Πρόληψη επιπλοκών από καταστολή στις ενδοσκοπήσεις πεπτικού. Α. Νταϊλιάνας, γαστρεντερολόγος

Πρόληψη επιπλοκών από καταστολή στις ενδοσκοπήσεις πεπτικού Α. Νταϊλιάνας, γαστρεντερολόγος

Ενδοσκόπηση με καταστολή Πλεονεκτήματα Μειονεκτήματα Ολοκλήρωση της εξέτασης με άνεση από τον ενδοσκόπο Συμμόρφωση του ασθενούς με μελλοντική παρακολούθηση Απόκτηση ειδικών γνώσεων και τεχνικών από τον ενδοσκόπο Ειδική υποδομή σε χώρους και εξοπλισμό Καθυστέρηση αναχώρησης του ασθενούς Επιπλοκές!!!

Ποιοι ασθενείς ανέχονται την ενδοσκόπηση χωρίς ή με λίγη καταστολή και αναλγησία; Μεγαλύτερη ηλικία Άρρεν φύλο Απουσία άγχους Απουσία ιστορικού κοιλιακού άλγους

Ποιοι ασθενείς δεν ανέχονται καλά την ενδοσκόπηση και την καταστολή και αναλγησία; Ιστορικό προηγούμενης δυσκολίας καταστολής Χρήση βενζοδιαζεπινών ή οπιοειδών Κατάχρηση αλκοόλ

Επιπλοκές από φαρυγγική αναισθησία (βεζοκαϊνη,τετρακαϊνη ή λιδοκαϊνη) Αλλεργία Εισρόφηση από αναστολή των αντανακλαστικών Αρρυθμία Σπασμοί Μεθαιμοσφαιριναιμία (βενζοκαϊνη>λιδοκαϊνη)

Αποφυγή τοπικών αναισθητικών σε....ιστορικό μεθαιμοσφαιριναιμίας, έλλειψη G6PD

Αποφυγή επιπλοκών από καταστολή Εκπαίδευση Συνεχιζόμενη εκπαίδευση Διάθεση χρόνου πριν, κατά και μετά την ενδοσκόπηση Εμπειρία- γνώση των ιδιαιτεροτήτων των φαρμάκων Αναγνώριση παραγόντων κινδύνου

Καταστολή και αναλγησία - Φάρμακα Βενζοδιαζεπίνες (διαζεπάμη- μιδαζολάμη) Οπιοειδή (μεπεριδίνη, φεντανύλη) Προποφόλη

Συνήθως χορηγείται μιδαζολάμη μόνη ή σε συνδυασμό με μεπεριδίνη ή φεντανύλη με στόχο τη μέτρια καταστολή!

Επίπεδα καταστολής Ελάχιστη καταστολή (αγχόλυση) Μέτρια καταστολή (conscious sedation) Βαθιά καταστολή Γενική αναισθησία Η γνωστική λειτουργία επηρεάζεται Ο ασθενής αντιδρά φυσιολογικά σε λεκτικά ερεθίσματα Η αναπνευστική και καρδιαγγειακή λειτουργία δεν επηρεάζονται Η συνείδηση καταστέλλεται Ο ασθενής αντιδρά σε λεκτικά ερεθίσματα Ο αεραγωγός είναι βατός Η αναπνοή είναι επαρκής Η καρδιαγγειακή λειτουργία δεν επηρεάζεται Η συνείδηση καταστέλλεται Ο ασθενής αντιδρά σε επαναλαμβανόμενα ή επώδυνα ερεθίσματα Ο ασθενής μπορεί να χρειασθεί βοήθεια για τη διατήρηση της βατότητας του αεραγωγού. Ο αυτόματος αερισμός μπορεί να μην επαρκεί. Η καρδιαγγειακή λειτουργία συνήθως δεν επηρεάζεται Απώλεια συνείδησης Ο ασθενής δεν αντιδρά σε επώδυνα ερεθίσματα Απαιτείται βοήθεια για τη διατήρηση της βατότητας του αεραγωγού Ο αυτόματος αερισμός καταστέλλεται Η καρδιαγγειακή λειτουργία μπορεί να επηρεασθεί

