ΚΕΝΤΡΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΔΗΜΟΥ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΚΕΝΤΡΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΔΗΜΟΥ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Μάρτιος 215 ΚΟΙΝΟΠΡΑΞΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 3 2. ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΛΑΔΟΥ... 4 2.1 Εξελίξεις της διεθνούς τουριστικής αγοράς... 4 2.2 Εξελίξεις στην εγχώρια τουριστική αγορά... 5 3. ΖΗΤΗΣΗ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ... 6 3.1 Εισερχόμενος τουρισμός... 6 3.2 Τουριστική δραστηριότητα στον Δήμο Αθηναίων... 8 4. ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ... 9 4.1 Εξέλιξη εγχώριου ξενοδοχειακού δυναμικού... 9 4.2 Το Ξενοδοχειακό Δυναμικό στην Αττική και την... 9 5. ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ... 1 5.1 Εξέλιξη Πωλήσεων... 1 5.2 Κερδοφορία... 11 5.3 Αποδοτικότητα κεφαλαίων... 12 5.4 Κεφαλαιακή διάρθρωση... 13 5.5 Ρευστότητα... 14 5.6 Δραστηριότητα... 15 Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 2

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Αντικείμενο της μελέτης αυτής αποτελεί η παρακολούθηση και αποτύπωση των κυριότερων παραμέτρων του ξενοδοχειακού κλάδου και του ευρύτερου τουριστικού προϊόντος, τόσο στην όσο και στην ευρύτερη περιοχή της πρωτεύουσας. Παράλληλα, στόχο της μελέτης αποτελεί η αποτύπωση της επιχειρηματικής εξέλιξης των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων που εδρεύουν εντός της Περιφέρειας Αττικής, καθώς επίσης και των οικονομικών τους αποτελεσμάτων έτσι όπως αυτά προκύπτουν από τους δημοσιευμένους ισολογισμούς τους. Ως πηγή στοιχείων για την αποτύπωση των οικονομικών αποτελεσμάτων των επιχειρήσεων, χρησιμοποιείται η βάση δεδομένων της ICAP για την περίοδο 21-213. Παράλληλα, για την συλλογή δεδομένων με σκοπό αποτύπωση των βασικότερων παραμέτρων που χαρακτηρίζουν τον ξενοδοχειακό κάδο και το ευρύτερο τουριστικό προϊόν, έχουν αξιοποιηθεί τόσο εγχώριες όσο και διεθνείς πηγές (ΕΛΣΤΑΤ, Τράπεζα της Ελλάδας, ΞΕΕ, ΙΤΕΠ, UNWTO, Eurostat, κλπ). Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 3

2. ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΛΑΔΟΥ 2.1 Εξελίξεις της διεθνούς τουριστικής αγοράς Ο τουρισμός αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας, δεδομένου ότι συμβάλλει άμεσα στην αύξηση του εθνικού εισοδήματος και της απασχόλησης, καθώς και στη βελτίωση του ισοζυγίου πληρωμών. Εξίσου σημαντική είναι και η έμμεση συμβολή του στην οικονομία μέσω των πολλαπλασιαστικών επιδράσεων που προκαλεί, ενώ με την ανάπτυξη των τουριστικών υποδομών και των αναδομών βελτιώνεται η ανταγωνιστικότητα των περιοχών στις οποίες αναπτύσσονται τουριστικές δραστηριότητες. Αναφορικά με τις πέντε (5) πρώτες χώρες ανά τον κόσμο με τις περισσότερες τουριστικές αφίξεις και εισπράξεις, σύμφωνα και πάλι με τα στοιχεία του UNWTO για το 212, η Γαλλία καταλαμβάνει την πρώτη θέση με 83 εκατ. αφίξεις. Πίνακας 2-1: Οι 5 πρώτες χώρες ανά τον κόσμο σε τουριστικές αφίξεις (212) Κατάταξη Χώρα Αφίξεις (σε εκατ.) 1 Γαλλία 83 2 Η.Π.