Κεφάλαιο 12 Προγραµµατισµός και έλεγχος αποθεµάτων Source: Corbis
Προγραµµατισµός και έλεγχος αποθεµάτων Προγραµµατισµός και έλεγχος αποθεµάτων Στρατηγική παραγωγής Η αγορά απαιτεί µια ποσότητα προϊόντων και υπηρεσιών σε συγκεκριµένη χρονική στιγµή Σχεδιασµός Διοίκηση παραγωγής Βελτίωση Η λειτουργία παραγωγής προσφέρει... τη διανοµή µιας ποσότητας προϊόντων και υπηρεσιών όταν απαιτείται Προγραµµατισµός και έλεγχος
Τα αποθέµατα δηµιουργούνται για να εξισορροπήσουν τις διαφορές χρονισµού µεταξύ προσφοράς και ζήτησης Ρυθµός προσφοράς από τη διαδικασία εισροών Source: Alamy/Van Hilversum Αποθέµατα Ρυθµός ζήτησης από τη διαδικασία εκροών Διαδικασία εισροών Διαδικασία εκροών Αποθέµατα
Συστήµατα αποθεµάτων ενός σταδίου και δύο σταδίων Σύστηµα αποθεµάτων ενός σταδίου Σύστηµα αποθεµάτων δύο σταδίων Αποθέµατα Λειτουργία πωλήσεων Κεντρική αποθήκη Διανοµή Τοπικό σηµείο διανοµής Λειτουργία πωλήσεων Προµηθευτές π.χ. Τοπικό κατάστηµα λιανικής Προµηθευτές π.χ. Διανοµέας ανταλλακτικών αυτοκινήτων
Σύστηµα αποθεµάτων πολλών σταδίων Αποθέµατα εισροών Στάδιο 1 Μονάδες υπό επεξεργασία Στάδιο 2 Μονάδες υπό επεξεργασία Στάδιο 3 Αποθέµατα έτοιµων προϊόντων Προµηθευτές π.χ. κατασκευαστής τηλεοράσεων
Σύστηµα αποθεµάτων πολλαπλών επιπέδων Κατασκευαστές ενδυµάτων Υφαντουργοί Περιφερειακές αποθήκες Νηµατουργοί Καταστήµατα λιανικής
Ένας έµπορος χαρτιού πρέπει να προγραµµατίζει και να ελέγχει τα αποθέµατά του σωστά Προγραµµατισµός εντολών αγοράς, επιβεβαιώσεις, διεκπεραιώσεις, χτίσιµο σχέσεων, κλπ. Διαχείριση εφοδιασµού, διαχείριση αποθεµάτων, αγορές, ανάλυση προϊόντων Παράπονα ποιότητας, έλλειψη αποθεµάτων, επικοινωνίες, τιµολόγηση, κλπ. Αποθέµατα Το εργοστάσιο χαρτιού Εισερχόµενες παραγγελίες από το εργοστάσιο χαρτιού Αποθήκευση και διανοµή Εξερχόµενες παραγγελίες σε πελάτη Προσωπικό πωλήσεων και πελάτες Τυπογραφείο Δροµολόγηση σε τοπικές αποθήκες και διανοµή στον τελικό πελάτη
Τα προφίλ αποθεµάτων αναπαριστούν το επίπεδο αποθεµάτων Ποσότητα παραγγελίας = Q Σταθερή και προβλέψιµη ζήτηση (D) Κλίση = ρυθµός ζήτησης (D) Επίπεδο αποθεµάτων Μέσο απόθεµα = Q 2 Q D Χρόνος Άµεσες παραδόσεις µε ρυθµό D Q ανά περίοδο
