1 ΑΝΤΙ ΡΑΣΕΙΣ ΡΓΑΝΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΥ ΣΥΝΠΤΙΚΑ Ι ΑΝΤΙ ΡΑΣΕΙΣ ΡΓΑΝΙΚΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΥ 1. Προσθήκη υδρογόνου Αντιδράσεις προσθήκης C ν Η 2ν Η 2 Ni, Pd, Pt C ν Η 2ν2 2. Προσθήκη αλογόνου ( 2, Br 2, I 2 ) C v H 2v Br 2 C 4 C v H 2v Br 2 3. Προσθήκη υδραλογόνου (H, HBr, HI) C v H 2v H C v H 2v1 CΗ 3 CΗ 2 CH = CH 2 4. Προσθήκη Η 2 δ H C v H 2v H 2 (σύµφωνα µε τον κανόνα Markovnikov) CΗ 3 CΗ 2 CH H2S4 C v H 2v1 CΗ 3 CΗ 2 CH = CH 2 προπένιο δ H H S 2 4 (σύµφωνα µε τον κανόνα Markovnikov) CΗ 3 CΗ 2 CH Η β) ΠΡΣΘΗΚΗ ΣΤΝ ΤΡΙΠΛ ΕΣΜ C C 5. Προσθήκη υδρογόνου Ni, Pd, Pt C v H 2v 2 2H 2 C v H 2v2 6. Προσθήκη αλογόνου ( 2, Br 2, I 2 ) C v H 2v 2 2 C v H 2v 2 4 7. Προσθήκη υδραλογόνου (H, HBr, HI) C v H 2v 2 2H C v H 2v 2 CΗ 3 CΗ 2 C CH H CΗ 3 CΗ 2 C = CH 2 8. Προσθήκη Η 2 H CΗ 3 CΗ 2 C C v H 2v 2 H 2 H 2S HgS 4 4 C v H 2v
2 ΑΝΤΙ ΡΑΣΕΙΣ ΡΓΑΝΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΥ CΗ 3 CΗ 2 C CH H 2 H 2S HgS 4 4 CΗ 3 CΗ 2 C = CH 2 ασταθής ένωση CΗ 3 CΗ 2 C γ) ΠΡΣΘΗΚΗ ΣΤ ΚΑΡΒΝΥΛΙ ΑΛ ΕΫ ΩΝ ΚΑΙ ΚΕΤΝΩΝ >C = 9. Προσθήκη υδρογόνου Ni, Pd, Pt C v H 2v H 2 C v H 2v1 CΗ 3 CΗ 2 CH = H 2 Ni CΗ 3 CΗ 2 CH 2 10. Προσθήκη υδροκυανίου Μονοκαρβονυλικές αλδεΰδες κετόνες C v H 2v HCN C v H 2v ()CN αλδεΰδες C v H 2v1 CH = HCN C v H 2v1 CH()CN CΗ 3 CΗ 2 CH = HCN CΗ 3 CΗ 2 CH CN 2 υδροξυ βουτανονιτρίλιο 11. Προσθήκη αντιδραστηρίου Grignard HCH = C ν Η 2ν1 Mg φορµαλδεΰδη C v H 2v1 CH 2 Μg δ H Μg(Η) C v H 2v1 CH 2 Η 1 ο ταγείς αλκοόλες C v H 2v1 CH = C µ Η 2µ1 Mg αλδεΰδες C v H 2v1 CHC µ H 2µ1 Μg δ H Μg(Η) C v H 2v1 CHC µ H 2µ1 H 2 ο ταγείς αλκοόλες C λ Η 2λ1 C v H 2v1 C = C µ Η 2µ1 Mg κετόνες C λ Η 2λ1 C v H 2v1 C C µ H 2µ1 Μg δ H Μg(Η) C λ Η 2λ1 C v H 2v1 C C µ H 2µ1 H 3 ο ταγείς αλκοόλες Παραδείγµατα : Η Η C = CΗ 3 CΗ 2 CH 2 Mg φορµαλδεΰδη...... δ H Mg()... CΗ 3 CH = CΗ 3 CΗ 2 MgBr ακεταλδεϋδη CΗ 3 CΗ 3 C = CΗ 3 CΗ 2 CH 2 MgI προπανόνη ή ακετόνη δ... H Mg()Br δ H... Mg()I.......
