Το παραγωγικό προφίλ του Πρωτογενούς Τομέα στο Νότιο Αιγαίο

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΝΟΤΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ Το παραγωγικό προφίλ του Πρωτογενούς Τομέα στο Νότιο Αιγαίο Αντιπεριφερειάρχης Περιφερειακής Πολιτικής Πρωτογενή Τομέα Φιλήμονας Ζαννετίδης Σεπτέμβριος 2016

Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου Νησιωτικό σύμπλεγμα Αποτελείται από 79 νησιά (εκ των οποίων 48 κατοικημένα) και πλήθος νησίδων και βραχονησίδων. Βασικά χαρακτηριστικά : Μεγάλη απόσταση από ηπειρωτικούς πόλους ανάπτυξης Μικρό φυσικό και παραγωγικό μέγεθος Περιορισμένοι πόροι

Πρωτογενής Τομέας Ιδιαίτερα περιορισμένος ( Δεν καλύπτει τις διατροφικές ανάγκες της Περιφέρειας Ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες) - Μικρό ποσοστό απασχολούμενων - Μικρός κλήρος Κύρια χαρακτηριστικά - Περιορισμένοι φυσικοί πόροι, κυρίως υδατικοί Ποιοτική υπεροχή των αγροτικών προϊόντων - Άριστες οργανοληπτικές ιδιότητες λόγω των ιδιαίτερων κλιματικών συνθηκών. - Παραγωγή με μεθόδους που προσεγγίζουν τις βιολογικές - Πλήθος πιστοποιημένων προϊόντων ( Π.Ο.Π, Π.Γ.Ε )

Προϊόντα ΠΟΠ, ΠΓΕ Α/Α ΠΡΟΪΟΝ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΟΠ/ΠΓΕ 1 ΤΥΡΙ ΓΡΑΒΙΕΡΑ ΝΑΞΟΥ ΠΟΠ 2 ΤΥΡΙ ΚΟΠΑΝΙΣΤΗ ΠΟΠ 3 ΤΥΡΙ ΣΑΝ ΜΙΧΑΛΗΣ ΠΟΠ 4 ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ ΡΟΔΟΣ ΠΓΕ 5 ΦΑΒΑ ΦΑΒΑ ΣΑΝΤΟΡΙΝΗΣ ΠΟΠ 6 ΤΟΜΑΤΑ ΤΟΜΑΤΑΚΙ ΣΑΝΤΟΡΙΝΗΣ ΠΟΠ 7 ΠΑΤΑΤΑ ΠΑΤΑΤΑ ΝΑΞΟΥ ΠΓΕ 8 ΚΡΑΣΙ MALVASIA ΠΑΡΟΣ ΠΟΠ 9 ΚΡΑΣΙ ΠΑΡΟΣ ΠΟΠ 10 ΚΡΑΣΙ ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ ΠΟΠ 11 ΚΡΑΣΙ ΜΟΣΧΑΤΟΣ ΡΟΔΟΥ ΠΟΠ 12 ΚΡΑΣΙ ΡΟΔΟΣ ΠΟΠ ΣΥΝΟΛΟ ΧΩΡΑΣ ΣΥΝΟΛΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΝΟΤΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΠΟΠ 128 10 ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΠΓΕ 147 7 13 ΚΡΑΣΙ ΑΙΓΑΙΟ ΠΕΛΑΓΟΣ ΠΓΕ 14 ΚΡΑΣΙ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΣ ΠΓΕ 15 ΚΡΑΣΙ ΚΩΣ ΠΓΕ 16 ΚΡΑΣΙ ΚΥΚΛΑΔΕΣ ΠΓΕ 17 ΚΡΑΣΙ ΣΥΡΟΣ ΠΓΕ

Εν δυνάμει προϊόντα ΠΟΠ - ΠΓΕ Σε προχωρημένο στάδιο βρίσκονται οι αιτήσεις καταχώρησης στο Μητρώο ΠΟΠ ΠΓΕ των παρακάτω τοπικών προϊόντων: Μελεκούνι Ρόδου Λόπι Κατταβιάς Σιτάκα Κάσου Κρασοτύρι Κω

ΚΥΡΙΟΤΕΡΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Η νησιωτικότητα (το πολυδιάσπαρτο του Νοτίου Αιγαίου) Η γεωγραφική ασυνέχεια και η δυσχέρεια στις θαλάσσιες μεταφορές Ο μικρός και πολυτεμαχισμένος κλήρος σε συνδυασμό με το άγονο του εδάφους Το υψηλό κόστος μεταφοράς ενδιάμεσων εισροών και προϊόντων Ο γηρασμένος αγροτικός πληθυσμός και ο ανταγωνισμός του ανθρώπινου δυναμικού από τον τομέα του Τουρισμού Η έλλειψη οργάνωσης των παραγωγών Η έλλειψη υδάτινων πόρων

ΚΥΡΙΟΤΕΡΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Ελλείψεις στις υποδομές π.χ. σφαγεία, λιμάνια, δρόμοι Ερημοποίηση εδαφών λόγω κλιματικών αλλαγών Υφαλμύρωση των εδαφών από υπεράντληση σε παράκτιες περιοχές Η απουσία σύγχρονων μονάδων επεξεργασίας και διαχείρισης γεωργικών προϊόντων Έλλειψη σχεδίου διαχείρισης Βοσκοτόπων (οριοθέτηση, υπερβόσκηση κλπ) Η πίεση του τουρισμού στις γεωργικές χρήσεις και εκμεταλλεύσεις. Εγκατάλειψη γεωργικής γης με συνέπεια τη διάβρωση του εδάφους, την καταστροφή αναβαθμίδων) και την αλλαγή της μορφολογίας των νησιών.

ΒΑΣΙΚΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ Ποιοτική υπεροχή των αγροτικών προϊόντων λόγω των ιδιαίτερων κλιματικών συνθηκών (ήπιο κλίμα, αυξημένη ηλιοφάνεια). Δυνατότητα να χαρακτηριστούν ως προϊόντα ειδικών προδιαγραφών (ΠΟΠ, ΠΓΕ) Υψηλή τουριστική κίνηση ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες. (Διασύνδεση πρωτογενούς παραγωγής τουρισμού)

Χρήσεις Γης Καλλιεργημένη 895.302 ;16,8%

ΚΥΡΙΟΤΕΡΟΙ ΚΛΑΔΟΙ Φυτική Παραγωγή Ελαιοκαλλιέργεια Αμπελουργία Κηπευτικά Εσπεριδοειδή Όσπρια Σιτηρά Ζωική Παραγωγή Μελισσοκομία Αιγοπροβατοτροφία Βοοτροφία Αλιεία Θαλάσσια αλιεία Υδατοκαλλιέργειες

Ελαιοκαλλιέργεια Καλλιεργούμενη Έκταση : 254.449 στρέμματα Πλήθος παραγωγών : 37.000 Μέση Παραγωγή 2011-2016: 3.362 τόνοι Ελαιοτριβεία : 47 Νησιά με σημαντική έκταση Ρόδος, Κως, Κάρπαθος, Κάλυμνος Νάξος, Πάρος, Μήλος, Άνδρος, Σίφνος ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Έλλειψη τυποποίησης Χαμηλή τιμή πώλησης

Αμπελοκαλλιέργεια Καλλιεργούμενη Έκταση: Παραδοθείσες ποσότητες σταφυλιών στα οινοποιεία (Έτος 2015) : 21.196 στρέμματα 6.074 τόνοι Κυριότερες Ποικιλίες Συνολικές Ποσότητες κρασιού που παρήχθησαν (Περίοδος 2015-2016): Οίνοι ΠΟΠ, ΠΓΕ 34.665 εκατόλιτρα (HL) 24.080 εκατόλιτρα (HL) Σύνολο Οινοποιείων 53 ( κυρίως Ρόδο και Θήρα ) ΑΘΗΡΙ ΜΑΝΔΗΛΑΡΙΑ (ΑΜΟΡΓΙΑΝΟ) ΑΣΥΡΤΙΚΟ ΜΟΣΧΑΤΟ ΑΣΠΡΟ ΜΟΝΕΜΒΑΣΙΑ ΑΗΔΑΝΙ ΚΑΜΠΕΡΝΕ ΣΩΒΙΝΙΟΝ (Cabernet sauvignon) ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Χαμηλή τιμή παραγωγού Εγκατάλειψη αμπελώνων (κυρίως στα Δωδεκάνησα)