Για την αποφυγή επιπλοκών. καλή γνώση της φαρμακοκινητικής και των ανεπιθύμητων ενεργειών των φαρμάκων

Μιδαζολάμη Ταχεία έναρξη δράσης, βραχεία διάρκεια δράσης, αμνησία. Μικρότερος χρόνος ημίσειας ζωής και 3,4 φορές πιο ισχυρή από διαζεπάμη. Αυξημένη δραστικότητα σε ηλικιωμένους κίνδυνος θανάτου από καρδιοαναπνευστικές επιπλοκές. Άπνοια μπορεί να παρατηρηθεί ακόμη και 30 λεπτά μετά την χορήγηση της τελευταίας δόσης!!!

Ασφαλής (;) χορήγηση μιδαζολάμης Σε νέους ασθενείς 1-2mg + οπιοειδές Επί ανεπαρκούς καταστολής 0,5-1mg κάθε 2-3 λεπτά Σε ηλικιωμένους ασθενείς ή ηπατική ή νεφρική ανεπάρκεια 0,5-1 mg αρχικά, 0,25-0,5mg στη συνέχεια. Αποφυγή οπιοειδών!

Οπιοειδή Καταστολή και αναλγησία Χορηγούνται με προσοχή σε ασθενείς που λαμβάνουν ηρεμιστικά ή αντιισταμινικά. Η δόση μειώνεται και τα διαστήματα χορήγησης αυξάνονται σε υπερήλικες και σε ασθενείς με ηπατική ή νεφρική νόσο. Προσοχή σε ασθενείς με ιστορικό σπασμών (τα οπιοειδή μειώνουν τον ουδό)

Φεντανύλη Αρχική δόση 50-100μg IV. Επιπλέον δόσεις των 25 μg ανά 2-5 λεπτά. Μέγιστη συνολική δόση 250 μg. Έναρξη δράσης 1-2 λεπτά, διάρκεια δράσης 30-60 λεπτά Μπορεί να προκαλέσει αναπνευστική καταστολή Ρεμιφεντανύλη και αλφεντανύλη ταχύτερη δράση, αμφίβολο εάν πλεονεκτούν της φεντανύλης

Μεπεριδίνη (πεθιδίνη) Αρχική δόση 25mg (αργά, μέσα σε 1 λεπτό). Μετά από 2-5 λεπτά μπορεί να δοθούν ακόμη 25mg IV Έναρξη δράσης 3-6 λεπτά, διάρκεια δράσης 1-3 ώρες Μπορεί να προκαλέσει αναπνευστική καταστολή, καρδιαγγειακή αστάθεια, ναυτία και έμετο Αποφεύγεται σε ασθενείς που λαμβάνουν αναστολείς ΜΑΟ

Μεπεριδίνη ή φεντανύλη; Μελέτη σε 287 κολονοσκοπήσεις Όλοι μιδαζολάμη Φεντανύλη vs μεπεριδίνη Σημαντικά μικρότερος χρόνος ανάνηψης με φεντανύλη με δόσεις μιδαζολάμης <4mg Hayee B et al, Gastrointest Endosc 2009

Συνδυασμός μιδαζολάμης με φεντανύλη Αυξημένος κίνδυνος υποξίας και άπνοιας Συνιστώμενος τρόπος χορήγησης: Μιδαζολάμη μέχρι 2 mg. Αναμονή 2 λεπτών, 1 mg μιδαζολάμης επιπλέον. Φεντανύλη 50 mg, επανάληψη σε 2 λεπτά. Συνεχής παρακολούθηση του ασθενούς

