ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΜΟΥΣΕΙΩΝ/ΤΜΗΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Το «Γερμανικό Πουλί» Προληπτική συντήρηση: μια ασπίδα για την προστασία των μνημείων Μια αληθινή ιστορία για ένα μνημείο που δεν αγαπήθηκε απ όλους. Μια ιστορία για την οποία μάθαμε πολλά μέσα από λιγές προσωπικές μαρτυρίες και κάποιες γνώμες σε τοπικές εφημερίδες και προσωπικά ιστολόγια (blogs). Μια ιστορία που γι αυτούς ακριβώς τους λόγους προσφέρεται ιδανικά ως αφορμή για ένα παιχνίδι ρόλων αλλά και για προβληματισμό πάνω στις αξίες που μεταφέρουν τα μνημεία και τις ευθύνες όλων για τη διατήρησή τους.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Από τις 20 Μαΐου ως την 1η Ιουνίου του 1941 οι γερμανικές δυνάμεις, έχοντας καταλάβει όλη σχεδόν την Ευρώπη, κάνουν από αέρος απόβαση στην Κρήτη με τη συμμετοχή χιλιάδων αλεξιπτωτιστών. Πρόκειται για τη γνωστή επιχείρηση Merkur (Ερμής) που είχε ως αποτέλεσμα πολυάριθμους νεκρούς Γερμανούς στρατιώτες, πολύ περισσότερους από το σύνολο των νεκρών της Βέρμαχτ ως τότε στον πόλεμο (πάνω από 16.000 σύμφωνα με τους υπολογισμούς των Συμμαχικών Δυνάμεων). Γερμανοί αλεξιπτωτιστές πάνω από την Κρήτη (Πηγή: Θέματα Στρατιωτικής Ιστορίας, Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, Αθήνα 1981). Η απόβαση από αέρος των ομάδων επίθεσης «Κομήτης» και «Άρης» στην περιοχή Χανίων-Σούδας την 20η Μαΐου 1941 (Πηγή: Θέματα Στρατιωτικής Ιστορίας, Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, Αθήνα 1981). Μπείτε στο κλίμα: Δείτε από το διαδίκτυο αρχειακό υλικό και προσωπικές μαρτυρίες με θέμα τη Μάχη της Κρήτης και τους Γερμανούς αλεξιπτωτιστές από : τη σειρά ντοκιμαντέρ Η Μηχανή του Χρόνου: «Η Μάχη της Κρήτης, τμήμα 3ο: Οι Αλεξιπτωτιστές», http://www.mixanitouxronou.gr/education-tv/gallery.html?videoid=27169337&start=20 και τη σειρά ντοκιμαντέρ Μάχες των Ελλήνων, 4ο επεισόδιο, απόσπασμα με θέμα «Η ηρωική Μάχη της Κρήτης και το κρητικό Αντάρτικο», http://www.skai.gr/player/tv/?mmid=214791 2
ΜΕΡΟΣ A Μετά την αιματηρή, αλλά νικηφόρα για αυτές έκβαση της Μάχης της Κρήτης, το 1941, οι γερμανικές δυνάμεις κατοχής της Κρήτης στήνουν στη θέση Παρηγοριά της Νέας Κυδωνίας Χανίων ένα τσιμεντένιο μνημείο του καταδυόμενου αετού της Βέρμαχτ με τη σβάστικα προκειμένου να τιμήσουν τους νεκρούς τους. Το Γερμανικό πουλί στην Παρηγοριά Χανίων κατά την ανέγερσή του από τους Γερμανούς το 1941. Τον Ιούλιο του 1945, μετά την αποχώρηση των Γερμανών, η κρητική κοινωνία πρέπει να αποφασίσει, ανάμεσα σε πολλά άλλα, και για την τύχη του μνημείου, αν δηλαδή πρέπει να παραμείνει στη θέση του εξυπηρετώντας την ιστορική μνήμη ή να αποκαθηλωθεί ως κάτι το απεχθές. 3