Α. 67 3 Κίνα 58 4 Ισπανία 58 5 Ιταλία 46 Πηγή: UNWTO Για το 214 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού προβλέπει περαιτέρω άνοδο του παγκόσμιου τουρισμού σε ποσοστό 4%-4,5%. Μακροπρόθεσμα δε, προβλέπει μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης των διεθνών τουριστικών αφίξεων της τάξης του 3% έως το 23. Εστιάζοντας στις κύριες ανταγωνίστριες χώρες της Ελλάδας (στον τομέα της τουριστικής βιομηχανίας) ανοδική χαρακτηρίζεται σε γενικές γραμμές η εξέλιξη τόσο των διεθνών τουριστικών αφίξεων όσο και των τουριστικών εισπράξεων, με τις επιδόσεις της χώρας μας ωστόσο (κυρίως το 213) να χαρακτηρίζονται πιο ισχυρές. Αναφορικά με τις τουριστικές δαπάνες 1, η χώρα σημειώνει χαμηλότερες επιδόσεις συγκριτικά με τις ανταγωνίστριες τουριστικά χώρες (Ισπανία, Ιταλία και Τουρκία) και υψηλότερες συγκριτικά με την Πορτογαλία. Μετά την Τουρκία, η Ελλάδα αύξησε τις τουριστικές τις δαπάνες από το 1995 μέχρι και το 212 κατά 218% γεγονός που αποδεικνύει τη σημαντικότητα του κλάδου σε εθνικό επίπεδο καθώς και την σοβαρή επένδυση της χώρας στη στήριξη και ενίσχυση της τουριστικής βιομηχανίας. 1 Ως τουριστικές δαπάνες αναφέρονται οι δαπάνες επισκεπτών μη κατοίκων σε μία χώρα στις οποίες περιλαμβάνονται οι δαπάνες διεθνών μεταφορών, οι δαπάνες για αγαθά και υπηρεσίες Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 4

2.2 Εξελίξεις στην εγχώρια τουριστική αγορά Ο τουριστικός κλάδος αποτέλεσε τον βασικό κρίκο στη διαμόρφωση της εγχώριας ανάκαμψης με αύξηση των αφίξεων κατά 22,2% και των εισπράξεων κατά 11,1%. Ωστόσο, οι παρεχόμενες υπηρεσίες δεν κατάφεραν να ανταποκριθούν πλήρως στις ανάγκες της ζήτησης, καθώς η ξαφνική άνοδος του τουρισμού ήταν μη αναμενόμενη και η εγχώρια παραγωγή παρουσίασε αδυναμίες ως προς την κάλυψη της ζήτησης. Πάραυτα, η ανοδική τάση της τουριστικής βιομηχανίας αντανακλά τόσο την αύξηση της παγκόσμιας ζήτησης όσο και το συγκριτικό πλεονέκτημά της ως προς την υψηλή εγχώρια ανταγωνιστικότητα σε σχέση με άλλες χώρες παγκοσμίως. Συγκεκριμένα, πρόσφατες εκτιμήσεις θέλουν τις συνολικές αφίξεις να αγγίζουν τα 22 εκατ. άτομα ενώ οι συνολικές εισπράξεις από τον εξωτερικό τουρισμό εκτιμάται να φτάσουν τα 13.5 δις.. Σύμφωνα με το Δελτίο σε περίπτωση που ανακοινωθεί αύξηση του ΦΠΑ από 6,5% (σημερινό ποσοστό συντελεστή) σε 13%, τα παραπάνω ποσά πρόκειται να μεταβληθούν σημαντικά. Πιο αναλυτικά προβλέπεται μείωση των αφίξεων κατά 3. άτομα και μία σημαντική μείωση των εισπράξεων της τάξεως του 1 δις.. Ο τουριστικός κλάδος όμως διαδραματίζει σημαντικό ρόλο και σε άλλους τομείς που συνθέτουν την εγχώρια οικονομική δραστηριότητα όπως η αύξηση θέσεων εργασίας. Σύμφωνα με την πρόσφατη μελέτη 2 του Σ.Ε.Τ.Ε. (Σύνδεσμος Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων), σε ό,τι αφορά τα βασικά μεγέθη του ελληνικού τουρισμού, για το έτος αναφοράς 212, η συμμετοχή του στο Α.Ε.Π. ανήλθε στο 16,4%, ενώ η συμμετοχή του στην απασχόληση στο 18,3% (688.8 θέσεις εργασίας στον τουρισμό). Πίνακας 2-2: Βασικά οικονομικά μεγέθη σχετιζόμενα με τις ταξιδιωτικές υπηρεσίες, 24 213 (εκατ. ) Μέγεθος (τρέχουσες τιμές) 24 25 26 27 28 29 ΑΕΠ 185.265 193.49 28.621 223.16 233.197 231.81 222.151 28.531 193.347 182.54 Ισοζύγιο Υπηρεσιών 15.467 15.698 15.337 16.591 17.136 12.64 13.249 14.63 15.139 16.979 Ταξιδιωτικό Ισοζύγιο 8.37 8.591 8.973 8.833 8.957 7.976 7.455 8.238 8.599 1.317 Εισπράξεις 1.347 1.729 11.356 11.319 11.635 1.4 9.145 9.611 1.443 12.152 Πληρωμές 2.31 2.445 2.382 2.485 2.679 2.424 2.156 2.266 1.843 1.835 Ως ποσοστό % Ταξιδιωτικού 4,3% 4,5% 4,3% 4,% 3,8% 3,5% 3,4% 4,% 4,4% 5,7% Ισοζυγίου στο ΑΕΠ Ως ποσοστό % Ταξιδιωτικού Ισοζυγίου στο Ισοζύγιο υπηρεσιών 52,% 54,7% 58,5% 53,2% 52,3% 63,1% 56,3% 56,3% 56,8% 6,8% Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδας 2 Σύνδεσμος Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων «Σ.Ε.Τ.Ε.», 212 Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 5

