ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΤΗΣ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟΥ ΚΙΝ ΥΝΟΥ, ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΟΡΥΦΟΡΙΚΗΣ ΤΗΛΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗΣ ΚΑΙ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΤΗΣ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟΥ ΚΙΝ ΥΝΟΥ, ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΟΡΥΦΟΡΙΚΗΣ ΤΗΛΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗΣ ΚΑΙ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ Χρυσουλάκης Νεκτάριος Ίδρυµα Τεχνολογίας και Έρευνας, Ινστιτούτο Υπολογιστικών Μαθηµατικών, Τοµέας Περιφερειακής Ανάλυσης, Τ.Θ. 1527, 71110, Ηράκλειο Κρήτης Τηλ: 0810 391762, Fax: 0810 391761, e-mail : zedd2@iacm.forth.gr, ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στην εργασία αυτή παρουσιάζεται το δυναµικό της δορυφορικής τηλεπισκόπησης για την ανίχνευση και παρακολούθηση τεχνολογικών ατυχηµάτων και προτείνεται ένα Γεωγραφικό Σύστηµα Πληροφοριών (ΓΣΠ) το οποίο βασίζεται στον εντοπισµό και τη χωροχρονική παρακολούθησης των λοφίων (plumes) που προκαλούνται, συνδυάζοντας δορυφορικά δεδοµένα µέσης και υψηλής χωρικής διακριτικής ικανότητας, καθώς και επίγεια δεδοµένα, µε σκοπό την υποστήριξη της διαχείρισης βιοµηχανικού κινδύνου. Η ανίχνευση του µετώπου της φωτιάς και του λοφίου που προκαλούνται από ένα τεχνολογικό ατύχηµα πραγµατοποιείται µε χρήση πρότυπων αλγορίθµων επεξεργασίας δεδοµένων NOAA/AVHRR. Οι αλγόριθµοι αυτοί εφαρµόστηκαν σε συµβάντα του παρελθόντος σε περιοχές της Ευρώπης και στη συνέχεια δύο από τις εικόνες AVHRR προσαρµόστηκαν στην περιοχή της Αττικής µε σκοπό τη δηµιουργία σεναρίου τεχνολογικού ατυχήµατος µε βάση πραγµατικά λοφία. Με τη βοήθεια του σεναρίου αυτού παρουσιάζονται αναλυτικά τα χαρακτηριστικά του προτεινόµενου ΓΣΠ, µε έµφαση στο συνδυασµό δεδοµένων από τους δορυφόρους ΝΟΑΑ και Landsat µε επίγεια δεδοµένα (τοπογραφία, οδικό δίκτυο, κατανοµή πληθυσµού) τόσο για την υποστήριξη της λήψης αποφάσεων κατά τη διάρκεια της κρίσης όσο και για την εκτίµηση των επιπτώσεων του ατυχήµατος στο φυσικό και στο ανθρωπογενές περιβάλλον. Η επιχειρησιακή λειτουργία του συστήµατος είναι συνάρτηση της διαθεσιµότητας των δεδοµένων ΝΟΑΑ, γεγονός που δεν το καθιστά εργαλείο πραγµατικού χρόνου, σε ότι αφορά στην άµεση παρακολούθηση ενός λοφίου. Όµως, η επαναληψιµότητα κάλυψης των δορυφόρων ΝΟΑΑ, η δυνατότητα κατόπτευσης εκτεταµένης περιοχής, καθώς και η συνδυασµένη πληροφορία από δορυφορικά και επίγεια δεδοµένα που είναι σε θέση να παρέχει, είναι τα σηµαντικά πλεονεκτήµατα του συστήµατος ως εργαλείου υποστήριξης της διαχείρισης βιοµηχανικού κινδύνου. ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙ ΙΑ ιαχείριση Βιοµηχανικού Κινδύνου, ορυφορική Τηλεπισκόπηση, Ανίχνευση Μετώπων Φωτιάς και Λοφίων, Συστήµατα Υποστήριξης Λήψης Αποφάσεων, Εκτίµηση Επιπτώσεων

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ερευνητική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει επιδείξει τα τελευταία χρόνια σημαντική επικέντρωση στην μείωση των επιπτώσεων στο περιβάλλον λόγω βιομηχανικών δραστηριοτήτων (Britter, 1998). Η τάση αυτή απορρέει από την ιδιαίτερα αυστηρή Κοινοτική Νομοθεσία για την προστασία του περιβάλλοντος από την βιομηχανία. Χαρακτηριστικά αναφέρονται οι Οδηγίες για την προστασία από τα Μεγάλα Τεχνολογικά Ατυχήματα, για τον Ολοκληρωμένο Έλεγχο της Ρύπανσης από την Βιομηχανία, για την Μείωση και την Ασφαλή Διαχείριση των Τοξικών και Επικίνδυνων Βιομηχανικών Αποβλήτων. Σημαντικό μέρος των επιπτώσεων των βιομηχανικών δραστηριοτήτων συναρτάται με την επιβάρυνση της ποιότητας του αέρα τόσο στην περιοχή λειτουργίας της εκάστοτε βιομηχανικής μονάδας όσο και στην ευρύτερη γεωγραφική ζώνη. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι επιπτώσεις στην ποιότητα του αέρα σε περίπτωση τεχνολογικού ατυχήματος σε μεγάλη βιομηχανική μονάδα. Στην περίπτωση αυτή η απελευθέρωση τοξικών ουσιών στην ατμόσφαιρα είναι ιδιαίτερα υψηλή, γεγονός που αποτυπώνει εύγλωττα την επικινδυνότητα τους για τον τοπικό πληθυσμό και το περιβάλλον. Οι επιπτώσεις των τεχνολογικών ατυχημάτων μπορεί να είναι άμεσες (την ώρα του ατυχήματος ή το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα της διασποράς τοξικών ουσιών), είτε έμμεσες (μακράς διαρκείας), λόγω της εναπόθεσης επικίνδυνων τοξικών ουσιών στο περιβάλλον και έχουν άμεση εξάρτηση από τη φυσικοχημική σύσταση των ουσιών που απελευθερώνονται (οργανικά ή ανόργανα συστατικά σε σωματιδιακή ή αέρια φάση), την αρχική τους συγκέντρωση και τις επικρατούσες περιβαλλοντικές συνθήκες, οι οποίες επηρεάζουν τη διάχυση των τοξικών ουσιών στην ατμόσφαιρα, καθώς και το ρυθμό ανάπτυξης και διάδοσης του τοξικού λοφίου (plume). Τα κύρια χαρακτηριστικά της διαχείριση βιομηχανικού κινδύνου είναι η ανάλυση της πιθανότητας εκδήλωσης ατυχήματος σε δεδομένη περιοχή, ο σχεδιασμός για την αντιμετώπιση της έκτακτης ανάγκης που δημιουργείται, καθώς και η εκτίμηση των συνεπειών του ατυχήματος στο φυσικό και το ανθρωπογενές περιβάλλον. Η σύγχρονη τεχνολογία έχει το δυναμικό να προσφέρει πολλά στη διαχείριση βιομηχανικού κινδύνου, τόσο τις φάσεις του σχεδιασμού και της αντιμετώπισης εκτάκτων αναγκών, όσο και στη φάση της εκτίμησης των επιπτώσεων των τεχνολογικών ατυχημάτων. Ένας πολύ μεγάλος αριθμός πειραμάτων έχει πραγματοποιηθεί κάτω από ελεγχόμενες συνθήκες σε διάφορα εργαστήρια για τη μελέτη της ανάπτυξης μιας φωτιάς, την απελευθέρωση τοξικών ουσιών που υπάρχουν στην εγκατάσταση ή που παράγονται δευτερογενώς με πυρόλυση λόγω των υψηλών θερμοκρασιών που αναπτύσσονται, την εξάπλωση των ουσιών αυτών στην ατμόσφαιρα μέσω του λοφίου, καθώς και η παραγωγή δευτερογενώς άλλων τοξικών ουσιών στην ατμόσφαιρα που προκύπτουν από τις χημικές αντιδράσεις των στοιχείων που απελευθερώνονται με τα ατμοσφαιρικά συστατικά (Davie and Nolan, 1993, Lang, 1993, Bartelds et al., 1993, Atkinson et al., 1994, Miles Cox, 1994, Marliere, 1996, Grant and Drysdale, 1994, Martins and Borrego, 1994, Porter et at., 1996, Martins et al., 1996, Cozzani et al., 1996). Σε πολλές εργασίες, επιχειρήθηκε δημιουργία αριθμητικών μοντέλων για την προσομοίωση των συνθηκών και των διαδικασιών των ατυχημάτων (Hanna et al.,