ΜΕΡΟΣ Α Α Η σειρά σας Ο πόλεμος έχει τελειώσει, οι γερμανικός στρατός έχει αποχωρήσει από το νησί και εσείς είστε μέλη ενός συμβουλίου των Χανίων που πρέπει να αποφασίσει σχετικά με την παραμονή ή την αποκαθήλωση του γερμανικού μνημείου των αλεξιπτωτιστών. Συζητήστε, αναπτύσσοντας και τεκμηριώνοντας τις θέσεις σας και τέλος αποφασίστε ομόφωνα ή κατά πλειοψηφία. Οι ομάδες - ρόλοι Παιχνίδι ρόλων ΥΠΕΡ ΚΑΤΑ Κάτοικοι και αγωνιστές της αντίστασης Άνδρες και γυναίκες που αγωνίστηκαν με όλα τα μέσα ενάντια στον κατακτητή. Επιθυμούν την παραμονή του μνημείου, καθώς θα θυμίζει στους παλιούς και θα διδάσκει στους νέους την ήττα των Ναζί και τη γενναιότητα των Κρητών. Κάτοικοι Άνδρες και γυναίκες διαφόρων ηλικιών που στη διάρκεια της Μάχης της Κρήτης και της Γερμανικής Κατοχής έχασαν αγαπημένους ανθρώπους και περιουσία. Το μνημείο αντιπροσωπεύει για αυτούς τη φρίκη του πολέμου και δεν επιθυμούν την παραμονή του. 4
ΜΕΡΟΣ B Αντίθετα με ό,τι ίσως θα περίμενε κανείς για το τρομερό αυτό μνημείο και για τα αισθήματα του βασανισμένου λαού στην Κρήτη, μετά το τέλος του Β Παγκοσμίου Πολέμου και την αποχώρηση των Γερμανών, η χανιώτικη κοινωνία, με τη σύμφωνη γνώμη των αρχηγών της Αντίστασης, των καπετάνιων όπως λέγονται στη Μεγαλόνησο, μεγαλόψυχα αποφάσισε υπέρ της διατήρησής του στη θέση του. Το απεχθές μνημείο θύμιζε το θάνατο των χιλιάδων Γερμανών αλεξιπτωτιστών, ενώ λειτουργούσε ως σύμβολο αντίστασης του κρητικού λαού. Η σβάστικα του αετού καλύφθηκε με τσιμέντο και το μνημείο έμεινε γνωστό στους Χανιώτες ως το «Γερμανικό Πουλί». Η θέση του έγινε σημείο αναφοράς ως και τις μέρες μας. Το γερμανικό πουλί στην Παρηγοριά Χανίων ως το 2000. 5
ΜΕΡΟΣ B Όμως, αν και δεν αποκαθηλώθηκε, τα επόμενα χρόνια το μνημείο δεν χαρακτηρίστηκε ως διατηρητέο και δεν προβλέφτηκε τίποτα για την καλή διατήρησή του. Το Γερμανικό Πουλί αφέθηκε στη τύχη του. Στα μεταπολεμικά χρόνια αποκεφαλίστηκε τουλάχιστον μια φορά, εξαιτίας μιας φήμης που ήθελε τους Γερμανούς να έχουν κρύψει στο κεφάλι του χρυσές λίρες, κάτι που αποδείχτηκε εντελώς αναληθές. Η υγρασία και τα άλατα της θάλασσας σκούριασαν το μεταλλικό σκελετό του γλυπτού, ενώ η πετρόκτιστη βάση του χορτάριασε και γέμισε με γκράφιτι εξαιτίας της μακρόχρονης εγκατάλειψης. Παράλληλα, τις δεκαετίες που ακολούθησαν, η Νέα Κυδωνία και ο χώρος γύρω από το μνημείο γέμισε από νεόδμητα διώροφα, ενώ ο μικρός λόφος πάνω στον οποίο στεκόταν σταδιακά περιορίστηκε προσφέροντας χώρο στάθμευσης στα αυτοκίνητα. Η περιοχή της Παρηγοριάς είναι σε μια ειδυλλιακή τοποθεσία με υπέροχες παραλίες, που γρήγορα προσέλκυσε πολλά σπίτια και τουριστικές επιχειρήσεις. Εν τω μεταξύ, διαμαρτυρίες για το μνημείο εκδηλώνονταν από παντού. Από τους ιδιοκτήτες του οικοπέδου, από τους ντόπιους, από το Γερμανικό Σύλλογο για το Μνημείο των Γερμανών Αλεξιπτωτιστών Το Γερμανικό Πουλί στην Παρηγοριά Χανίων ως το 2000. 6