3. ΖΗΤΗΣΗ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Η τουριστική κίνηση επηρεάζεται από πλήθος παραγόντων, οι οποίοι σχετίζονται με: Το οικονομικό/κοινωνικό/πολιτικό περιβάλλον: Ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας, το διαθέσιμο εισόδημα των καταναλωτών, οι συναλλαγματικές ισοτιμίες, η ανεργία, το γενικό πολιτικό κλίμα και οι πολιτικές σχέσεις μεταξύ χωρών είναι παράγοντες που επηρεάζουν την ζήτηση για τουριστικές υπηρεσίες και ειδικότερα για ξενοδοχειακές. Τις υποδομές/τεχνολογία: Οι υποδομές μεταφορών (λιμάνια, αεροδρόμια, μαρίνες, οδικά δίκτυα), τα διαθέσιμα μεταφορικά μέσα αλλά και οι υπηρεσίες επικοινωνίας/ internet διαμορφώνουν την ζήτηση για το ξενοδοχειακό προϊόν της χώρας. Τα δημογραφικά χαρακτηριστικά των τουριστών: Το μορφωτικό επίπεδο, η ηλικιακή δομή καθώς και το φύλο επηρεάζουν την ζήτηση για ξενοδοχειακές υπηρεσίες. Την εποχικότητα του τουριστικού προϊόντος: Οι κλιματικές συνθήκες και τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά διαμορφώνουν την εποχικότητα του τουριστικού προϊόντος που επηρεάζει γενικότερα τη ζήτηση του. Την ελκυστικότητα του τουριστικού προϊόντος: Η ελκυστικότητα του προϊόντος διαμορφώνεται τόσο από τους παραπάνω παράγοντες όσο και από τον βαθμό αποτελεσματικότητας της προβολής- προώθησης του στις χώρες προέλευσης των τουριστών. Σημαντική παράμετρο της προβολής αυτής αποτελεί η ικανοποίηση που λαμβάνουν οι τουρίστες για τις υπηρεσίες που τους παρέχονται. Για την ζήτηση ξενοδοχειακών υπηρεσιών στην Ελλάδα ο εισερχόμενος τουρισμός έχει ιδιαίτερη σημασία καθώς οι κυριότεροι πελάτες των ελληνικών ξενοδοχείων είναι οι αλλοδαποί τουρίστες, οι οποίοι επισκέπτονται την χώρα για διακοπές κυρίως κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. 3.1 Εισερχόμενος τουρισμός Σύμφωνα με τα στοιχεία της «Έρευνας Συνόρων» που διενεργεί η ΤτΕ το 213 καταγράφεται ως χρονιά ρεκόρ για τον ελληνικό τουρισμό, καθώς οι αφίξεις αλλοδαπών στην Ελλάδα ανήλθαν στα 17,9 εκατ. έναντι 15,5 εκατ. το 212 σημειώνοντας αύξηση 15,5% τη συγκεκριμένη περίοδο. Η σημαντική αυτή αύξηση της τουριστικής κίνησης προς την Ελλάδα το 213, αποδίδεται κυρίως: στην σαφώς βελτιωμένη εικόνα της Ελλάδος στις χώρες προέλευσης των τουριστών, σε συνδυασμό με μια αποτελεσματικότερη διαφημιστική καμπάνια του ελληνικού τουριστικού προϊόντος, στην πολιτική κρίση - αβεβαιότητα που επικρατεί στις ανταγωνίστριες χώρες της Β. Αφρικής αλλά και της Μ. Ανατολής, Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 6

στη συνεχή βελτίωση του ξενοδοχειακού δυναμικού της χώρας καθώς έχουν τεθεί σε λειτουργία νέες και υπερσύγχρονες ξενοδοχειακές μονάδες, ενοικιαζόμενες κατοικίες και δωμάτια, στην ανάπτυξη κάποιων ειδικών μορφών τουρισμού, στις ελκυστικότερες τιμές των πακέτων και γενικότερα των τιμών των τουριστικών καταλυμάτων, στη βελτίωση της τουριστικής εικόνας της ς και στην περαιτέρω ανάπτυξη των αεροπορικών συγκοινωνιών σε συνδυασμό με την αύξηση των διαθέσιμων προς την Ελλάδα αεροπορικών θέσεων. Αναφορικά με την χώρα προέλευσης του εισερχόμενου τουρισμού οι χώρες της Ευρώπης κάλυψαν τη συντριπτική πλειοψηφία (μερίδιο 88%) των συνολικών αφίξεων το 213 ενώ την τελευταία τριετία παρουσίασαν αύξηση περίπου 4%. Οι δύο σημαντικότερες αγορές για το ελληνικό τουριστικό προϊόν κατά τα τελευταία χρόνια είναι