ΟΡΜΟΝΕΣ ΥΠΟΘΑΛΑΜΟΥ- ΥΠΟΦΥΣΗΣ και ΕΠΙΦΥΣΗΣ

Transcript

1 ΟΡΜΟΝΕΣ ΥΠΟΘΑΛΑΜΟΥ- ΥΠΟΦΥΣΗΣ και ΕΠΙΦΥΣΗΣ ΜΑΡΙΑΝΝΑ Α. ΝΤΑΛΑΜΑΓΚΑ, MD, MSc, MPH, PhD ΙΑΤΡΟΣ-ΒΙΟΠΑΘΟΛΟΓΟΣ ΑΝΑΠ. ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ-ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΠΑΝ/ΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ

2 ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΤΗΣ ΔΟΜΗΣ ΤΩΝ ΟΡΜΟΝΩΝ ΥΠΟΘΑΛΑΜΟΥ ΚΑΙ ΥΠΟΦΥΣΗΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΒΙΟΣΥΝΘΕΣΗΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΥ ΤΩΝ ΟΡΜΟΝΩΝ ΕΞΗΓΗΣΗ ΤΟΥ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΡΥΘΜΙΣΗΣ ΤΗΣ ΕΚΚΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΟΡΜΟΝΩΝ ΑΠΑΡΙΘΜΗΣΗ ΤΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ ΤΩΝ ΟΡΜΟΝΩΝ ΣΤΟΥΣ ΙΣΤΟΥΣ ΚΑΙ ΣΤΑ ΟΡΓΑΝΑ ΕΜΠΕΔΩΣΗ ΤΩΝ ΓΝΩΣΕΩΝ ΜΕΣΩ ΚΛΙΝΙΚΩΝ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΩΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΒΧΙΙ

3 ΙΑΤΡΙΚΗ ΒΧΙΙ ΥΠΟΘΑΛΑΜΟΣ ΚΑΙ ΥΠΟΦΥΣΗ

4 ΥΠΟΘΑΛΑΜΟΣ: πολύ μικρή περιοχή στο έδαφος της ΙΙΙης κοιλίας του εγκεφάλου, η οποία απαρτίζεται από νευρικά κύτταρα τα οποία συγκροτούν τους πυρήνες του. Παίζει σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση της θερμοκρασίας, πείνας, πόνου, δίψας, κλπ. ΥΠΟΦΥΣΗ: Η υπόφυση είναι ένας αδένας στο μέγεθος μπιζελιού, που βρίσκεται σε μια εσοχή της βάσης του κρανίου, το βόθρο της υπόφυσης. Το οστικό υπόβαθρο του βόθρου της υπόφυσης είναι το τουρκικό εφίππιο, μια περιοχή του σφηνοειδούς οστού

5 ΙΑΤΡΙΚΗ ΒΧΙΙ

6 ΙΑΤΡΙΚΗ ΒΧΙΙ ΛΟΒΟΙ ΥΠΟΦΥΣΗΣ

8 ΥΠΟΘΑΛΑΜΟΣ «είναι ένα εξειδικευμένο τμήμα του εγκεφάλου που δέχεται και επεξεργάζεται μηνύματα από τον εγκεφαλικό φλοιό» και σε απάντηση αυτών των μηνυμάτων: παράγει τις υποθαλαμικές ορμόνες οι οποίες μεταφέρονται με το πυλαίο αγγειακό σύστημα στην πρόσθια υπόφυση (αδενοϋπόφυση) ή συνάπτεται μέσω νευροαξόνων (νευρικών ινών) με την οπίσθια υπόφυση (νευροϋπόφυση) με την οποία λειτουργεί σαν ενιαία εκκριτική μονάδα 1 2 «ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΗ» δια του υποθαλάμου το νευρικό σύστημα ασκεί «εποπτεία» στο ενδοκρινικό σύστημα

9 ΙΑΤΡΙΚΗ ΒΧΙΙ Αμινεργικοί νευρώνες που εκκρίνουν ντοπαμίνη και σεροτονίνη συνδέονται με νευρώνες που εμπλέκονται στη σύνθεση και έκλυση των εκλυτικών ορμονών του υποθαλάμου. Υπό την επίδραση εξωτερικών και εσωτερικών σημάτων, οι νευρώνες αυτοί είναι υπεύθυνοι: 1) παλμική έκλυση ορμονών, Πχ GnRH, 2) ρυθμική κυκλική έκκριση άλλων ορμονών (κορτιζόλη)

10 ΟΡΜΟΝΕΣ ΥΠΟΘΑΛΑΜΟΥ:1) ΕΚΛΥΤΙΚΕΣ ΟΡΜΟΝΕΣ + 2) ΣΤΑΤΙΝΕΣ (ΑΝΑΣΤΑΛΤΙΚΕΣ ΟΡΜΟΝΕΣ) 3)ΑΝΤΙΔΙΟΥΡΗΤΙΚΗ ΟΡΜΟΝΗ 4) ΟΞΥΤΟΚΙΝΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΒΧΙΙ

11 ΟΡΜΟΝΕΣ ΤΟΥ ΥΠΟΘΑΛΑΜΟΥ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΙΣ ΟΡΜΟΝΕΣ ΤΗΣ ΠΡΟΣΘΙΑΣ ΥΠΟΦΥΣΗΣ ΟΡΜΟΝΕΣ ΥΠΟΘΑΛΑΜΟΥ 1) CRH (41 αμινοξέα) 2) TRH (3 αμινοξέα) 3) GnRH (10 αμινοξέα) 4) PRF +, TRH + PIF -, ΝΤΟΠΑΜΙΝΗ, οξυτοκίνη (-) 5) GHRH + (49 αμινοξέα) ΣΩΜΑΤΟΣΤΑΤΙΝΗ (14 αμινοξέα) ΟΡΜΟΝΕΣ ΠΡΟΣΘΙΑΣ ΥΠΟΦΥΣΗΣ 1) ACTH από προοπιομελανοκορτίνη 2) TSH 3) FSH και LH 4) ΠΡΟΛΑΚΤΙΝΗ 5) ΑΥΞΗΤΙΚΗ ΟΡΜΟΝΗ (GH) ΙΑΤΡΙΚΗ ΒΧΙΙ

13 ΚΛΙΝΙΚΟΣ ΣΥΣΧΕΤΙΣΜΟΣ: ΥΠΟΫΠΟΦΥΣΙΣΜΟΣ 1) Συγγενής 2) Κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις 3) Όγκοι ΚΝΣ, υπόφυσης 4) λοιμώξεις ΚΝΣ 5) σύνδρομο Sheehan λόγω μεγάλης αιμορραγίας στον τοκετό ΙΑΤΡΙΚΗ ΒΧΙΙ

14 ΠΡΟΒΛΗΜΑ #1: Εάν ο μίσχος μεταξύ υποθαλάμου και υπόφυσης υποστεί βλάβη, η υπόφυση θα αποτύχει να προκαλέσει τελική έκλυση όλων από τις παρακάτω ορμόνες εκτός από: ACTH Οιστραδιόλη Οξυτοκίνη Τεστοστερόνη Θυροξίνη ΙΑΤΡΙΚΗ ΒΧΙΙ

15 ΟΡΜΟΝΕΣ ΤΟΥ ΥΠΟΘΑΛΑΜΟΥ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΙΣ ΟΡΜΟΝΕΣ ΤΗΣ ΠΡΟΣΘΙΑΣ ΥΠΟΦΥΣΗΣ ΔΟΜΗ: πεπτιδικές ορμόνες ΙΑΤΡΙΚΗ ΒΧΙΙ

16 ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΕΚΛΥΤΙΚΗΣ ΟΡΜΟΝΗΣ ΓΟΝΑΔΟΤΡΟΠΙΝΩΝ (GnRH)

17 ΟΛΕΣ ΟΙ ΟΡΜΟΝΕΣ ΤΗΣ ΥΠΟΦΥΣΗΣ ΕΙΝΑΙ ΜΟΝΕΣ ΠΕΠΤΙΔΙΚΕΣ ΑΛΥΣΙΔΕΣ ΕΚΤΟΣ ΑΠΟ ΤΙΣ TSH, FSH KAI LH, ΟΙ ΟΠΟΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΓΛΥΚΟΠΡΩΤΕΪΝΕΣ, ΔΙΜΕΡΗ ΜΕ ΚΟΙΝΗ α- ΥΠΟΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΗ β- ΥΠΟΜΟΝΑΔΑ. ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ, ΟΙ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ ΜSH ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ACTH. ΕΤΣΙ, ΣΕ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΟΠΟΥ ΕΧΟΥΜΕ ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ACTH, ΠΑΡΑΤΗΡΕΙΤΑΙ ΜΕΛΑΓΧΡΩΣΗ ΤΟΥ ΔΕΡΜΑΤΟΣ. ΙΑΤΡΙΚΗ ΒΧΙΙ

18 ΔΟΜΗ ΑΥΞΗΤΙΚΗΣ ΟΡΜΟΝΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΛΑΚΤΙΝΗΣ Η GH και η προλακτίνη είναι πολυπεπτιδικές ορμόνες με 191 αμινοξέα και 199 αμινοξέα αντίστοιχα. Η προλακτίνη παρουσιάζει ομολογία με τη GH κατά 16% μόνο και ένα επιπρόσθετο δισουλφιδικό δεσμό. Εκκρίνονται από τα οξύφιλα κύτταρα του πρόσθιου λοβού της υπόφυσης. Η GH εκκρίνεται κατά ώσεις και κυρίως το βράδυ. Το ίδιο και η προλακτίνη. ΙΑΤΡΙΚΗ ΒΧΙΙ