1993, Webber et al., 1993, Andronopoulos et al., 1994, Kukkonen et al., 1994, Cleaver et al., 1995). Πολλά εργαλεία έχουν επίσης αναπτυχθεί με στόχο την υποστήριξη της διαχείρισης βιομηχανικού κινδύνου, όπως για παράδειγμα τα λογισμικά WHZAN (Technica 1992), RISKIT (VVT 1993), EFFECTS (TNO 1991), SAVE (TNO 1992) και MAXCRED (Khan and Abbasi, 1999). Τα τελευταία χρόνια έχουν αναφερθεί εφαρμογές της δορυφορικής τεχνολογίας σε περιπτώσεις εκδήλωσης καταστροφών με δύο κύριες συνιστώσες: α) την απεικόνιση εκτεταμένων περιοχών για την άμεση ανίχνευση πυρκαγιών στην επιφάνεια της γης, και β) την διερεύνηση ολοκληρωθέντων περιστατικών με σκοπό την ακριβέστερη αξιολόγηση της καταστροφής λόγω της φωτιάς και της διάδοσης των επικίνδυνων ουσιών στο περιβάλλον καθώς και την αντικειμενική εκτίμηση των βιογεωφυσικών αποτελεσμάτων του συμβάντος σε τοπική ή περιφερειακή κλίμακα. Στην πρώτη περίπτωση η ανίχνευση από το διάστημα μιας συνεχώς επεκτεινόμενης θερμικής ανωμαλίας στην επιφάνεια της γης αποτελεί πολύ χρήσιμη πληροφορία για την έγκαιρη κινητοποίηση των μηχανισμών για την αντιμετώπιση της φωτιάς όταν αυτή βρίσκεται σε αρχικό στάδιο. Στη δεύτερη περίπτωση, η δορυφορική τεχνολογία εφαρμόζεται με σημαντική επιτυχία για την ολοκληρωμένη ανάλυση των παρελθόντων συμβάντων. Στην παρούσα εργασία παρουσιάζεται ένα σύστημα διαχείρισης βιομηχανικού κινδύνου βασισμένο στην ανίχνευση και χωροχρονική παρακολούθησης των μετώπων φωτιάς και των λοφίων που προκαλούνται από τεχνολογικά ατυχήματα σε βιομηχανικές εγκαταστάσεις, χρησιμοποιώντας μια πρότυπη μέθοδο η οποία εκμεταλλεύεται τις δυνατότητες που προσφέρει η σύγχρονη τεχνολογία στους τομείς της παρακολούθησης της γης, της διακίνησης της πληροφορίας και της σχεδίασης και ανάπτυξης εφαρμογών, ώστε να καθιστά το σύστημα εφαρμόσιμο και ικανό να δώσει άμεσα αποτελέσματα στον τελικό χρήστη. 2. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΝΙΧΝΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΣΥΜΒΑΝΤΩΝ ΜΕ ΒΑΣΗ ΔΟΡΥΦΟΡΙΚΕΣ ΚΑΤΑΓΡΑΦΕΣ Τα τελευταία χρόνια σε πολλές εργασίες έχει παρουσιαστεί η δυνατότητα του καναλιού 3 (3.55 3.93 μm) του AVHRR (Advanced Very High Resolution Radiometer) των δορυφόρων NOAA για την ανίχνευση περιοχών πολύ υψηλών θερμοκρασιών στην επιφάνεια της γης, καθώς και η δυνατότητα συνδυασμού του με το κανάλι 4 (10.5-11.5 μm) για την ανίχνευση φωτιάς (Dosier 1981, Matson and Dosier 1981, Matson et. al. 1984, Muirhead and Cracknell 1984, 1985, Matson et. al. 1987, Scorer 1987, 1989, Bandinelli and Carla 1993). Η μεθοδολογία που ακολουθείται στην παρούσα εργασία για την ανίχνευση μετώπων φωτιάς που προκαλούνται από βιομηχανικά ατυχήματα με χρήση εικόνων AVHRR έχει περιγράφεται αναλυτικά από τους Chrysoulakis and Cartalis (2000). Πρακτικά, δημιουργείται το ψευδοκανάλι της διαφοράς θερμοκρασίας λαμπρότητας μεταξύ των καναλιών 3 και 4, το οποίο φιλτράρεται με ειδική μάσκα για τα νέφη που

