα απλής γραμμικής παλινδρόμησης Kaiser, Μ.J. and Snyder, B.F. (2012), Offshore Wind Energy Cost Modeling: Installation and Decommissioning, Springer, New York
Παράδειγμα απλής γραμμικής παλινδρόμησης Στοιχεία κόστους και οφέλους
Παράδειγμα πολλαπλής γραμμικής παλινδρόμησης Πηγή: Snyder, B. and Kaiser, Μ.J. (2009), Ecological and economic cost benefit analysis of offshore wind energy, Renewable Energy, vol. 34, 1567 1578
Θαλάσσια αιολικά πάρκα Λειτουργικά κόστη Σε αντίθεση με τα κόστη κατασκευής, τα στοιχεία για το λειτουργικό κόστος θαλάσσιων αιολικών πάρκων είναι σημαντικά λιγότερα Τέτοιες επενδύσεις είναι πολύ πρόσφατες και τα λειτουργικά στοιχεία είναι περιορισμένα Σε πρόσφατες επενδύσεις ο εξοπλισμός καλύπτεται από κατασκευαστικές εγγυήσεις Οι τεχνολογικές εξελίξεις κάνουν δύσκολη την εξαγωγή συμπερασμάτων από τα υπάρχοντα δεδομένα
Θαλάσσια αιολικά πάρκα Λειτουργικά κόστη Στοιχεία κόστους και οφέλους
Κοινωνικοοικονομικά κόστη Περιβαλλοντικές επιπτώσεις (χλωρίδα/πανίδα, εκπομπές, μόλυνση, ) Επιπτώσεις σε όλους τομείς δραστηριότητας Παράδειγμα: η κατασκευή ενός θαλάσσιου αιολικού πάρκου μπορεί να περιορίσει την αλιεία Δημόσια υγεία
Οφέλη Ο ορισμός των ωφελειών από την υλοποίηση μιας επένδυσης παρουσιάζει συνήθως μεγαλύτερες δυσκολίες από τα κόστη Στοιχεία για κόστη καταγράφονται και πολλές φορές είναι διαθέσιμα, αλλά δεν συμβαίνει το ίδιο με τα οφέλη Χρηματοοικονομικά οφέλη Ποσοτικά οφέλη που αποτιμώνται σε οικονομικούς όρους (μείωση του λειτουργικού κόστους, αύξηση εσόδων, κλπ.) Μη χρηματικά οφέλη Ποσοτικά οφέλη (μείωση εκπομπών, εξοικονόμηση χρόνου, ενέργειας, ) Ποιοτικά οφέλη (ποιότητα και ασφάλεια) Εξωτερικά οφέλη Οφέλη που προέρχονται από θετικά παράπλευρα θετικά αποτελέσματα (περιβαλλοντικά & κοινωνικά οφέλη) Ενσωματώνοντας στην ανάλυση μόνο αν είναι δυνατή η ποσοτικοποίησή τους και εφόσον το μέγεθός τους είναι σημαντικό συγκριτικά με τα συνολικά οφέλη της επένδυσης
Παράδειγμα αιολικά πάρκα Βασικό σενάριο European Wind Energy Association: Ως το 2030 αναμένονται επενδύσεις 339 δισ. στην αιολική ενέργεια που θα εξοικονομήσουν 332 δισ. σε κόστος εκπομπών CO 2 και 783 δισ. καυσίμων
Παράδειγμα αιολικά πάρκα Εξοικονόμηση άνω του ενός τρισ. για υψηλότερες τιμές πετρελαίου και εκπομπών
H δυσκολία προβλέψεων στις αγορές ενέργειας Πραγματικές τιμές και προβλέψεις της US Energy Information Administration (EIA)
Αποτίμηση ωφελειών Χρόνος Στοιχεία από την αγορά εργασίας (μισθοί) Παραγωγικότητα Φόροι Στα πλαίσια μιας χρηματοοικονομικής ανάλυσης η φορολογία είναι ένα σημαντικό στοιχείο Από μια κοινωνικοοικονομική οπτική, οι πολίτες ωφελούνται από την υλοποίηση ενός έργου, αλλά τα αυξημένα φορολογικά έσοδα για το κράτος δεν αποτελούν ουσιαστικά όφελος, αφού επιβαρύνουν τους πολίτες Η αξία του περιβάλλοντος Έμμεσα αποτελέσματα Παράδειγμα: η κατασκευή ενός οδικού άξονα μειώνει το χρόνο και το κόστος των μετακινήσεων, αναβαθμίζει οικονομικά τις τοπικές κοινωνίες, αλλά δημιουργεί και έμμεσα κόστη (αύξηση χρήσης ΙΧ, αύξηση ρύπων, απώλεια εσόδων και θέσεων εργασίας σε άλλα μέσα μεταφοράς, κλπ.)