Τι είναι απόθεµα (Inventory) ;

Τι είναι απόθεµα (Inventory) ; κάθε αδρανές οικονοµικό µέσο ή πόρος που διατηρείται για την ικανοποίηση µελλοντικής ζήτησης γι αυτό. 1995 Corel Corp. 1984-1994 T/Maker Co. 1984-1994 T/Maker Co. 3

Απόθεµα στο βιοµηχανικό τοµέα. Πρώτες ύλες Εφόδια (είδη που θα καταναλωθούν κατά την διαδικασία παραγωγής χωρίς να αποτελούν µέρους του τελικού προϊόντος, π.χ. καύσιµα, λιπαντικά) Ενδιάµεσα είδη (ηµι-κατεργασµένα, υπό- επεξεργασία) Τελικά προϊόντα. 1984-1994 T/Makr Co. 4

Απόθεµα στον τοµέα των Υπηρεσιών Στον τοµέα των Υπηρεσιών δεν έχουµε την έννοια της «αποθήκευσης» αποθέµατος για µελλοντική χρήση. Εδώ ο όρος απόθεµα σχετίζεται µε τις διάφορες µορφές της διαθέσιµης παραγωγικής δυναµικότητας. Έτσι, απόθεµα αποτελούν: το σύνολο του ανθρώπινου δυναµικού, ο εξοπλισµός που διατηρεί ο οργανισµός για να καλύψει µελλοντική ζήτηση στα προϊόντα ή τις υπηρεσίες του. 5

Είδη αποθεµάτων σε συστήµατα παραγωγής ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΠΟΘΕΜΑΤΑ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΤΡΑΠΕΖΑ Πρώτες ύλες, εξαρτήµατα, ηµιτελή προϊόντα, τελικά προϊόντα Αποθεµατικά σε ρευστό, υπάλληλοι σε θυρίδες, αναλώσιµα, γραφική ύλη ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ Αριθµός κρεβατιών, αρ. εξειδικευµένου προσωπικού, αποθέµατα σε φάρµακα, αναλώσιµα, κ.α. ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Αριθ. θέσεων ανά διαδροµή, ανταλλακτικά συντήρησης, αριθµός αεροσυνοδών, φροντιστών, κ.α. 6

Γιατί διατηρούµε αποθέµατα; Για προστασία από αβεβαιότητες: στον εφοδιασµό. Για συνεχή ροή στην εφοδιαστική αλυσίδα. στη ζήτηση και στον χρόνο ολοκλήρωσης των παραγγελιών. Αποθέµατα ασφαλείας. Για οικονοµική παραγωγή και αγορά: Όφελος από εκπτώσεις (αγορές µεγάλων ποσοτήτων). Προστασία έναντι του πληθωρισµού και των πιθανών αυξήσεων στις τιµές των εµπορευµάτων. Για κάλυψη προβλεπόµενων αλλαγών στη ζήτηση ή τον εφοδιασµό: Η αποθεµατοποίηση πρώτων υλών και εξαρτηµάτων βοηθά στην οµαλή και συνεχή ροή της παραγωγής. 7

Πώς προκύπτουν αποθέµατα; Προγραµµατισµένα: Αποθεµατοποίηση τελικών προϊόντων κατά την περίοδο χαµηλής ζήτησης προκειµένου να χρησιµοποιηθούν σε περιόδους υψηλής ζήτησης. Για να αντιµετωπιστεί η αβεβαιότητα στη ζήτηση ή στον χρόνο παράδοσης µιας παρτίδας αποθέµατος. Για αξιοποίηση ευκαιριών λόγω εκπτώσεων στην τιµή αγοράς ή στο κόστος µεταφοράς. Τυχαία: Λόγω µποτιλιαρίσµατος σε κάποιο σηµείο της γραµµής παραγωγής. Λόγω κακού προγραµµατισµού της παραγωγής. Λόγω έκτακτων φαινοµένων. 8 Πανεπιστήµιο Πατρών