προκύπτει από συνδυασμό των καναλιών 1 και 5 του AVHRR. Στη φιλτραρισμέμη εικόνα που προκύπτει, τα εικονοστοιχεία των οποίων η τιμή υπερβαίνει ένα συγκεκριμένο κατώφλι αντιπροσωπεύουν πιθανά σημεία εκδήλωσης βιομηχανικών ατυχημάτων. Η διαδικασία έχει αυτοματοποιηθεί με την υλοποίηση του αλγορίθμου ανίχνευσης ως αυτόνομη εφαρμογή, ώστε τα αποτελέσματά του να είναι άμεσα αξιοποιήσιμα (Chrysoulakis and Cartalis, 2001a). Για τον εντοπισμό του λοφίου που προκαλείται μπορεί να χρησιμοποιηθεί το κανάλι 2 αν έχει ήδη εντοπιστεί το μέτωπο της φωτιάς. Σε διαφορετική περίπτωση εφαρμόζεται η μεθοδολογία που έχει περιγράφεται αναλυτικά στην εργασία των Chrysoulakis and Cartalis (2001b): Ο διαχωρισμός του λοφίου από τα νέφη και από την υποκείμενη επιφάνεια πραγματοποιείται σε έναν ειδικό δισδιάστατο χώρο χαρακτηριστικών ο οποίος υλοποιείται από τα ψευδοκανάλια των κανονικοποιημένων λόγων των καναλιών 1 και 2 αφενός και 1 και 5 αφετέρου. Η διαδικασία διαχωρισμού των εικονοστοιχείων που αντιπροσωπεύουν λοφία στο δισδιάστατο αυτό χώρο έχει επίσης αυτοματοποιηθεί με την υλοποίηση του αλγορίθμου διαχωρισμού ως αυτόνομη εφαρμογή, ώστε τα αποτελέσματά του να είναι άμεσα αξιοποιήσιμα. Οι αλγόριθμοι ανίχνευσης μετώπων φωτιάς και λοφίων έχουν ελεγχθεί με βάση συμβάντα του παρελθόντος (Λυών, 2 Ιουνίου 1987, Γένοβα, 13 Απριλίου 1991, Ενσέντε, 13 Μαϊου 2000) και η λειτουργία τους έχει κριθεί ικανοποιητική σε όλες τις περιπτώσεις. Στην Εικόνα 1 (α) παρουσιάζεται το αποτέλεσμα του αλγορίθμου ανίχνευσης των μετώπων φωτιάς για την περίπτωσης του ατυχήματος σε αποθήκη πυροτεχνημάτων στο Ενσέντε της Ολλανδίας στις 13 Μαϊου 2000 (14.44 UTC), ενώ στην Εικόνα 1 (β) φαίνεται το λοφίο που έχει αναπτυχθεί λίγο μετά την εκδήλωση του ατυχήματος σε μια ψευδόχρωμη σύνθεση των καναλιών 1, 2 και 4 του AVHRR και την προσθήκη της ακτογραμμής καθώς και των ορίων των κρατών. Η πρωτογενής εικόνα προέρχεται από το δορυφορικό σταθμό λήψης του Πανεπιστημίου του Dundee. (α) Εικόνα 1. (α) Αυτόματη ανίχνευση του μετώπου φωτιάς που προκλήθηκε από τεχνολογικό ατύχημα. (β) Απεικόνιση του λοφίου σε ψευδόχρωμη σύνθεση AVHRR 1-2-4 (13 Μαΐου 2000, 14.44 UTC). (β)

3. ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΕΝΟΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΤΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ Η εκτίμηση του βιομηχανικού κινδύνου και ο σχεδιασμός των δράσεων έκτακτης ανάγκης, επιβάλλει την εκ των προτέρων γνώση πολλών περιβαλλοντικών παραμέτρων καθώς και τη συνεχή ροή πληροφορίας κατά την εκδήλωση ατυχημάτων. Η δορυφορική τηλεπισκόπηση έχει το δυναμικό να υποστηρίξει σε μεγάλο βαθμό την πλειοψηφία των απαιτήσεων ενός ολοκληρωμένου σχεδιασμού έκτακτης ανάγκης όπως φαίνεται στον Πίνακα 1. Πίνακας 1. Δυναμικό της δορυφορικής τηλεπισκόπησης για την υποστήριξη ενός ολοκληρωμένου σχεδιασμού έκτακτης ανάγκης και παραδείγματα δορυφόρων των που μπορούν να χρησιμοποιηθούν, για την υποστήριξη των απαιτήσεων. Κύριες απαιτήσεις σχεδιασμού έκτακτης ανάγκης Δυναμικό υποστήριξης απαιτήσεων Δορυφόροι Καθορισμός των χρήσεων γης Υψηλό Landsat, SPOT, IRS, JERS, IKONOS Καθορισμός της κάλυψης του εδάφους Υψηλό Landsat, SPOT, NOAA IRS, JERS Απεικόνιση των αστικών περιοχών και των Υψηλό Landsat, SPOT, IRS, JERS, IKONOS κύριων βιομηχανικών εγκαταστάσεων Απεικόνιση του οδικού δικτύου Υψηλό Landsat, SPOT, IRS, JERS, IKONOS Ανίχνευση της φωτιάς Υψηλό NOAA Ανίχνευση του λοφίου Υψηλό Landsat, SPOT, NOAA, IRS, JERS Προσδιορισμός του μεγέθους του λοφίου Υψηλό Landsat, SPOT, NOAA, IRS, JERS Προσδιορισμός της ταχύτητας και της Υψηλό ΝΟΑΑ κατεύθυνσης εξάπλωσης του λοφίου Καθορισμός χημικής σύστασης λοφίου Μη εφικτό - Καθορισμός οπτικής πυκνότητας λοφίου Υψηλό Landsat, SPOT, IRS, JERS, NOAA Συνεργασία μεταξύ των εμπλεκομένων φορέων Έμμεση συμβολή μέσω Landsat, SPOT, NOAA, IRS, JERS, IKONOS των θεματικών χαρτών Λήψη αποφάσεων σε σχέση με την εκκένωση κατοικημένων περιοχών Υψηλό Landsat, SPOT, NOAA, IRS, JERS, IKONOS Εκτίμηση επιπτώσεων του ατυχήματος Υψηλό Landsat, SPOT, NOAA, IRS, JERS, IKONOS Τα δορυφορικά δεδομένα αποτελούν τη βάση του Γεωγραφικού Συστήματος Πληροφοριών (ΓΣΠ) που προτείνεται όπως φαίνεται στην Εικόνα 2. Το σύστημα χρησιμοποιεί τους προαναφερθέντες αλγόριθμους για την ανίχνευση της φωτιάς και για τον προσδιορισμό και την παρακολούθηση του λοφίου που προκαλούνται από ένα τεχνολογικό ατύχημα με βάση τα δεδομένα AVHRR. Τα αποτελέσματα του ενός αλγορίθμου συγκρίνονται με τα αποτελέσματα του άλλου πριν την εξαγωγή του τελικού συμπεράσματος για την ύπαρξη συμβάντος. Έτσι για παράδειγμα όταν ένα εικονοστοιχείο ικανοποιεί τα κριτήρια του πρώτου αλγορίθμου για την ανίχνευση μετώπου φωτιάς, η ύπαρξη λοφίου στην περιοχή του (το οποίο εντοπίζεται από το δεύτερο αλγόριθμο) θα αποτελεί κριτήριο για τον τελικό χαρακτηρισμό του εικονοστοιχείου. Η πληροφορία που προκύπτει για τη θέση του συγκεκριμένου εικονοστοιχείου συνδυάζεται με την πληροφορία που προϋπάρχει στο ΓΣΠ για τις πιθανές θέσεις εκδήλωσης τεχνολογικών ατυχημάτων (π.χ. βιομηχανικές εγκαταστάσεις, σταθμοί φορτο-εκφόρτωσης επικίνδυνων ουσιών, θέσεις αποθήκευσης

