MANAGING AUTHORITY OF THE OPERATIONAL PROGRAMME EDUCATION AND INITIAL VOCATIONAL TRAINING ΟΡΜΟΝΕΣ ΚΑΙ ΥΠΟΘΑΛΑΜΟ- ΥΠΟΦΥΣΙΑΚΟΣ ΑΞΟΝΑΣ ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΖΙΑΜΟΥΡΤΑΣ, Ph.D., C.S.C.S
Υπόφυση Η υπόφυση βρίσκεται μέσα σε ένα θύλακα, το τουρκικό εφίππιο, του σφηνοειδούς οστού στη βάση του εγκεφάλου, κάτω ακριβώς από την περιοχή του υποθαλάμου. Συνδέεται με τον υποθάλαμο διαμέσου του χοανοειδούς δακτυλίου
Υπόφυση Αποτελείται από δύο γειτνιάζοντες λοβούς: Πρόσθιος λοβός (αδενοϋπόφυση) Οπίσθιος λοβός (νευροϋπόφυση)
Ορμόνες της οπίσθιας υπόφυσης (νευροϋπόφυση) Η οπίσθια υπόφυση αποτελεί μια νευρική προέκταση του υποθαλάμου (Σχήμα 10-12α) Στην ουσία οι ορμόνες της οπίσθιας υπόφυσης είναι ορμόνες οι οποίες έχουν συντεθεί στον υποθάλαμο (υπεροπτικό και παρακοιλιακό πυρήνα), εγκλωβίζονται σε κυστίδια, και διαμέσου των αξόνων των νεύρων και του χοανοειδή δακτυλίου καταλήγουν στην οπίσθια υπόφυση
Ορμόνες της οπίσθιας υπόφυσης (νευροϋπόφυση) Σε απόκριση ενός αξονικού δυναμικού ενέργειας, τα κυστίδια μετατοπίζονται προς το άκρο του άξονα και απελευθερώνουν την ορμόνη, η οποία, όντας μακρομοριακή, εισέρχεται στην κυκλοφορία του αίματος, και μεταφέρεται στην καρδιά και από εκεί στη γενική κυκλοφορία
Νευρικές και αγγειακές διασυνδέσεις του υποθαλάμου και της υπόφυσης
Ορμόνες της οπίσθιας υπόφυσης (νευροϋπόφυση) Ωκυτοκίνη Δρα στα κύτταρα του λείου μυός των μαστών και της μήτρας προάγοντας τις συσπάσεις της κατά τη διάρκεια του τοκετού και την παραγωγή γάλακτος μετά τον τοκετό.
Ορμόνες της οπίσθιας υπόφυσης (νευροϋπόφυση) Αγγειοπιεσίνη (Αντιδιουριτική ορμόνη, ADH) Συμμετέχει στον έλεγχο του απεκκρινόμενου νερού, από τα άπω σωληνάρια του νεφρού, και της αρτηριακής πίεσης. Τόσο η ωκυτοκίνη όσο και η ADH παράγονται και σε άλλα μέρη του εγκεφάλου και λειτουργούν σε αυτές τις περιοχές ως νευροδιαβιβαστές και νευροτροποποιητές.
Ορμόνες της πρόσθιας υπόφυσης (αδενοϋπόφυση) Οι ορμόνες της πρόσθιας υπόφυσης βρίσκονται κάτω από τον έλεγχο ορμονών του υποθαλάμου. Αυτές οι ορμόνες ονομάζονται εκλυτικές ή υποφυσιοτροπικές Οι εκλυτικές ορμόνες δημιουργούνται στην περικοιλιακή περιοχή και μεταφέρονται στη μέση προεξοχή, απ όπου διαμέσου της πυλαίας φλέβας μεταφέρονται στην αδενοϋπόφυση
Έκκριση ορμονών πρόσθιας υπόφυσης διαμέσου της επίδρασης εκλυτικών ορμονών
Οι εκλυτικές ορμόνες αποτελούν το πρώτο βήμα μιας τρισχιδούς ορμονικής αλληλουχίας 1) Μια εκλυτική (ή υποφυσιοτροπική) ορμόνη ελέγχει την έκκριση μιας ορμόνης της πρόσθιας υπόφυσης 2) η ορμόνη της πρόσθιας υπόφυσης ελέγχει με τη σειρά της την έκκριση μιας άλλης ορμόνης 3) ορμόνης κάποιου άλλου ενδοκρινή αδένα. Αυτή είναι και η ορμόνη η οποία δρα πάνω στα κύτταρα στόχους.
Τρισχιδής ορμονική αλληλουχία ελέγχου έκκρισης ορμονών
Ορμόνες της πρόσθιας υπόφυσης (αδενοϋπόφυση) 1. Θυλακιοτροπίνη ή θυλακιοτρόπος ορμόνη (FSH) 2. Ωχρινοτροπίνη ή ωχρινοτρόπος ορμόνη (LH) 3. Σωματοτροπίνη ή αυξητική ορμόνη (GH) 4. Θυρεοειδοτροπίνη ή θυρεοειδοτρόπος ορμόνη (TSH) 5. Προλακτίνη (PRL) ή γαλακτοτρόπος (LTH, μαστοτρόπος) ορμόνη 6. Κοτρικοτροπίνη ή φλοιοτρόπος ορμόνη (ACTH)
Ορμόνες της πρόσθιας υπόφυσης (αδενοϋπόφυση) Από την πρόσθια υπόφυση εκκρίνονται δύο ακόμα ορμόνες: 1) β-λιποτροπίνη 2) β-ενδορφίνη
β-ενδορφίνη Ενδογενές οπιούχο το οποίο εμπλέκεται στο αίσθημα ευφορίας που αισθάνεται ο αθλητής με την άσκηση. Αρνητική συσχέτιση με την πρόσληψη υδατανθράκων (όσο χαμηλότερη η πρόσληψη τόσο μεγαλύτερη η συγκέντρωση της β- Ε τόσο στον υποθάλαμο όσο και στο πλάσμα).
β-ενδορφίνη Χαμηλότερη μείωση της γλυκόζης όταν έγινε έκχυση β-ε. Μπλοκάρισμα των υποδοχέων β-ε (ναλοξόνη) επηρεάζει την ινσουλίνη και την γλυκαγόνη.
Βιβλιογραφία Vander, Sherman, Luciano,Τσακόπουλος Τσακόπουλος. Φυσιολογία του Ανθρώπου. Κεφ.. 10, Σελίδες 373-404. McArdle, Katch, Katch. Φυσιολογία της Άσκησης. Κεφ.. 13, Σελίδες 442 475.