Μειονεκτήµατα διατήρησης αποθεµάτων Υψηλά κόστη Κόστος αγοράς είδους (αν έχει αγοραστεί) Κόστος παραγγελίας ή προετοιµασίας (setup cost)../ απάνες παραγγελίας, αµοιβές υπαλλήλων, µεταφοράς, παραλαβής, κ.α.../στήσιµο εξοπλισµού αν πρόκειται για παραγωγή Κόστος διατήρησης (holding or carrying cost)../κόστη κεφαλαίου (δέσµευση µεγάλου ποσοστού του κεφαλαίου κίνησης), αποθήκευσης, ασφάλειας, κ.α. υσκολία ελέγχου Άλλα προβλήµατα όπως: χωροταξικά (µεγάλοι αποθηκευτικοί χώροι), προβλήµατα συντήρησης. 9

Προβλήµατα Λήψης Απόφασης. 1. Ποια είδη πρέπει να διατηρηθούν σε απόθεµα; 2. Πόση ποσότητα πρέπει να παραγγελθεί (ή να δοθεί εντολή παραγωγής) για κάθε ανανέωση αποθέµατος; 3. Πότε πρέπει να γίνει µια παραγγελία (ή να δοθεί εντολή παραγωγής); 4. Ποιος τύπος συστήµατος ελέγχου των αποθεµάτων να χρησιµοποιηθεί; 10

Ταξινόµηση Αποθεµάτων Αποθέµατα 1984-1994 T/Maker Co. Βαθµός επεξεργασίας Ποσότητα & αξία Τύπος Ζήτησης Άλλο Πρώτες ύλες ενδιάµεσα (WIP) τελικά προϊόντα Είδη A Είδη B Είδη C Ανεξάρτητη ή Εξαρτώµενη Συντήρηση - Λειτουργία 11

Ανάλυση ABC Η φιλοσοφία: Σε κάθε αποθήκη υπάρχουν λίγα είδη µεγάλης αξίας και πολλά είδη µικρής αξίας. ιαίρεση της αποθήκης σε 3 τάξεις A, B και C Βάση του διαχωρισµού µπορεί να είναι o ετήσιος τζίρος, οι πωλήσεις, ή το συνολικό κόστος. Πολιτικές βασιζόµενες στην ανάλυση ABC Ανέπτυξε στενότερη συνεργασία µε τους προµηθευτές προϊόντων Α Εφάρµοσε πιο µεγάλο έλεγχο στα προϊόντα Α Εφάρµοσε αυστηρότερες µεθόδους πρόβλεψης για τα προϊόντα Α 12

Ο κανόνας Pareto 80 προς 20 (PARETO S LAW 80/20) 80% του τζίρου (ή των πωλήσεων, ή του κόστους) αφορά συνήθως το 20% των ειδών της αποθήκης µας Αυτά τα 20% πρέπει να τύχουν µεγαλύτερης προσοχής Ονοµάζονται είδη ΤΑΞΗΣ Α. Τάξη % Συνολ. αποθέµατος % Τζίρου/Πωλήσεων/Κόστους A 20% B 30% C 50% 13 80% 15% 5%

% Ετήσιος τζίρος 100 Ο κανόνας Pareto 80 προς 20 (PARETO S LAW 80/20) 80% του τζίρου (ή των π ωλήσεων, ή του κόστους) αφορά συνήθως 60 το 20% των ειδ ών της αποθήκης µας A 40 Αυτά B τα 20% πρέπει να τύχουν µεγαλύτερης προσοχής 20 C Ονοµάζονται 0 είδη ΤΑΞΗ Σ Α. Τάξη 0 % Συνολ. αποθέµατος A 20% B C 50 100 % είδη αποθεµάτων 30% 50% 14 % Τζίρου/Πωλήσεων/Κόστους 80% 15% 5%

Εφαρµόστε την ABC ανάλυση για τα είδη αποθεµάτων του πίνακα. Παράδειγµα ABC Κωδ. Stock J24 R26 L02 M12 P33 T72 S67 Q47 V20 Ετήσιος τζίρος 12500 9000 3200 1550 620 65 53 32 30 % επί του ετήσιου τζίρου 46,2 33,3 11,8 5,8 2,3 0,2 0,2 0,1 0,1 Σ = 100,0 12-15

