Τα ΓΣΠ στην σύγχρονη Δασολογία Δρ. Μελιάδης Ιωάννης Δρ. Σπανός Ιωάννης ΕΘΙΑΓΕ-Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών
Ιδιαιτερότητες της περιβαλλοντικής πληροφορίας Η εφαρμογή της τεχνολογίας των ΓΣΠ σε θέματα που αφορούν το περιβάλλον παρουσιάζει τεράστιο ενδιαφέρον, λόγω των ιδιαιτέρων χαρακτηριστικών στην διαχείριση των περιβαλλοντικών πληροφοριών που χαρακτηρίζονται από το μεγάλο όγκο, την ανομοιογένεια και την πολυπλοκότητα. Ο συνδυασμός περιβαλλοντικών πληροφοριών, πράγμα συνηθισμένο στις καθημερινές μελέτες των γεωτεχνικών, είναι μία εργασία χρονοβόρα, δύσκολος και η οποία γίνεται με παραδοσιακό τρόπο. Τα ΓΣΠ αποτελούν τα εργαλεία τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν λογική επέκταση της φυσικής ανθρώπινης δυνατότητας να καθορίζει και να αξιολογεί διάφορες εναλλακτικές λύσεις με βάση την επιστημονική κατάρτιση των χρηστών.
Ελλάδα και χωρικός προγραμματισμός Στην Ελλάδα η χρησιμοποίηση των ΓΣΠ στο χειρισμό δεδομένων και πληροφοριών που προέρχονται από το περιβάλλον είναι σχετικά μία νέα εφαρμογή και δεν έχει αξιοποιηθεί στο βαθμό που απαιτούν οι τρέχουσες απαιτήσεις της Ε.Ε. Οι περιβαλλοντικές πληροφορίες που συγκεντρώνονται στην χώρα μας είναι διασκορπισμένες σε διάφορες υπηρεσίες, είναι συνήθως ελλιπείς και καταγράφονται κατά το πλείστον υπό μορφή αναλογικών χαρτών ή καταλόγων (πινάκων) και σπάνια υπό μορφή (ψηφιακών) βάσεων δεδομένων. Η αδυναμία του χωρικού προγραμματισμού που είναι ένας σημαντικός ανασταλτικός παράγοντας, πράγμα το οποίο έχει σχέση με τη έλλειψη χαρτογραφικών υπόβαθρων, την αδυναμία των υπηρεσιών να παρουσιάζουν τα στοιχεία των απογραφών με σαφήνεια και έγκαιρα και η μη ύπαρξη ενός δικτύου συνεργασίας μεταξύ των δημοσίων υπηρεσιών και οργανισμών δεν έχει επιτρέψει την αξιοποίηση της τεχνολογίας των ΓΣΠ σε περιβαλλοντικά θέματα.
Σύστημα Διαχείρισης Πληροφοριών Τα Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών είναι λογισμικά που μαζί με τον κατάλληλο εξοπλισμό και το εξειδικευμένο προσωπικό αξιοποιούν τις δυνατότητες των υπολογιστών για αποθήκευση, ανάλυση και απόδοση των δεδομένων που συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με τη γεωγραφική κατανομή
Τα φυσικά οικοσυστήματα είναι ένας ανανεώσιμος πόρος ο οποίος έχει σημαντικές οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές ιδιότητες και χαρακτηριστικά. Οι αυξανόμενες όμως ανάγκες του ανθρώπου σε προϊόντα, σε συνδυασμό με την ιδιαίτερη ευαισθησία του ως προς το περιβάλλον εξαιτίας της σημαντικής ρύπανσης αυτού, καθιστούν ολοένα πιο αναγκαία την υιοθέτηση μιας πιο ολοκληρωμένης επιστημονικής διαχείρισης, προστασίας, διατήρησης και ανάπτυξης των οικοσυστημάτων αυτών.
ΤΑ ΓΣΠ ΚΑΙ Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥΣ ΣΤΙΣ ΓΕΩΕΠΙΣΤΗΜΕΣ Στο χώρο των Γεωεπιστημών, τα ΓΣΠ βρίσκουν την καλύτερη δυνατή αξιοποίηση των δυνατοτήτων τους. Τα ψηφιοποιημένα δεδομένα είναι στοιχεία που έχουν μετατραπεί σε μορφή ικανή να την επεξεργαστεί και να την αναλύσει ο ηλεκτρονικός υπολογιστής. Τα δεδομένα είναι στατικά, δηλαδή σημεία, γραμμές και επιφάνειες σταθερές στο χρόνο και δυναμικά που περιγράφουν καταστάσεις και φαινόμενα μεταβαλλόμενα, συναρτήσει του χρόνου. Οι γνώσεις μας, για το οικολογικό περιβάλλον έχουν αυξηθεί, αλλά και οι μέθοδοι και οι τεχνικές των γεωτεχνικών επιστημών άλλαξαν και εξακολουθούν να αλλάζουν. Οι ιδιαιτερότητες αυτές καθιστούν επιβεβλημένη την ένταση των προσπαθειών εισαγωγής και προσαρμογής των Γ.Σ.Π. στην ελληνική πραγματικότητα.