η Γερμανία και η Βρετανία. Βάσει των στοιχείων της έρευνας συνόρων που διεξάγει η Τράπεζα της Ελλάδας τα τουριστικά έσοδα το 213 παρουσίασαν αύξηση 16,8% σε σχέση με το 212 και ανήλθαν σε 11,7 δις ευρώ. Η μέση δαπάνη ανά ταξίδι διαμορφώθηκε στα 653, σημειώνοντας αύξηση 1,2% σε σχέση με το 212, ενώ η μέση ημερήσια δαπάνη το 213 αυξήθηκε κατά 2,7% φτάνοντας τα 73,1, χαμηλότερη κατά 4,3 ποσοστιαίες μονάδες από την αντίστοιχη δαπάνη του 28. Η μέση διάρκεια παραμονής των αλλοδαπών τουριστών στην Ελλάδα εξακολουθεί να μειώνεται συνεχώς καθώς από 9,6 ημέρες που ήταν το 28 έφτασε 8,9 το 213. Το 213 οι συνολικές διανυκτερεύσεις στα διάφορα ξενοδοχειακά καταλύματα της χώρας αυξήθηκαν κατά 11,2% εμφάνισαν σε σχέση με το 212 και ανήλθαν σε 7 εκατ. Η συνολική μέση ετήσια πληρότητα κλινών στα ξενοδοχειακά καταλύματα (πλην κάμπινγκ), η οποία υπολογίζεται από το σύνολο των διανυκτερεύσεων σε σχέση και με τις κλίνες που λειτούργησαν, ανήλθε το 213 σε 45,2%, έναντι 43,2% κατά το 212. Για τον ελληνικό τουρισμό το φαινόμενο της εποχικότητας αποτελεί ένα από τα πιο εμφανή χαρακτηριστικά και ταυτόχρονα ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που έχει να αντιμετωπίσει, ειδικότερα σε ό,τι αφορά τον εισερχόμενο τουρισμό. Αναφορικά με την κατανομή των διανυκτερεύσεων ανά γεωγραφική περιοχή το μεγαλύτερο μερίδιο για το 213 συγκεντρώνει η Κρήτη και το Νότιο Αιγαίο με 28,7% και 24,7% αντίστοιχα ενώ το μικρότερο η περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας με μόλις,5%. Σημαντικό μερίδιο κατέχει και η Αττική με τις συνολικές διανυκτερεύσεις για το 213 να φτάνουν τα 6,4 εκ. Σημαντική εισροή τουριστών στην Ελλάδα γίνεται και από τις κρουαζιέρες, όπου σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας 3 από το 212, το 213 πραγματοποιήθηκαν 4.285 αφίξεις κρουαζιερόπλοιων, με τις συνολικές εισπράξεις να ανέρχονται στα 535 εκατ.. 3 Τα στοιχεία αντλήθηκαν από την Έρευνα Συνόρων και από συμπληρωματική έρευνα που άρχισε να διεξάγει η Τράπεζα της Ελλάδος το 212 στον τομέα της κρουαζιέρας. Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 7

3.2 Τουριστική δραστηριότητα στον Δήμο Αθηναίων Το σύνθετο προφίλ της ς την καθιστά έναν εν δυνάμει ισχυρό τουριστικό προορισμό καθ όλη τη διάρκεια του χρόνου (City Break), καθώς συνδυάζει ένα υψηλής πολιτιστικής αξίας Ιστορικό Κέντρο, με εύκολη πρόσβαση στο παραλιακό κομμάτι της περιοχής και τη δυνατότητα παροχής υψηλής ποιότητας υπηρεσιών φιλοξενίας επιστημονικών και επιχειρηματικών συνεδρίων και πολιτιστικών εκδηλώσεων. Η κίνηση και η απόδοση των αθηναϊκών ξενοδοχείων από το 28 μέχρι το 213 σημείωσε εντυπωσιακές απώλειες με πτώση κατά 4% των ξενοδοχειακών εσόδων και κλείσιμο 87 ξενοδοχειακών μονάδων (3679 δωμάτια και 6.872 κλίνες). Συνολικά οι οικονομικές απώλειες τουρισμό της πρωτεύουσας από την απαξίωση του προορισμού τα χρόνια της κρίσης (28-213) εκτιμήθηκαν από την ΕΞΑΑΑ πως ξεπερνούν, εντός κι εκτός ξενοδοχείων, τα 2.5 δις ευρώ. Σύμφωνα με στοιχεία του ΣΕΤΕ το 213 οι διεθνείς αφίξεις στην αυξήθηκαν περίπου 2,5% σε σχέση με το 212 ενώ το 214 παρουσίασαν αύξηση 29% (Ιανουάριος- Νοέμβριος 214 έναντι της αντίστοιχης περιόδου 213). Ιδιαίτερη σημασία για την εξέλιξη της ς ως City Break προορισμό, έχει και η αύξηση της τουριστικής κίνησης καθ όλη τη διάρκεια του έτους και ιδιαίτερα τις περιόδους του φθινοπώρου και της άνοιξης. Αξίζει να σημειωθεί η αύξηση των τουριστικών αφίξεων στην τον μήνα Απρίλιο του 