3 ΑΝΤΙ ΡΑΣΕΙΣ ΡΓΑΝΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΥ Αντιδράσεις απόσπασης Γενικό σχήµα - C C- C=C AB A B (Κανόνας του Saytzeff) σχηµατίζεται το σταθερότερο αλκένιο 3>2>1. 12. Αφυδραλογόνωση αλκυλαλογονιδίων C v H 2v1 K C 5 H /θ 2 Cv H 2v K Η 2 CH 2 CH K Br C 5 H /θ 2 CH = CH KBr Η 2 2 βουτένιο (κύριο προϊόν) 13. Αφυδραλογόνωση διαλογονιδίων C v H 2v 2 2K C 5 H /θ 2 Cv H 2v 2 2K 2Η 2 CH 2 CH CΗ 3 2K C 5 H /θ 2 CΗ C 2K 2Η 2 14. Αφυδάτωση αλκοολών C v H 2v1 > o H2S4 θ 170 C C v H 2v Η 2 CH CΗ CH 2 Η > o H2S4 θ 170 C C = CΗ CH 2 H 2
4 ΑΝΤΙ ΡΑΣΕΙΣ ΡΓΑΝΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΥ ΥΠΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΑ ΑΛΚΥΛΑΛΓΝΙ ΙΑ 15. Υδατικό διάλυµα ΝαΗ Αντιδράσεις υποκατάστασης C δ νη 2ν 1 X Nα H 2 C ν Η 2ν1 ΝαX CΗ 3 CΗ 2 Να (υδατικό δ/µα) CΗ 3 CΗ 2 Να 16. Αλκοξείδια του νατρίου RNα C δ νη 2ν 1 X C µ Η 2µ1 Να C ν Η 2ν1 C µ Η 2µ1 NαΧ CΗ 3 CΗ 2 CHNα 17. Άλατα καρβοξυλικών οξέων RCΝα CΗ 3 CΗ 2 CH C δ νη 2ν 1 X C µ Η 2µ1 CNα C µ Η 2µ1 C C ν Η 2ν1 ΝαX CΗ 3 CΗ 2 CNα CΗ 3 CΗ 2 C Nα προπανικός µεθυλεστέρας 18. Αµµωνία NH 3 C δ νη 2ν 1 X Η NH 2 C ν Η 2ν1 NH 2 HX CΗ 3 CΗ 2 CH 2 NH 3 CΗ 3 CΗ 2 CH 2 NH 2 H προπυλαµίνη 19. Κυανιούχα άλατα (ΝαCN ή KCN) C δ νη 2ν 1 X Να C Ν C ν Η 2ν1 C N NαΧ CΗ 3 CΗ 2 CH 2 ΝαCN CΗ 3 CΗ 2 CH 2 CN Να βουτανονιτρίλιο 20. Υδρόλυση νιτριλίων C v H 2v1 CN 2H 2 H C v H 2v1 C ΝΗ 3 π.χ. CΗ 3 CΗ 2 C N 2H 2 προπανονιτρίλιο H CΗ 3 CΗ 2 C NH 3 C v H 2v ()CN 2H 2 H C v H 2v ()C NH 3
5 ΑΝΤΙ ΡΑΣΕΙΣ ΡΓΑΝΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΥ H CH 2 CH CN 2H 2 2 υδροξυ βουτανονιτρίλιο 21. Ακετυλίδια ή αλκινίδια RC C Να CH 2 CHC NH 3 2 υδροξυ βουτανικό οξύ C δ νη 2ν 1 X C µ Η 2µ1 C C Nα C µ Η 2µ1 C C C ν Η 2ν1 ΝαΧ C C Να C C Nα 22. Αντιδράσεις υποκατάστασης του υδροξυλίου των ΑΛΚΛΩΝ (R ) C v H 2v1 S 2 C v H 2v1 