ΠΡΟΣΧΕΔΙΟ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Α τάξης Γυμνασίου 1
Η ΜΟΡΦΗ ΤΟΥ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Γενικοί Στόχοι Ειδικοί Στόχοι Α. ΣΤΟΧΟΙ Β. ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ/ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ και Γ. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Δ. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Ε. ΥΛΗ Στ. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Ζ. ΣΧΕΔΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ (μερικά δείγματα) Η. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ 2
Β. ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ /ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ Γ. ΜΕΘΟΛΟΓΙΑ Πρέπει να τονιστεί και να δοθεί έμφαση στο γεγονός ότι οι μαθητές αποκτούν πραγματική μουσική γνώση, μουσική αντίληψη και μουσικές δεξιότητες μόνο όταν συμμετέχουν σε μουσικές εμπειρίες. Ο μαθητής που μαθαίνει μουσική με αυτό τον τρόπο, μέσα δηλαδή από μουσικές εμπειρίες ως εκτελεστής, ως εφευρέτης και ως ακροατής, μαθαίνει να απολαμβάνει τη μουσική και να νοιώθει την ανάγκη να συμμετέχει και ο ίδιος σε διάφορες μουσικές εμπειρίες, σε ολόκληρη τη ζωή του. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει οπωσδήποτε να εμπλέκει τους μαθητές του σε μουσικές δραστηριότητες κατά τη διάρκεια του μαθήματος στην τάξη. Η κατανόηση/ γνώση και η απόλαυση της μουσικής από τους μαθητές θα πρέπει να αναπτυχθεί μέσα από δραστηριότητες, που να εκπληρώνουν τους στόχυς για ψηλότερο επίπεδο εκτέλεσης, σύνθεσης, ακρόασης και αξιολόγησης: Σύνθεση (Δημιουργικές Εργασίες, προσθήκη μουσικής σε στίχους, προσθήκη στίχων σε μουσική, μουσική επένδυση, δημιουργία συνοδείας σε τραγούδι, ενορχήστρωση). Εκτέλεση (Φωνή/τραγούδι, εκτέλεση οργάνου, ενορχήστρωση) Ακρόαση (εξάσκηση της ακοής μέσα από ακροάσεις, ακουστικά παιγνίδια και σε συνδυασμό με όλες τις πιο πάνω δραστηριότητες). Αξιολόγηση (η αξιολόγηση να γίνεται συνεχώς σε συνδυασμό με όλες τις πιο πάνω δραστηριότητες). Σημειογραφία (προσωπική, γραφική, κλασική). Δεν υπάρχει ιεραρχική σειρά γνώσης, κατανότησης και δεξιοτήτων. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να επιλέγει με ελαστικότητα το υλικό που θα χρησιμοποιήσει ανάλογα με το επίπεδο, τις ικανότητες και την ηλικία των παιδιών. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να προγραμματίζει το μάθημά του για τάξεις μικτών ικανοτήτων. Έτσι οι δραστηριότητες που θα επιλέγει θα υποβοηθούν τη μάθηση των μέτριων παιδιών της τάξης, αλλά ταυτόχρονα των παιδιών με χαμηλότερο επίπεδο και αυτών που ξεχωρίζουν για το ψηλό τους επίπεδο. 1. Πρέπει να δίδονται οι σωστές ευκαιρίες στους μαθητές, στην τάξη, ώστε αυτοί να μπορούν να χρησιμοποιούν: Τους διάφορους ήχους και να ανταποκρίνονται στη μοηυσική, ατομικά σε ζευγάρια, σε ομάδες και ως ολόκληρη τάξη. Κατάλληλα τον Η.Υ. για έρευνα, δημιουργία και ηχογράφηση ήχων. 2. Οι μαθητές θα πρέπει μέσα από τις δραστηριότητες εκτέλεσης, σύνθεσης, ακρόασης και αξιολόγησης: Να αναπτύξουν την ακοή, την κατανόηση και την αναγνώριση διαφόρων μουσικών ιδεών. Να μάθουν να ξεχωρίζουν και να συσχετίζουν τις διάφορες ιδιότητες του ήχου: Ύψος, Διάρκεια, Ένταση, Τέμπο, Χροιά. 3