Η εργασία αυτή έχει σαν στόχο να παρουσιάσει τις δυνατότητες που προσφέρουν τα Γ.Σ.Π. για τη λήψη αποφάσεων στη διαχείριση περιβαλλοντικών θεμάτων. Οι μακροπρόθεσμες στρατηγικές αποφάσεις σχετικά με την άσκηση της Δασοπονίας στην Ελλάδα στηρίζονται μεταξύ των άλλων και σε χωρικά δεδομένα μεγάλου όγκου και πολυπλοκότητας που προέρχονται από το περιβάλλον. Τα ΓΣΠ είναι μια τεχνολογία λήψης αποφάσεων που μπορεί να εξυπηρετήσει όλα τα επίπεδα διαχείρισης των δασών με επιστημονικά κριτήρια και αποτελέσματα.
1. Στη χαρτογράφηση και αξιολόγηση των δασικών πόρων: α) χαρτογράφηση της χρήσης/ κάλυψης γης β) δημιουργία κωδικοποιημένης τράπεζας δεδομένων γ) αξιολόγηση των δασικών πόρων.
AREA 123.455 PERIMETER DASARX_ DASARX_ID 20100 E κταση (Hα ) O νομα E δρα Έκταση ευθύνης Δύναμη Δασαρχείου Κωδικός Νομού Επιθεώρηση Διεύθυνση Κωδικός Διεύθυνσης Υδρολογική λεκάνη Υδατική περιφέρεια Αριθμός δασικών Συμπλεγμάτων Μη παραγωγικά δάση Παραγωγικά δάση Δασοσκεπής εκτάσεις Μερικώς δασοσκ. Έκταση. Βοσκότοποι Χ ο ρ το λιβ α δ ικές εκτάσεις Γεωργικές εκτάσεις Γυμνές Αστικές Ποταμοί Λίμνες Έλη Δημόσια Μη δημόσια Κοινοτικά Σ υ νετα ιρ ισ τικά Συνιδιόκτητα Διακατεχόμενα Μοναστηριακά Ιδιω τικά
Περιγραφικά στοιχεία χάρτη Χρήσεων γης AREA PERIMETER GREV_ GREV_ID Κωδικός 38.762730 27.918900 2 1 Γεωργικές εκτάσεις 151.344800 84.432450 3 2 Γεωργικές εκτάσεις 4572.065000 1500.537000 4 3 Λιβαδικές εκτ. 66.949900 43.386300 5 4 Δασικές εκτάσεις 137.740600 80.457730 6 5 Δασικές εκτάσεις 223.597100 136.273600 7 6 Οικισμοί 7.893245 12.499240 8 7 Δασικές εκτάσεις 42.380250 30.381200 9 8 Δασικές εκτάσεις 34.154670 25.067200 10 9 Γεωργικές εκτάσεις 9.689062 12.202580 11 10 Λιβαδικές εκτάσεις 306.423400 120.969600 12 11 Λιβαδικές εκτ. 11.102870 12.964110 13 12 Λιβαδικές εκτάσεις 19.535430 18.183250 14 13 Γεωργικές εκτάσεις 12.396830 14.351060 15 14 Λιβαδικές εκτάσεις 27412.790000 4664.920000 16 15 Δασικές εκτάσεις 352.643300 168.082900 17 16 Δασικές εκτάσεις 85.286030 49.753050 18 17 Άγονες εκτάσεις 998.019200 312.578600 19 18 Γεωργικές εκτάσεις 62.614160 39.331960 20 19 Γεωργικές εκτάσεις 99.842070 56.739760 21 20 Δασικές εκτάσεις 13.491200 14.908140 22 21 Λιβαδικές εκτάσεις 70.739410 37.484350 23 22 Λιβαδικές εκτ. 78.559880 36.462300 24 23 Γεωργικές εκτάσεις 307.819800 108.897400 25 24 Γεωργικές εκτάσεις 69.163480 40.775810 26 25 Λιβαδικές εκτ. 1400000 1200000 1000000 800000 600000 400000 200000 0 Δασικές εκτάσεις Λιβαδικές εκτάσεις Γεωργικές εκτάσεις Άγονες εκτ Οικισμοί Δασικές εκτάσεις Λιβαδικές εκτάσεις Γεωργικές εκτάσεις Άγονες εκτ Οικισμοί
2. Στη δασική προστασία Τα ΓΣΠ στον τομέα ενάντια των κινδύνων του δάσους, όπως των πυρκαγιών, των παρασίτων και ασθενειών όπως και των ανθρώπινων επεμβάσεων, απαιτούν σύνθετα χωρικά δεδομένα για το σχεδιασμό της πραγματικής εφαρμογής τους. Τα ΓΣΠ μπορούν να επεξεργαστούν ακριβέστερα, ταχύτερα και με μεγαλύτερη λεπτομέρεια τις επιμέρους πληροφορίες και με την γνώση και εμπειρία των δασολόγων να συνθέσουν το επιχειρησιακό πλάνο πρόληψης ή και καταστολής του προβλήματος.
ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ Ν. ΘΕΣ/ΝΙΚΗΣ ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ 8 περιοχές (GR1220001-8) έκταση ΠΠ 434.650στρ. (12% της έκτασης του Νομού) οικότοποι: λευκές (κινούμενες) αμμοθίνες, παρόχθια δάση ιτιάς κ.ά. χλωρίδα: παγκράτιο (θαλασσινός κρίνος), ψαθί (βούρλο) κ.ά. πανίδα: νεροχελώνα, χέλια, αργυροπελακάνος) κ.ά. Υγρότοποι Ramsar Δέλτα αξιού ποταμού Βίδρα (Lutra lutra) Φλαμίνγκο (Phoenicopterus ruber) Πελεκάνος (Pelacanus crispus) ΠΡΩΗΝ ΛΙΜΝΗ ΛΑΝΤΖΑ (GR1220006) ΠΟΤΑΜΟΣ ΑΞΙΟΣ (GR1220007) ΛΙΜΝΕΣ ΒΟΛΒΗ ΚΑΙ ΛΑΓΓΑΔΑ (GR1220001) ΣΤΕΝΑ ΡΕΝΤΙΝΑΣ (GR1220003) ΑΓΙΑ ΤΡΙΑΔΑ (GR1220008) ΔΕΛΤΑ ΑΞΙΟΥ-ΑΛΙΑΚΜΟΝΑ-ΛΟΥΔΙΑΣ (GR1220002) ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΑ ΑΓΓΕΛΟΧΩΡΙΟΥ (GR1220005) Ελληνική χελώνα (Testudo graeca) ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΑ ΕΠΑΝΟΜΗΣ (GR1220004) 12 ο ΛΥΚΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Υπεύθυνη Καθ.: Θ.Αισιοπούλου Ομάδα μαθητών: Σ.Γρρηγοριάδης Δ.Ρουμελιώτης Ι.Γωνιάδης ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΜΑΘΗΤΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ» 12 Κρίνος θάλασσας (Pancratium maritimum)
3. Στη Δασική Συγκομιδή Οι θέσεις των δασικών συστάδων, δεδομένα της απογραφής από το φύλλο ειδικής περιγραφής της συστάδας, οικολογικά ευαίσθητες περιοχές, βασικά χαρακτηριστικά του εδάφους, καθώς και άλλοι σημαντικοί παράγοντες, είναι οι απαραίτητες πληροφορίες και πρέπει να περιλαμβάνονται στη χωρική ανάλυση κατά την εκπόνηση του σχεδίου υλοτομίας
4. Στην προετοιμασία του διαχειριστικού σχεδίου Η δασική διαχείριση απαιτεί την διαίρεση της δασικής περιοχής σε συμπλέγματα, τμήματα και συστάδες. Oι πληροφορίες συγκεντρώνονται στην μικρότερη μονάδα στο φύλλο περιγραφής των συστάδων
Μεταφορά δασικής πληροφορίας
5. Στη δασική διατήρηση και προστασία της βιοποικιλότητας Η διατήρηση της βιοποικιλότητας αρχίζει με τη συλλογή των βασικών πληροφοριών απογραφής και διαχείρισης των προστατευομένων περιοχών. Σήμερα, οι προστατευόμενες περιοχές της Ελλάδας είναι οριοθετημένες δίχως σαφή όρια.
