Η ΜΕΛΕΤΗ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΩΝ ΣΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ. Η εισήγηση µου αποτελεί την θεώρηση από πλευράς µελετητών στις απαιτήσεις και προϋποθέσεις οι κατασκευές ώστε να έχουν ένα χαρακτήρα αειφόρου. Στην ανάπτυξη θα ξεκινήσω από γνωστές σε όλους έννοιες και διαδοχές ενεργειών µε σκοπό να καταδείξω τις αναγκαίες παρεµβάσεις προς αυτή την κατεύθυνση. Αρχίζω λοιπόν από την γνωστή σε όλους διαπίστωση ότι κάθε κατασκευή ανεξάρτητα του µεγέθους της έχει σαν αφετηρία την διατύπωση µιας ανάγκης η ικανοποίηση της οποίας τελικά αποτελεί το αντικείµενο της κατασκευής. Η µελέτη που αποτελεί και το αντικείµενο της εισήγησης µου είναι η γέφυρα ανάµεσα στην διατύπωση της ανάγκης και της κατασκευής για την ικανοποίηση της. Πρώτο λοιπόν µέληµα για την εξασφάλιση αειφόρου κατασκευής είναι η διερεύνηση της ανάγκης και ενδεχοµένως στην επαναδιατύπωση της. περιλαµβάνουν. Σκέψεις που θα πρέπει να κυριαρχήσουν και ιδέες που πρέπει να διερευνηθούν Υπάρχει πράγµατι αυτή η ανάγκη Έχει διατυπωθεί στο σύνολο της ή µόνο µια περιορισµένη περιοχή (τοπικά, ποιοτικά, χρονικά) της. Η όποια επίλυση της µήπως δηµιουργεί νέα προβλήµατα ποια είναι, είναι αντιµετωπίσιµα, µήπως η αντιµετώπιση τους πρέπει να γίνει ταυτόχρονα µε το αρχικό αίτηµα. Στο σηµείο αυτό δυο πρόσθετες θεωρήσεις πρέπει να συνεκτιµηθούν. 1. Ποιες θα είναι οι επιπτώσεις στο άµεσο αλλά και το ευρύτερο και µάλιστα σε πόση έκταση πρέπει να ελεγχθεί αυτή η ευρύτητα περιβάλλον στον χρονικό ορίζοντα του τώρα αλλά και στο απώτερο µέλλον των επιπτώσεων της οποιασδήποτε κατασκευαστικής λύσης επιλέγει. 2. Υπάρχουν καταγεγραµµένα στοιχεία από άλλες επιλύσεις κατασκευές που έγιναν στο παρελθόν και µπορούν να µας δώσουν χρήσιµα συµπεράσµατα αξιοποιήσιµα και για την παρούσα περίπτωση. Από τα παραπάνω άµεσα προκύπτει η ανάγκη δηµιουργίας, συντήρησης και διαρκούς εµπλουτισµού µιας Τράπεζας δεδοµένων που θα µπορούν να προσφεύγουν οι µελετητές για πληροφορίες, εµπειρίες κλπ. Σ αυτό θα επανέλθουµε στη συνέχεια. Οι παραπάνω σκέψεις αποτελούν την αφετηρία για να εισαχθεί η έννοια του αειφόρου στην διατύπωση του αντικειµένου προς µελέτη. Η ίδια µελέτη τώρα πρέπει να κυριαρχείται από σκέψεις όπως: ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------1
1. Ποια είναι η πιο πρόσφορη λύση από πλευράς επιρροής στο περιβάλλον τόσον από πλευράς συµπεριφοράς αυτού τούτου του έργου όσον και από πλευράς επιπτώσεων στον άµεσο αλλά και τον ευρύτερο περίγυρο του. 2. Η λύση εµπεριέχει στοιχεία επεκτασιµότητας ώστε να µπορεί να ενταχθεί σε ένα ευρύτερο σύνολο αν προκύψει τέτοια ανάγκη στο µέλλον αυτούσιο ή µε επουσιώδεις προσαρµογές. Παραδείγµατα νέες πτέρυγες σε ένα ξενοδοχείο, ένας λιµενοβραχίων σε λιµάνι, το terminal ενός αεροδροµίου. 