22 ΙΑΤΡΙΚΗ ΒΧΙΙ ΓΙΓΑΝΤΙΣΜΟΣ-ΝΑΝΙΣΜΟΣ

23 ΜΕΓΑΛΑΚΡΙΑ

24 ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗ ΒΧΙΙ Χαρακτηριστική προπέτεια της κάτω γνάθου

25 ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗ ΒΧΙΙ ΜΑΚΡΟΓΛΩΣΣΙΑ ΣΤΗ ΜΕΓΑΛΑΚΡΙΑ

26 ΑΝΩΜΑΛΗ ΣΥΓΚΛEΙΣΗ ΟΔΟΝΤΩΝ ΣΤΗ ΜΕΓΑΛΑΚΡΙΑ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗ ΒΧΙΙ

27 ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗ ΒΧΙΙ ΑΚΡΑ ΣΤΗ ΜΕΓΑΛΑΚΡΙΑ

28 ΠΡΟΛΑΚΤΙΝΗ ΔΡΑΣΕΙΣ Έναρξη και διατήρηση γαλουχίας (παραγωγή γάλακτος) Στους άνδρες, διατηρεί την παραγωγή τεστοστερόνης (κινητικότητα σπερματοζωαρίων και γονιμότητα) Η έκλυση της PRL αναστέλλεται από: PIF, ντοπαμίνη ενώ ευοδώνεται από PRL, TRH ΙΑΤΡΙΚΗ ΒΧΙΙ

29 Η PRL ΣΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΠΡΟΚΑΛΕΣΕΙ: 1) ΓΑΛΑΚΤΟΡΡΟΙΑ 2) ΑΜΗΝΟΡΡΟΙΑ- ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΚΥΚΛΟΥ 3) ΑΠΩΛΕΙΑ LIBIDO Η προλακτίνη αναστέλλει την έκλυση GnRH (μέσω αύξησης ντοπαμίνης στον τοξοειδή πυρήνα του Υποθαλάμου) ΙΑΤΡΙΚΗ ΒΧΙΙ Η PRL στους ΑΝΔΡΕΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΠΡΟΚΑΛΕΣΕΙ ΓΥΝΑΙΚΟΜΑΣΤΙΑ, ΣΤΕΙΡΟΤΗΤΑ, ΑΠΩΛΕΙΑ LIBIDO, ΣΤΥΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡ.

30 Η ΒΡΩΜΟΚΡΥΠΤΙΝΗ ΕΊΝΑΙ ΑΓΩΝΙΣΤΗΣ ΤΩΝ D2 ΥΠΟΔΟΧΕΩΝ ΤΗΣ ΝΤΟΠΑΜΙΝΗΣ ΚΑΙ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΧΟΡΗΓΗΘΕΙ ΓΙΑ ΔΙΑΚΟΠΗ ΤΗΣ ΓΑΛΟΥΧΙΑΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΒΧΙΙ

31 ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ #6: η αξία της μέτρησης PRL για τον αποκλεισμό υπερπρολακτιναιμίας και προλακτινώματος Γυναίκα 40 ετών παρουσίασε μείζων καταθλιπτική διαταραχή με αϋπνία, έντονα αισθήματα αναξιότητας, τύψεις και αυτοκτονικό ιδεασμό. Δεν προηγήθηκε κάποιο στρεσσογόνο γεγονός. Επίσης είχε καθυστέρηση >4 μήνες στην περίοδό της. Της χορηγήθηκε παροξετίνη (20 mg/d) και ρισπεριδόνη (3 mg/d). Την 3 η εβδομάδα έκανε απόπειρα αυτοκτονίας και διακομίστηκε στα ΤΕΠ. Μετά τη διεξαγωγή ενδελεχούς ελέγχου, βρέθηκαν: PRL: 167 ng/ml, E2: pg/ml, MRI: 3 mm αδένωμα Έγινε διακοπή των φαρμάκων και της χορηγήθηκε Dostinex/καβεργολίνη (1 mg/wk). Την 6 η μέρα η διάθεσή της βελτιώθηκε σημαντικά. PRL: 5.82 ng/ml, E2: pg/ml Μετά από 1 μήνα, επανήλθε η περίοδός της.

32 ΟΙ TSH, FSH, LH ΕΙΝΑΙ ΓΛΥΚΟΠΡΩΤΕΪΝΕΣ ΠΕΡΙΕΧΟΥΝ ΜΙΑ ΚΟΙΝΗ α- ΥΠΟΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΜΙΑ ΔΟΜΙΚΑ ΞΕΧΩΡΙΣΤΗ β- ΥΠΟΜΟΝΑΔΑ. Η β- ΥΠΟΜΟΝΑΔΑ ΚΑΘΟΡΙΖΕΙ ΤΗΝ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥΣ.