Προποφόλη Αυξάνει τη δραστηριότητα του γ- αμινο βουτυρικού οξέος (GABA) στον εγκέφαλο Ταχεία έναρξη δράσης (40 δευτερόλεπτα), ταχεία κάθαρση (διάρκεια δράσης 6 λεπτά) Προκαλεί αναπνευστική καταστολή και απώλεια των αντανακλαστικών που προφυλάσσουν τον αεραγωγό Δεν υπάρχει αντίδοτο Διατήρηση ανοικτού αεραγωγού +/- μηχανικός αερισμός μέχρι να πέσουν τα επίπεδα του φαρμάκου Χρησιμοποιείται από >25% των γαστρεντερολόγων στις ΗΠΑ

Προποφόλη Είναι υπνωτικό. Σε μικρές δόσεις δρα σαν κατασταλτικό, προκαλεί αμνησία, όχι αναλγησία Αρχικά χορηγείται 0,5-1 mg/kg IV (20-50 mg) και ακολουθείται από δόσεις 0,5 mg/kg IV (20mg) ανά 1-2 λεπτά, μέχρι να επιτευχθεί το επιθυμητό επίπεδο καταστολής Σε υπερήλικες μείωση της δόσης κατά 20-60% και χορήγηση πιο αργή (ανά 3-5 λεπτά)

Προποφόλη Το σκεύασμα περιέχει λεκιθίνη αυγού και έλαιο σόγιας. Αντενδείκνυται σε ασθενείς με αλλεργία στο αυγό ή τη σόγια Προκαλεί αναπνευστική καταστολή και υπόταση που οφείλεται σε καταστολή του μυοκαρδίου

Συνδυασμός προποφόλης με φεντανύλη και μιδαζολάμη (Balanced propofol sedation) Στόχος η μέτρια καταστολή Μετά τη χορήγηση μιδαζολάμης και φεντανύλης χορηγούνται 10-20mg προποφόλης και ακολουθούνται από δόσεις 10mg ανά 1-2 λεπτά, μέχρι να επιτευχθεί το επιθυμητό επίπεδο καταστολής

Συνδυασμός προποφόλης με φεντανύλη και μιδαζολάμη (Balanced propofol sedation) Σε 110 γαστροσκοπήσεις συνδυασμός προποφόλης vs συμβατική καταστολή (μιδαζολάμη+φεντανύλη) Ασθενείς με προποφόλη ανέφεραν: υψηλότερη ικανοποίηση (99 vs 85 σε κλίμακα 100 βαθμών) μικρότερο χρόνο ανάνηψης (11 vs 23 λεπτά) Levitzky BE et al, Endoscopy 2012 Σε 120 κολονοσκοπήσεις συνδυασμός προποφόλης (80mg+3mg) vs συμβατική καταστολή (μιδαζολάμη 5mg και μεπεριδίνη 75mg) Ασθενείς με προποφόλη: όχι δυσφορία (84,3% vs 66%) ταχύτερη ανάνηψη Paspatis GA et al, Am J Gastroenterol 2002

Μελέτη χορήγησης προποφόλης για ενδοσκόπηση από μη αναισθησιολόγο 646.080 ενδοσκοπήσεις σε χαμηλού κινδύνου ασθενείς Αερισμός με μάσκα σε 0,1% των γαστροσκοπήσεων, 0,01% των κολονοσκοπήσεων 4 θάνατοι Σε ασθενείς υψηλού κινδύνου και δύσκολες, παρατεταμένες ενδοσκοπήσεις λιγότερο καλή τεκμηρίωση Rex DK et al, Gastroenterology 2009

Προβληματισμοί σχετικά με την προποφόλη Κατάλληλη εκπαίδευση του γαστρεντερολόγου στην αντιμετώπιση επιπλοκών Κατευθυντήριες οδηγίες της ASA παρουσία στην αίθουσα ατόμου με γνώσεις ALS (ιατρός ή νοσηλευτής/τρια με γνώση στον χειρισμό του αεραγωγού) Απουσία κατάλληλου νομικού πλαισίου