ΜΕΡΟΣ B Η σειρά σας Εξετάστε την επιρροή της κοινής γνώμης σχετικά με τη διατήρηση του Γερμανικού Πουλιού την περίοδο που ακολούθησε τη λήξη του πολέμου ως το 2000. Χωριστείτε σε ομάδες - ρόλους και υποστηρίξτε με επιχειρήματα το σεβασμό ή μη στο μνημείο και τη διατήρησή του, προβάλλοντας τις απόψεις της κάθε ομάδας. Οι ομάδες - ρόλοι Πολίτες με ενδιαφέρον για τη διατήρηση του μνημείου και της ιστορίας της πόλης Παιχνίδι ρόλων ΥΠΕΡ ΟΥΔΕΤΕΡΟΙ Εκφράζονται υπέρ της καλής διατήρησης του μνημείου καθώς εκπροσωπεί ένα σημαντικό ιστορικό γεγονός, διδάσκει και υπενθυμίζει τη φρίκη του πολέμου. Γερμανικός Σύλλογος για το Μνημείο των Γερμανών Αλεξιπτωτιστών Διαμαρτύρεται έντονα για την κακή κατάσταση του μνημείου των πεσόντων. Φαίνεται ότι δεν έχει την οικονομική δυνατότητα να ανανεώσει το μισθωτήριο συμβόλαιο του οικοπέδου που φιλοξενεί το μνημείο. Το γερμανικό κράτος Δεν δείχνει ενδιαφέρον για τη διατήρησή του. Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Κρήτης Δεν μπορεί να πάρει θέση και να αναλάβει σχετικές πρωτοβουλίες για τη διατήρησή του καθώς το Γερμανικό Πουλί δεν είχε ποτέ ως τότε χαρακτηριστεί Μνημείο Νεώτερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς. 7
ΜΕΡΟΣ B Οι ομάδες - ρόλοι Ιδιοκτήτες του οικοπέδου Παιχνίδι ρόλων ΚΑΤΑ Το 1971 είχαν υπογράψει ένα 30ετές μισθωτήριο συμβόλαιο με το Σύλλογο για το Μνημείο των Γερμανών Αλεξιπτωτιστών. Το 2000 το συμβόλαιο φτάνει στη λήξη του, ο Σύλλογος φαίνεται ότι δεν έχει την οικονομική δυνατότητα να το ανανεώσει και οι ιδιοκτήτες γης διαμαρτύρονται και επιθυμούν τη διακοπή του συμβολαίου. Πολίτες που επιθυμούν την αποκαθήλωση του μνημείου Το αποκαλούν «μνημείο της ντροπής», θεωρούν ότι δεν έχει θέση στην πόλη τους. Πολίτες που επιθυμούν την αποκαθήλωση ή τη μεταφορά του μνημείου Τα κίνητρά τους χαρακτηρίζει το τουριστικό ενδιαφέρον για το οικόπεδο και την περιοχή γενικότερα, την ανέγερση ξενοδοχείων, τη δημιουργία πάρκινγκ κ.ά. 8
ΜΕΡΟΣ B Διεξαγωγή δημοσκόπησης Αφού ακούσετε τι έχει να πει κάθε ομάδα, μπορείτε να κάνετε μια μικρή δημοσκόπηση στην τάξη απαντώντας στις παρακάτω ερωτήσεις και να καταγράψτε τα αισθήματά σας. Ερωτηματολόγιο 1) Οφείλουμε σεβασμό στο μνημείο γιατί αντικατοπτρίζει μια πολύ σημαντική στιγμή της ιστορίας της Κρήτης κατά την οποία ο λαός υπέφερε με μεγάλη γενναιότητα. Συμφωνώ Δεν ξέρω Διαφωνώ συμφωνώ διαφωνώ 2) Οφείλουμε σεβασμό στο μνημείο γιατί οι νεότερες γενιές πρέπει να μαθαίνουν για τη φρίκη του πολέμου / ναζισμού. Συμφωνώ Δεν ξέρω Διαφωνώ συμφωνώ διαφωνώ 3) Οφείλουμε σεβασμό στο μνημείο γιατί τιμά τη μνήμη πεσόντων πολέμου. Συμφωνώ Δεν ξέρω Διαφωνώ συμφωνώ διαφωνώ 4) Οφείλουμε, από σεβασμό στο μνημείο, να προβούμε 8 σε ενέργειες ώστε να χαρακτηριστεί από την πολιτεία ως διατηρητέο. Συμφωνώ Δεν ξέρω Διαφωνώ συμφωνώ διαφωνώ 9