S 2 H CH S 2 CH S 2 H (2 χλωρο προπάνιο) Αντιδράσεις υποκατάστασης των ΚΑΡΒΞΥΛΙΚΩΝ ΞΕΩΝ (RC) και ΕΣΤΕΡΩΝ καρβοξυλικών οξέων (RCR ) 23. Καρβοξυλικά οξέα Εστεροποίηση C ν Η 2ν1 C C µ Η 2µ1 H Η C ν Η 2ν1 C C µ Η 2µ1 Η 2 CH 2 C CH 2 Η CH 2 C CH 2 Η 2 προπανικός αιθυλεστέρας 24. Εστέρες Όξινη υδρόλυση C ν Η 2ν1 C C µ Η 2µ1 H Η Η C ν Η 2ν1 C Η Η C µ Η 2µ1 C H Η οξικός µεθυλεστέρας Η CΗ οξικό οξύ Η µεθανόλη 25. Σαπωνοποίηση C ν Η 2ν1 C C µ Η 2µ1 ΝαΗ C µ Η 2µ1 C ν Η 2ν1 CΝα (αυτά τα αλάτια είναι τα σαπούνια) πχ C CH 2 ΝαΗ C Να CH 2 26. Αντιδράσεις υποκατάστασης αλκανίων (αλογόνωση) C v H 2v2 X X π.χ. H διάχυτο φωςή Θ διάχυτο φωςή Θ C v H 2v1 X H H
6 ΑΝΤΙ ΡΑΣΕΙΣ ΡΓΑΝΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΥ 27. Πολυµερισµός αλκενίων Αντιδράσεις πολυµερισµού Αιθυλένιο v CΗ 2 = CΗ 2 (CH 2 CH 2 ) v πολυαιθυλένιο προπυλένιο v CΗ 2 = CΗ (CH 2 CH) v πολυ προπυλένιο βινυλοχλωρίδιο v CΗ 2 = CΗ (CH 2 CH) v πολυ βινυλοχλωρίδιο (PVC) στυρόλιο φαινύλιο C 6 H 5 v CΗ 2 = CΗ C 6 H 5 (CH 2 CH) v πολυ στυρόλιο C 6 H 5 ακρυλονιτρίλιο v CΗ 2 = CΗ CΝ (CH 2 CH) v πολυ ακρυλονιτρίλιο CΝ 28. Πολυµερισµός συζυγιακών ή συζυγών αλκαδιενίων Ná vch 2 =CH CH=CH 2 ( CH 2 CΗ=CΗ CH 2 ) v 1,3 βουταδιένιο BuNα τεχνητό καουτσούκ (µοιάζει µε το φυσικό) vch 2 = C CH = CH 2 ( CH 2 C = CH CH 2 ) v συνθετικό καουτσούκ (ίδιο µε το φυσικό) 2 µεθυλο 1,3 βουταδιένιο ή ισοπρένιο v CH 2 = CH C = CH 2 ( CH 2 CH = C CH 2 ) v 2 χλωρο 1,3 βουταδιένιο νεοπρένιο Συµπολυµερισµός 1,3 Βουταδιένιο στυρόλιο CH 2 = CH C 6 H 5 : Buna S 1,3 Βουταδιένιο ακρυλονιτρίλιο CH 2 = CH - CΝ : Buna Ν