3. Τα υλικά που θα χρησιµοποιηθούν, η ποια µέθοδος κατασκευής θα επιλεγεί πρέπει να συνεκτιµηθούν. Εδώ µπαίνουν πολλοί παράγοντες. Όπως: α. Πως παράγονται σε βιοµηχανική κλίµακα τα υλικά που προτείνονται, ποια συµπεριφορά έχουν στον χρόνο, έχουν την επιθυµητή διάρκεια ζωής, είναι ανακυκλώσιµα, η χρήση τους εµπεριέχει δυνατότητες µετατροπών ανάλογα µε τυχόν διαφοροποιηµένες ανάγκες στο µέλλον. β. Η µέθοδος κατασκευής που θα προταθεί τι επιπτώσεις µπορεί να έχει, τι είναι δυνατόν και πόσο πιθανό είναι να αντιµετωπίσουµε µη άµεσα ορατά θέµατα, πόσο είµεθα προετοιµασµένοι να τα αντιµετωπίσουµε, η πρόταση µας εµπεριέχει την απαιτούµενη ευελιξία και προσαρµοστικότητα για να αντιµετωπίσουµε µια τέτοια κατάσταση. Παραδείγµατα τέτοιων καταστάσεων είναι ι. Εντοπισµός αρχαιολογικών ευρηµάτων κατά την θεµελίωση ενός έργου (Κεντρικό Κτίριο Εθνικής Τραπέζης, Μουσείο Ακρόπολης). ιι. Μη προβλεφθείσα ή εντοπισθείσα εδαφική σύσταση σε ένα έργο οδοποιίας ή στο εσωτερικό µιας σήραγγας κλπ. 4. Το τελικό προϊόν το έργο που µελετήθηκε - κατ αρχήν ικανοποιεί όλες τις απαιτήσεις τις ανάγκες όπως τις ορίσαµε στην αρχή και σε ποιο βαθµό; Υπάρχουν αποκλείσεις, σε ποια έκταση και τι επιπτώσεις έχουν. Σε τι οφείλονται; Αυτό τούτο το έργο εµπεριέχει στοιχεία προσαρµογής σε διαφοροποιηµένες ανάγκες στο µέλλον π.χ. ένα κτίριο γραφείων που µελετήθηκε µε ορισµένη διαµερισµάτωση επιδέχεται µετατροπή του ας πούµε σε open space, ένα λιµενικό έργο για containers µπορεί να µετατραπεί για εξυπηρέτηση κρουαζιερόπλοιων κλπ. 5. Όλα τα παραπάνω οδηγούν στην ανάγκη να προσδιορίσουµε ποια στοιχεία πρέπει να παρακολουθήσουµε κατά την διάρκεια χρησιµοποίησης του έργου για να αποτελέσουν πηγή γνώσης στο µέλλον. Ποιος τα συγκεντρώνει, πως αποθηκεύονται και µε ποια διαδικασία θα γίνουν κτήµα του τεχνικού κόσµου. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------2
6. Τέλος πρέπει να σηµειωθεί ότι όλα τα έργα γίνονται από ανθρώπους και αποβλέπουν στο να εξυπηρετήσουν ανθρώπινες ανάγκες. Η µέθοδος κατασκευής, τα υλικά που θα χρησιµοποιηθούν, το πρόσωπο που θα παρακολουθεί την λειτουργία, αυτοί που θα το χρησιµοποιούν σήµερα, αύριο, στο απώτερο µέλλον είναι άνθρωποι και οι δυνατότητες τους, η υγεία τους, οι δεξιότητες αλλά και τα προβλήµατα τους πρέπει να συνεκτιµώνται και να εξυπηρετούνται. Κανένα έργο δεν αποτελεί µια ανεξάρτητη, αυτοδύναµη, αυτοτελή οντότητα. Όλα εντάσσονται σε ένα ευρύτερο περιβάλλον που αποτελεί την σύνθεση γεωγραφικών, κλιµατολογικών, πολιτιστικών, κοινωνικών παραγόντων. Η κάθε κατασκευή από την πιο µικρή π.χ. ένα αγροτικό σπίτι ως την πιο εντυπωσιακή και µεγάλη π.χ. ένας αυτοκινητόδροµος οφείλουν να εντάσσονται αρµονικά και µε συνέπεια σ αυτό το δεδοµένο περιβάλλον. Στο σηµείο αυτό δε πρέπει να επισηµανθεί ότι πάντοτε οι οικονοµικοί πόροι δεν είναι απεριόριστοι. Η αναζήτηση κάθε κατασκευαστικής λύσης πρέπει να εµπεριέχει σκέψεις ορθολογικής χρήσης των διαθέσιµων πόρων. Πρέπει δε να τονισθεί ότι η συµπεριφορά από πλευράς κόστους ενός έργου δεν περιορίζεται στο αρχικό κόστος κατασκευής αλλά συµπεριλαµβάνει και την δαπάνη λειτουργίας του Έργου σε όσο χρόνο θα χρησιµοποιείται, είναι δε αυτό το τελευταίο πόσο ιδιαίτερα σηµαντικό. Η παραπάνω ανάλυση αποτελεί και την εισαγωγή στο αντικείµενο της έρευνας που πρέπει να γίνει για να υποστηριχθεί η κατασκευή. Συνοπτικά -σε τίτλους µόνον- η προσπάθεια η κατασκευές να αποκτήσουν ένα αειφόρο χαρακτήρα