ΜΕΡΟΣ B Διεξαγωγή δημοσκόπησης 5) Δεν οφείλουμε σεβασμό στο μνημείο διότι είναι κατασκευασμένο σε ιδιωτικό χώρο. Συμφωνώ Δεν ξέρω Διαφωνώ συμφωνώ διαφωνώ 6) Δεν οφείλουμε σεβασμό στο μνημείο γιατί τιμά τη νίκη του κατακτητή. Συμφωνώ Δεν ξέρω Διαφωνώ συμφωνώ διαφωνώ 7) Δεν οφείλουμε σεβασμό στο μνημείο γιατί είναι φασιστικό / ναζιστικό. Συμφωνώ Δεν ξέρω Διαφωνώ συμφωνώ διαφωνώ 8) Δεν οφείλουμε σεβασμό στο μνημείο καθώς δεν είναι επίσημα χαρακτηρισμένο από την πολιτεία ως διατηρητέο. Συμφωνώ Δεν ξέρω Διαφωνώ συμφωνώ διαφωνώ 10
ΜΕΡΟΣ B Καταγραφή απαντήσεων εξαγωγή συμπερασμάτων Μετρήστε και καταγράψτε τις απαντήσεις σας ως σύνολο και ως ποσοστό % του συνόλου των συμμετεχόντων στη δημοσκόπηση και βγάλτε τα συμπεράσματά σας. 1) Οφείλουμε σεβασμό στο μνημείο γιατί αντικατοπτρίζει μια πολύ σημαντική στιγμή της ιστορίας της Κρήτης κατά την οποία ο λαός υπέφερε με μεγάλη γενναιότητα. 2) Οφείλουμε σεβασμό στο μνημείο γιατί οι νεότερες γενιές πρέπει να μαθαίνουν για τη φρίκη του πολέμου/ ναζισμού. ΣΥΝΟΛΟ % ΣΥΝΟΛΟ % Συμφωνώ Δεν ξέρω Διαφωνώ συμφωνώ διαφωνώ 3) Οφείλουμε σεβασμό στο μνημείο γιατί τιμά τη μνήμη πεσόντων πολέμου. ΣΥΝΟΛΟ % 4) Οφείλουμε, από σεβασμό στο μνημείο, να προβούμε σε ενέργειες ώστε να χαρακτηριστεί από την πολιτεία ως διατηρητέο. ΣΥΝΟΛΟ % 5) Δεν οφείλουμε σεβασμό στο μνημείο διότι είναι κατασκευασμένο σε ιδιωτικό χώρο. ΣΥΝΟΛΟ % 11
ΜΕΡΟΣ B Καταγραφή απαντήσεων εξαγωγή συμπερασμάτων Συμφωνώ Δεν ξέρω Διαφωνώ συμφωνώ διαφωνώ 6) Δεν οφείλουμε σεβασμό στο μνημείο γιατί τιμά τη νίκη του κατακτητή. ΣΥΝΟΛΟ % 7) Δεν οφείλουμε σεβασμό στο μνημείο γιατί είναι φασιστικό/ ναζιστικό. 8) Δεν οφείλουμε σεβασμό στο μνημείο καθώς δεν είναι επίσημα χαρακτηρισμένο από την πολιτεία ως διατηρητέο. ΣΥΝΟΛΟ % ΣΥΝΟΛΟ % 1) Πόσοι πιστεύουν ότι το μνημείο δικαιούται σεβασμού και για ποιους λόγους;............ 2) Πόσοι πιστεύουν ότι το μνημείο δεν δικαιούται σεβασμού και για ποιους λόγους;......... 12
ΜΕΡΟΣ Γ Η σειρά σας Στις 28 Νοεμβρίου του 2000 ένας κεραυνός καταστρέφει το μεγαλύτερο μέρος από το σώμα του πουλιού. Η χανιώτικη κοινωνία υποδέχεται το νέο με ανάμεικτα συναισθήματα. Δυο μέρες μετά την καταιγίδα, το Δημοτικό Συμβούλιο της Νέας Κυδωνίας συνεδριάζει για την τύχη του πολύπαθου Γερμανικού Πουλιού. Παιχνίδι ρόλων Ο Δήμαρχος και το Δημοτικό Συμβούλιο της Νέας Κυδωνίας συνεδριάζουν για να αποφασίσουν σχετικά με τη συντήρηση του Γερμανικού Πουλιού. Το θέμα της συνεδρίασης προσελκύει, όπως είναι φυσικό, πολλές ομάδες πολιτών που προσπαθούν να επηρεάσουν το Δημοτικό Συμβούλιο. Χωριστείτε σε ομάδες. Όλες οι γνώμες και τα επιχειρήματα πρέπει να ακουστούν ανεξάρτητα με το πόσο «σωστές» μπορεί να φαίνονται. Στο τέλος, ο Δήμαρχος και το Δημοτικό Συμβούλιο πρέπει να αποφασίσουν. Τι αποφασίζουν; 13