214, που ανήλθε σε 46,3% έναντι τον αντίστοιχο μήνα του 213. Ο συνεδριακός τουρισμός αποτελεί τομέα με ουσιαστικές προοπτικές για την οικονομική και τουριστική ανάπτυξη της ς και την εδραίωση της ως city break προορισμό. Η το 213 κατέχει την 47 η θέση σε παγκόσμιο επίπεδο έχοντας πραγματοποιήσει συνολικά 49 διεθνή συνέδρια (το 49% των συνεδριών που πραγματοποιήθηκαν σε εθνικό επίπεδο) και την 24 η σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Διάγραμμα 3-1: Προφίλ τουριστών που επισκέπτονται την 213 Πηγή: Έρευνα ικανοποίησης τουριστών και απόδοσης ξενοδοχείων 213 Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 8

4. ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ 4.1 Εξέλιξη εγχώριου ξενοδοχειακού δυναμικού Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδας (ΞΕΕ) και του Ινστιτούτου Τουριστικών Ερευνών και Προβλέψεων (ΙΤΕΠ), το 213 λειτούργησαν σε ολόκληρη τη χώρα 9.677 ξενοδοχειακές μονάδες έναντι 8.73 το 2, σημειώνοντας σωρευτική αύξηση της τάξης του 2% περίπου. Ακόμα μεγαλύτερη χαρακτηρίζεται η αύξηση σε όρους κλινών και δωματίων (3% περίπου), γεγονός που υποδηλώνει την σταδιακή μεταστροφή του εγχώριου ξενοδοχειακού δυναμικού, δίνοντας έμφαση στην ανέγερση ξενοδοχειακών μονάδων μεγαλύτερου μεγέθους και δυναμικότητας. Πέραν την αύξησης της δυναμικότητας των ξενοδοχειακών μονάδων προκύπτει ότι το ξενοδοχειακό δυναμικό της χώρας αναβαθμίζεται και ποιοτικά, με το μερίδιο των ξενοδοχειακών μονάδων κατηγορίας 5* να έχει τριπλασιαστεί την περίοδο 21-213 (από 1% σε 3,7%), εξακολουθώντας ωστόσο να αποτελεί τη μειοψηφία συγκριτικά με τις λοιπές κατηγορίες. Σε όρους μεγέθους, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΙΤΕΠ, προκύπτει ότι το 213 η σχετική πλειοψηφία (43%) των ξενοδοχειακών καταλυμάτων της χώρας ανήκει στην κατηγορία των οικογενειακών ξενοδοχείων (1-2 δωμάτια), ενώ μόλις το 8% ανήκει στην κατηγορία των μεγάλων ξενοδοχειακών μονάδων (>11 δωμάτια). Το υπόλοιπο 5% επιμερίζεται στις μικρού (21-5 δωμάτια) και μεσαίου (51-1 δωμάτια) μεγέθους ξενοδοχειακές μονάδες. Σε όρους λειτουργίας, η πλειοψηφία (54%) των ξενοδοχειακών μονάδων λειτούργησε εποχιακά το 213, ενώ το υπόλοιπο 46% εμφάνισε συνεχή λειτουργία καθ όλη τη διάρκεια του έτους. Τέλος, εξετάζοντας την γεωγραφική κατανομή, προκύπτει ότι το 6% περίπου των ξενοδοχειακών μονάδων της χώρας συγκεντρώνεται σε τέσσερις Περιφέρειες (Νότιο Αιγαίο, Κρήτη, Κεντρική Μακεδονία και Ιόνια Νησιά), ενώ την πέμπτη θέση καταλαμβάνει η. 4.2 Το Ξενοδοχειακό Δυναμικό στην Αττική και την Εξειδικεύοντας, στην το 213 λειτούργησαν 649 ξενοδοχειακές μονάδες, συνολικής δυναμικότητας περίπου 32 χιλιάδων δωματίων και 59 χιλιάδων κλινών. Σε όρους εξέλιξης, προκύπτει ότι μετά το πέρας των Ολυμπιακών Αγώνων της ς το ξενοδοχειακό δυναμικό της Περιφέρειας σημειώνει μικρή μείωση, τόσο σε όρους ξενοδοχειακών μονάδων (-,89% μέση μεταβολή), όσο και σε όρους δωματίων και κλινών (-,65% και 5,19% αντίστοιχα). Αντίστοιχη χαρακτηρίζεται η εξέλιξη των σχετικών μεγεθών και για το Δήμο Αθηναίων, με το πλήθος των ξενοδοχειακών μονάδων να σημειώνει μέση ετήσια μείωση (από το πέρας των Ολυμπιακών Αγώνων) της τάξης του 1,55%, ενώ μικρή συρρίκνωση σημειώνει το ξενοδοχειακό δυναμικό της πρωτεύουσας τόσο σε όρους δωματίων (-1,15%) όσο και σε όρους κλινών (-1,28%). Ως αποτέλεσμα, το 213 το ξενοδοχειακό δυναμικό της πρωτεύουσας αποτελείται από 226 ξενοδοχειακές μονάδες συνολικής δυναμικότητας 15 χιλιάδων δωματίων και 27,5 χιλιάδων κλινών. Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 9