33 ΙΑΤΡΙΚΗ ΒΧΙΙ Η TSH ΕΚΚΡΙΝΕΤΑΙ ΚΑΤΑ ΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΦΤΑΝΕΙ ΣΤΗΝ ΚΟΡΥΦΗ ΤΗΣ ΕΚΚΡΙΣΗΣ ΤΗΣ ΠΡΙΝ ΤΟΝ ΥΠΝΟ

34

35 FSH-LH ΣΤΟΥΣ ΑΝΔΡΕΣ: Η FSH ΣΥΝΕΙΣΦΕΡΕΙ ΣΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΣΠΕΡΜΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ ΔΙΕΓΕΙΡΟΝΤΑΣ ΤΑ ΚΥΤΤΑΡΑ SERTOLI ΤΑ ΟΠΟΙΑ ΠΡΟΑΓΟΥΝ ΤΗ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΣΠΕΡΜΟΓΟΝΙΩΝ. Η LH ΔΡΑ ΣΤΑ ΚΥΤΤΑΡΑ LEYDIG ΤΩΝ ΟΡΧΕΩΝ ΓΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΑΝΔΡΟΓΟΝΩΝ (διατήρηση σπερματογένεσης και ανάπτυξη δευτερευόντων χαρακτηριστικών του φύλου)

36 ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗ ΒΧΙΙ

37 Ο ΩΟΘΗΚΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΕΛΕΓΧΕΤΑΙ ΑΠΌ ΤΗΝ ΠΑΛΜΙΚΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΥΚΛΙΚΗ ΕΚΚΡΙΣΗ ΤΗΣ GnRH ΙΑΤΡΙΚΗ ΒΧΙΙ

38 Υποθάλαμος: Παλμική έκκριση GnRH κατά ώσεις Gonadotropin-releasing hormone (GnRH) Η GnRH προκαλεί την παλμική έκκριση κατά ώσεις των γοναδοτροπινών από την υπόφυση FSH (Follicular Stimulating Hormone, θυλακιοτρόπος ορμόνη) LH (Luteinizing hormone, ωχρινοτρόπος ορμόνη)

39 ΩΟΘΗΚΕΣ Οι ωοθήκες αποτελούνται από το μυελό και το φλοιό, όπου βρίσκονται τα ωοθυλάκια σε διάφορα στάδια εξέλιξης Είναι μικτοί αδένες: 1. Αναπαραγωγική λειτουργία με έξοδο ωαρίου (εξωκρινής μοίρα) 2. Σύνθεση και έκκριση ορμονών (ενδοκρινής μοίρα)

40 FSH-LH Πρόκειται για ετεροδιμερείς γλυκοπρωτεΐνικές ορμόνες με α και β πεπτικές αλυσίδες. Έχουν την ίδια α- πεπτιδική αλυσίδα Αλλά διαφορετική β-πεπτιδική αλυσίδα, μεταξύ τους και με την TSH και ΗCG. Παίζουν σημαντικό ρόλο στην Ανάπτυξη και λειτουργία γονάδων. Ωρίμανση ωοθυλακίου, ωοθυλακιορρηξία. Στεροειδογένεση. Συνεργική δράση FSH και LH Υπό την επίδραση της LH στα κύτταρα της έξω θήκης, γίνεται de novo σύνθεση ανδρογόνων από τη χοληστερόλη προγεσταγόνα ανδρογόνα. Τα ανδρογόνα θα διαχυθούν μέσω της βασικής μεμβράνης στα κοκκιώδη κύτταρα. Υπό την επίδραση της FSH, στα κοκκιώδη κύτταρα, γίνεται η αρωματοποίηση των ανδρογόνων σε οιστρογόνα, μέσω του ενζύμου αρωματάση.

41 Ωοθυλάκιο LH Κύτταρα έξω θήκης LDL προγεσταγόνα ανδρογόνα FSH κοκκώδη κύτταρα ανδρογόνα μέσω αρωματάσης οιστρογόνα Ωχρό σωμάτιο LDL προγεσταγόνα

42 FSH-Θυλακιοτρόπος ορμόνη -ΔΙΕΓΕΙΡΕΙ ΤΗΝ ΩΡΙΜΑΝΣΗ-ΑΝΑΠΤΥΞΗ-ΣΤΡΑΤΕΥΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΛΟΓΗ ΟΜΑΔΑΣ ΩΡΙΜΩΝ ΩΟΘΥΛΑΚΙΩΝ (αναστολή στράτευσης από αντιμυλλεριανή ορμόνη-amh) Visser et al, Reproduction 2006 Η ΑΜΗ ΠΑΡΑΓΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΑ ΚΟΚΚΙΩΔΗ ΚΥΤΤΑΡΑ ΤΩΝ ΜΙΚΡΩΝ ΩΟΘΥΛΑΚΙΩΝ ΜΕ ΣΚΟΠΟ ΤΗΝ ΑΠΟΦΥΓΗ ΤΗΣ ΣΠΑΤΑΛΗΣ ΩΟΘΥΛΑΚΙΩΝ. -ΕΠΙΛΟΓΗ ΚΥΡΙΑΡΧΟΥ ΩΟΘΥΛΑΚΙΟΥ-ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΑΝΤΡΟΥ ΣΤΟ ΕΠΙΚΡΑΤΕΣ ΩΟΘΥΛΑΚΙΟ. -ΔΡΑ ΣΤΟΥΣ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ ΤΩΝ ΚΟΚΚΙΩΔΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ ΤΗΣ ΩΟΘΗΚΗΣ ΏΣΤΕ ΝΑ ΑΥΞΗΘΕΙ Η ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΟΙΣΤΡΟΓΟΝΩΝ. -ΠΡΟΑΓΕΙ ΤΗΝ ΕΠΑΓΩΓΗ LH ΣΤΗ ΜΕΣΗ ΤΟΥ ΚΥΚΛΟΥ.