ΜΕΡΟΣ Γ Οι ομάδες - ρόλοι Παιχνίδι ρόλων ΥΠΕΡ ΟΥΔΕΤΕΡΟΙ Πολίτες με ενδιαφέρον για την ιστορία της πόλης, τη συντήρηση και τη διατήρηση του μνημείου στη θέση του Εκφράζονται υπέρ της συντήρησης του μνημείου και της διατήρησής του στη θέση του καθώς εκπροσωπεί ένα σημαντικό ιστορικό γεγονός, διδάσκει και υπενθυμίζει τη φρίκη του πολέμου σε μικρότερους και μεγαλύτερους. Ο Γερμανικός Σύλλογος για το Μνημείο των Γερμανών Αλεξιπτωτιστών Ενδιαφέρεται για την καλή διατήρηση του μνημείου των πεσόντων Γερμανών και διαμαρτύρεται δημόσια για την κακή κατάστασή του. Έχει αναθέσει σε ιδιωτικό συνεργείο τον «ευπρεπισμό» του, αλλά οι ιδιοκτήτες του οικοπέδου δεν επιτρέπουν στους εργαζόμενους την πρόσβαση. Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Κρήτης Δεν έχει καμία αρμοδιότητα σχετικά με το Γερμανικό Πουλί καθώς αυτό δεν είχε χαρακτηριστεί ως διατηρητέο πριν πέσει. Ο Δήμαρχος και το Δημοτικό Συμβούλιο Ενδιαφέρονται για μια κοινά αποδεκτή λύση, εν όψει των εορτασμών για τα 70 χρόνια από τη Μάχη της Κρήτης τον ερχόμενο Μάιο (2001) που θα προσελκύσουν πλήθος κόσμου και επισήμων από όλα τα μέρη της γης. Θα προτείνουν τη μεταφορά του μνημείου στο Γερμανικό Νεκροταφείο του Μάλεμε που φιλοξενεί τις σορούς 4.465 Γερμανών πεσόντων. 14
ΜΕΡΟΣ Γ Οι ομάδες - ρόλοι Παιχνίδι ρόλων ΚΑΤΑ Ιδιοκτήτες του οικοπέδου Το 1971 είχαν υπογράψει ένα 30ετές μισθωτήριο συμβόλαιο με το Σύλλογο για το Μνημείο των Γερμανών Αλεξιπτωτιστών, το οποίο φτάνει στη λήξη του. Ο Σύλλογος δεν έχει την οικονομική δυνατότητα να το ανανεώσει και ως, εκ τούτου, οι ιδιοκτήτες ζητούν τη μεταφορά του «μνημείου της ντροπής» από τη γη τους. Δεν το θεωρούν «ισάξιο» των ενετικών τειχών ή των οθωμανικών τζαμιών της πόλης. Πολίτες που επιθυμούν την αποκαθήλωση του μνημείου Το αποκαλούν «μνημείο της ντροπής», θεωρούν ότι δεν έχει θέση στην πόλη τους και ότι η καταστροφή του από φυσικά αίτια είναι μια καλή ευκαιρία για την απομάκρυνσή του. Πολίτες που επιθυμούν την απομάκρυνση του μνημείου Τα κίνητρά τους δεν είναι ιδεολογικά, τους χαρακτηρίζει το τουριστικό ενδιαφέρον για το οικόπεδο και την περιοχή γενικότερα, για ανέγερση ξενοδοχείων, δημιουργία πάρκινγκ κ.ά. Η καταστροφή του Πουλιού από φυσικά αίτια και η λήξη του συμβολαίου είναι δυο καλές ευκαιρίες για την απομάκρυνσή του. 15