7 ΑΝΤΙ ΡΑΣΕΙΣ ΡΓΑΝΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΥ Αντιδράσεις οξείδωσης οργανικών ενώσεων ΞΕΙ ΩΣΗ ΑΛΚΛΩΝ Απλοποιηµένες οξειδώσεις αλκοολών µε το σύµβολο της οξείδωσης : 1οταγείς : C v H 2v1 CH 2 C v H 2v1 CH= Η 2 C v H 2v1 CH 2 2 C v H 2v1 CΗ Η 2 2οταγείς : C v H 2v1 CH C µ Η 2µ1 Η C v H 2v1 C C µ Η 2µ1 Η 2 Παραδείγµατα οξείδωσης αλκοολών από όξινα διαλύµατα KMn 4 ή K 2 Cr 2 7 29. ξείδωση πρωτοταγούς αλκοόλης σε οξύ από διάλυµα KMn 4 : 5 C 1 H2 4KMn 4 6H 2 S 4 5 C 3 4MnS4 2K 2 S 4 11H 2 30. ξείδωση πρωτοταγούς αλκοόλης σε αλδεΰδη από διάλυµα K 2 Cr 2 7 : 3 1 C H2 K 2 Cr 2 7 4Η 2 S 4 3 C 1 H2 Cr 2 (S 4 ) 3 K 2 S 4 7H 2 ξείδωση δευτεροταγούς αλκοόλης σε κετόνη από διάλυµα KMn 4 : 0 2 5 C H- 2KMn 4 3Η 2 S 4 5 C 2MnS 4 K 2 S 4 8H 2 ξείδωση δευτεροταγούς αλκοόλης σε κετόνη από διάλυµα K 2 Cr 2 7 : 3 C 0 H K 2 Cr 2 7 4Η 2 S 4 3 C 2 CH3 Cr 2 (S 4 ) 3 K 2 S 4 7H 2 31. ξείδωση µεθανικού ή µυρµηκικού οξέος σε C 2 (µόνο αυτό οξειδώνεται από όλα τα µονοκαρβοξυλικά ) 5Η C 2 2 KMn4 3Η 2 S 4 5 C 4 2 2MnS 4 K 2 S 4 8 H 2 32.ξείδωση αιθανοδιϊκού ή οξαλικού οξέος σε C 2 : (µόνο αυτό οξειδώνεται από όλα τα δικαρβοξυλικά ) 5 C 3 Η C Η 2ΚΜn 4 3Η 2 S 4 10 C 4 2 2ΜnS 4 K 2 S 4 8H 2 5 CΝα CΝα 2ΚΜn 4 8Η 2 S 4 10C 2 2ΜnS 4 K 2 S 4 5Να 2 S 4 8H 2
8 ΑΝΤΙ ΡΑΣΕΙΣ ΡΓΑΝΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΥ ΞΕΙ ΩΣΗ ΑΛ ΕΫ ΩΝ µε ήπια οξειδωτικά (αντιδραστήρια Tollens και Fehling) 33. ξείδωση αλδεϋδών σε οξέα µε διάλυµα Tollens 1 C v H 2v1 C 3 H = 2AgN 3 3NH 3 H 2 C v H 2v1 C NH4 2Ag 2NH 4 N 3 CH 2 C 1 H = 2AgN 3 3NH 3 H 2 C 3 NH4 2Ag 2NH 4 N 3 34. ξείδωση αλδεϋδών σε οξέα µε φελίγγειο υγρό 1 C v H 2v1 C 3 H = 2CuS 4 5Nα C v H 2v1 C Nα Cu 2 2Nα 2 S 4 3H 2 1 CH 2 C H = 2CuS 4 5Nα C Nα Cu 2 2Nα 2 S 4 3H 2 3 Αντιδράσεις αναγωγής οργανικών ενώσεων ι αντιδράσεις προσθήκης υδρογόνου στα αλκένια αλκίνια, στις αλδεΰδες κετόνες είναι αντιδράσεις αναγωγής.(τα ΕΧΥΜΕ ΚΑΝΕΙ ΣΤΗ ΠΡΣΘΗΚΗ Υ ΡΓΝΥ) 35. αιθανονιτρίλιο C Ν 2 H 2 C H 2 ΝH 2 αιθυλαµίνη