43 Προωρρηκτικό ωοθυλάκιο

44 ΑΠΟΥΣΙΑ ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΒΧΙΙ

46 H (Ωχρινοτρόπος ορμόνη) ΔΙΕΓΕΙΡΕΙ ΤΗΝ ΩΟΡΡΗΞΙΑ ΠΡΟΑΓΕΙ ΤΗΝ ΩΧΡΙΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΡΑΓΕΝΤΟΣ ΩΟΘΥΛΑΚΙΟΥ ΠΡΟΑΓΕΙ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΟΡΜΟΝΩΝ (ΠΡΟΓΕΣΤΕΡΟΝΗ) ΑΠΟ ΤΟ ΩΧΡΟ ΣΩΜΑΤΙΟ. O ΩΧΡΟ ΣΩΜΑΤΙΟ ΕΙΝΑΙ Ο ΠΙΟ ΒΡΑΧΥΒΙΟΣ ΕΝΔΟΚΡΙΝΗΣ ΑΔΕΝΑΣ ( 14 ημέρες)

47 Προγεστερόνη (PRG) Παραγωγή από το ωχρό σωμάτιο υπό την επίδραση της LH H PRG αναστέλλει την έκκριση της GnRH Διατήρηση λειτουργίας ωχρού σωματίου. Προετοιμασία του ενδομητρίου για την υποδοχή, εμφύτευση και ανάπτυξη του γονιμοποιημένου ωαρίου Υψηλότερα επίπεδα PRG βρίσκονται μεταξύ 19 ης -23 ης ημέρας, Peak 21 η ημέρα Το ωχρό σωμάτιο χωρίς την LH ρικνώνεται και η PRG μειώνεται με αποτέλεσμα την απόπτωση του ενδομητρίου και την εμφάνιση αιμορραγίας Τα επίπεδα των οιστρογόνων ελαττώνονται και αρχίζουν να αυξάνονται τα επίπεδα της FSH νέος κύκλος. Μέση διάρκεια κύκλου: 28 μέρες (22-35) Παραγωγική φάση: 14 μέρες (8-21) Εκκριτική φάση: 14 μέρες (σταθερή φάση) Διάρκεια Ε.Ρ: 4 ± 3 ημέρες Ποσότητα αίματος: ml

48 Πώς ρυθμίζεται η έκκριση των FSH-LH; Από την παλμική και κυκλική έκκριση της GnRH από τον υποθάλαμο Από την αρνητική (ή θετική) παλίνδρομη ρύθμιση των οιστρογόνων και προγεστερόνης -Οιστρογόνα-Προγεστερόνη: Αρνητική παλίνδρομη ρύθμιση -Πριν την ωορρηξία: οιστρογονο-εξαρτώμενη εκκριτική αιχμή LH. Θετική παλίνδρομη ρύθμιση Από τη δράση ενδοωθηκικών παραγόντων: πχ ΑΜΗ, ανασταλτίνη-α, ακτιβίνη.

49 ΤΙ ΓΙΝΕΤΑΙ ΣΤΗ ΓΟΝΙΜΟΠΟΗΣΗ; Η ΟΞΥΤΟΚΙΝΗ ΚΑΙ ΟΙ PGF2a ΤΩΝ ΕΜΒΡΥΪΚΩΝ ΜΕΜΒΡΑΝΩΝ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΥΝ ΣΤΙΣ ΣΥΣΤΟΛΕΣ ΤΗΣ ΜΗΤΡΑΣ ΣΤΟΝ ΤΟΚΕΤΟ ΙΑΤΡΙΚΗ ΒΧΙΙ

51 ΣΤΟΝ ΕΝΔΙΑΜΕΣΟ ΛΟΒΟ, Η ΝΟΡ-ΕΠΙΝΕΦΡΙΝΗ ΣΗΜΑΤΟΔΟΤΕΙ ΤΟ ΕΡΕΘΙΣΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ POMC ΙΑΤΡΙΚΗ ΒΧΙΙ