τοξικών ουσιών, αεροδρόμια κλπ.). Η καταγραφή των πιθανών θέσεων εκδήλωσης τεχνολογικών ατυχημάτων μπορεί να προέλθει από συνδυασμένη πληροφορία από δορυφορικά δεδομένα υψηλής χωρικής διακριτικής ικανότητας με δεδομένα από άλλες πηγές κατά τη φάση του σχεδιασμού (π.χ. χάρτες χρήσεων γης, βάσεις δεδομένων καταγραφής βιομηχανικών μονάδων, CORINE Land Cover κλπ). Συνεπώς στην περίπτωση που η θέση του εικονοστοιχείου που εντοπίστηκε είναι μέσα στα όρια των πιθανών θέσεων εκδήλωσης τεχνολογικών ατυχημάτων, το εικονοστοιχείο χαρακτηρίζεται ως εικονοστοιχείο συμβάντος (alarm) και το ΓΣΠ προσανατολίζεται στη φάση της παρακολούθησης του λοφίου με χρήση δεδομένων AVHRR, καθώς και στην εκτίμηση του άμεσου κινδύνου για τον πληθυσμό της περιοχής με βάση την απεικόνιση των αστικών περιοχών (δορυφορικά δεδομένα) και την προϋπάρχουσα πληροφορία για την κατανομή του πληθυσμού γύρω από την περιοχή του συμβάντος (από επίγεια δεδομένα). Το ΓΣΠ κατά τη φάση αντιμετώπισης της κρίσης έχει τη δυνατότητα να χρησιμοποιηθεί για: να τροφοδοτήσει με αρχικές συνθήκες μοντέλα προσομοίωσης και πρόγνωσης της διασποράς του λοφίου στην ατμόσφαιρα (χρήση δεδομένων AVHRR), να τροφοδοτήσει τα προαναφερθέντα μοντέλα με πληροφορία για την υπάρχουσα κατάσταση του περιβάλλοντος και για την τοπογραφία της περιοχής μέσω ψηφιακών μοντέλων εδάφους (χρήση δορυφορικών δεδομένων μέσης και υψηλής χωρικής διακριτικής ικανότητας), να επιβεβαιώσει τα αποτελέσματα μοντέλων προσομοίωσης για τη θέση και την ταχύτητα εξάπλωσης του λοφίου σε δύο διαστάσεις (χρήση δεδομένων AVHRR), να συμβάλλει στην εκτίμηση κινδύνου για τον πληθυσμό της περιοχής παρέχοντας την κατανομή του πληθυσμού στην αναμενόμενη διεύθυνση διάδοσης του λοφίου και εκτιμώντας τον αριθμό των ατόμων που θα βρεθούν σε άμεσο κίνδυνο ανάλογα με την ταχύτητα εξάπλωσης του λοφίου (χρήση δορυφορικών δεδομένων για την απεικόνιση των αστικών περιοχών και επίγειων δεδομένων για την κατανομή του πληθυσμού), να υποστηρίξει τη λήψη αποφάσεων τόσο για το συντονισμό της κίνηση των ομάδων αντιμετώπισης όσο και για το συντονισμό των δράσεων σε περίπτωση εκκένωσης της περιοχής μέσω της απεικόνισης του οδικού δικτύου στην περιοχή του συμβάντος και της γραφικής παρουσίασης της χωρικής κατανομής του πληθυσμού της περιοχής ενδιαφέροντος (χρήση δορυφορικών δεδομένων πολύ υψηλής χωρικής διακριτικής ικανότητας και επίγειων δεδομένων). Κατά τη φάση της αποτίμησης των επιπτώσεων του ατυχήματος το ΓΣΠ έχει το τη δυνατότητα να: συμβάλλει στη θεματική χαρτογράφηση των πληγέντων περιοχών (χρήση δορυφορικών δεδομένων υψηλής και μέσης χωρικής διακριτικής ικανότητας), συμβάλλει στην εκτίμηση της δόσης των τοξικών ουσιών που απελευθερώνονται στον πληθυσμό της περιοχής συμβάλλει στην εκτίμηση των επιπτώσεων του ατυχήματος στο φυσικό περιβάλλον.

Το βασικό πλεονέκτημα του ΓΣΠ που προτείνεται είναι η εποπτεία μίας μεγάλης γεωγραφικής έκτασης με πολύ καλή επαναληψιμότητα κατόπτευσης. Τα βασικά του μειονεκτήματα είναι: α) Είναι σε θέση να ανιχνεύσει μόνο τα συμβάντα εκείνα βιομηχανικών ατυχημάτων τα οποία εκδηλώνονται με έκρηξη και πυρκαγιά, ενώ δεν είναι εφικτή η ανίχνευση συμβάντων, εξ ίσου επικίνδυνων, που εκδηλώνονται με άλλες μορφές όπως για παράδειγμα η απελευθέρωση τοξικών ουσιών στο περιβάλλον έπειτα από διαρροή στις εγκαταστάσεις αποθήκευσης ή κατά τη μεταφορά τους. (β) Η κατόπτευση μίας συγκεκριμένης περιοχής από το AVHRR δεν πραγματοποιείται σε συνεχή βάση, λόγω του ότι οι δορυφόροι NOAA οι οποίοι φέρουν το ραδιόμετρο αυτό είναι δορυφόροι πολικής τροχιάς. Το εύρος της ζώνης σάρωσης του AVHRR είναι 2800 Km. Κατά συνέπεια με την ταυτόχρονη λειτουργία δύο δορυφόρων ΝΟΑΑ, καθένας από τους οποίους επαναλαμβάνει τροχιά γύρω από τη γη δύο φορές το εικοσιτετράωρο, κάθε σημείο στον ισημερινό έχει την δυνατότητα να απεικονιστεί τέσσερις φορές, ενώ κάθε σημείο στα μέσα γεωγραφικά πλάτη μπορεί να απεικονιστεί οκτώ φορές το εικοσιτετράωρο. Eκόνα 2. Σχεδιασμός ενός ΓΣΠ υποστήριξης της διαχείρισης βιομηχανικού κινδύνου με βάση δορυφορικά και επίγεια δεδομένα..