ΜΕΡΟΣ Γ Ερωτήματα που μπορεί να απασχολήσουν τις διάφορες ομάδες: 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) Είναι το Γερμανικό Πουλί μνημείο «ισάξιο» των ενετικών τειχών ή των οθωμανικών τζαμιών της πόλης για να επιμείνει κανείς στη συντήρηση και ανάδειξή του; Πόσο κοστίζει η μίσθωση 1 του οικοπέδου; Μπορεί να γίνει απαλλοτρίωση 2 και να περάσει η γη στο δημόσιο ώστε το μνημείο να παραμείνει στη θέση του; Πόσο θα κοστίσει η συντήρηση του μνημείου; Ποιος θα την αναλάβει; Ο Δήμος, η Υπηρεσία Νεότερων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Κρήτης, κάποιος γερμανικός φορέας, χορηγοί; Πόσο γρήγορα θα ξαναγεμίσει το μνημείο από αντι-ναζιστικά και άλλα γκράφιτι; Είναι επιθυμητή πια η παραμονή του μνημείου στο χώρο του από την τοπική κοινωνία; Μήπως είναι πιο πρόσφορη η μεταφορά του σε άλλο χώρο και πού; Είναι τεχνικά εφικτή η μεταφορά του μνημείου; Πόσο κοστίζει; Ποιος θα την αναλάβει; Ο Δήμος, κάποιος γερμανικός φορέας, χορηγοί; Είναι η μεταφορά μνημείου επιστημονικά και ηθικά αποδεκτή; Σύμφωνα με τις διεθνείς συμβάσεις για την αποκατάσταση και τη συντήρηση των μνημείων «το μνημείο είναι αναπόσπαστο από την ιστορική στιγμή που αντιπροσωπεύει και από τον χώρο που είναι τοποθετημένο» (Χάρτα της Βενετίας, 1964). Μπορεί κάτι τέτοιο να ισχύει και για το Γερμανικό Πουλί το οποίο δεν είναι κηρυγμένο μνημείο και χαρακτηρισμένο ως διατηρητέο; Ποιους ωφελεί η μεταφορά του μνημείου; Το μνημείο; Τους επισκέπτες του; Τους επισκέπτες της παραλίας και των ξενοδοχείων; Την τοπική κοινωνία; Τους χρήστες του πάρκινγκ; 1 Μίσθωση = ενοικίαση 2 Απαλλοτρίωση = είναι η η ενέργεια με την οποία το κράτος παίρνει στην κυριότητά του την ακίνητη περιουσία ενός ιδιώτη, δηλαδή το σπίτι του, το χωράφι ή το οικόπεδό του για κοινωφελείς σκοπούς και τον αποζημιώνει γι αυτό με κάποιο χρηματικό ποσό. 16
ΜΕΡΟΣ Δ Ο Δήμαρχος και το Δημοτικό Συμβούλιο της Νέας Κυδωνίας είχαν πολλά να λάβουν υπ όψη τους. Από τη μια την αδιαμφισβήτητη ιστορική αξία του μνημείου, από την άλλη τη μη κήρυξή του ως Μνημείου Νεώτερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς,το μη χαρακτηρισμό του ως διατηρητέου όσο αυτό παράμενε στη θέση του, τη λήξη του μισθωτηρίου συμβολαίου για το οικόπεδο και τη βούληση των ιδιοκτητών να πάψει η μίσθωσή του, την αδυναμία του Συλλόγου για το Μνημείο των Γερμανών Αλεξιπτωτιστών να πληρώσει για τη μίσθωση του οικοπέδου, την έλλειψη ενδιαφέροντος για το μνημείο από τη γερμανική κυβέρνηση, τις πιέσεις για τουριστική ανάπτυξη της περιοχής και κυρίως το αίσθημα θυμού σημαντικού μέρους της ντόπιας κοινωνίας απέναντι στο μνημείο. Ως εκ τούτου, αποφάσισε την αναστήλωση και τη μεταφορά του Γερμανικού Πουλιού «σε ανάλογο προς τούτο χώρο, όπως αυτός του Γερμανικού Νεκροταφείου του Μάλεμε» με το σκεπτικό ότι «στο γερμανικό νεκροταφείο, όσοι το επισκέπτονται θα μπορούν και να το τιμούν κατά βούληση». Το γερμανικό νεκροταφείο του Μάλεμε Χανίων. 17