9 ΑΝΤΙ ΡΑΣΕΙΣ ΡΓΑΝΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΥ Αντιδράσεις οργανικών ενώσεων µε όξινες ιδιότητες ΑΝΤΙ ΡΑΣΗ ΜΕ ΑΛΚΑΛΙΑ Να, Κ 36. Καρβοξυλικά οξέα : C ν H 2v1 C Nα C ν H 2v1 CNα ½ Η 2 CH 2 C Nα CH 2 CNα ½ Η 2 37. Αλκοόλες : C ν H 2v1 Nα C ν H 2v1 Να ½ Η 2 προπανικό νάτριο CH 2 Nα CH 2 Να ½ Η 2 αιθοξείδιο του νατρίου 38. Φαινόλη : C 6 H 5 Nα C 6 H 5 Να ½ Η 2 φαινολικό νάτριο Αλκίνια µε τριπλό δεσµό στη άκρη της ανθρακικής αλυσίδας : 39. C ν H 2v1 C CH Nα C ν H 2v1 C C Nα ½ Η 2 CH 2 C CH Nα CH 2 C C Nα ½ Η 2 (ακετυλενίδιο µε νάτριο του 1 βουτινίου) Η C C H 2 Να Να C C Να Η 2 40. C ν H 2v1 C CH CuNH 3 C ν H 2v1 C CCu NH 4 πχ C CH Cu NH 3 NH 4 C CCu προπινίδιο µε χαλκό Η C C H 2 Cu 2 NH 3 2 NH 4 Cu C C Cu αιθινίδιο ή ακετυλίδιο µε χαλκό ΑΝΤΙ ΡΑΣΗ ΜΕ ΚΑΥΣΤΙΚΑ ΑΛΚΑΛΙΑ (Υ ΡΞΕΙ ΙΑ : ΝαΗ, ΚΗ) 41. Καρβοξυλικά οξέα : C ν H 2v1 C ΝαΗ C ν H 2v1 CNα Η 2 π.χ. CH 2 C ΝαΗ CH 2 CNα Η 2 βενζοϊκό οξύ C 6 H 5 C NαΗ C 6 H 5 CΝα Η 2 προπανικό νάτριο βενζοϊκό νάτριο 42. Φαινόλη : C 6 H 5 Nα C 6 H 5 Να Η 2 φαινολικό νάτριο ΑΝΤΙ ΡΑΣΗ ΜΕ ΑΝΘΡΑΚΙΚΑ ΑΛΑΤΑ ΤΩΝ ΑΛΚΑΛΙΩΝ (Να 2 C 3 NαΗC 3 ) 43. Μόνο τα καρβοξυλικά οξέα : 2 C ν H 2v1 C Να 2 C 3 2 C ν H 2v1 CNα C 2 Η 2 2 CH 2 C Να 2 C 3 2 CH 2 CNα C 2 Η 2 C 6 H 5 C Να 2 C 3 C 6 H 5 CΝα C 2 Η 2 βενζοϊκό οξύ βενζοϊκό νάτριο 44. ΑΝΤΙ ΡΑΣΗ ΜΕ ΑΜΜΩΝΙΑ (ΝΗ 3 ) Μόνο τα καρβοξυλικά οξέα : C ν H 2v1 C ΝΗ 3 C ν H 2v1 CNΗ 4 π.χ. CH 2 C ΝΗ 3 CH 2 CNΗ 4 προπανικό αµµώνιο
10 ΑΝΤΙ ΡΑΣΕΙΣ ΡΓΑΝΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΥ Αντιδράσεις οργανικών ενώσεων µε βασικές ιδιότητες 45. Επίδραση ΝΕΡΥ στα ΑΛΚΞΥΑΝΙΝΤΑ (R ) που είναι ισχυρές βάσεις. Αποσπούν πρωτόνιο από το νερό σχηµατίζοντας αλκοόλες : Αλκοξείδια (RNα) ή αλκοξυανιόντα (R ) Η 2 C ν Η 2ν1 Nα δ H C ν Η 2ν1 NαΗ CH 2 Nα αιθοξείδιο του νατρίου δ H CH 2 NαΗ αιθανόλη 46. Αντιδραστήρια Grignard Η 2 C ν Η 2ν1 ΜgX H C ν Η 2ν2 Μg()X CH 2 CH 2 Μg H CH 2 Μg() προπυλο µαγνησιο χλωρίδιο 47. Ακετυλίδια ή αλκινίδια µε