και να οδηγηθούµε σε έργα που πράγµατι ικανοποιούν τις απαιτήσεις µας όσον αφορά την ποιότητα, τον σεβασµό στο περιβάλλον, τις ανθρώπινες ανάγκες σήµερα αλλά και αύριο απαιτεί να δοθούν απαντήσεις και να αναπτυχθεί προβληµατισµός στα παρακάτω θέµατα: 1. Κανονισµοί και οδηγίες για τον σχεδιασµό των Έργων Τα ερωτήµατα που θα τεθούν είναι: Είναι οι κανονισµοί πλήρεις και εφαρµόσιµοι; Τα αποτελέσµατα είναι τελικά τα αναµενόµενα; Προς ποια κατεύθυνση πρέπει ενδεχοµένως να αναµορφωθούν; Οι εξελίξεις ως προς τα διαθέσιµα υλικά (βλέπε παρακάτω) µήπως πρέπει να οδηγήσουν σε επαναδιατύπωση τους; Καλύπτουν όλο το εύρος των προβληµάτων που εµφανίζονται στην κατασκευή; ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------3
Ποιοι φορείς είναι θεσµοθετηµένοι να παρακολουθούν την εφαρµογή τους, να συµβουλεύουν σε περίπτωση που απαιτείται βοήθεια; 2. Χρησιµοποιούµενα διαθέσιµα υλικά Αντίστοιχα πρέπει να ερευνηθούν Τα προσφερόµενα υλικά µπορούν να υποστηρίξουν τις παραπάνω παραµέτρους σχεδιασµού Η παραγωγή τους εµφορείται από αρχές προστασίας του περιβάλλοντος δηλαδή δεν είναι ιδιαίτερα ενεργοβόρες, αφήνουν κατάλοιπα που µπορούν εύκολα να αποθηκευθούν Έχουν την απαιτούµενη διάρκεια ζωής Είναι εύκολη η αντικατάσταση τους όταν και σε όση έκταση αυτό δυνατόν να απαιτηθεί στο µέλλον Είναι ανακυκλώσιµα Υπάρχει ανάγκη βελτίωσης τους και προς ποια κατεύθυνση Ποιος παρακολουθεί, ελέγχει και εγγυάται ότι πράγµατι έχουν τις απαιτούµενες ιδιότητες. Οι δύο παραπάνω ενότητες πρέπει να αντιµετωπισθούν σαν αλληλένδετες οµάδες και να τύχουν κοινού προβληµατισµού. Με όποια σειρά κι αν αντιµετωπισθούν η µια εξαρτάται αλλά και οδηγεί την άλλη και το τελικό αποτέλεσµα είναι ο συνδυασµός των δυο. Ο προβληµατισµός µας όµως δεν πρέπει να σταµατήσει εδώ. Όλα στη ζωή είναι µια συνέχεια. Η όποια αφετηρία είναι µια αυθαίρετη και αδικαιολόγητη θεώρηση των προβληµάτων και των δυνατοτήτων επίλυσης τους. Πρέπει λοιπόν και οι κατασκευές να υπακούσουν σ αυτή την γενική αρχή. Παράµετροι όπως: Ιστορική συνέχεια του χώρου. Προϋπάρχουσες κατασκευές, παλαιά κτίσµατα Παραδοσιακοί τρόποι ζωής και διαµόρφωσης του περιβάλλοντος Τοπικές συνθήκες, υλικά, τρόποι κατασκευής. Πρέπει να διερευνώνται και να συντηρούνται στα έργα µας. Ακόµη θέλω να προσθέσω δυο-τρία ακόµη στοιχεία που θα πρέπει να κατευθύνουν τις σκέψεις µας δηλαδή ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------4
1. Ο σχεδιασµός, η έρευνα, οι κατασκευές πρέπει να εξυπηρετούν σύγχρονες ανάγκες αλλά να µην είναι περιορισµένες στο να υπακούν σε στιγµιαία ερεθίσµατα και 2. Η όλη προσπάθεια πρέπει να ενέχει στοιχεία διορατικότητας να διαβλέπει και να οδηγεί την εξέλιξη, το µέλλον. 3. Ακόµη πρέπει να µην είναι αποκοµµένη η σύγχρονη κατασκευή από τα προϋπάρχοντα κτίσµατα. Η συντήρηση και διατήρηση του οικιστικού περιβάλλοντος, η ενσωµάτωση του µε το νέο, η επαναδραστηριοποίηση παραδοσιακών έργων και κτισµάτων πρέπει να αποτελεί µέληµα και αντικείµενο έρευνας σε όλους τους τοµείς των κατασκευών. ΠΑΥΛΟΣ ΖΑΝΝΗΣ Γενικός Γραµµατέας ΣΕΓΜ. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------5