-14,4% -11,4% -1,1% 3,5% 7,2% 9,2% 12,5% 2,2% Κλαδική Μελέτη: Ξενοδοχειακές Επιχειρήσεις 5. ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Στην παρούσα ενότητα πραγματοποιείται η χρηματοοικονομική ανάλυση των οικονομικών αποτελεσμάτων αντιπροσωπευτικού δείγματος επιχειρήσεων, που εδρεύουν εντός των διοικητικών ορίων της Περιφέρειας Αττικής και ασκούν κύρια δραστηριότητα στον τομέα των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων. Η ανάλυση πραγματοποιείται τόσο για το σύνολο των επιχειρήσεων του δείγματος (279), όσο και για τις επιχειρήσεις που εδρεύουν στα όρια του Δήμου ς (114). Σημειώνεται ότι τα στοιχεία αφορούν την τετραετία 21-213, ενώ προέρχονται από τους δημοσιευμένους ισολογισμούς των εταιρειών (που έχουν καταχωρηθεί στη βάση δεδομένων της ICAP Databank) και αφορούν το σύνολο των δραστηριοτήτων τους (με το μεγαλύτερο μέρος των εσόδων τους ωστόσο να προέρχεται από την εκμετάλλευση ξενοδοχείων). 5.1 Εξέλιξη Πωλήσεων Το 213 οι συνολικές πωλήσεις (των υπό εξέταση ξενοδοχειακών επιχειρήσεων) στην Περιφέρεια Αττικής ανήλθαν περίπου σε 742 εκατ. Λιγότερο ευνοϊκή καταγράφεται η εξέλιξη των πωλήσεων για τις επιχειρήσεις που εδρεύουν εντός των διοικητικών ορίων του Δήμου ς, με το συνολικό κύκλο εργασιών το 213 να διαμορφώνεται σε 299,8 εκατ., καταγράφοντας μέση ετήσια μείωση της τάξης του -1,1% την περίοδο 21-213. Ωστόσο, το 213 αποτέλεσε έτος σημαντικής αύξησης των πωλήσεων, με το σχετικό ποσοστό να διαμορφώνεται στο +9,2%. 15% 1% Διάγραμμα 5-1: Εξέλιξη κύκλου εργασιών (21 213, % μεταβολή) 5% % -5% -1% -15% 211/1 212/11 213/12 213/21 (μέση ετήσια) Πηγή: ICAP DATABANK Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 1

5.2 Κερδοφορία Τα προ φόρων αποτελέσματα των υπό εξέταση επιχειρήσεων καταγράφονται στο σύνολο τους αρνητικά καθ όλη την περίοδο αναφοράς, σημειώνοντας συνεχή επιδείνωση μέχρι και το 212, έτος κατά το οποίο οι συνολικές ζημίες διαμορφώνονται σε 186 εκατ. Το 213 ωστόσο, η αύξηση του κύκλου εργασιών των επιχειρήσεων έδρασε ευεργετικά στα προ φόρων αποτελέσματα, με συνέπεια οι συνολικές ζημίες να περιοριστούν σε 88,3 εκατ. (ήτοι στα χαμηλότερα επίπεδα της υπό εξέταση περιόδου) σημειώνοντας υποχώρηση της τάξης του 52,6% έναντι του προηγούμενου έτους. Ανάλογη διαμορφώνεται η τάση και στις ξενοδοχειακές επιχειρήσεις που εδρεύουν εντός των διοικητικών ορίων του Δήμου Αθηναίων, με τις συνολικές ζημίες να διαμορφώνονται ιδιαίτερα υψηλές το 212 ( 41,87 εκατ.), σημειώνοντας ωστόσο αισθητή υποχώρηση το 213 ( 2,78 εκατ.). Διάγραμμα 5-2: Προ φόρων αποτελέσματα (21-213) -2-4 -6-8 -1-12 -14-16 -18-2 -22,64-127,94-21,95 Σε εκατ. Ζημίες - ετήσια μεταβολή (%) -18,24-41,87-186,2-2,78-88,28 1% 8% 6% 4% 2% % -2% -4% -6% -3,1% 4,9% 9,8% 3,3% -5,4% -52,6% -2,8% -11,6% 211/1 212/11 213/12 213/21 (μέση ετήσια) Πηγή: ICAP DATABANK Οι αρνητικές συνθήκες κερδοφορίας αντικατοπτρίζονται και στα σχετικά μερίδια των ζημιογόνων εταιρειών, με την αναλογία τους έναντι των κερδοφόρων να διαμορφώνεται περίπου σε 2:1. Η πορεία των υπό εξέταση δεικτών κερδοφορίας διαμορφώνεται σε γενικές γραμμές έντονα πτωτική την τριετία 21-212, με τη μεγαλύτερη μείωση να σημειώνεται το 212. Ειδικότερα, ο δείκτης του λειτουργικού και καθαρού περιθωρίου κέρδους διαμορφώνεται σε έντονα αρνητικά επίπεδα το 212 τόσο για το σύνολο των υπό εξέταση επιχειρήσεων (-2,1% και -27,2% αντίστοιχα), όσο