4. ΕΦΑΡΜΟΓΗ: ΣΕΝΑΡΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟΥ ΑΤΥΧΗΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ Για την εφαρμογή του προτεινόμενου ΓΣΠ δημιουργήθηκε ένα σενάριο τεχνολογικού ατυχήματος στην περιοχή της Αττικής. Επιλέχθηκε η περιοχή του Θρειάσιου Πεδίου που συγκεντρώνει μεγάλο αριθμό βιομηχανικών εγκαταστάσεων και συγκεκριμένα θέση εγκατάστασης διυλιστηρίων. Στην ευρύτερη περιοχή υπήρξε στο παρελθόν ατύχημα στις εγκαταστάσεις της Petrola (1/2/1992), όμως για την εφαρμογή, χρησιμοποιούνται τα διαθέσιμα δεδομένα ΝΟΑΑ από την περίπτωση του ατυχήματος στο Ενσέντε της Ολλανδίας (13 Μαΐου 2000). Συνεπώς για την υλοποίηση του ΓΣΠ χρησιμοποιούνται τα εξής δεδομένα: α. Εικόνες NOAA/AVHRR (13 Μαΐου 2000, 14.44 UTC και 17.20 UTC) από το δορυφορικό σταθμό λήψης του Πανεπιστημίου του Dundee. Από τις εικόνες αυτές χρησιμοποιούνται μόνο τα τμήματα γύρω από τα λοφία σε μία έκταση περίπου όσο η Αττική. Οι εικόνες αυτές προσαρμόζονται και προβάλλονται σε ΕΓΣΑ87 με τρόπο ώστε τα εικονοστοιχεία που αντιπροσώπευαν την περιοχή του Ενσέντε, για τις ανάγκες του σεναρίου τεχνολογικού ατυχήματος στην παρούσα εργασία, να λάβουν τις συντεταγμένες της περιοχής που βρίσκεται η θέση των διυλιστηρίων. Με τον τρόπο αυτόν υλοποιείται ένα σενάριο μείζονος τεχνολογικού ατυχήματος σε εγκαταστάσεις πετρελαιοειδών από το οποίο προκαλείται λοφίο που διαδίδεται επάνω από τμήμα της πόλης των Αθηνών. Στην Εικόνα 3 (α) παρουσιάζεται η τελική μορφή του ψευδοκαναλιού της διαφοράς θερμοκρασίας λαμπρότητας μεταξύ των καναλιών 3 και 4 της προαναφερθείσας εικόνας AVHRR. Οι συντεταγμένες των εικονοστοιχείων που αντιπροσωπεύουν το μέτωπο της φωτιάς αντιστοιχούν στη θέση των διυλιστηρίων. Στην Εικόνα 3 (β) φαίνεται η χωρική κατανομή των τιμών της διαφοράς θερμοκρασίας λαμπρότητας μεταξύ των δύο καναλιών. Το μέγιστο της κατανομής οριοθετεί τη θέση του ατυχήματος. (α) (β) Εικόνα 3. Διαφορά θερμοκρασίας λαμπρότητας μεταξύ των καναλιών 3 και 4 του AVHRR (α) τελική μορφή ψευδοκαναλιού, (β) χωρική κατανομή.

Στην Εικόνα 4 (α) παρουσιάζεται το λοφίο που προκαλείται λίγο μετά την εκδήλωση του ατυχήματος (AVHRR κανάλι 2 14.44 UTC), ενώ στην Εικόνα 4 (β) φαίνεται η έκταση που έχει πάρει το λοφίο 2,5 περίπου ώρες αργότερα (ΑVHRR κανάλι 2 17.20 UTC). (α) Εικόνα 4. AVHRR κανάλι 2 (α) 14.44 UTC, (β) 17.20. (β) β. Εικόνα Landsat TM (26 Απριλίου 1994) από το Εργαστήριο Τηλεπισκόπησης του Τμήματος Φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Η εικόνα αυτή διορθώνεται γεωμετρικά με τη βοήθεια GCP s (Ground Control Points) και χρησιμοποιείται για την απεικόνιση των αστικών περιοχών και τον εντοπισμό των ζωνών βιομηχανικών εγκαταστάσεων με τη βοήθεια θεματικών χαρτών χρήσεων γης και κάλυψης γης. Χρησιμοποιείται επίσης για την αποτύπωση του κύριου οδικού δικτύου σε συνδυασμό με vector δεδομένα. Τέλος χρησιμοποιείται για την αποτύπωση της υπάρχουσας κατάστασης περιβάλλοντος στην ευρύτερη περιοχή του ατυχήματος όπως για παράδειγμα για την αποτύπωση της κατανομής της βλάστησης η οποία μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσω του NDVI (Normalized Deference Vegetation Index) ο οποίος προκύπτει από τα κανάλια 3 και 4 του ΤΜ. γ. Ψηφιακά δεδομένα κάλυψης γης (CORINE Land Cover) και χάρτες χρήσεων γης από το Εργαστήριο Τηλεπισκόπησης του Τμήματος Φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Τα δεδομένα αυτά χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό με την εικόνα Landsat ΤΜ για την οριοθέτηση των περιοχών στις οποίες είναι πιθανή η εκδήλωση τεχνολογικού ατυχήματος. Οι περιοχές αυτές παρουσιάζονται με κόκκινο στην Εικόνα 5 (α) ως υπέρθεση σε ψευδόχρωμη σύνθεση 3-2-1 της εικόνας Landsat TM. Όπως έχει γίνει φανερό από το λογικό διάγραμμα της Εικόνας 2, για να υπάρξει alarm οι συντεταγμένες της θέσης του συμβάντος τεχνολογικού ατυχήματος που έχει ανιχνευθεί με συνδυασμό των αλγορίθμων ανίχνευσης φωτιάς και ανίχνευσης λοφίου σε εικόνα NOAA/AVHRR, είναι απαραίτητο να επιβεβαιωθεί ότι εμπίπτουν σε περιοχή η οποία να έχει χαρακτηρισθεί ως περιοχή πιθανής εκδήλωσης ατυχήματος. Στο σενάριο της παρούσας εργασίας αυτό επιβεβαιώνεται από την κίτρινη γραμμοσκιασμένη περιοχή που αντιπροσωπεύει τα εικονοστοιχεία που