Οξείδιο του αζώτου Εισπνέεται σαν μείγμα 30-50% με 30% Ο2 για αποφυγή υποξαιμίας Άμεση έναρξη δράσης, βραχεία δράση Προκαλεί καταστολή και αναλγησία Δεν απαιτεί φλεβική γραμμή Καλός αερισμός του χώρου για να μην εκτεθεί το προσωπικό στο φάρμακο Λίγες μελέτες ασφαλές αλλά όχι επαρκής αναλγησία

Επιπλοκές καταστολής

Φλεβίτιδα Ο κίνδυνος αυξάνει με τη διαζεπάμη, μικρή φλέβα, αυξημένη διάρκεια έγχυσης Ο κίνδυνος μειώνεται με συγχορήγηση φυσιολογικού ορού Με την προποφόλη πόνος στη χορήγηση, όχι φλεβίτιδα (10-20 mg λιδοκαϊνης να προηγούνται σε μικρές φλέβες)

Καρδιοαναπνευστικές επιπλοκές Οι πιο συχνές και σοβαρές επιπλοκές 14.149 προοπτικές και 21.011 αναδρομικές γαστροσκοπήσεις 2-5,4/1000 επιπλοκές 0,3-0,5/1000 θνητότητα (πνευμονία από εισρόφηση, πνευμονική εμβολή, έμφραγμα μυοκαρδίου)

Παράγοντες κινδύνου Προχωρημένη ηλικία Παχυσαρκία Αναιμία Άλλες παθήσεις (ιδιαίτερα πνευμονική νόσος) Άνοια Επείγουσα εξέταση

Σε υπερήλικες και σε ασθενείς με συνυπάρχουσες σημαντικές παθήσεις Αρχική δόση φαρμάκου μικρότερη Οι επαναληπτικές δόσεις φαρμάκου σε πιο αραιά διαστήματα

ASA score!!

Ταξινόμηση κατά ASA I II III IV V E Ο ασθενής είναι φυσιολογικός και υγιής Ελαφριά συστηματική νόσος που δεν περιορίζει τις δραστηριότητες του ασθενούς (πχ. ελεγχόμενη υπέρταση ή σακχαρώδης διαβήτης) Μέτρια ή βαριά συστηματική νόσος που δεν περιορίζει τις δραστηριότητες του ασθενούς (πχ. σταθερή στηθάγχη ή διαβήτης με συστηματικές επιπλοκές) Βαριά συστηματική νόσος που απειλεί τη ζωή (πχ. καρδιακή ανεπάρκεια, νεφρική ανεπάρκεια τελικού σταδίου) Ασθενής με νόσημα που απειλεί τη ζωή του εντός 24 ωρών Επείγουσα κατάσταση

Υποξαιμία καρδιοαναπνευστικές επιπλοκές Πολύ συχνή!! PO2 <90% 40% γαστροσκοπήσεων, 54% κολονοσκοπήσεων

Υποξαιμία Οι βενζοδιαζεπίνες και τα οπιοειδή αναστέλλουν την αντίδραση στο CO2 Αυξημένη δόση φαρμάκων, συνδυασμός με αναλγητικά, μακρύς χρόνος ενδοσκόπησης (Ο2 σε ERCP!), αιμορραγία Μεγάλη ηλικία, αναιμία, παχυσαρκία, αναπνευστική νόσος

Αποφυγή υποξαιμίας Μικρή δόση από ένα φάρμακο κάθε φορά Αναμονή μερικών λεπτών πριν από την επόμενη δόση Όχι βιασύνη!! Σε ηλικιωμένους η αντίδραση σε κάθε δόση φαρμάκου πιο καθυστερημένη και η συνολική απαιτούμενη δόση πολύ μικρότερη! Μειωμένες δόσεις σε σημαντική ηπατική ή νεφρική νόσο!