Εσπεριδοειδή Καλλιεργούνται συνολικά 5.500 στρ. περίπου Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι ντόπιες ποικιλίες : Λεμόνι Άνδρου, Λεμόνι Τήνου και Μανταρίνι Καλύμνου ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Περιορισμένη περίοδος συγκομιδής Δεν υπάρχουν συστηματικοί οπωρώνες Δεν υπάρχει μεταποιητική μονάδα

Κηπευτικά Κύριος όγκος παραγωγής κηπευτικών υπό κάλυψη στα νησιά : Ρόδο, Κω, Σύρο Κύριος όγκος παραγωγής υπαίθριων κηπευτικών στα νησιά : Ρόδο, Κω, Νάξο, Πάρο Συγκριτικά πλεονεκτήματα λόγω ήπιου κλίματος και αυξημένης ηλιοφάνειας: 1. πρώιμη παραγωγή, Κηπευτικά Έκταση ( στρ ) Υπό κάλυψη 750 Υπαίθρου 12.500 2. μεγάλο εύρος χρόνου καλλιέργειας των υπαίθριων, 3. καλλιέργεια στο θερμοκήπιο χωρίς θέρμανση Παραδοσιακές καλλιέργειες σε όλα τα νησιά με εξαιρετικό ενδιαφέρον Τοματάκι Σαντορίνης ΠΟΠ, πατάτα Νάξου ΠΓΕ, τοματάκι Κω ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Έλλειψη αρδευτικού νερού και δικτύων κυρίως στα μικρά νησιά

Όσπρια Eκταση ( στρ ) Όσπρια 1.700 Ύπαρξη ντόπιων ποικιλιών με εξαιρετικά οργανοληπτικά χαρακτηριστικά, και υψηλής σημασίας για την τοπική οικονομία. (Φάβα Σαντορίνης ΠΟΠ, Φασόλι Άνδρου, Φασόλι Κατταβιάς Ρόδου) ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Ορισμένες ποικιλίες κινδυνεύουν με εξαφάνιση λόγω της εγκατάλειψης της καλλιέργειας.

Σιτηρά Σιτηρά (2015) Eκταση ( στρ ) 92.000 Από το 2005 έως σήμερα η έκταση της καλλιέργειας μειώθηκε σημαντικά μετά την αλλαγή στο καθεστώς επιδοτήσεων Έγιναν σημαντικές επενδύσεις σε μηχανολογικό εξοπλισμό τα προηγούμενα χρόνια Το σκληρό σιτάρι αποτελεί πρώτη ύλη για την παρασκευή παραδοσιακών προϊόντων (Χωριάτικο ψωμί, παξιμάδια, μακαρόνια, πλιγούρι κλπ) Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικά βήματα με επενδύσεις στον τομέα της μεταποίησης και συσκευασίας των παραπάνω προϊόντων

ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ Αιγοπρόβατα: Κύριος όγκος πληθυσμού: 387.555 κεφάλια Νάξος, Ρόδος, Άνδρος, Τήνος, Κως, Αστυπάλαια Βοοειδή : Κύρια κέντρα εκτροφής: 18.512 κεφάλια Νάξο, Πάρο, Μύκονο, Τήνο, Άνδρο, Κω Επιχειρήσεις Γαλακτοκομικών προϊόντων 20 Σφαγεία 14 Γάλα που επεξεργάστηκαν οι επιχειρήσεις 18.000 τν. Κυκλάδες Δωδεκάνησα

ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Αιγοπροβατοτροφία Μικρές μονάδες με υποτυπώδεις υποδομές Μεγάλο μέρος γάλακτος τυροκομείται από τους ίδιους τους κτηνοτρόφους χωρίς τυποποίηση και άδειες (Δωδεκάνησος) Υπερβόσκηση Δεν υπάρχουν οργανωμένα σφαγεία σε όλα τα νησιά Βοοτροφία Εισαγωγή ζωοτροφών Αύξηση κόστους παραγωγής Εκτροφή σε μη οργανωμένους διάσπαρτους στάβλους. Μονάδες μικρού μεγέθους Συρρίκνωση του κλάδου λόγω εισαγόμενων προϊόντων