Να μάθουν να ξεχωρίζουν και να συσχετίζουν τις διάφορες μουσικές έννοιες: Μελωδία, Ρυθμός, Αρμονία, Υφή, Ύφος. Να γίνεται χρήση όλων των πιο πάνω στη Μορφή. Μορφή βασισμένη σε μια ιδέα (riff, μονομερής), βασισμένη σε εναλλασσόμενες ιδέες (ροντό, τριμερής, διμερής), βασισμένη στην ανάπτυξη ιδεών (παραλλαγές, αυτοσχεδιασμός). 3. Το ρεπερτόριο για την εκτέλεση και ακρόαση θα πρέπει να επεκτείνει τη μουσική εμπειρία των μαθητών και τη γνώση και να αναπτύσσει την εκτίμηση και την κατανόηση για τον πλούτο της δικής μας κληρονομιάς και αυτής των άλλων χωρών. Θα πρέπει να περιλαμβάνει ποικιλία ύφους: Από την κυπριακή και ελληνική δημοτική και λαϊκή μουσική. Από την Ευρωπαϊκή κλασική παράδοση. Μουσικές του κόσμου. Έργα γνωστών κυπρίων και ελλήνων σύγχρονων συνθετών. Έργα γνωστών συνθετών του παρελθόντος. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ 1. ΕΚΤΕΛΕΣΗ και ΣΥΝΘΕΣΗ. Οι μαθητές να εκτελούν μουσική με ακρίβεια και αυτοπεποίθηση, χρησιμοποιώντας εκφραστικά τα διάφορα μουσικά στοιχεία /έννοιες και κατανοώντας τις φράσεις. Να τραγουδούν μονόφωνα τραγούδια και κανόνες και να εκτελούν ανεξάρτητες γραμμές στα όργανα, ενώ ταυτόχρονα να αντιλαμβάνονται ότι άλλοι συμμαθητές τους, εκτελούν διαφορετικές γραμμές. Να επιλέγουν και να συνδυάζουν τις κατάλληλες ηχητικές πηγές, να χρησιμοποιούν μουσικές φόρμες, να χρησιμοποιούν εκφραστικά τα μουσικά στοιχεία και να επιτυγχάνουν ένα διοργανωμένο αποτέλεσμα. Να χρησινμοποιούν σημειογραφία (προσωπική ή παραδοσιακή) και να επικοινωνούν με μουσικές ιδέες, ερμηνεύοντας μουσικά σύμβολα. Α. ΕΚΤΕΛΕΣΗ: Φωνή / Όργανα ΦΩΝΗ Στόχος είναι η απόλαυση του τραγουδιούν η ανάπτυξη της ποιότητας του ήχου, της έντασης, ο έλεγχος της φωνής, και η νάπτυξη της έκφρασης καιμουσικότητας. Στα πρώτα στάδια, οι φωνητικές δεξιότητες των μαθητών δεν έχουν ακόμα αναπτυχθεί πολύ. Ίσως κάποια παιδιά να δυσκολεύονται να τραγουδήσουν σωστά, ή να μην μπορούν να τραγουδήσουν εύκολα μια μελωδία με μεγάλα διαστήματα, ή μπορεί να μην έχουν πολύ καλή την αίσθηση του ρυθμού. Είναι λοιπόν σημαντικό, ο/η εκπαιδευτικός να τα ενθαρρύνει στο τραγούδι κα να αποφεύγει κάθε πιθανή απόρριψη. Στην αρχή, όλα τα βασικά στοιχεία του ποιοτικού τραγουδιού (π.χ. σωστό ύψος, ρυθμικόςέλεγχος, αίσθημα τονισμού /χρόνου παλμού θα αναπτύσσονται αργά. Όταν όμως οι μαθητές αποκτήσουν τη βασική φωνητική τεχνική, τότε θα είναι έτοιμοι για ένα 4