Δύο εναλλακτικά προγράµµατα αποθεµάτων µε διαφορετικές ποσότητες παραγγελίας (Q) Ζήτηση (D) = 1000 τεµάχια ανά έτος Επίπεδο αποθεµάτων 400 100 Προγρ. A Q = 400 Προγρ. B Q = 100 Μέσο απόθεµα για το πρόγραµµα A = 200 Μέσο απόθεµα για το πρόγραµµα B = 50 Χρόνος 0.1 έτος 0.4 έτος
400 Παραδοσιακή άποψη του κόστους που σχετίζεται µε τα αποθέµατα 350 300 Κόστος 250 200 150 100 50 Οικονοµική ποσότητα παραγγελίας (ΟΠΠ) Συνολικό κόστος Κόστος διατήρησης Κόστος παραγγελίας 50 100 150 200 250 Ποσότητα παραγγελίας 300 350 400
Κυκλικά αποθέµατα σε ένα φούρνο Επίπεδο αποθεµάτων Παραγωγή A Παράδοση A Παραγωγή B Παράδοση B Παραγωγή Γ Παράδοση Γ Παραγωγή A Παραγωγή B Παράδοση A Παράδοση B Παραγωγή Γ Παράδοση Γ Χρόνος
Μέγεθος παραγγελίας Q Προφίλ αποθεµάτων µε σταδιακή αναπλήρωση Source: Alamy/ArchivBerlin Fotoagentur GmbH Επίπεδο αποθεµάτων Κλίση = P D M Κλίση = D Q P Time
Προγραµµατισµός αποθεµάτων που επιτρέπει ελλείψεις Επίπεδο αποθεµάτων Χρόνος Ελλείψεις
Το σηµείο αναπαραγγελίας Επίπεδο αποθεµάτων 400 300 200 100 Ζήτηση (D) = 100 τεµάχια ανά εβδοµάδα Σηµείο αναπαραγγελίας Σηµείο αναπαραγγελίας 0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 Time Χρόνος εκτέλεσης παραγγελίας
Τα αποθέµατα ασφαλείας προλαµβάνουν την έλλειψη αποθεµάτων όταν η ζήτηση και/ή ο χρόνος εκτέλεσης της παραγγελίας είναι αβέβαια Επίπεδο αποθεµάτων Q S Επίπεδο αναπαραγγελίας (ΕΑ) d 1 d 2 Κατανοµή χρήσης χρόνου εκτέλεσης? t 1 t 2 Χρόνος
Ο συνδυασµός των κατανοµών πιθανότητας για το χρόνο εκτέλεσης παραγγελιών µε το ρυθµό ζήτησης δίνει την κατανοµή της χρήσης του χρόνου εκτέλεσης Πιθανότητα 0.4 0.3 0.2 0.1 0 1 2 3 4 5 Χρόνος εκτέλεσης παραγγελίας Πιθανότητα 0.4 0.3 0.2 0.1 0 110 120 130 140 Ρυθµός ζήτησης Πιθανότητα 0.4 0.3 0.2 0.1 0 100-199 200-299 300-399 400-499 500-599 600-699 700-799 Χρήση χρόνου εκτέλεσης
Η προσέγγιση της περιοδικής επιθεώρησης για το χρονισµό των παραγγελιών µε πιθανολογικό υπολογισµό της ζήτησης και του χρόνου εκτέλεσης Q m Επίπεδο αποθεµάτων Q 1 Q 2 Q 3 T 0 T 1 T 2 T 3 Χρόνος t 1 t 2 t 3 t f t f t f
Source: Howard Smith Paper Group Καµπύλη Pareto για τα είδη µιας αποθήκης 100 Ποσοστό της αξίας των ειδών 90 80 70 60 50 40 30 20 10 Είδη κατηγορίας Α Είδη κατηγορίας Β Είδη κατηγορίας C 10 20 30 40 50 60 70 80 90 Ποσοστό του συνολικού αριθµού των ειδών 100