και για τις επιχειρήσεις που εδρεύουν στο Δήμο Αθηναίων (-12,9% και -14,6% αντίστοιχα). To 213 ωστόσο, ο περιορισμός των απωλειών και η μείωση των ζημίων των επιχειρήσεων έχει ως αποτέλεσμα την αντίστοιχη βελτίωση των σχετικών δεικτών κερδοφορίας, οι οποίοι ωστόσο εξακολουθούν να διαμορφώνονται σε αρνητικά (αλλά πιο ήπια) επίπεδα. Αντίστοιχη χαρακτηρίζεται σε γενικές η εξέλιξη των δεικτών μικτού περιθωρίου κέρδους και περιθωρίου ebitda, οι οποίοι ωστόσο διαμορφώνονται σε θετικά επίπεδα καθ όλη την περίοδο αναφοράς, ως αποτέλεσμα κυρίως των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών λειτουργίας των ξενοδοχειακών Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 11

-27,2-23,1-17,6 6, -14,6-11,6 9,6-7, -6,5-6,7 12, 1,9 11,5 16,2 15,4 15,5 Κλαδική Μελέτη: Ξενοδοχειακές Επιχειρήσεις επιχειρήσεων (υψηλό ποσοστό αποσβέσεων, μεγαλύτερη ευελιξία στην προσαρμογή του κόστους πωληθέντων υπηρεσιών, κ.λπ.). 25 2 15 1 5-5 -1-15 -2-25 -3 14, 7,5 Διάγραμμα 5-3: Δείκτες κερδοφορίας (%, 21-213) Μικτό Περιθώριο Κέρδους (%) Λειτουργικό Περιθώριο Κέρδους (%) 17,1 1,4 12,7 9,2 21,4 17,7 Καθαρό Περιθώριο Κέρδους (%) Περιθώριο EBITDA (%) -5-1 -15-2 -25 18 16 14 12 1 8 6 4 2-7,4-17,3-3,8-14,7-12,9-2,1-4,2-9,1 Πηγή: ICAP DATABANK 5.3 Αποδοτικότητα κεφαλαίων Εστιάζοντας στην αποδοτικότητα των ιδίων κεφαλαίων, προκύπτει ότι οι αρνητικές συνθήκες κερδοφορίας των υπό εξέταση επιχειρήσεων καθ όλη την περίοδο αναφοράς, καθώς και η σταθερότητα των ιδίων κεφαλαίων των επιχειρήσεων κατά την αντίστοιχη περίοδο, επηρεάζουν ανάλογα την πορεία του σχετικού δείκτη αποδοτικότητας, ο οποίος μέχρι και το 212 επιδεινώνεται συνεχώς και διαμορφώνεται σε ιδιαίτερα αρνητικά επίπεδα (από -5,8% το 21 σε -9,% το 212 για το σύνολο της Περιφέρειας και από -3,4% σε -6,4% για το Δήμο Αθηναίων). Το 213 ο περιορισμός των απωλειών των επιχειρήσεων αντικατοπτρίζεται και στον υπό εξέταση δείκτη αποδοτικότητας, ο οποίος σημειώνει αισθητή αποκλιμάκωση ωστόσο εξακολουθεί να διαμορφώνεται σε αρνητικά επίπεδα (-4,3% για το σύνολο της Περιφέρειας και -3,3% για το Δήμο Αθηναίων). Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 12

-9, -5,9-8,5-5,5-6,4-4,3-5,8 23,5 22,8 1,8 11,3 11, 1,6 3,3 28,7 13,5 35,5 14, 36,7 15,4 15,5 44,1 42,8-3,8-4,3-2,9-3,4-3,3-3,3-2,2-2,2-2,2 Κλαδική Μελέτη: Ξενοδοχειακές Επιχειρήσεις -1-2 -3-4 -5-6 -7-8 -9-1 Διάγραμμα 5-4: Δείκτες αποδοτικότητας (%, 21-213) Αποδοτικότητα ιδίων κεφαλαίων (%) Αποδοτικότητα απασχολούμενων κεφαλαίων (%) -1-2 -3-4 -5-6 -7 Πηγή: ICAP DATABANK 5.4 Κεφαλαιακή διάρθρωση Αναφορικά με τη σχέση των ξένων με τα ίδια κεφάλαια, ο σχετικός δείκτης διαμορφώνεται σε ικανοποιητικά επίπεδα καθ όλη την περίοδο αναφοράς (<1), παρουσιάζοντας ωστόσο μικρή αλλά συνεχή αύξηση (από,84 το 21 σε,89 το 213).,9,88,86,84,82,8,78,76,74,72,7 18 16 14 12 1 8 6 4 2,84 Διάγραμμα 5-5: Δείκτες κεφαλαιακής διάρθρωσης (21-213) Σχέση Ξένων προς Ίδια Κεφάλαια Βαθμός παγιοποίησης (%),84,84,86 Βραχυπρόθεσμος τραπεζικός δανεισμός προς ίδια κεφάλαια (%),85,89,88,89 1 95 9 85 8 75 7 65 6 55 5 5 45 4 35 3 25 2 15 1 5 82,5 85,4 84,3 86,3 Βραχυπρόθεσμος τραπεζικός δανεισμός προς πωλήσεις (%) 86,8 87,5 87,4 87, Πηγή: ICAP DATABANK Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 13