Τάξη Εφαρµόστε % όγκος την ABC A ανάλυση 80 για B τα είδη 15 αποθεµάτων C 5 του πίνακα. Τάξη A B C Παράδειγµα ABC 2005 by Ανδρέας Νεάρχου 12-16 Πανεπισ % επί του ετήσιου τζίρου 46,2 33,3 Κωδ. Stock Ετήσιος τζίρος J24 12500 R26 9000 L02 3200 11,8 M12 1550 3,8 ABC P33 Σύνολα 620 2,3 T72 Ετήσιος 65 % ετήσιου 1,2 S67 53 1,2 Είδη τζίρος τζίρου Q47 32 0,1 J24, R26 21.500 79,5 V20 30 0,1 L02, M12 4.750 15,6 Σ = 100,0 P33, &72, S67, Q47, V20 800 4,9 Σ = 100,0

Σύστηµα αποθεµάτων: Εισροές-Εκροές 17

Μοντέλα Αποθεµάτων Ανεξάρτητης Ζήτησης Πόσα και Πότε να Παραγγελθούν ;; Μοντέλα σταθερής ποσότητας παραγγελίας Οικονοµικής ποσότητας παραγγελίας (ΟΠΠ, EOQ) Οικονοµικής ποσότητας παραγωγής Ποσότητας παραγγελίας µε εκπτώσεις Μοντέλα σταθερής περιόδου παραγγελίας Στοχαστικά µοντέλα 29

Συστήµατα σταθερής ποσότητας παραγγελίας Το ύψος αποθέµατος παρακολουθείται συνεχώς και όταν πέσει κάτω από ένα συγκεκριµένο επίπεδο που καλείται σηµείο αναπαραγγελίας (ΣΑ), τότε δίδεται εντολή παραγγελίας (ή παραγωγής) ποσότητας Q. Ο κύκλος αναπλήρωσης επαναλαµβάνεται συνεχώς. Q Επίπεδο αποθέµατος Ρυθµός ζήτησης Q Παραλαβή παραγγελίας Q ΣΑ χρόνος Χρόνος υστέρησης (lead time) 30

Συστήµατα σταθερής περιόδου παραγγελίας ιάφορες ποσότητες (Q i ) παραγγέλλονται σε τακτά χρονικά διαστήµατα (Τ) µε βάση την ποσότητα που απαιτείται για να ανεβεί το επίπεδο αποθέµατος στο επιθυµητό µέγιστο Q max. Q max Q 2 Q 1 Q 3 τ τ 31 τ χρόνος

Παράδειγµα διαχείρισης αποθεµάτων Η καθηµερινή ζήτηση για ένα είδος δίδεται στον επόµενο πίνακα. Υπάρχει ένα αρχικό απόθεµα 150 κοµµατιών. Για σύστηµα σταθερής ποσότητας παραγγελίας, η ποσότητα παραγγελίας είναι 150 και το σηµείο αναπαραγγελίας είναι 80 κοµµάτια. Για σύστηµα σταθερής περιόδου, ο έλεγχος εφαρµόζεται κάθε 3 µέρες και η ποσότητα που παραγγέλλεται είναι τόση ώστε το ύψος αποθέµατος να επανέλθει στα 150 κοµµάτια. Ο χρόνος υστέρησης είναι 2 ηµέρες. 33

ΣΑ=80 Παράδειγµα διαχ/σης αποθεµάτων Ηµ/νία 1- Σύστηµα Σταθερής Ποσότητας Παραγγελίας 2-3- 4-5- 6-7- Ζήτηση 12 20 25 30 15 20 10 Απόθεµα 150 Παραγγελία Παραλαβή T =3 µέρες Σύστηµα Σταθερής Περιόδου Παραγγελίας Ηµ/νία 1-2- 3-4- 5-6- 7- Ζήτηση 12 20 25 30 15 20 10 Απόθεµα 150 Παραγγελία Παραλαβή 34 Πανεπιστή µιο Πατρών Τµ ήµα ιοίκησης Επ ιχειρήσεων