αντιστοιχούν στο προκαλούμενο μέτωπο της φωτιάς (όπως προκύπτει από την εικόνα 3), η οποία υπερτίθεται στην αντίστοιχη κόκκινη ζώνη στην Εικόνα 5 (α). (α) (β) Εικόνα 5. (α) Ψευδόχρωμη σύνθεση Landsat TM (3-2-1) με την υπέρθεση των περιοχών στις οποίες είναι πιθανή η εκδήλωση τεχνολογικού ατυχήματος (με κόκκινο χρώμα). Τα εικονοστοιχεία που αντιστοιχούν στο μέτωπο της φωτιάς όπως προκύπτουν από την Εικόνα 3 (κίτρινο περίγραμμα και γραμμοσκίαση), βρίσκονται σε μία από τις περιοχές αυτές. (β) DEM για την περιοχή της Αττικής. δ. Ισοϋψείς ανά 100 m για την περιοχή της Αττικής οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν για την παραγωγή Digital Elevation Model (DEM) για την περιοχή το οποίο παρουσιάζεται στην εικόνα 5 (β). Το DEM προσδίδει στο ΓΣΠ αφενός το δυναμικό εξαγωγής πληροφορίας για την τοπογραφία η οποία είναι απαραίτητη σε μοντέλα προσομοίωσης της διασποράς των τοξικών ουσιών στο περιβάλλον και αφετέρου τη δυνατότητα τρισδιάστατων απεικονίσεων. ε. Οδικό δίκτυο σε ψηφιακή μορφή (vector) για την περιοχή της Αττικής από την Infocarta Ε.Π.Ε. Η υπέρθεση του οδικού δικτύου στην εικόνα Landsat αποτελεί πολύτιμο στοιχείο για τη διαδικασία λήψης αποφάσεων τόσο κατά το σχεδιασμό όσο και κατά τη διάρκεια της αντιμετώπισης της κρίσης όπως φαίνεται στην Εικόνα 6 όπου απεικονίζονται τα φυσικά χαρακτηριστικά της ευρύτερης περιοχής του συμβάντος (η θέση του οποίου οριοθετείται από την κίτρινη γραμμοσκιασμένη περιοχή όπως προκύπτει από την εικόνα AVHRR), οι τρόποι πρόσβασης στην περιοχή, καθώς και οι σχετικές θέσεις των στοιχείων εκείνων του δομημένου περιβάλλοντος τα οποία θα πρέπει να ληφθούν υπόψη στο σχεδιασμό αντιμετώπισης κρίσεων (π.χ. αεροδρόμια). στ. Κατανομή του πληθυσμού της Αττικής σε ψηφιακή μορφή (vector) από την Infocarta Ε.Π.Ε. Η πληροφορία αυτή είναι από τα πιο σημαντικά στοιχεία του ΓΣΠ για την υποστήριξη της λήψης αποφάσεων, ιδιαίτερα σε περίπτωση ανάγκης εκκένωσης τμημάτων της ευρύτερης περιοχής του συμβάντος. Ο συνδυασμός της με την προαναφερθείσα

δορυφορική πληροφορία μπορεί να δώσει άμεση εκτίμηση για τον πληθυσμό σε άμεσο κίνδυνο κατά τη διάρκεια της κρίσης. Ο συνδυασμός αυτός μπορεί επίσης να φανεί ιδιαίτερα χρήσιμος κατά τη φάση της αποτίμησης των επιπτώσεων του ατυχήματος στο ανθρωπογενές περιβάλλον και στη δημόσια υγεία. Εικόνα 6. Ψευδόχρωμη σύνθεση Landsat TM (3-2-1) με την υπέρθεση του οδικού δικτύου. Η κίτρινη γραμμοσκιασμένη ζώνη οριοθετεί την ευρύτερη περιοχή του συμβάντος όπως προκύπτει από την εικόνα NOAA/AVHRR. Στην Εικόνα 7 φαίνονται επιλεγμένα layers του ΓΣΠ όπου παρουσιάζονται οι αστικές περιοχές (Landsat TM, ψευδόχρωμη σύνθεση 3-2-1), η κατανομή της βλάστησης με ψευδόχρωμες αποχρώσεις του πράσινου (Landsat TM, NDVI), οι πιθανές περιοχές εκδήλωσης τεχνολογικών ατυχημάτων με κόκκινο (Χάρτες χρήσεων γης, CORINE Land Cover, Landsat TM), η περιοχή που οριοθετεί το σημείο εκδήλωσης του ατυχήματος με κίτρινο περίγραμμα (NOAA/AVHRR), η θέση του λοφίου στις 14.44 UTC με μαύρο περίγραμμα και κάθετη γραμμοσκίαση (NOAA/AVHRR) και η θέση του λοφίου στις 17.20 UTC με μαύρο περίγραμμα και οριζόντια γραμμοσκίαση (NOAA/AVHRR). Από την εικόνα αυτή μπορούν να φανούν άμεσα οι πληγείσες αστικές περιοχές καθώς και οι περιοχές του φυσικού περιβάλλοντος όπου αναμένονται υψηλές συγκεντρώσεις τοξικών ουσιών στο έδαφος. Μπορεί επίσης να γίνει εκτίμηση της μέσης οριζόντιας ταχύτητας επέκτασης του λοφίου κατά την κύρια διεύθυνσή του (3,5 Km/h) και κάθετα σ αυτήν (0.8 Km/h). Συνεπώς είναι δυνατό να εξαχθούν πολύτιμα συμπεράσματα ιδιαίτερα για τις επιπτώσεις του ατυχήματος. Όμως για την εκτίμηση για τον πληθυσμό σε κίνδυνο που απαιτείται κατά τη διάρκεια της κρίσης (άμεσα), καθώς και κατά τη φάση του σχεδιασμού,