Καρδιακές αρρυθμίες Φλεβοκομβική ταχυκαρδία Αρρυθμίες

Καρδιακές αρρυθμίες Συχνές σε καρδιαγγειακή νόσο (30% vs 6%) Σε υποξαιμία (75% vs 46%) Σε ηλικιωμένους Σε γαστροσκόπηση με μεγαλύτερο ενδοσκόπιο

Άλλες επιπλοκές Σπάνια υπόταση και βραδυκαρδία. Πιο πιθανές σε καρδιακή νόσο ή λήψη β- αναστολέων. Συνήθως αναστρέφονται αυτόματα Ναυτία και έμετοι σε 5% των ασθενών

Εισρόφηση Σε βαθιά καταστολή (κατάργηση των προστατευτικών αντανακλαστικών) Σε καταστάσεις που προδιαθέτουν σε ΓΟΠ (διαφ/λη, εντερική απόφραξη) Σε ασθενείς >70 ετών ή ASA >III Σε αιμορραγία ανωτέρου πεπτικού (ιδιαίτερα σε αιματέμεση) Αποφυγή αναισθητικού φάρυγγα!

Αντίδοτα κατασταλτικών και αναλγητικών φαρμάκων

Φλουμαζενίλη (Anexate) 0,1-0,3 mg IV Μικρή επίδραση στην αναπνευστική καταστολή. Να προηγείται ναλοξόνη Σπασμοί ή σύνδρομο απόσυρσης σε χρόνιους χρήστες βενζοδιαζεπινών, καρβαμαζεπίνης ή τρικυκλικών αντικαταθλιπτικών

Ναλοξόνη (Narcan) 0,2-0,4 mg IV Απελευθέρωση κατεχολαμινών Πόνος και σύνδρομο απόσυρσης σε χρήστες οπιοειδών Σε υπερδοσολογία οπιοειδών +/- IV υγρά και αγγειοσυσπαστικά

Αποφυγή επιπλοκών από αντίδοτα Κίνδυνος καθυστερημένης εκ νέου καταστολής (χρόνος ημίσειας ζωής αντιδότων < χρόνο των φαρμάκων που ανταγωνίζονται) Παρακολούθηση στην ανάνηψη για 60-90 λεπτά!

Για αποφυγή επιπλοκών από καταστολή κατάλληλος εξοπλισμός! Αλλά και οπτική και απτική παρακολούθηση!!!

Εξοπλισμός για καταστολή στην ενδοσκόπηση Φιάλη και συσκευή χορήγησης Ο2 Στοματοφαρυγγικοί καθετήρες Καθετήρες Nelaton για στοματοφαρυγγική αναρρόφηση Ambu Λαρυγγικές μάσκες Αντίδοτα μιδαζολάμης και οπιοειδών

Χρήση σφυγμικού οξύμετρου Σε όλους τους ασθενείς!

Προβλήματα σχετιζόμενα με το οξύμετρο Καθυστερημένη ένδειξη Δεν αντικαθιστά την απευθείας παρακολούθηση του ασθενούς Δεν δείχνει υποαερισμό υπερκαπνία αναπνευστική οξέωση Η συμπληρωματική χορήγηση Ο2 διορθώνει μόνο την υποξαιμία!

Παρακολούθηση αρτηριακής πίεσης. ΗΚΓ Μέτρηση πίεσης στην αρχή και ανά 3-5 λεπτά ΗΚΓ για ασθενείς με καρδιαγγειακή νόσο ή αρρυθμίες ή ASA=3 ή >3

Καπνογράφος Μέτρηση CO2 στον εκπνεόμενο αέρα Πιο ευαίσθητη για υποαερισμό από οπτική παρακολούθηση ή οξύμετρο Συνιστάται από την ASA για βαθιά καταστολή και παρατεταμένες ενδοσκοπικές πράξεις Δεν συνιστάται για συνήθη χρήση κατά την ενδοσκόπηση με μέτρια καταστολή!