ΜΕΡΟΣ Δ Η σειρά σας Συζήτηση Σχολιάστε ελεύθερα την απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου της Νέας Κυδωνίας και τους λόγους για την απόφασή του. Συμφωνείτε; Τι νομίζετε ότι έγινε τελικά; Επίλογος ή αλλιώς τι συνέβη πραγματικά Τίποτα από ό,τι προβλέφτηκε δεν έγινε για το Γερμανικό Πουλί. Το μισθωτήριο συμβόλαιο του οικοπέδου έληξε στις αρχές του 2001 και στις 21 Μαρτίου του ίδιου χρόνου, τα τελευταία υπολείμματα του Γερμανικού Πουλιού εξαφανίστηκαν μυστηριωδώς από το βάθρο του μνημείου Τότε μόνο ξεκίνησε ένας μικρός, αλλά ενδιαφέρων δημόσιος διάλογος σχετικά με την αξία και την τύχη του μνημείου. Κάποιοι αναγνώρισαν ότι εφόσον το μνημείο δεν αποκαθηλώθηκε τα χρόνια μετά τον πόλεμο και έγινε αποδεκτό από τον κόσμο ως «Γερμανικό Πουλί», πέρασε στην ομάδα των νεότερων μνημείων αυτού του τόπου, όπως τα αγάλματα του Μαρξ και του Λένιν μετά την Η βάση του μνημείου όπως είναι σήμερα. 18
ΜΕΡΟΣ Δ Επίλογος κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Επίσης, ότι η υποβάθμιση του περιβάλλοντα χώρου με την ανέγερση σπιτιών και τη δημιουργία πάρκινγκ γινόταν για πολλά χρόνια χωρίς κανείς να διαμαρτύρεται για την τύχη του μνημείου. «Σαν να ήτανε το Γερμανικό Πουλί ένα ταμπού για το οποίο απαγορευόταν να μιλήσει κανείς και να υπήρχε κάποια μυστική συμφωνία που επέτρεπε τη σιωπηλή, σταδιακή εξαφάνιση του μόνου μνημείου που αφήσανε στην Κρήτη οι Γερμανοί για να δείχνει το πρόσκαιρο πέρασμά τους», έγραψε σε εφημερίδα ο κ. Γιώργης Μανουσάκης, φιλόλογος και λογοτέχνης της πόλης. Από την απέναντι πλευρά ήρθαν οι αντιδράσεις αυτών που το θεωρούσαν ντροπή για τον τόπο αλλά και των ιδιοκτητών του οικοπέδου. Σύμφωνα με τους τελευταίους, το Γερμανικό Πουλί δεν ήταν παρά «ένας σωρός πέτρες» που δεν συγκρίνονταν «με τίποτα με τα βενετσιάνικα τείχη, τα τούρκικα τζαμιά, τους μιναρέδες κ.λ.π.». Μνημεία που «έχουν την αρχιτεκτονική τους και ιστορία αιώνων και πραγματικά Η βάση του μνημείου όπως είναι σήμερα. χρειάζονται τη συντήρησή τους». 19
ΜΕΡΟΣ Δ 1) Επίλογος Το Μάιο του 2001 γιορτάστηκαν τα 70 χρόνια από τη Μάχη της Κρήτης με μεγάλες τιμές. Στις 2) 31 Οκτωβρίου 2002, και με το παλιό μνημείο να αποτελεί παρελθόν, ο «Σύλλογος για το Μνημείο των 3) Γερμανών Αλεξιπτωτιστών» άλλαξε το όνομά του σε «Φίλοι για τη Διατήρηση ενός Μνημείου Γερμανών Αλεξιπτωτιστών στην Κρήτη» στοχεύοντας στη δημιουργία ενός νέου μνημείου πεσόντων. Το 4) Μάϊο του 2005 η Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Κρήτης απάντησε στο Σύλλογο ότι δεν δύναται να χαρακτηρίσει ως διατηρητέα μνημεία που δεν υφίστανται πλέον. 5) Επιπλέον, ότι την σκέψη για την κατασκευή και ανέγερση ενός νέου γλυπτού, ο Σύλλογος θα πρέπει να την απευθύνει στην αρμόδια Διεύθυνση Εικαστικών Τεχνών του Υπουργείου Πολιτισμού. 6) Μέχρι σήμερα, η βάση του μνημείου παραμένει κενή. 7) 20