μεγαλύτερο φάσμα έκφρασης στο τραγούδι, και ο/η εκπαιδευτικός θα πρέπει να τους οδηγήσει σε ένα αίσθημα επιτυχίας. Τα αγόρια των οποίων οι φωνές αρχίζουν να σπάζουν, πρέπει να ενθαρρύνονται να τραγουδούν πιο ανάλαφρα, χωρίς να φωνάζουν. Να αναπτυχθεί έλεγχος αναπνοής και η ικανότητα να μπορούν να κρατήσουν μια δεύτερη μελωδία με αυτοπεποίθηση. Η επιλογή των τραγουδιών να γίνεται προσεκτικά. ΟΡΓΑΝΑ Εκμάθηση / Εκτέλεση οργάνων, Ενορχήστρωση. Τα παιδιά πρέπει να ενθαρρύνονατι να παίζουν όργανα και όργανα τάξης στο μάθημα. Η χρήση οργάνων προσφέρει δεξιότητες και εμπειρίες που είναι σε μέγιστο βαθμό σημαντικές για τη μάθηση και την ανάπτυξη του γνωσιολογικού, του συναισθηματικού και του ψυχοκινητικού τομέα. Β. ΣΥΝΘΕΣΗ. Τα παιδιά να μπορούν να σχεδιάζουν, να συνθέτουν και να διασκευάζουν στα πλαίσια της ομάδας ή ατομικά. Σύνθεση μικρών έργων που να περιγράφουν καταστάσεις, διαλόγους, μια συγκεκριμένη ατμόσφαιρα, μια ιστορία. Αφηρημένη μουσική. Μουσική Επένδυση σε μικρά ποιήματα ή ιστορίες. Προσθήκη στίχων σε γνωστές μελωδίες. Προσθήκη μελωδίας σε στίχους. Οι δραστηριότητες σύνθεσης και αυτοσχεδιασμού είναι καλά να συνοδεύονται από κριτική συζήτηση / αξιολόγηση, σημειογραφία (προσωπική, γραφική, κλασική) και ηχογράφηση των έργων των παιδιών. Όλες οι ιδιότητες του ήχου και οι μουσικές έννοιες, να διδάσκονται μέσα από ή να δυνδυάζονται με τη δραστηριότητα της σύνθεσης. Τα παιδιά να αξιολογούν και να αναθεωρούν τις συνθέσεις του και να χρησιμοποιούν την κατάλληλη σημειογραφία για την επόμενη εκτέλεση. Επίσης η εργασία σε μεγάλα π ρότζεκτ/ προγράμματα ενθουσιάζει τα παιδιά και τους δίνει ανεπανάληπτες εμπειρίες για όλη τους τη ζωή. 2. ΑΚΡΟΑΣΗ και ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Πρέπει να δίνεται συνεχώς σημασία στηνακουστική ανάπτυξη και αυτοαξιολόγηση των παιδιών μέσα από όλες τις δραστηριότητες, μέσα από ακουστικά παιγνίδια και ασκήσεις, ακροάσεις έργων και αναλύσεις. Οι μαθητές να ανταποκρίνονται στη μουσική, αναγνωρίζοντας τις αλλαγές στο χαρακτήρα και στη διάθεση. Να αναγνωρίζουν με ποιο τρόπο τα μουσικά στοιχεία και πηγές χρησιμοπιούνται για να αναμεταδώσουν χαρακτήρα και ιδέες. Τα παιδιά να αναγνωρίζουν και να διακρίνουν τα μουσικά στοιχεία, μέσα από ένα φάσμα φωνητικής και οργανικής μουσικής. 5
Να αρχίζουν να αναγνωρίζουν με ποιο τρόπο η μουσική επηρεάζεται από το χρόνο και τον τόπο, συμπεριλαμβανομένων, όπου υπάρχουν, των προθέσεων του συνθέτη και του εκτελεστή. Να ακούν με προσοχή τη λεπτομέρεια, να περιγράφουν και να συγκρίνουν τη μουσική από διαφορετικές παραδόσεις, χρησιμοποιώντας ένα μουσικό λεξιλόγιο. Ο συνδυασμός της ακρόασης με την κίνηση, την εκτέλεση, τη σύνθεση και τη σημειογραφία είναι απαραίτητος. Μέσα από την ανάπτυξη της ακοής θα πρέπει παράλληλα να αναπτυχθεί η αξιολόγηση και η κριτική σκέψη μέσα από τη συζήτηση και αναγνώριση του ύφους (σύγκριση μελωδίας, ρυθμού, αρμονίας, υφής, ενορχήστρωσης, κ.τ.λ.). Να μπορούν να αξιολογούν τη δική τους μουσική σύνθεση και αυτή των συμμαθητών τους, και εκφράζουν τρόπους με τους οποίους η εργασία θα γίνει καλύτερη. 6