Χορήγηση Ο2 Συνιστάται από ASA και ASGE Μειώνει τον κίνδυνο υποξαιμίας Χρήσιμο κυρίως σε ασθενείς με στεφανιαία νόσο Καθυστερεί την ανάδειξη αναπνευστικής καταστολής με οξύμετρο αν δεν χρησιμοποιείται καπνογράφος

Για αποφυγή επιπλοκών από την καταστολή

Ιστορικό Σημαντική καρδιοαναπνευστική νόσος Άπνοια ύπνου- ροχαλητό Ιστορικό δύσκολης διασωλήνωσης Ιστορικό ανεπιθύμητης αντίδρασης σε καταστολή ή αναισθησία Αλλεργίες Σπασμοί ή άλλα νευρολογικά νοσήματα Φάρμακα, αλκοόλ, ναρκωτικά Λήψη τροφής τις τελευταίες 6 ώρες, υγρών τις τελευταίες 2 ώρες

Φυσική εξέταση Επίπεδο συνείδησης Ζωτικά σημεία Βάρος- παρουσία παχυσαρκίας Ακρόαση καρδιάς, πνευμόνων Ασκίτης, ειλεός, κοιλιακή διάταση (κίνδυνος εισρόφησης από τροφή στον στόμαχο Εκτίμηση αεραγωγού

Δύσκολος αεραγωγός Παχυσαρκία Παθήσεις αυχενικής μοίρας Σ.Σ. Βραχύς, παχύς λαιμός Δομικές διαταραχές στόματος, σιαγώνος Μειωμένη απόσταση hyoid-mental

Πότε είναι σκόπιμο να συμβουλευτούμε αναισθησιολόγο; ASA III ή >ΙΙΙ Mallampati III ή IV Ιστορικό ανεπιθύμητης αντίδρασης στην καταστολή Ιστορικό ανεπαρκούς καταστολής με συνήθεις δόσεις φαρμάκων Ιστορικό δύσκολης διασωλήνωσης Κατάχρηση αλκοόλ ή ναρκωτικών Άπνοια στον ύπνο Επείγουσα ενδοσκόπηση Δύσκολή ή παρατεταμένη ενδοσκόπηση

Αποφυγή επιπλοκών σε κύηση και θηλασμό

Κατευθυντήριες οδηγίες ASGE 2012 για κύηση Μεπεριδίνη (κατηγορία B) μόνη ή με μικρές δόσεις μιδαζολάμης (κατηγορία D) Προποφόλη (κατηγορία B) από αναισθησιολόγο. Χορήγηση Ο2 με μάσκα για διατήρηση καλού κορεσμού

Κατευθυντήριες οδηγίες ASGE 2012 για θηλασμό Η φεντανύλη προτιμάται από τη μεπεριδίνη Αν δοθεί μιδαζολάμη μετά 4 ώρες το γάλα δεν χρησιμοποιείται. Στη συνέχεια κανονικά Μετά από προποφόλη θηλασμός ελεύθερα

Παρακολούθηση μετά την ενδοσκόπηση Απουσία ερεθίσματος, παρουσία φαρμάκου και μεταβολιτών αυξημένος κίνδυνος αναπνευστικής καταστολής Στενή παρακολούθηση ζωτικών σημείων, αναπνοής και επιπέδου συνείδησης

Aldrete scoring system. Απαιτούνται >9 βαθμοί 1. Αναπνοή: βαθειά ανάσα, βήχας 2, δύσπνοια/επιφανειακές ανάσες 1, άπνοια 0 2. Κορεσμός οξυγόνου: >95% 2, 90 95% 1, <90% 0 3. Επίπεδο συνείδησης: φυσιολογικό 2, αντίδραση σε λεκτικά ερεθίσματα 1, καμμία αντίδραση 0 4. Αρτηριακή πίεση: <20 mmhg διαφορά από την αρχική 2, 20-50mmHg από την αρχική 1, 50mmHg από την αρχική 0 5. Δραστηριότητα: δυνατότητα κίνησης 4 άκρων 2, 2 άκρων 1, κανενός άκρου 0

Οδηγίες στους ασθενείς μετά από καταστολή Αποχώρηση με συνοδεία ενήλικος Αποφυγή οδήγησης για 6 ώρες Γραπτές οδηγίες! Με την επίδραση των φαρμάκων οι προφορικές οδηγίες ξεχνιούνται