ΣΑ=80 Παράδειγµα διαχ/σης αποθεµάτων Ηµ/νία 1- Σύστηµα Σταθερής Ποσότητας Παραγγελίας 2-3- 4-5- 6-7- Ζήτηση 12 20 25 30 15 20 10 Απόθεµα 150 138 118 93 63 48 28 18 Παραγγελία Παραλαβή T =3 µέρες Σύστηµα Σταθερής Περιόδου Παραγγελίας Ηµ/νία 1-2- 3-4- 5-6- 7- Ζήτηση 12 20 25 30 15 20 10 Απόθεµα 150 138 118 93 63 48 28 18 Παραγγελία Παραλαβή 35 Πανεπιστή µιο Πατρών Τµ ήµα ιοίκησης Επ ιχειρήσεων

ΣΑ=80 Παράδειγµα διαχ/σης αποθεµάτων Ηµ/νία 1- Σύστηµα Σταθερής Ποσότητας Παραγγελίας 2-3- 4-5- 6-7- Ζήτηση 12 20 25 30 15 20 10 Απόθεµα 150 138 118 93 63 48 28 168 Παραγγελία 150 Παραλαβή 150 T =3 µέρες Σύστηµα Σταθερής Περιόδου Παραγγελίας Ηµ/νία 1-2- 3-4- 5-6- 7- Ζήτηση 12 20 25 30 15 20 10 Απόθεµα 150 138 118 93 63 48 85 75 Παραγγελία 57 65 Παραλαβή 57 36 Πανεπιστή µιο Πατρών Τµ ήµα ιοίκησης Επ ιχειρήσεων

Μοντέλο EOQ: Κόστη αποθέµατος Νέο συνολικό κόστος Νέο κόστος διατήρησης Κόστη Συνολικό κόστος Κόστος ιατήρησης Κόστος Παραγελίας Νέα ΟΠΠ ΟΠΠ (Q*) 39 Νέο κόστος παραγγελίας Ποσότητα Παραγγελίας

Γιατί τα κόστη διατήρησης αυξάνονται ; Περισσότερες µονάδες (κοµµάτια είδους) πρέπει να αποθηκευτούν εφόσον περισσότερες έχουν παραγγελθεί Παραγγελία αγοράς Περιγραφή Ποσ. τηλεόραση 1 Ποσότητα παραγγελίας Παραγγελία αγοράς Περιγραφή Ποσ.. τηλεόραση 1000 Ποσότητα παραγγελίας 40

Γιατί τα κόστη παραγγελίας µειώνονται ; Το κόστος απλώνεται σε περισσότερες µονάδες Παράδειγµα: Έστω ότι χρειαζόµαστε 1000 τηλεοράσεις 1 παραγγελία για 1000 τηλεοράσεις -7 απαιτεί π.χ. τέλη αξίας 0,33 Παραγγελία αγοράς Περιγραφή Ποσ. τηλεόραση 1000 Ποσότητα παραγγελίας 1000 παραγγελίες 1 τηλεόρασης -7 απαιτούν συνολικά 330 Purchase Purchase Order Order Παραγγελία Description Purchase αγοράς Order Description Qty. Qty. Περιγραφή Description Microwave Microwave Ποσ. Qty. 1 1 τηλεόραση Microwave 1 1 41

Συνολικό Ετήσιο Κόστος Βασικό µοντέλο EOQ Ετήσιο = Κόστος + Αγοράς Ετήσιο Κόστος Παραγγελιών Ετήσιο + Κόστος ιατήρηση ς ΣΚΑ= D.c+ D S + Q H Q 2 D =ετήσια ζήτηση c =κόστος µονάδος Q =Ποσότητα παραγγελίας S = κόστος προετοιµασίας παραγγελίας H = ετήσιο µοναδιαίο κόστος διατήρησης αποθέµατος

ιαχείριση αποθεµάτων ως προς τον χρόνο µε το µοντέλο EOQ Επίπεδο (ύψος) αποθέµατος Q Ρυθµός χρήσης Μέσο επίπεδο αποθέµατος (Q/2) Ελάχιστο απόθεµα 0 Χρόνος 43