52 OI ΕΝΔΟΡΦΙΝΕΣ, ΟΙ ΕΓΚΕΦΑΛΙΝΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΔΥΝΟΡΦΙΝΕΣ ΕΊΝΑΙ ΟΠΙΟΕΙΔΗ ΝΕΥΡΟΠΕΠΤΙΔΙΑ ΚΑΙ ΠΑΙΖΟΥΝ ΡΟΛΟ ΣΤΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ, ΣΤΗ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ, ΣΤΗΝ ΕΥΕΞΙΑ, ΣΤΗΝ ΟΡΕΞΗ, ΚΑ. ΟΙ ΕΓΚΕΦΑΛΙΝΕΣ: ΓΟΝΙΔΙΟ POMC (Met- Εγκεφαλίνη) ΚΑΙ ΓΟΝΙΔΙΟ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΙΝΗΣ. ΟΙ ΕΓΚΕΦΑΛΙΝΕΣ ΕΙΝΑΙ ΠΕΝΤΑΠΕΠΤΙΔΙΑ ΜΕ ΟΠΙΟΕΙΔΗ ΔΡΑΣΗ: 1) Tyr-Gly-Gly-Phe-Met (Met-ENK) 2) Tyr-Gly-Gly-Phe-Leu (Leu-ENK) Οι εγκεφαλίνες παράγονται από τον εγκέφαλο και τα χρωμιόφιλα κύτταρα του μυελού των επινεφριδίων

53 Met-εγκεφαλίνη και υποδοχείς οπιοειδών στον εγκέφαλο

54 ENA ΓΟΝΙΔΙΟ (ΓΟΝΙΔΙΟ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΙΝΗΣ) ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΕΙ ΠΟΛΛΑΠΛΑ ΑΝΤΙΓΡΑΦΑ ΜΙΑΣ ΟΡΜΟΝΗΣ

55 Η ACTH EINAI MIA ΠΕΠΤΙΔΙΚΗ ΟΡΜΟΝΗ ΑΠΌ 39 ΚΑΤΑΛΟΙΠΑ ΑΜΙΝΟΞΕΩΝ Η ΟΠΟΙΑ ΠΡΟΕΡΧΕΤΑΙ ΑΠΌ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΟΠΙΟΜΕΛΑΝΟΚΟΡΤΙΝΗΣ. ΙΑΤΡΙΚΗ ΒΧΙΙ

56 ΓΙΑΤΙ ΕΧΟΥΜΕ ΜΕΛΑΓΧΡΩΣΗ ΣΤΗ ΝΟΣΟ ΤΟΥ ADDISON; ΙΑΤΡΙΚΗ ΒΧΙΙ

57 ΥΠΕΡΕΚΚΡΙΣΗ ACTH: ΝΟΣΟΣ CUSHING ΙΑΤΡΙΚΗ ΒΧΙΙ

58 ΥΠΟΘΑΛΑΜΟΣ-ΟΠΙΣΘΙΑ ΥΠΟΦΥΣΗ: ΓΟΝΙΔΙΑ ΠΟΛΥΠΕΠΤΙΔΙΚΩΝ ΟΡΜΟΝΩΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΟΥΝ ΕΠΙΠΡΟΣΘΕΤΑ ΠΕΠΤΙΔΙΑ

59 ΟΞΥΤΟΚΙΝΗ (παρακοιλιακός πυρήνας του υποθαλάμου) 9 ΑΜΙΝΟΞΕΑ ΑΝΤΙΔΙΟΥΡΗΤΙΚΗ ΟΡΜΟΝΗ (υπεροπτικός πυρήνας του Υποθαλάμου) ΙΑΤΡΙΚΗ ΒΧΙΙ

61 ΑΝΤΙΔΙΟΥΡΗΤΙΚΗ ΟΡΜΟΝΗ V2 ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ ΝΕΦ. ΣΩΛΗΝΑΡΙΑ V1 ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ ΑΓΓΕΙΑ ΙΑΤΡΙΚΗ ΒΧΙΙ

62 V2 ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ ΣΤΑ ΑΘΡΟΙΣΤΙΚΑ ΣΩΛΗΝΑΡΙΑ ΤΩΝ ΝΕΦΡΩΝ: μετατόπιση υδατοπορινών στην κυτταρική μεμβράνη, μεταλλαγές στους διαύλους των υδατοπορινών οδηγούν σε νεφρογενή άποιο διαβήτη ΙΑΤΡΙΚΗ ΒΧΙΙ

64 V1 ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ ΣΤΑ ΑΓΓΕΙΑΚΑ ΛΕΙΑ ΜΥΪΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ: Η ADH ΠΡΟΑΓΕΙ ΤΗΝ ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΦΩΣΦΟΛΙΠΑΣΗΣ C, ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ DAG ΚΑΙ IP3 ΜΕ ΣΚΟΠΟ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΑΣΒΕΣΤΙΟΥ ΙΑΤΡΙΚΗ ΒΧΙΙ