ΜΕΡΟΣ Δ Πηγές Ανώνυμου, 2001. Το πουλί είχε τη δική του ιστορία. Η περίεργη εξαφάνιση του γερμανικού μνημείου για τη Μάχη της Κρήτης. Δημοσίευση στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία, 31.03.2001 http://www.iospress.gr/mikro2001/mikro20010331.htm Διάφορα, 1964. Χάρτης της Βενετίας για την Αποκατάσταση και Συντήρηση Μνημείων και Μνημειακών Συνόλων http://el.wikipedia.org/wiki/%ce%a7%ce%ac%cf%81%cf%84%ce%b7%cf%82_%cf% 84%CE%B7%CF%82_%CE%92%CE%B5%CE%BD%CE%B5%CF%84%CE%AF%CE%B1% CF%82 Διάφορα, 2002. Φίλοι για τη Διατήρηση ενός Μνημείου Γερμανών Αλεξιπτωτιστών στην Κρήτη (Friends for the Preservation of a German Parachutists Memorial in Crete) http://www.fallschirmjaeger-denkmal.de/english.htm http://mvgatos.blogspot.gr/2011_05_01_archive.html http://www.geetha.mil.gr/index.asp?a_id=3567 Διάφορα, 2005. Σχετικά με το γλυπτό Γερμανικό Πουλί στη Ν. Κυδωνία Χανίων. Υπηρεσία Νεοτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Κρήτης. Έγγραφη απάντηση προς τους κκ. Καϊτατζίδη και αιδεσιμότατο H. Volck (αρ. πρωτ. 423/03.05.2005). Διάφορα, 2013. Ιστορικό Αφιέρωμα για τη Μάχη της Κρήτης. Γενικό Επιτελείο Στρατού http://www.geetha.mil.gr/index.asp?a_id=3567 21
ΜΕΡΟΣ Δ Καστρινάκης, Α, Αφοί Πασπάτη Β. 2011. Απάντηση σε δημοσίευμα για το Γερμανικό πουλί. Επιστολή στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 21.3.2011 http://www.haniotika-nea.gr/63407 Κνιθάκης, Κ. Κ. 2011. Γερμανικό Πουλί. Πολύς θόρυβος για το τίποτα. Επιστολή στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 05.05.2011. http://www.haniotika-nea.gr/66393 Πλυμάκης, Α. 2011. Το γερμανικό πουλί. Επιστολή στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 08.04.2011. http://www.haniotika-nea.gr/64727 22
Αθήνα, 2015 Συντονισμός έργου Μαρία Λαγογιάννη, Δρ Αρχαιολογίας Σουζάνα Χούλια - Καπελώνη, Αρχαιολόγος Γενική επιμέλεια Τόνια Κουτσουράκη, Αρχαιολόγος Αλεξάνδρα Σέλελη, Αρχαιολόγος - Μουσειολόγος Γραφιστική επιμέλεια Σπήλιος Πίστας, Γραφίστας Κείμενα Σοφία Παπιδά, Συντηρήτρια Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης - Μουσειολόγος Διορθώσεις κειμένων Βιολέττα Ζεύκη, Αρχαιολόγος - Μεταφράστρια Ηλεκτρονική και καλλιτεχνική Επιμέλεια Πασχαλιά Τσαγκαριάν, Γραφίστρια 2015 Υπουργείο Πολιτισμού, Παιδείας και Θρησκευμάτων ISBN 978-960-386-216-1 Η δραστηριότητα «Το Γερμανικό Πουλί» της θεματικής ενότητας «Προληπτική συντήρηση: μια ασπίδα για την προστασία των μνημείων» δημιουργήθηκε και ψηφιοποιήθηκε το 2015 για την Πράξη με κωδικό MIS 339815 «Επικαιροποίηση και ψηφιοποίηση πολιτιστικού εκπαιδευτικού υλικού για την ενίσχυση της εκπαιδευτικής διαδικασίας», που υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.