Η βέλτιστη ποσότητα παραγγελίας (EOQ) ΣΚΑ = D.c + Q.Η + D.S 2 Q Ψάχνουµε την βέλτιστη ποσότητα Q* που ελαχιστοποιεί το ΣΚΑ. Αυτή προκύπτει από την τιµή της ανεξάρτητης µεταβλητής Q που µηδενίζει την παράγωγο της (1). ηλαδή:.(1) d (ΣΚΑ) = H S.D = 0 dq 2 Q 2 άρα Q*= 2.S.D H 44.(2)

Εξισώσεις µοντέλου EOQ Ελάχιστο συνολικό = ΣΚΑ minimum = D.c + κόστος αποθέµατος D Αναµενόµενος αριθµός παραγγελιών = n = Αναµενόµενο διάστηµα µεταξύ = T = Ηµέρες εργασίας / Έτος παραγγελιών n Q * 2.D.S.H..(3) d = Ζήτηση ανά ηµέρα L = χρόνος παράδοσης της παραγγελίας σε ηµέρες ΣΑ = Σηµείο αναπαραγγελίας 45 d = D Ηµέρες εργασίας / Έτος ΣΑ = d L..(4)

Η καµπύλη σηµείου αναπαραγγελίας (ΣΑ) ς Q* ΣΑ = d L Κλίση= µονάδες/µέρα= d = ρυθµός ανάλωσης Επίπεδο αποθέµατο ΣΑ (ROP) Lead time = L Χρόνος (ηµέρες) 46

Πόσο ρεαλιστικό είναι το µοντέλο EOQ; Αν και στηρίζεται σε υποθέσεις που συνήθως δεν ανταποκρίνονται όλες µαζί στην πραγµατικότητα, εντούτοις η πρακτική εφαρµογή του είναι πολύ συχνή και δίδει ικανοποιητικά αποτελέσµατα. Λόγοι όπως ανεπάρκεια χώρων αποθήκευσης, δυσκολίες στις µεταφορές, καθυστερήσεις παράδοσης, λάθη στις εκτιµήσεις των D, H, S µπορεί να προκαλέσουν αποκλίσεις στον υπολογισµό των Q* και ΣΑ. Άρα και αύξηση του ΣΚΑ. Όµως λόγω της ρίζας στις εξισώσεις (2), (3), µέτριες αποκλίσεις στις τιµές των D, H, S προκαλούν ελάχιστη µεταβολή στο ΣΚΑ. 47

Παράδειγµα µοντέλου EOQ Ένα προϊόν έχει ζήτηση 4000 κοµµάτια τον χρόνο. Το µοναδιαίο κόστος αγοράς του προϊόντος είναι 90 και το ετήσιο µοναδιαίο κόστος διατήρησης του σε απόθεµα είναι 9. Το κόστος προετοιµασίας κάθε παραγγελίας για το συγκεκριµένο προϊόν ανέρχεται στα 25. Ο χρόνος υστέρησης µιας παραγγελίας είναι 5 ηµέρες. Ζητούνται τα εξής: 1. Ποια είναι η ΟΠΠ (Q*) γι αυτό το προϊόν; 2. Ποιος είναι ο βέλτιστος αριθµός παραγγελιών στον χρόνο; 3. Ποιος είναι ο βέλτιστος αριθµός ηµερών µεταξύ διαδοχικών παραγγελιών, θεωρώντας 250 ηµέρες ανά έτος; 4. Ποιο είναι το συνολικό ετήσιο κόστος αποθέµατος; 5. Ποιο είναι το σηµείο αναπαραγγελίας; 48

Παράδειγµα µοντέλου EOQ 2.D.S 2.(4000).(25) Q* = = = 149,0712 149 µον. H 9 n = T = D Q* 250 n = 26,83 27 παραγγελίες τον χρόνο = 9,26 ηµέρες ΣΚΑ = D.c + Q.Η + D.S 2 Q ΣΑ = d L = D 250 5 = 16 5 = 80 µονάδες 49 = 361.341,64 D=4000 µον. c=90, H=9, S=25, L=5 µέρες