2o Συνέδριο Επιχειρηματικότητας Ναυτεμπορικής Ομιλία Προέδρου της ΕΣΕΕ κ. Βασίλη Κορκίδη «Τα εμπόδια που αντιμετωπίζει το επιχειρείν στην Ελλάδα της κρίσης και προτάσεις υπέρβασής τους» Κυρίες και Κύριοι, Θα ήθελα, αρχικά, να ευχαριστήσω τη διοργάνωση για αυτό το τόσο χρήσιμο και επιτυχημένο Συνέδριο. Πριν ένα χρόνο είχαμε την ευκαιρία να αρχίσουμε έναν άτυπο διάλογο σχετικά με την πορεία και την προοπτική της επιχειρηματικότητας. Το Συνέδριο αυτό μας έδωσε τη δυνατότητα να ανταλλάξουμε ιδέες και προτάσεις για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν οι ελληνικές επιχειρήσεις. Μας έδωσε τη δυνατότητα να εμβαθύνουμε στα προβλήματα της αγοράς. Εύχομαι, λοιπόν, με την ίδια επιτυχία να στεφθεί και φέτος η προσπάθεια αυτή των συντελεστών της Ναυτεμπορικής. Περάσαμε έναν δύσκολο χειμώνα. Η αγορά άγγιξε τα όρια των αντοχών της. Το ίδιο και η εγχώρια οικονομία. Μετά τα capital controls ήρθε η αβεβαιότητα της ολοκλήρωσης της αξιολόγησης. Γνωρίζουμε πολύ καλά όλοι τι σημαίνει αυτό για τις επιχειρήσεις μας, τον κύκλο εργασιών τους, το περιθώριο των προβλέψεών μας και γενικότερα τον προγραμματισμό μας. Βρισκόμαστε σε κατάσταση αναμονής της κάθε απόφασης του κάθε Eurogroup. Η ανασφάλεια είναι ένα αίσθημα κοινό πλέον. Μέσα σ αυτό το κλίμα καλούμαστε να «επιχειρήσουμε» και να παράξουμε πλούτο για την πατρίδα, θέσεις εργασίας και όραμα για τις επόμενες γενιές. Η μικρομεσαία επιχειρηματικότητα συνθέτει την μικρομεσαία επιχειρηματική τάξη, στο όνομα της οποίας όλα τα κόμματα δεσμεύονται προεκλογικά για ελαφρύνσεις και απαλλαγές από φορολογικά και διοικητικά βάρη, διαγκωνίζονται σχεδόν για να μας κλέψουν την καρδιά και την εμπιστοσύνη και στο τέλος «κατόπιν εορτής», μετεκλογικά μας «αδειάζουν», προσθέτοντάς μας κι άλλα βάρη. 1
Κάπως έτσι έγινε και με τους υπουργούς της παρούσας κυβέρνησης. Τα εμπόδια, όμως, που ορθώνουν μπροστά μας με κάθε απόφασή τους είναι τόσα πολλά που όχι μόνο δεν διαμορφώνουν τους όρους για ένα περιβάλλον φιλικό προς το επιχειρείν, αλλά, αντιθέτως, δυσχεραίνουν κάθε ανάληψη επιχειρηματικής πρωτοβουλίας. Αυτό, ωστόσο, δυστυχώς δεν είναι μόνο εγχώριο φαινόμενο. Η επιχειρηματικότητα δέχεται σοβαρά πλήγματα τα τελευταία χρόνια σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Σύμφωνα με την Έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου αναφορικά με τα εμπόδια στην ανάπτυξη των επιχειρήσεων στην Ευρώπη, που δημοσιεύθηκε πριν λίγες ημέρες, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις που αντιπροσωπεύουν το 99% του συνόλου των επιχειρήσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση και διαδραματίζουν έναν καίριο ρόλο στην οικονομία, αντιμετωπίζουν σε σύγκριση με τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις πιο συχνά σοβαρά προβλήματα- εσωτερικά, διοικητικά και οικονομικά- που τους επηρεάζουν δυσανάλογα για την ανάπτυξή τους. Όλοι και ιδίως όσοι έχουμε αφιερώσει τη ζωή μας στο «επιχειρείν» γνωρίζουμε καλά πως οι ΜμΕ έχουν υποστεί πολλαπλά πλήγματα από την οικονομική κρίση και αυτό δεν παρατηρείται μόνο σε εθνικό αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Το πρώτο άμεσο αρνητικό αποτέλεσμα είναι η μείωση της απασχόλησης. Δεύτερο άμεσο αρνητικό αποτέλεσμα ιδιαίτερα κρίσιμο για την ανάπτυξη των επιχειρήσεων, η αδυναμία πρόσβασης σε πηγές