είναι απαραίτητο, το ΓΣΠ να είναι σε θέση να συνδυάζει τη δορυφορική πληροφορία με τα στοιχεία της κατανομής του πληθυσμού για την ευρύτερη περιοχή του ατυχήματος. Εικόνα 7. Απεικόνιση των αστικών περιοχών, της κατανομή της βλάστησης, των πιθανών περιοχών εκδήλωσης ατυχημάτων, της περιοχής του συμβάντος και των θέσεων του λοφίου λίγο μετά το ατύχημα και 2,5 ώρες αργότερα. Στην Εικόνα 8 παρουσιάζεται ένας τέτοιος συνδυασμός δορυφορικής και επίγειας πληροφορίας που υλοποιείται στα πλαίσια του προτεινόμενου ΓΣΠ. Η χωρική κατανομή του πληθυσμού της περιοχής γύρω από το ατύχημα που προέρχεται από επίγεια δεδομένα σε συνδυασμό με την απεικόνιση των περιοχών εξάπλωσης του λοφίου μπορεί να δώσει μία άμεση εκτίμηση για τον πληθυσμό σε κίνδυνο και να υποστηρίξει (χρησιμοποιώντας και άλλα στοιχεία του ΓΣΠ όπως π.χ. το οδικό δίκτυο) τη λήψη αποφάσεων σχετικά με την εκκένωση τμημάτων της πληγείσας περιοχής. Στην εικόνα φαίνονται καθαρά οι κατοικημένες περιοχές σε ακτίνα μεταξύ 5 και 10 Km (μπλε ζώνες) από το σημείο του ατυχήματος, επάνω από τις οποίες έχει εξαπλωθεί το λοφίο (με πράσινο απεικονίζεται το περίγραμμα του λοφίου στις 14.44 UTC και με κόκκινο στις 17.20 UTC. Η λεζάντα στο αριστερό μέρος παρουσιάζει την κατανομή του πληθυσμού ανά οικοδομικό τετράγωνο. Με βάση τα παραπάνω μπορεί να γίνει άμεση εκτίμηση για τον πληθυσμό σε απόσταση μικρότερη των 5 Km από το σημείο του ατυχήματος καθώς και για τον πληθυσμό σε απόσταση μεταξύ 5 και 10 Km για περιοχές επάνω από τις οποίες εκτείνεται το λοφίο. Στην πρώτη περίπτωση η εκτίμηση για τον πληθυσμό είναι της τάξης των 15.000, ενώ στη δεύτερη είναι της τάξης των 300.000.

Εικόνα 8. Κατανομή του πληθυσμού σε απόσταση μικρότερη των 5 Km και μεταξύ 5 και 10 Km από το σημείο του ατυχήματος για περιοχές επάνω από τις οποίες η ύπαρξη του λοφίου έχει επιβεβαιωθεί από τα δορυφορικά δεδομένα. Με βάση την κατανομή αυτή το ΓΣΠ είναι σε θέση να δώσει άμεση εκτίμηση για τον πληθυσμό σε κίνδυνο. 5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Στην εργασία αυτή παρουσιάστηκε ένα ΓΣΠ για την υποστήριξη της διαχείρισης τεχνολογικού κινδύνου βασισμένο στην ανίχνευση και χωροχρονική παρακολούθησης των μετώπων φωτιάς και των λοφίων που προκαλούνται από τεχνολογικά ατυχήματα σε βιομηχανικές εγκαταστάσεις, χρησιμοποιώντας μια πρότυπη μέθοδο η οποία εκμεταλλεύεται τις δυνατότητες που προσφέρει η σύγχρονη τεχνολογία στον τομέα της δορυφορικής τηλεπισκόπησης. Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε είναι βασισμένη σε αλγορίθμους οι οποίοι έχουν το δυναμικό άμεσης αξιοποίησης της δορυφορικής πληροφορίας για την αποτύπωση της ακριβούς θέσης ενός συμβάντος βιομηχανικού ατυχήματος καθώς και για την ανίχνευση και παρακολούθηση του λοφίου που προκαλείται. Η ενσωμάτωση των αποτελεσμάτων των αλγορίθμων αυτών στο ΓΣΠ είναι σε θέση να δώσει με ικανοποιητική ακρίβεια πληροφορία για την εκδήλωση συμβάντων η οποία μπορεί να επιβεβαιωθεί από δορυφορικά δεδομένα υψηλής χωρικής διακριτικής ικανότητας (ή από επίγεια δεδομένα) μέσω της καταγραφής των βιομηχανικών εγκαταστάσεων. Το προτεινόμενο ΓΣΠ έχει τη δυνατότητα αφενός της υποστήριξης των φάσεων του σχεδιασμού και της αντιμετώπισης κρίσεων και αφετέρου της καταγραφής και της αποτίμησης των επιπτώσεων τέτοιων συμβάντων στο φυσικό και στο ανθρωπογενές περιβάλλον. Η συνδυασμένη χρήση δεδομένων από περιβαλλοντικούς και

πλουτοπαραγωγικούς δορυφόρους στα πλαίσια του προτεινόμενου ΓΣΠ, μπορεί να δώσει την καλύτερη δυνατή πληροφορία για ένα συγκεκριμένο συμβάν, για την κατάσταση του περιβάλλοντος και τις επικρατούσες συνθήκες τη στιγμή της εκδήλωσής του. Το βασικό πλεονέκτημα του ΓΣΠ που προτείνεται είναι η εποπτεία μίας μεγάλης γεωγραφικής έκτασης με ικανοποιητική επαναληψιμότητα κατόπτευσης. Τα βασικά του μειονεκτήματα είναι: α) Είναι σε θέση να ανιχνεύσει μόνο τα συμβάντα εκείνα βιομηχανικών ατυχημάτων τα οποία εκδηλώνονται με έκρηξη και πυρκαγιά, ενώ δεν έχει τη δυνατότητα ανίχνευσης συμβάντων όπως η απελευθέρωση τοξικών ουσιών από διαρροή. (β) Η κατόπτευση μίας δεδομένης περιοχής δεν πραγματοποιείται σε συνεχή βάση, λόγω του ότι οι δορυφόροι NOAA είναι δορυφόροι πολικής τροχιάς. Το προτεινόμενο ΓΣΠ έχει τη δυνατότητα υποστήριξης των δραστηριοτήτων των εμπλεκόμενων φορέων για σχεδιασμό και στην αντιμετώπιση εκτάκτων αναγκών όπως για παράδειγμα: των Αρχών Πολιτικής Προστασίας οι οποίες είναι επιφορτισμένες για τη διαχείριση και την αντιμετώπιση τόσο των φυσικών όσο και των τεχνολογικών καταστροφών, των Αρχών (σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο) οι οποίες έχουν την ευθύνη για το λεπτομερή έλεγχο των βιομηχανικών εγκαταστάσεων (διυλιστήρια, σταθμοί υψηλής ισχύος, εργοστάσια εκρηκτικών, εγκαταστάσεις φυσικού αερίου, χημική βιομηχανία κλπ.) των Υπηρεσιών Προστασίας Περιβάλλοντος των φορέων που έχουν την ευθύνη της αποτίμησης των επιπτώσεων των τεχνολογικών ατυχημάτων Τέλος, το προτεινόμενο ΓΣΠ έχει τη δυνατότητα να υποστηρίξει την σχετική ερευνητική δραστηριότητα, στα πλαίσια των εκδηλωθέντων συμβάντων, διαφόρων επιστημονικών ειδικοτήτων (σχεδιαστών μοντέλλων προσομοίωσης, περιβαλλοντολόγων, επιδημιολόγων,χημικών κλπ.) ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Andronopoulos, S., Bartzis, J. G. Würtz, J. and Asimakopoulos, D., 1994, Modelling the effects of obstacles on the dispersion of denser than air gases. Journal of Hazardous Materials, 37, 327 352. Atkinson, G. T., and Jagger, S. F., 1996, Plume seeding mechanisms in warehouse fires. Industrial Fires II Workshop Proceedings, Cadarache, France, 17-18 May 1994, EUR 15967 EN. Bandinelli, G., and Carlá, R., 1993, Fire Detection by Analysis of Infrared Satellite Imagery. In Advanced Infrared Technology and Applications, edited by G. M. Garlomagno and C. corsi (Firenze: Instituto di Ricerca sulle Onde Elettromagnetiche (I.R.O.E.) - C.N.R.), pp. 415-428.