Εκπαίδευση Κατά την εκπαίδευση στην ενδοσκόπηση πρέπει να συμπεριλαμβάνεται εκπαίδευση στη χορήγηση καταστολής και παρακολούθηση του ασθενούς Εκπαίδευση στην ανάνηψη Τακτικός έλεγχος εξοπλισμού, εκπαίδευση στη χρήση του

Συνεχιζόμενη εκπαίδευση Ετήσια σεμινάρια για την αντιμετώπιση επιπλοκών από καταστολή και αναλγησία στην ενδοσκόπηση με χρήση προπλασμάτων κατά τη διημερίδα από το 2007 Σεμινάρια ανά 6μηνο στα Γιάννενα 2013, 2014

Πρόληψη νομικών επιπλοκών

Πρόληψη νομικών επιπλοκών

Επιχειρήματα για χορήγηση καταστολής και αναλγησίας από γαστρεντερολόγους Βιβλιογραφική τεκμηρίωση Κατευθυντήριες οδηγίες AGA Διεθνής πρακτική Ελληνική πραγματικότητα. Εκπαίδευση της πλειοψηφίας κατά την ειδικότητα, χορήγηση καταστολής σχεδόν από όλους τους ελευθεροεπαγγελματίες γαστρεντερολόγους Κατευθυντήριες οδηγίες ΕΠΕΓΕ που έχουν συμπεριληφθεί και στο βιβλίο του καθηγητή αναισθησιολογίας Γ. Παπαδόπουλου Σεμινάρια καταστολής- συνεχιζόμενη εκπαίδευση Το Blue book της UEMS

Ερωτήσεις προς UEMS 1. Do you perform endoscopies in office based private practice? Yes No 2. Do you use sedation without anesthesiologist in your office? Yes No 3. Do you use propofol without anesthesiologist in your office? Yes No 4. Do you use sedation without anesthesiologist in the hospital? Yes No 5. Do you use propofol without anesthesiologist in the hospital? Yes No 6. Is sedation part of your trainee education in gastroenterology? Yes No 7. Are there sedation courses organized for gastroenterologists in your country? Yes No 8. Does legislation in your country supports the use of sedation without anesthesiologist? Yes No 9. Is office based private gastroenterologist practice solo or joint?

Ερωτήσεις προς UEMS Ανταποκρίθηκαν 23 χώρες: Αυστρία, Κροατία, Νορβηγία, Λουξεμβούργο, Φινλανδία, Σλοβακία, Γερμανία, Σουηδία, Βοσνία- Ερζεγοβίνη, Πολωνία, Πορτογαλία, Τσεχία, Ιταλία, Λετονία, Σλοβενία, Γαλλία, Ισραήλ, Σερβία, Ελβετία, Βέλγιο, Αυστρία, Εσθονία και Τουρκία. Do you perform endoscopies in office based private practice? Ναι 18 (78%), όχι 5 (22%).. Do you use sedation without anesthesiologist in your office? Ναι 17 (74%), όχι 6 (26%). Do you use propofol without anesthesiologist in your office? Ναι 6 (26%), όχι 16 (70%), άγνωστο 1. Do you use sedation without anesthesiologist in the hospital? Ναι 17 (74%), όχι 6 (26%).

Ερωτήσεις προς UEMS Do you use propofol without anesthesiologist in the hospital? 14 (60%). Ναι 8 (35%), όχι Is sedation part of your trainee education in gastroenterology? Ναι 8 (35%), όχι 15 (65%). Are there sedation courses organized for gastroenterologists in your country? Ναι 8 (35%), όχι 15 (65%). Does legislation in your country supports the use of sedation without αnesthesiologist? Ναι 11 (48%), όχι 8 (35%). Is office based private gastroenterologist practice solo or joint? Και τα δύο 10 (43%), μόνο απλά ιατρεία 5 (22%), μόνο πολυιατρεία 2 (8%).