Ταξινοµήσεις αποθεµάτων και µετρήσεις Είδη κατηγορίας Α το 20% περίπου των ειδών που έχουν µεγάλη αξία και που αντιστοιχούν στο 80% περίπου της συνολικής αξίας των αποθεµάτων Είδη κατηγορίας Β το επόµενο 30% των ειδών που είναι είδη µέσης αξίας και που αντιστοιχούν στο 10% περίπου της συνολικής αξίας των αποθεµάτων Είδη κατηγορίας C το υπόλοιπο 50% περίπου των ειδών που έχουν µικρή αξία και που αντιστοιχούν στο 10% περίπου της συνολικής αξίας των αποθεµάτων
Εάν ληφθεί υπόψη το πραγµατικό κόστος διατήρησης αποθεµάτων, και αν διορθωθεί το κόστος της παραγγελίας (ή της προετοιµασίας), η οικονοµική ποσότητα παραγγελίας (ΟΠΠ) είναι πολύ χαµηλότερη Διορθωµένο συνολικό κόστος Διορθωµένο κόστος διατήρησης Κόστος Αρχικό συνολικό κόστος Διορθωµένη ΟΠΠ Αρχική ΟΠΠ Διορθωµένο κόστος παραγγελιών Αρχικό κόστος διατήρησης Αρχικό κόστος παραγγελιών Ποσότητα παραγγελίας
Συστήµατα αναπαραγγελίας δύο και τριών δοχείων Σύστηµα δύο δοχείων Σύστηµα τριών δοχείων Δοχείο 1 Δοχείο 2 Δοχείο 1 Δοχείο 2 Δοχείο 3 Τεµάχια που χρησιµοποιούνται Επίπεδο αναπαραγγελίας + αποθέµατα ασφαλείας Τεµάχια που χρησιµοποιούνται Επίπεδο αναπαραγγελίας Αποθέµατα ασφαλείας
Έλεγχος όρων κλειδιών Αποθέµατα (γνωστά και ως stock) Είναι η αποθηκευµένη συγκέντρωση πόρων που υπέστησαν µετατροπή/ επεξεργασία σε µια διαδικασία αφορούν συνήθως υλικούς πόρους, αλλά µπορεί επίσης να αναφέρονται σε αποθέµατα πληροφοριών τα αποθέµατα πελατών ή πελατών των πελατών είναι συνήθως ουρές αναµονής. Προσωρινά αποθέµατα Αποθέµατα που αντισταθµίζουν τις απρόβλεπτες διακυµάνσεις στην προσφορά και ζήτηση, ονοµάζονται επίσης και αποθέµατα ασφαλείας. Αποθέµατα κύκλου Αποθέµατα που προκύπτουν όταν ένα στάδιο µιας διαδικασίας δεν µπορεί να προσφέρει ταυτόχρονα όλα τα είδη τα οποία παράγει και γι αυτό θα πρέπει να συγκεντρώσει αποθέµατα από ένα είδος ενώ επεξεργάζεται άλλα.
Έλεγχος όρων κλειδιών Αποθέµατα απόζευξης Αποθέµατα τα οποία χρησιµοποιούνται ώστε να λειτουργούν ανεξάρτητα τα κέντρα εργασίας ή οι διαδικασίες. Αποθέµατα πρόβλεψης Αποθέµατα τα οποία συγκεντρώνονται προκειµένου να ικανοποιήσουν την αναµενόµενη µελλοντική ζήτηση ή διακοπές στον εφοδιασµό. Αποθέµατα µεταφοράς Τα αποθέµατα που υπάρχουν επειδή τα υλικά δεν µπορούν να µεταφερθούν αµέσως.