Μελισσοκομία Αριθμός μελισσοκόμων : 1.490 Πλήθος κυψελών : 97.000 Δωδεκάνησα Παραγωγή μελιού ετησίως : 850 1.100 τόνοι Κυκλάδες ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Έλλειψη τυποποίησης και πιστοποίησης Εισαγωγή μελιού από το εξωτερικό σε ιδιαίτερα χαμηλή τιμή Έλλειψη οργάνωσης των μελισσοκόμων στην εμπορία του μελιού Καταστροφή μελισσοκομικής βλάστησης από ανεξέλεγκτη βόσκηση

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ Προϊόντα ειδικής σημασίας για την τοπική οικονομία του κάθε νησιού π.χ. Λούζα (αλλαντικό Κυκλάδων), Κρασοτύρι (τυρί της πόσσας) Κω, Τυράκι Τήνου, μελεκούνι Ρόδου, Αρσενικό (τυρί) Νάξου κλπ. ΚΥΡΙΟΤΕΡΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Παράγονται με παραδοσιακό τρόπο Έχουν μικρό όγκο παραγωγής Διατίθενται στο σύνολο τους στην τοπική αγορά. Χαρακτηρίζουν τον τόπο παραγωγής τους ΣΤΟΧΟΙ Αύξηση της παραγωγής Εκσυγχρονισμός των μονάδων παραγωγής Διασύνδεση με τον τουρισμό.

ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ Μεταποίηση αγροτικών προϊόντων Δεν είναι αναπτυγμένη σε μεγάλο βαθμό Εντοπίζεται κυρίως σε Κρασί, Ελαιόλαδο και Τυροκομικά προϊόντα Βασικό στόχο πρέπει να αποτελέσει η περαιτέρω ανάπτυξη της μεταποίησης των γεωργικών προϊόντων γιατί έτσι θα εξασφαλιστεί : η ποιότητα των προϊόντων η αύξηση του γεωργικού εισοδήματος και η ανάπτυξη νέων θέσεων εργασίας.

Οργάνωση Ομάδων Παραγωγών Σημαντικό «εργαλείο» για την ανάπτυξη του πρωτογενή τομέα Πολλά από τα προβλήματα του αγροτικού κλάδου απορρέουν από την έλλειψη συλλογικότητας Οργάνωση με στόχο τη συγκέντρωση της παραγωγής, την αύξηση της διαπραγματευτικής δύναμης, τη συλλογική μεταποίηση, την προώθηση και διάθεση των προϊόντων Οι σύγχρονοι καιροί απαιτούν την ανάληψη συντονισμένων δράσεων και πρωτοβουλιών και μόνο μέσα από πνεύμα συνεργασίας μπορούν να επιτευχθούν

Ο έντονος νησιωτικός χαρακτήρας της Περιφέρειάς μας, κύρια στοιχεία του οποίου είναι ( ενδεικτικά και όχι εξαντλητικά ), Η πολυδιάσπαση του χώρου (Μικροί φυσικοί και ανθρώπικοι πόροι- Ανάγκη για κατασκευή μεγάλου αριθμού υποδομών ) Η απομόνωση Μεγάλη απόσταση από την Υπόλοιπη χώρα (αυξημένο μεταφορικό κόστος-αυξημένο κόστος παραγωγής) Η έλλειψη μεγάλων εξωτερικών αγορών δημιουργεί εγγενή προβλήματα τα οποία δεν μπορούν να εξαφανιστούν παρά μόνον να αμβλυνθούν. Αποτελεί τροχοπέδη στην αναπτυξιακή προσπάθεια που κάνουμε για τον τόπο μας και έχει οδηγήσει σε υποβάθμιση τις παρεχόμενες υπηρεσίες ( Υγεία, Παιδεία) προς τους ακρίτες νησιώτες.

Είναι αδήριτη ανάγκη η Πολιτεία να αναγνωρίζει συνεχώς και έμπρακτα αυτή την ιδιαιτερότητα. Η ανακούφιση των νησιωτών μας από τα προβλήματα αυτά μπορεί να γίνει μόνο με συγκεκριμένες πράξεις από την πολιτεία που θα αναγνωρίζει την ιδιαιτερότητα αυτή θεσπίζοντας συγκεκριμένα κίνητρα.( ΦΠΑ, Ενίσχυση τομέων Υγείας Παιδείας-Στελέχωση υπηρεσιών ) Η περιφερειακή Αρχή καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια για την στήριξη της πρωτογενούς παραγωγής, στηρίζοντας το νησιώτη παραγωγό, τον ακρίτα νησιώτη για να παραμείνει στον τόπο του. Παρά τις μικρές παραγωγές, λόγω των περιορισμένων πόρων, η κατά γενική ομολογία εξαιρετική ποιότητα των προϊόντων μας,είναι η αιχμή του δόρατος στην προσπάθεια μας αυτή..