χρηματοδότησης. Το πρόβλημα αυτό παρουσιάζεται πολύ πιο έντονο στις δυσμενέστερα πληγείσες χώρες, όπως είναι η Ελλάδα. Πολλοί θεωρούν αναμενόμενο το γεγονός ότι υπάρχουν σημαντικές διαφορές ως προς την πρόσβαση στη χρηματοδότηση τόσο εντός της ζώνης του ευρώ, καθώς και μεταξύ των «παλαιών» (ΕΕ-15) και «νέων» (ΕΕ-13) των κρατών μελών. Το ίδιο και για την ανάκαμψη από την κρίση. Ωστόσο, δεν θα έπρεπε να είναι αναμενόμενο. Η Ευρώπη και οι διάφορες πολιτικές ηγεσίες είναι υπεύθυνες και χρειάζεται να αναλάβουν επίσημα τις ευθύνες τους για την απομάκρυνση από το όραμα της δεκαετίας του 1990 και του 2000 για ενοποίηση και περαιτέρω σύγκλιση. 2
Γιατί είναι αυτή η απομάκρυνση, η απουσία γενναίων πρωτοβουλιών που διαμόρφωσε και ανέδειξε τις διαφορές ανάμεσα σε Βορρά και Νότο και έκανε τις χώρες να χωρίζονται σε δανειστές και οφειλέτες, παγιδεύοντας ολόκληρη τη γηραιά ήπειρο στη λιτότητα και την ύφεση. Πρώτο θύμα της λιτότητας, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Κλήθηκαν σε ένα ζοφερό περιβάλλον να συμμορφωθούν σε κανονισμούς, νομοθεσίες και φορολογικές διατάξεις που ανακυκλώνουν την ύφεση. Οι συνέπειες της οικονομικής κρίσης τους οδήγησε σε μείωση της κερδοφορίας, χαμηλότερα ποσοστά επιβίωσης, λιγότερη επιτυχία στον τομέα της καινοτομίας αλλά και σε λιγότερες δυνατότητες να επενδύσουν στην ανάπτυξη του προσωπικού, την εκπαίδευση και την κατάρτιση. Ιδίως οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις εξαιτίας των εγγενών χαρακτηριστικών τους συναντούν μεγαλύτερα εμπόδια στην εσωτερική οργάνωση, τη διαχείριση των πόρων (ανθρώπινων και υλικών), τη διαχείριση διοικητικών και κανονιστικών επιβαρύνσεων, όπως για παράδειγμα την άμεση αποκωδικοποίηση και προσαρμογή τους σε νέες φορολογικές ρυθμίσεις αλλά κυρίως στην πρόσβαση στη χρηματοδότηση. Ρίχνοντας μια ματιά στην τελευταία ολοκληρωμένη προ της κρίσης (2007) έρευνα του Ευρωβαρόμετρου που επικεντρωνόταν στις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν οι ΜμΕ, οποιοσδήποτε μπορεί να δει ότι αυτές είχαν να κάνουν με την αυστηρότητα των διοικητικών ρυθμίσεων, τη χαμηλή διαθεσιμότητα και το υψηλό κόστος των κατάλληλων ανθρώπινων πόρων, αλλά και τις ανεπαρκείς υποδομές για πρόσβαση σε πηγές χρηματοδότησης (πάνω από το 20% των ΜΜΕ ανέφεραν δυσκολίες σε αυτούς τους τομείς). Τα τελευταία χρόνια και συγκεκριμένα αναφορικά με την περίοδο 2009-2015, όπως αποτυπώνεται σε ετήσιες έρευνες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν τα εξής προβλήματα: εξεύρεση πελατών (μείωση από 29% το 2009 σε 25% το 2015), διαθεσιμότητα εξειδικευμένου προσωπικού (αύξηση από 8% το 2009 σε 18% το 2015), ανταγωνισμό (αύξηση από 13% το 2009 σε 14% το 2015), 3
νομοθεσία και κανονισμοί (αύξηση από 6% το 2009 σε 13% το 2015), κόστος παραγωγής ή εργασίας (αύξηση από 9% το 2009 σε 13% το 2015) και βεβαίως πρόσβαση σε χρηματοδότηση (μείωση από 17% το 2009 σε 10% το 2015). Η φορολογία ακόμη και σε ευρωπαϊκό επίπεδο θεωρείται ο πιο επαχθής παράγοντας για την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας. Σύμφωνα με μια έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής οι ευρωπαϊκές ΜμΕ έχουν συνολικό κόστος φορολογικής συμμόρφωσης για όλους τους φόρους που καταβάλλονται σε ποσοστό άνω του 30%, ενώ οι μεγάλες επιχειρήσεις έχουν την ίδια αναλογία