6. Στη Δασική Αποκατάσταση Τα ΓΣΠ θα μπορούσαν να ανταποκριθούν στην επίλυση σημαντικών προβλημάτων της αποκατάστασης των δασών, παρέχοντας ένα οργανωμένο περιβάλλον και αναλυτικό εργαλείο κατά τη διάρκεια της αξιολόγησης και της χωρικής χαρτογράφησης, του χώρου όπου αναπτύσσονται ορισμένα είδη, η τοποθεσία των φυτωρίων και άλλων έργων υποδομής, καθώς και την παρακολούθηση της προόδου και αξιολόγησης.
7. Στις κλιματικές αλλαγές Κατ' αρχάς, τα ΓΣΠ μπορούν να οργανώσουν τα ψηφιακά χωρικά δεδομένα των διαφορετικών θεμάτων (αλλαγών κάλυψης γης, αποδασώσεις, αναδασώσεις, βιομηχανικές περιοχές, προβληματικές περιοχές, συλλογή στοιχείων βιομάζας υπέργειας και υπόγειας, κλπ). Δεύτερον, οι χωρικές αναλύσεις των ΓΣΠ θα μπορούσαν να ενισχύσουν τους στόχους διαμόρφωσης που απαιτούνται π.χ. στον υπολογισμό του δεσμευμένου CO2, και την τροποποίηση του μέσα από συγκεκριμένες ενέργειες. Αυτή τη στιγμή, οι εφαρμογές των ΓΣΠ στις μελέτες αλλαγής κλίματος είναι ακόμα σε αρχικό στάδιο.
8. Χωρικές βάσεις δεδομένων για τη δασική διαχείριση Πολλοί επιστήμονες έχουν αντιληφθεί τα οφέλη που προσφέρουν τα ΓΣΠ, καθώς επίσης και την τρέχουσα τάση στην ψηφιοποίηση πολλών θεματικών χαρτών, που θα ωθήσει στην δημιουργία, τη διαχείριση, τη διανομή και χρήση των χωρικών βάσεων δεδομένων. Πάντως ακόμη δεν έχει λυθεί το πρόβλημα που έχει σχέση με την επιλογή της καλύτερης κλίμακα και με την μικρότερη χαρτογραφούμενη επιφάνεια.
9. Προστασία και διατήρηση των βιότοπων άγριας φύσης Τα ΓΣΠ χρησιμοποιούνται στη χαρτογράφηση βιότοπων στον έλεγχο, στην αξιολόγηση και στην ανάλυση της προόδου των δραστηριοτήτων διατήρησης των οικολογικών σχεδίων, της καταπάτησης των προστατευμένων πάρκων άγριας φύσης, του ελέγχου της άγριας φύσης και των θαλασσίων πληθυσμών και των διοικητικών συστημάτων υποστήριξης οικοδόμησης με τη σύγκριση των εικόνων από τις διαφορετικές ημερομηνίες.
10. Στη συντήρηση του εδάφους και των υγροβιοτόπων Εδαφολογικές μελέτες και στοιχεία απαραίτητα για την προστασία του εδάφους μπορούν να καταγραφούν και να συνδυαστούν με άλλα δεδομένα όπως π.χ. τον χάρτη κλίσεων, εκθέσεων, βάθους εδάφους, έτσι ώστε να χαρτογραφηθούν οι θέσεις των κατολισθήσεων. Η χαρτογράφηση των υγροβιοτόπων μπορεί να βελτιωθεί με τη βοήθεια των ΓΣΠ καθ όσον είναι δυνατόν να αποτυπωθούν διαχρονικά, όταν έχουν καλυφθεί από νερά και όταν έχει μειωθεί ηστάθμητους.
11. Προγραμματισμός Τα ΓΣΠ προσφέρουν δυνατότητες δημιουργίας αυτοματοποιημένων εργασιών και επεξεργασιών των δεδομένων με τη βοήθεια προγραμματισμού με απλές γλώσσες προγραμματισμού.
Συζήτηση - Συμπεράσματα Αν και έχει περάσει μία 15-20ετία από την εισαγωγή των ΓΣΠ στην Ελληνική αγορά, αν και ετησίως γίνονται ειδικά σεμινάρια στους δασολόγους, αν και σε πολλά δασαρχεία χρησιμοποιούνται λογισμικά των ΓΣΠ, η ΔασικήΥπηρεσία (με οποιαδήποτε ονομασία της και υπαγωγή της)
δενέχειυιοθετήσειαυτήτηντεχνολογία σαν ένα μέσο συλλογής, επεξεργασίας, αποθήκευσης δασικών δεδομένων. Αν και στο χώρο υπάρχουν αξιόλογα άτομα που ασχολούνται με τα ΓΣΠ δεν παίρνει την παραπάνω απόφαση μέχρι σήμερα για αδιευκρίνιστους λόγους.