νάτριο ή κάλιο των αλκινίων µε τριπλό δεσµό στη άκρη της ανθρακικής αλυσίδας Η 2 C ν H 2v1 C C Nα H C ν H 2v1 C CH ΝαΗ C C Nα H C CH ΝαΗ (προπινίδιο µε νάτριο) 48. Αµίνες οξέα ανόργανα C ν H 2v1 NH 2 H C ν Η 2ν1 NH 3 µεθυλαµίνη NH 2 H NH 3 χλωριούχο µεθυλαµµώνιο ιµεθυλαµίνη ( ) 2 NH H ( ) 2 NH 2 χλωριούχο διµεθυλαµµώνιο Τριµεθυλαµίνη ( ) 3 N H ( ) 3 NH χλωριούχο τριµεθυλαµµώνιο 49. ΑΛΑΤΑ ΚΑΡΒΞΥΛΙΚΩΝ ΞΕΩΝ (RCNα) ή ΚΑΡΒΞΥΛΙΚΑ ΑΝΙΝΤΑ (RC ) ΗΧ αλογονούχα οξέα C ν Η 2ν1 C Να H C ν Η 2ν1 C Να
11 ΑΝΤΙ ΡΑΣΕΙΣ ΡΓΑΝΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΥ 50. Παράδειγµα για τις αλκοόλες Αλογονοφορµική αντίδραση C v H 2v1 CH v 1 µεθυλοδευτεροταγείς αλκοόλες αλκαλικό διάλυµα ΝαΗ 2 ή Br 2 αλογονοφόρµιο CHX 3 χλωροφόρµιο Για v = 0 αιθανόλη CH 2 η µόνη 1 ο ταγής αλκοόλη ή ΚΗ ή Ι 2 ή βρωµοφόρµιο CHBr 3 ή ιωδοφόρµιο CHI 3 (κίτρινο στερεό) ΞΕΙ ΩΣΗ ΥΠΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΙΑΣΠΑΣΗ C C ΕΞΥ ΕΤΕΡΩΣΗ ΣΥΝΛΙΚΑ : CH 2 C 2H Η C 3 2 C C 3 3H C C 3 ΝαΗ C Να χλωροφόρµιο 5Η 5ΝαΗ 5Να 5H 2 CH 4 2 6ΝαΗ CΝα 5Να 5H 2 ΓΕΝΙΚΑ : C v H 2v1 CH 4 2 6ΝαΗ CΝα 5Να 5H 2 π.χ. CH 2 Η 4 2 6ΝαΗ ΗCΝα 5Να 5H 2 CH 4Br 2 6ΝαΗ CΝα CHBr 3 5ΝαBr 5H 2 CH 2 CH 4I 2 6ΝαΗ CH 2 CΝα CHI 3 5ΝαI 5H 2 51. Παράδειγµα για τις αλδεΰδες κετόνες C v H 2v1 C v 1 µεθυλοκετόνες αλκαλικό διάλυµα ΝαΗ 2 ή Br 2 αλογονοφόρµιο CHX 3 χλωροφόρµιο Για v = 0 ακεταλδεϋδη CH= η µόνη αλδεϋδη ή ΚΗ ή Ι 2 ή βρωµοφόρµιο CHBr 3 ή ιωδοφόρµιο CHI 3 (κίτρινο στερεό)
12 ΥΠΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΙΑΣΠΑΣΗ C C ΕΞΥ ΕΤΕΡΩΣΗ ΣΥΝΛΙΚΑ : ΑΝΤΙ ΡΑΣΕΙΣ ΡΓΑΝΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΥ C 3 2 C C 3 3H C C 3 ΝαΗ C Να χλωροφόρµιο 3Η 3ΝαΗ 3Να 3H 2 C 3 2 4ΝαΗ CΝα 3Να 3Η 2 ΓΕΝΙΚΑ : C v H 2v1 C 3 2 4 ΝαΗ CΝα 3Να 3Η 2 CH= 3I 2 4ΝαΗ HCΝα CHI 3 3ΝαI 3Η 2 ακεταλδεΰδη CH 2 C 3Br 2 4ΝαΗ CH 2 CΝα CHBr 3 3ΝαBr 3Η 2