Bartelds, H., Smit, E., and Molag, M., 1993, Emissions from medium scale fires of chemicals. Industrial Fires Workshop Proceedings, Apeldoorn, The Netherlands, 11-12 March 1993, EUR 15340 EN. Britter, R. E., 1998, Recent Research on the dispersion of hazardous materials, European Commission, DG-Science, Research and Development, EUR 18198. Davie, F. M., and Nolan, P. F., 1993, Combustion of chemical substances and the impact on the environment of the fire products. Particle characterisation. Industrial Fires Workshop Proceedings, Apeldoorn, The Netherlands, 11-12 March 1993, EUR 15340 EN. Dozier, J., 1981, A method of Satellite Identification of Surface Temperature fields of subpixel resolution. Remote Sensing of Environment, 11, 221-229. Chrysoulakis, N., and Cartalis, C., 2000, A new approach for the detection of industrial accidents, using NOAA/AVHRR imagery. International Journal of Remote Sensing, 21, 1743-1748. Chrysoulakis, N., and Cartalis, C., 2001a, TAD - a new Satellite Images Analysis Software Tool for the Detection of Major Fires caused by Technological Accidents. Accepted for publication in International Journal of Remote Sensing. Chrysoulakis, N., and Cartalis, C., 2001b, A new algorithm for the detection of plumes caused by industrial accidents, on the basis of NOAA/AVHRR imagery. Accepted for publication in International Journal of Remote Sensing. Cleaver, R. P., Cooper, M.G., and Halford, A. R., 1995, Further model development of a model for dense gas dispersion over real terrain. Journal of Hazardous Materials, 40, 85 108. Cozzani, V., Amendola, A., and Zanelli, S., 1996, Hazardous substances formed as a consequence of industrial fires. Industrial Fires III Workshop Proceedings, Riso, Denmark, 17-18 September 1996, EUR 17477 EN. Grant, G., and Drysdale, D., 1994, Flame spread modelling and fire growth in warehouses. Industrial Fires II Workshop Proceedings, Cadarache, France, 17-18 May 1994, EUR 15967 EN. Hanna, S. R., Chang, J., and Strimaitis D. G., 1993, Hazardous gas model evaluation with field observations. Atmospheric Environment, 27A, 2265 2285. Khan, F. I. and Abbasi, S. A., 1999, MAXCRED - a new software package for rapid risk assessment in chemical process industries. Environmental Modelling & Software, 14, 11-25. Kukkonen, J., Kulmala, M., Nikmo, J., Vesala, T., Webber, D. M., and Wren, T., 1994, the homogeneous equilibrium approximation in models of aerosol cloud dispersion. Atmospheric Environment, 28, 2763 2776. Lang, D., 1993, Development of a methodology for the prediction of the formation of toxic species in warehouse fires. Industrial Fires Workshop Proceedings, Apeldoorn, The Netherlands, 11-12 March 1993, EUR 15340 EN. Marliere F., 1996, Acute toxicity of smoke: Study of gaseous interactions. Industrial Fires III Workshop Proceedings, Riso, Denmark, 17-18 September 1996, EUR 17477 EN.

Martins, J. M., and Borrego, C., 1994, Simulation of the atmospheric dispersion of gases and aerosols. Industrial Fires II Workshop Proceedings, Cadarache, France, 17-18 May 1994, EUR 15967 EN. Martins, J. M., Borrego, C., Holdin, A., and Mejean, P., 1996, Comparison of the real scale, wind tunnel and numerical model results of atmospheric dispersion in the vicinity of a building. Industrial Fires III Workshop Proceedings, Riso, Denmark, 17-18 September 1996, EUR 1747. Matson, M., and Dozier, J., 1981, Identification of subresolution high temperature sources using a thermal IR sensor. Photogrammetric Engineering and Remote Sensing, 47, 1311-1318. Matson, M., Schneider, S. R., Aldridge, B. and Satchwell, B., 1984, Fire Detection Using the NOAA-Series Satellites. NOAA Technical Report NESDIS 7. Matson, M., Stephens, G., and Robinson, J., 1987, Fire detection using data from the NOAA - N satellites. International Journal of Remote Sensing, 8, 961-970. Miles, S. D. and Cox, G., 1994, Transient computational fluid dynamics model to predict fire product emissions from warehouses. Industrial Fires II Workshop Proceedings, Cadarache, France, 17-18 May 1994, EUR 15967 EN. Muirhead, K., and Cracknell, A. P., 1984, Identification of gas flares in the North Sea using Satellite data. International Journal of Remote Sensing, 5, 199-212. Muirhead, K., and Cracknell, A. P., 1985, Straw burning over Great Britain detected by AVHRR. International Journal of Remote Sensing, 6, 827-833. Porter, S. R., Hall, D. J., and Carruthers, D. J., 1996, Physical and computer modelling of dispersion of toxic smoke from warehouse fires. Industrial Fires III Workshop Proceedings, Riso, Denmark, 17-18 September 1996, EUR 17477 EN. Scorer, R. S., 1987, Hot Spots and Plumes: Observation By Meteorologiacal Satellites. Atmospheric Environment, 21, 1427-1435. Scorer, R. S., 1989, Cloud reflectance variations in channel-3. International Journal of Remote Sensing, 10, 675-686. TECHNICA, 1992, WHAZAN: A Software for Hazard Assessment. Technica, London. TNO, 1991, EFFECTS: A software for Hazard Assessment. TNO Prins Mauritis Research Laboratory, The Netherlands. TNO, 1992, SAVE: A software for Hazard Assessment. TNO Prins Mauritis Research Laboratory, The Netherlands. VVT, 1993, RISKIT: A Software for Risk Assessment. The Technical Research Centre of Finland, Tempere, Finland. Webber, D. M., Jones, S. J., Martin, D., 1993, A model of the motion of a heavy gas cloud released on a uniform slope. Journal of Hazardous Materials, 33, 101 122.