Με στόχο την προστασία της παραγωγής και του εισοδήματος των παραγωγών μας, πάντα όμως γνώμονα το σεβασμό στο πολύτιμο φυσικό περιβάλλον μας, προσπαθούμε σε κάθε δράση μας να διατηρήσουμε την απαραίτητη ισορροπία ανάμεσα στην ανθρώπινη δραστηριότητα και τη φυσική λειτουργία των διαφόρων οικοσυστημάτων. Είναι ανάγκη να θεσπιστούν κανόνες, εκ μέρους της Πολιτείας, ούτως ώστε να μην υπάρχουν διενέξεις στις δύο αυτές δραστηριότητες. Η ανάγκη γίνεται επιτακτικότερη, λόγω κυρίως της αυξανόμενης υποβάθμισης και καταστροφής του φυσικού περιβάλλοντος ( πυρκαγιές) που ολοένα φέρνει πιο κοντά την ανθρώπινη δραστηριότητα με την άγρια πανίδα. Είναι ευρέως γνωστό ότι μετά την τεράστια συρρίκνωση της δασικής έκτασης της Ρόδου, τα ελάφια της Ρόδου (το εμβληματικό αυτό ζώο της Ρόδου, που όλοι έχουμε υποχρέωση να το προστατεύουμε ) ολοένα και περισσότερο δημιουργούν ζημιές στην αγροτική παραγωγή. Πιστεύουμε ότι η Πολιτεία, πρέπει να αναλάβει δράση να θεσπίσει συγκεκριμένα μέτρα μέσα από διαχειριστικά σχέδια που θα οδηγήσουν στην προστασία της αγροτικής παραγωγής πάντα με σεβασμό στην ύπαρξη και διαφύλαξη του Ελαφιού της Ρόδου.

Φυσικά δεν πρέπει να παραγνωρίζουμε και το γεγονός, της διάστασης που έχει πάρει και το φαινόμενο της ανεπιτήρητης βόσκησης των παραγωγικών ζώων, που εξελίσσεται σε μάστιγα της γεωργικής παραγωγής. Το ισχύον θεσμικό πλαίσιο για την ανεπιτήρητη βόσκηση, αρχικά έδειχνε να δίνει λύση έστω μερική στο πρόβλημα. Όμως είναι η στιγμή να αξιολογηθεί ξανά και να ατμοποιηθεί κατάλληλα αφού απέτυχε να εξυπηρετήσει το σκοπό του. Υπάρχουν δυσκολίες που αφορούν κυρίως την σύλληψη των ζώων και ειδικότερα στην πρόσληψη του προσωπικού που θα συγκροτούν τα συνεργεία σύλληψης. Η πιο ρεαλιστική λύση είναι αφού τεκμηριωθεί νομικά να ανατίθεται σε ανάδοχο η σύλληψη και περισυλλογή των ανεπιτήρητων. Τα έσοδα δε από τα πρόστιμα, την φύλαξη και εκποίηση των ζώων να διατίθενται ια το σκοπό αυτό.

Προστατεύουμε & διαφυλάσσουμε τους φυσικούς μας πόρους ΣΤΟΧΟΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΝΟΤΙΟΥ Στηρίζουμε τους νησιώτες Στηρίζουμε τους παραγωγούς μας Εκσυγχρονίζουμε την παραγωγή μας Παράγουμε ποιοτικά Τυποποιούμε και πιστοποιούμε Προβάλουμε τα προϊόντα μας αξιοποιώντας όλα τα σύγχρονα μέσα Συνδέουμε τον πρωτογενή τομέα με τον τουρισμό Φιλοδοξούμε να είμαστε η γαστρονομική πρωτεύουσα της Ευρώπης για το 2019 ΑΙΓΑΙΟΥ

Ευχαριστώ για την προσοχή σας Ο Αντιπεριφερειάχης Περιφερειακής Πολιτικής Πρωτογενή Τομέα Φιλήμονας Ζαννετίδης