65 Γυναίκα 32 ετών που νοσηλεύεται στην παθολογική κλινική σε ειδικό θάλαμο απομόνωσης λόγω μηνιγγίτιδας από μηνιγγιδόκοκκο παρουσίασε τη δέκατη μέρα νοσηλείας της πονοκέφαλο, μυαλγίες, γενικευμένη αδιαθεσία, ελαττωμένα εν τω βάθει τενόντια αντανακλαστικά και νάτριο αίματος 125 mmol/l. Τα εν λόγω συμπτώματα αποδόθηκαν σε σύνδρομο απρόσφορης έκκρισης αντιδιουρητικής ορμόνης και της χορηγήθηκαν συν τοις άλλοις εκλεκτικοί ανταγωνιστές της αντιδιουρητικής ορμόνης (conivaptan, tolvaptan). Πώς ασκούν τη δράση τους οι συγκεκριμένοι ανταγωνιστές; [ ] Δρουν αναστέλλοντας τους υποδοχείς της ADH με δραστικότητα κινάσης τυροσίνης [ ] Δρουν αναστέλλοντας τους V1 και V2 υποδοχείς της ADH, οι οποίοι ανήκουν στην ομάδα των υποδοχέων με 7 διαμεμβρανικές περιοχές. [ ] Δεσμεύονται σε ειδικούς υποδοχείς της ADH του κυτταροπλάσματος των αθροιστικών κυττάρων του νεφρού [ ] Δεσμεύονται σε ειδικούς υποδοχείς της ADH του κυτταροπλάσματος των αθροιστικών κυττάρων του νεφρού, που ανήκουν στην οικογένεια των υποδοχέων των στεροειδών ορμονών και είναι παράγοντες μεταγραφής γονιδίων. [ ] Δρουν απευθείας στον πυρήνα των αθροιστικών κυττάρων του νεφρού επηρεάζοντας τη μεταγραφή γονιδίων.

66 ΔΡΑΣΕΙΣ ΟΞΥΤΟΚΙΝΗΣ: 1) ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΟΙΣΤΡΟΓΟ- ΝΩΝ ΔΙΕΓΕΙΡΕΙ ΤΗ ΣΥΣΤΟΛΗ ΤΗΣ ΜΗΤΡΑΣ 2) ΠΡΟΑΓΕΙ ΤΗΝ ΕΚΡΟΗ ΓΑΛΑΚΤΟΣ ΣΥΣΤΕΛΟΝΤΑΣ ΤΑ ΜΥΟΕΠΙΘΗΛΙΑΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ 3) ΝΕΟΤΕΡΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ ΑΝΑ ΦΕΡΟΥΝ ΤΟ ΡΟΛΟ ΤΗΣ ΟΞΥ- ΤΟΚΙΝΗΣ ΣΤΟΝ ΟΡΓΑΣΜΟ, ΣΤΙΣ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ (LOVE HORMONE), ΣΤΟ ΔΕΣΙΜΟ ΜΑΝΑΣ- ΠΑΙΔΙΟΥ, ΣΤΗΝ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΒΧΙΙ ΔΙΕΓΕΡΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΘΗΛΑ- ΣΜΟ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΑΣΤΟΛΗ ΤOY ΤΡΑΧΗΛΟΥ ΤΗΣ ΜΗΤΡΑΣ

67 ΟΡΜΟΝΕΣ ΓΑΛΟΥΧΙΑΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΒΧΙΙ

68 ΠΟΙΕΣ ΟΡΜΟΝΕΣ ΠΑΙΖΟΥΝ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΡΟΛΟ ΣΤΗ ΓΑΛΟΥΧΙΑ; Ποιος είναι ο τόπος παραγωγής τους και ποια η λειτουργία τους; ΙΑΤΡΙΚΗ ΒΧΙΙ

69 Άνδρας 27 ετών παρουσίασε αδένωμα της υπόφυσης με υπερέκκριση ορμονών αυτής. Ποια/ποιες από τις παρακάτω ορμόνες παράγει ο πρόσθιος λοβός της υπόφυσης; [ ] αυξητική ορμόνη [ ] προλακτίνη [ ] αντιδιουρητική ορμόνη και ωοκυτοκίνη [ ] αυξητική ορμόνη και αντιδιουρητική ορμόνη [ ] αυξητική ορμόνη και προλακτίνη ΙΑΤΡΙΚΗ ΒΧΙΙ