μόνο σε 1,9%. Οι κύριοι λόγοι πίσω από αυτές τις υψηλές δαπάνες είναι οι συχνές αλλαγές των νόμων, καθώς και η πολυπλοκότητά τους, η ύπαρξη διαφορετικών φορολογικών διοικήσεων, η πολύπλοκη μορφή και γλώσσα της φορολογικής νομοθεσίας, οι αυστηρές προθεσμίες για την πληρωμή, το κόστος των φοροτεχνικών (που χρησιμοποιούνται συχνά από τις ΜΜΕ), και οι διαδικασίες εγγραφής. Μια άλλη μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2015 για τη φορολογία των ΜμΕ στην Ευρώπη καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η φορολογική επιβάρυνση στις επιχειρήσεις ποικίλλει σημαντικά σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, με την υψηλότερη φορολογική επιβάρυνση να είναι σε 15 χώρες της Ένωσης, ανάμεσα στις οποίες βρίσκεται η Γαλλία, η Ιταλία, η Γερμανία, η Φινλανδία και το Βέλγιο. Όπως επισημαίνονται και τα διαφορετικά όρια του ΦΠΑ σε όλη την Ένωση. Η φορολογική απλούστευση κρίνεται αναγκαία, όπως και η αναθεώρηση και ο ορισμός ενός συγκεκριμένου ΦΠΑ για τις ευρωπαϊκές χώρες. Το ίδιο σημαντικό είναι να αρθούν τα εμπόδια που σχετίζονται με τα διοικητικά βάρη των επιχειρήσεων. Να γίνουν στοχευμένες ενέργειες που θα μειώνουν το διοικητικό φορτίο που αναλαμβάνουν οι επιχειρήσεις και παράλληλα να εντοπιστούν τα εμπόδια στην εθνική νομοθεσία που κρατούν δέσμια την ανάπτυξη των επιχειρήσεων και να αντιμετωπιστούν. 4
Αρκετοί θεωρούν ότι χρειάζεται στην Ελλάδα αρκεί να: ξεφύγουμε από τις συνεχείς αλλαγές και την απουσία σταθερού φορολογικού, εργασιακού και ασφαλιστικού πλαισίου, να αντιμετωπίσουμε τη γραφειοκρατία στις συναλλαγές με το Δημόσιο και βεβαίως τον μεγάλο Δημόσιο Τομέα, να πατάξουμε το παραεμπόριο και την παραοικονομία, να διευκολύνουμε τις τράπεζες να παρέχουν χρηματοδότηση και τις επιχειρήσεις να έχουν μεγαλύτερη πρόσβαση στα εθνικά και κοινοτικά προγράμματα, να εμβαθύνουμε στα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας, τον αγροτικό τομέα, την έρευνα και την τεχνολογία, τη βιοϊατρική, τη φαρμακοβιομηχανία, την ενέργεια, τη ναυτιλία και τον τουρισμό και να μπούμε σε εντατική διαδικασία αποκρατικοποιήσεων κ.ο.κ, για να επιστρέψουμε στην ανάπτυξη. Δεν είναι, όμως, αυτή η αλήθεια που χρειάζεται να γίνει κινητήριος δύναμη για την αλλαγή και ανατροπή της σημερινής αποπνικτικής ατμόσφαιρας. Χρειάζονται σταθερά και γοργά βήματα μέσα από μια εθνική στρατηγική που χαίρει κοινωνικής συναίνεσης. Εμείς οι εθνικοί κοινωνικοί εταίροι, αλλά και όλοι οι εμπλεκόμενοι κοινωνικοί και επαγγελματικοί φορείς οφείλουμε με τεκμηριωμένες και κοστολογημένες προτάσεις να προστατεύσουμε την επιχειρηματικότητα από τα επιπρόσθετα βάρη. Μόνο έτσι θα καταφέρουμε να κρατήσουμε την αγορά ζωντανή, τις επιχειρήσεις μας όρθιες και νέες θέσεις εργασίας. Σας ευχαριστώ. Η Ελληνική Συνομοσπονδία Εμπορίου & Επιχειρηματικότητας (ΕΣΕΕ) είναι o τριτοβάθμιος εκπρόσωπος του εμπορικού κόσμου και της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας, σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Ως Κοινωνικός Εταίρος συμμετέχει στην υπογραφή της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας και της κλαδικής σύμβασης εμπορίου, αποτελώντας τη θεσμική και υπεύθυνη «φωνή» περίπου 270.000 επιχειρήσεων, οι οποίες συντηρούν πάνω από 657.000 θέσεις εργασίας (18,4% της συνολικής απασχόλησης). 5
6