Το γεγονός αυτό οφείλεται στη μικρή κεφαλαιακή αναδιάρθρωση που παρατηρείται στο παθητικό των επιχειρήσεων, με τα ίδια κεφάλαια να σημειώνουν μικρή υποχώρηση έναντι των υποχρεώσεων προς τρίτους.. Αντίστοιχα είναι σε γενικές γραμμές τα αποτελέσματα και για τις ξενοδοχειακές επιχειρήσεις που εδρεύουν στο Δήμο Αθηναίων, με το σχετικό δείκτη να διαμορφώνεται σε οριακά χαμηλότερα επίπεδα, σημειώνοντας ωστόσο αντίστοιχη εξέλιξη. Εξετάζοντας το επίπεδο των βραχυπρόθεσμων τραπεζικών δανείων για το σύνολο των υπό εξέταση ξενοδοχειακών επιχειρήσεων, προκύπτει ότι βαίνει συνεχώς αυξανόμενο καθ όλη την περίοδο αναφοράς, τόσο σε σχέση με τα ίδια κεφάλαια όσο και σε σχέση με τις πωλήσεις. 5.5 Ρευστότητα Συνεχώς επιδεινούμενες χαρακτηρίζονται οι συνθήκες ρευστότητας των υπό εξέταση επιχειρήσεων καθ όλη την περίοδο αναφοράς, όπως διαφαίνεται και από την εξέλιξη των σχετικών δεικτών ρευστότητας. Ειδικότερα, ο δείκτης γενικής ρευστότητας για το σύνολο των επιχειρήσεων του δείγματος σημειώνει μέση ετήσια μείωση της τάξης του 11,4% την περίοδο αναφοράς, διαμορφούμενος σε,61 το 213 (από,87 το 21). Διάγραμμα 5-6: Δείκτες ρευστότητας (21-213) Γενική ρευστότητα Άμεση ρευστότητα 1,2 1,,8,6 1,2,87,89,8,66 Σύνολο Αττικής,65,64,61,99,85,84,11,13,18,2,77,19,64,19,62,27,29 1,2 1,,8,6 Σύνολο Αττικής,61,58,4,4,2,2,, Ταμειακή ρευστότητα,35 Σύνολο Αττικής,3,25,2,15,1,5, Πηγή: ICAP DATABANK Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 14

89 95 75 1 8 81 86 119 14 145 14 119 125 123 162 129 Κλαδική Μελέτη: Ξενοδοχειακές Επιχειρήσεις Ο δείκτης άμεσης ρευστότητας για το σύνολο των επιχειρήσεων του δείγματος σημειώνει μέση ετήσια μείωση της τάξης του 12,% την περίοδο αναφοράς, διαμορφούμενος σε,58 το 213 (από,85 το 21). Σε ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα διαμορφώνεται και ο δείκτης της ταμειακής ρευστότητας, καταγράφοντας έντονα πτωτική πορεία κατά την εξεταζόμενη περίοδο (-18,5% κατά μ.ο. στην και -12,2% στο Δήμο Αθηναίων). Ως αποτέλεσμα το 213 ο σχετικός δείκτης ταμειακής ρευστότητας διαμορφώνεται σε,11 για το σύνολο των επιχειρήσεων του δείγματος, ενώ σε ελαφρώς υψηλότερα επίπεδα (,19) διαμορφώνεται για τις ξενοδοχειακές επιχειρήσεις του Δήμου Αθηναίων (χωρίς να καταγράφεται τάση σύγκλισης με το σύνολο των επιχειρήσεων). 5.6 Δραστηριότητα Ο υψηλότερος ρυθμός μείωσης των απαιτήσεων και γραμματίων σε σύγκριση με την αντίστοιχη μείωση του κύκλου εργασιών, είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση της μέσης διάρκειας είσπραξής των απαιτήσεων την τετραετία 21-213 για το σύνολο των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων του δείγματος. Έτσι, ο μέσος όρος προθεσμίας είσπραξης των απαιτήσεων το 213 διαμορφώθηκε σε 14 ημέρες έναντι 162 ημερών το 21, παρουσιάζοντας μέση ετήσια μείωση της τάξης του 4,8%. Ανάλογο σε γενικές γραμμές χαρακτηρίζεται και το απαιτούμενο χρονικό διάστημα για την εξόφληση των υποχρεώσεων εκ μέρους των επιχειρήσεων, το οποίο δεν εμφανίζει αξιοσημείωτη μεταβολή κατά την εξεταζόμενη περίοδο. Εξειδικεύοντας, το 213 ο μέσος όρος προθεσμίας εξόφλησης των υποχρεώσεων για το σύνολο των υπό εξέταση επιχειρήσεων διαμορφώθηκε σε 129 ημέρες (έναντι 125 ημερών το 21), ενώ σε αισθητά πιο χαμηλά επίπεδα (81 ημέρες) διαμορφώθηκε η αντίστοιχη προθεσμία για τις ξενοδοχειακές επιχειρήσεις που εδρεύουν στο Δήμο Αθηναίων (από 86 ημέρες το 21). Διάγραμμα 5-7: Δείκτες δραστηριότητας (21-213) Μ.Ο. προθεσμίας είσπραξης απαιτήσεων (ημέρες) Μ.Ο. προθεσμίας εξόφλησης προμηθευτών (ημέρες) 18 16 Σύνολο Αττικής 15 Σύνολο Αττικής 14 12 1 1 8 6 5 4 2 Πηγή: ICAP DATABANK Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 15