Έλεγχος όρων κλειδιών Μονάδες υπό επεξεργασία (ΜΥΕ) Ο αριθµός των µονάδων µέσα σε µια διαδικασία που περιµένουν να περάσουν υπό περαιτέρω επεξεργασία (ονοµάζονται επίσης τρέχουσα εργασία, work-in-progress). Οικονοµική ποσότητα παραγγελίας (ΟΠΠ) Η ποσότητα των ειδών προς παραγγελία η οποία υποθετικά µειώνει το συνολικό κόστος της διαχείρισης αποθεµάτων και προκύπτει από διάφορους µαθηµατικούς τύπους. Οικονοµικό µέγεθος παρτίδας (ΟΜΠ) Η ποσότητα των τεµαχίων που παράγει ένα µηχάνηµα ή µια διαδικασία και που υποθετικά ελαχιστοποιεί το κόστος της παραγωγής και της διατήρησης αποθεµάτων.
Έλεγχος όρων κλειδιών Σηµείο αναπαραγγελίας Η χρονική στιγµή κατά την οποία παραγγέλλονται εκ νέου τα είδη. Συνήθως υπολογίζεται έτσι ώστε να διασφαλιστεί ότι τα αποθέµατα δεν εξαντλούνται πριν την παραλαβή της επόµενης παρτίδας αποθεµάτων. Επίπεδο αναπαραγγελίας Το επίπεδο αποθεµάτων κατά το οποίο παραγγέλλονται εκ νέου τα είδη. Συνήθως υπολογίζεται έτσι ώστε να διασφαλιστεί ότι τα αποθέµατα δεν εξαντλούνται πριν την παραλαβή της επόµενης παρτίδας αποθεµάτων. Χρήση χρόνου εκτέλεσης Η ποσότητα των αποθεµάτων που θα χρησιµοποιηθούν µεταξύ της παραγγελίας αναπλήρωσης και της παραλαβής των αποθεµάτων. Συνήθως περιγράφεται από µια πιθανοκατανοµή προκειµένου να συνυπολογιστεί η αβεβαιότητα της ζήτησης και του χρόνου εκτέλεσης.
Έλεγχος όρων κλειδιών Συνεχής επιθεώρηση Μια προσέγγιση στη διαχείριση αποθεµάτων η οποία λαµβάνει αποφάσεις για τα αποθέµατα όταν αυτά φτάσουν σε ένα συγκεκριµένο επίπεδο, σε αντίθεση µε την περιοδική επιθεώρηση. Περιοδική επιθεώρηση Προσέγγιση στη λήψη αποφάσεων για τα αποθέµατα που ορίζει χρονικά σηµεία για τον έλεγχο του επιπέδου των αποθεµάτων και µετά λαµβάνει τις ανάλογες αποφάσεις σε αντίθεση µε τη συνεχή επιθεώρηση. Αξία χρήσης Όρος που χρησιµοποιείται στον έλεγχο αποθεµάτων για να υποδείξει την ποσότητα των τεµαχίων τα οποία χρησιµοποιήθηκαν ή πωλήθηκαν επί την αξία ή την τιµή τους.
Έλεγχος όρων κλειδιών Νόµος του Pareto Γενικός κανόνας που αποδεικνύεται πως λειτουργεί σε πολλές περιπτώσεις, και που υποδεικνύει ότι το 20% µιας κατάστασης προκαλεί το 80% µιας άλλης. Εφαρµόζεται συχνά στη διαχείριση αποθεµάτων (το 20% των προϊόντων παράγουν το 80% της αξίας των πωλήσεων) και τις δραστηριότητες βελτίωσης (το 20% των προβληµάτων προκαλούν το 80% της αναστάτωσης). Έλεγχος αποθεµάτων ABC Προσέγγιση στον έλεγχο αποθεµάτων που κατηγοριοποιεί τα αποθέµατα βάσει της αξίας χρήσης τους και προσαρµόζει την προσέγγιση διαχείρισής τους ανάλογα. Αρχή της συνεχούς απογραφής Αρχή που χρησιµοποιείται στον έλεγχο αποθεµάτων σύµφωνα µε την οποία οι εγγραφές των αποθεµάτων θα πρέπει να ενηµερώνονται αυτόµατα κάθε φορά που παραλαµβάνονται ή αφαιρούνται είδη από την αποθήκη.