70 Γυναίκα 36 ετών με ελεύθερο ατομικό ιστορικό παρουσιάζει τον τελευταίο χρόνο συχνομηνόρροια (κύκλους των 19 ημερών) και χαμηλή προγεστερόνη στο αίμα την 15 η ημέρα του κύκλου (3 ng/ml). Της χορηγήθηκε προγεστερόνη. Ποια από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστή για τη δράση της προγεστερόνης; [ ] Η προγεστερόνη ευθύνεται για την ανάπτυξη και τη διατήρηση των δευτερευόντων χαρακτηριστικών του θήλεος. [ ] Η προγεστερόνη είναι υπεύθυνη για τη ρήξη του ωοθυλακίου [ ] Η προγεστερόνη είναι υπεύθυνη για τη σύνθεση γοναδοτροπινών [ ] Η προγεστερόνη παράγεται μετά την ωοθυλακιορρηξία και οδηγεί στην ανάπτυξη του ενδομητρίου από αναπαραγωγικό σε εκκριτικό, προετοιμάζοντας την εμφύτευση του γονιμοποιημένου ωαρίου. [ ] Κανένα από τα παραπάνω ΙΑΤΡΙΚΗ ΒΧΙΙ

71 ΕΠΙΦΥΣΗ: Ο «ΑΓΝΩΣΤΟΣ ΑΔΕΝΑΣ» Η ΕΠΙΦΥΣΗ ΕΊΝΑΙ ΕΝΔΟΚΡΙΝΗΣ ΑΔΕΝΑΣ ΣΤΟ ΣΧΗΜΑ ΜΠΙΖΕΛΙΟΥ ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΤΡΙΤΗ ΚΟΙΛΙΑ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΑ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΑ ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΑ. ΕΧΕΙ ΦΩΤΟΕΥΑΙΣΘΗΤΑ ΚΥΤΤΑΡΑ. ΠΑΡΑΓΕΙ ΜΕΛΑΤΟΝΙΝΗ. ΜΕΣΩ ΑΥΤΗΣ ΤΗΣ ΟΡΜΟΝΗΣ ΡΥΘΜΙΖΕΙ ΤΟΝ ΚΙΡΚΑΔΙΚΟ ΡΥΘΜΟ ΣΤΑ ΖΩΑ. ΙΑΤΡΙΚΗ ΒΧΙΙ

73 Ο ΕΛΕΓΧΟΣ ΕΞΑΣΚΕΙΤΑΙ ΜΕΣΩ ΦΩΤΟΣ ΠΟΥ ΕΙΣΕΡΧΕΤΑΙ ΣΤΟΥΣ ΟΦΘΑΛΜΟΥΣ, ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΑΝΑΣΤΕΛΛΕΙ ΤΗΝ ΕΠΙΦΥΣΗ ΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΣΗΜΑ ΠΑΡΕΧΕΤΑΙ ΑΠΌ ΤΗΝ ΝΟΡΕΠΙΝΕΦΡΙΝΗ. Η ΝΟΡΕΠΙΝΕΦΡΙΝΗ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΝΕΤΑΙ ΣΤΟ ΣΚΟΤΑΔΙ. Η ΜΕΛΑΤΟΝΙΝΗ ΕΠΑΓΕΙ ΥΠΝΗΛΙΑ, ΕΧΕΙ ΑΝΤΙ-ΟΞΕΙΔΩΤΙΚΕΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΑΝΑΣΤΕΛΛΕΙ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΣΤΑ ΖΩΑ ΙΑΤΡΙΚΗ ΒΧΙΙ

75 ΣΥΝΟΨΗ Οι υποθαλαμικές ορμόνες διακρίνονται στις: 1) εκλυτικές (πχ CRH, TRH, GnRH, PRF, GHRH), 2) ανασταλτικές (πχ σωματοστατίνη, ντοπαμίνη, PIF), 3) αντιδιουρητική ορμόνη και 4) οξυτοκίνη Οι ορμόνες της πρόσθιας υπόφυσης είναι: ACTH, TSH, FSH, LH, αυξητική ορμόνη (GH) και προλακτίνη Οι περισσότερες ορμόνες του υποθαλάμου και της υπόφυσης είναι πεπτιδικές. Οι TSH, FSH, LH είναι γλυκοπρωτεΐνες περιέχοντας μια κοινή α-υπομονάδα και μια δομικά ξεχωριστή β-υπομονάδα. Η β-υπομονάδα καθορίζει την ειδικότητα τους. Η επίφυση παράγει τη μελατονίνη, η οποία προέρχεται από το αμινοξύ τρυπτοφάνη. Η μελατονίνη επάγει τον ύπνο, αναστέλλει αναπαραγωγικές λειτουργίες στα ζώα ενώ παρουσιάζει αντι-οξειδωτικές ιδιότητες.

76 ΥΛΗ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 1) Nelson DL, Cox MM. Lehninger Βασικές Αρχές Βιοχημείας, Τόμος 2, Κεφάλαιο 23. 2) Devlin TM. Βιοχημεία-Κλινικοί Συσχετισμοί. Τόμος ΙΙ. Κεφάλαιο 23. ΙΑΤΡΙΚΗ ΒΧΙΙ

77 ΙΑΤΡΙΚΗ ΒΧΙΙ ΚΑΛΟ ΔΙΑΒΑΣΜΑ ΚΑΙ ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ!!!