8SELIDO ENTIPO AGALIAZO.indd 1
Εισαγωγή Το έντυπο που κρατάτε στα χέρια σας έχει γραφτεί για να ρίξει φως στα σημαντικά σημεία για τον καρκίνου του θυρεοειδούς ο οποίος αποτελεί έναν από τους πιο σπάνιους καρκίνους ενώ ταυτόχρονα είναι ο πιο συχνός ενδοκρινικός όγκος. Εντοπίζεται συνήθως τυχαία διότι δεν εκδηλώνεται με πόνο. Εξαίρεση αποτελούν κάποιες πολύ σπάνιες προχωρημένες περιπτώσεις. Στο μεγαλύτερο ποσοστό της η νόσος έχει καλή έκβαση για τον ασθενή γεγονός που συνδέεται με τον ιστολογικό τύπο, το φύλο, την ηλικία και την αντιμετώπιση. Η μακροχρόνια παρακολούθηση παίζει σημαντικό ρόλο καθώς η νόσος μπορεί να επανεμφανιστεί ακόμη και δεκαετίες μετά την αρχική θεραπευτική προσέγγιση. Σας ενθαρρύνουμε να μελετήσετε το περιεχόμενο που ακολουθεί διότι περιέχει ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τον καρκίνο του θυρεοειδούς. 2 8SELIDO ENTIPO AGALIAZO.indd 2
Θυρεοειδής Αδένας Ο θυρεοειδής είναι ένας αδένας που βρίσκεται στο εμπρός μέρος του λαιμού και έχει σχήμα πεταλούδας, το κάθε "φτερό" αυτής της πεταλούδας ονομάζεται λοβός (δεξιός και αριστερός) οι οποίοι ενώνονται στο κέντρο τους με τον ισθμό. Δεξιός λοβός Ισθμός Αριστερός λοβός Θυροειδής αδένας Τραχεία Κατά τη φυσιολογική του λειτουργία παράγει θυρεοειδικές ορμόνες, τις T3, T4 και καλσιτονίνη οι οποίες παίζουν σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση του μεταβολισμού και την αξιοποίηση του ασβεστίου. 3 8SELIDO ENTIPO AGALIAZO.indd 3
Συχνότητα Εμφάνισης Καρκίνου του Θυρεοειδούς Η ετήσια επίπτωση του καρκίνου του θυρεοειδούς είναι 10 νέες περιπτώσεις ανά 100.000 πληθυσμού και είναι ένας από τους πλέον αυξανόμενους καρκίνους σε όλον τον κόσμο. Η αύξηση αυτή πιθανά να οφείλεται, σε κάποιο βαθμό, στα βελτιωμένα διαγνωστικά μέσα που διαθέτουμε σήμερα καθώς και στην ευκολότερη πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας. Ο καρκίνος του θυρεοειδούς μπορεί να διαγνωστεί σε όλες τις ηλικίες, ακόμη και τα παιδιά, με τη συχνότερη μορφή που διαγιγνώσκεται αυτή του θηλώδη καρκίνου. Οι πιο σπάνιες μορφές είναι ο θυλακιώδης και ο αναπλαστικός καθώς και το μυελοειδές καρκίνωμα, το οποίο αποτελεί ιδιαίτερη κατηγορία στην οποία θα αναφερθούμε ξεχωριστά. Αιτίες Μέχρι σήμερα, δεν έχει γίνει κατανοητό για ποιό λόγο δημιουργείται o καρκίνος του θυρεοειδούς. Επειδή παρατηρείται και πραγματική αύξηση της επίπτωσης της πάθησης αυτής και όχι μόνο αύξηση της διάγνωσης πιστεύεται ότι ίσως οφείλεται στις βλαπτικές συνθήκες του περιβάλλοντος που συνεχώς αλλάζουν. Ομάδες Κινδύνου Η πιθανότητα του καρκίνου θυρεοειδούς αυξάνει σε άτομα που έχουν υποστεί ακτινοβολία στην περιοχή του τραχήλου, ιδιαίτερα στην παιδική ηλικία καθώς επίσης και όταν υπάρχει ιστορικό καρκίνου του θυρεοειδούς στην οικογένεια. Προληπτικός Έλεγχος Ο καρκίνος του θυρεοειδούς εντοπίζεται σε όζους του αδένα. Οι όζοι είναι μικρές περιγεγραμμένες διογκώσεις και αποτελούν συχνή διαταραχή του θυρεοειδούς αδένα. Αυτό σημαίνει πως προληπτικό έλεγχο χρειάζονται όλοι όσοι έχουν όζους στο θυρεοειδή τους. Οι όζοι είναι συχνοί και η επίπτωσή τους αυξάνεται με την ηλικία. Επί παραδείγματι, στην ηλικία των 60 ετών φαίνεται ότι σχεδόν το 50% του πληθυσμού έχει μικρούς όζους στον θυρεοειδή μόνο όμως το 5-10 % των όζων είναι καρκίνος. 4 8SELIDO ENTIPO AGALIAZO.indd 4
Συμπτωματολογία Ο καρκίνος του θυρεοειδούς, κατά κανόνα, δεν δημιουργεί ενοχλήματα και αρκετά συχνά διαγιγνώσκεται στα πλαίσια της διερεύνησης ενός όζου που βρέθηκε τυχαία, επί παραδείγματι όταν κάνουμε υπερηχογράφημα τραχήλου για έλεγχο των καρωτίδων. Σε λίγες περιπτώσεις μπορεί να υπάρχει διόγκωση των λεμφαδένων του τραχήλου ως πρώτη εκδήλωση της πάθησης. Σε σπάνιες περιπτώσεις επιθετικού καρκίνου, μπορεί η πρώτη εκδήλωση να είναι βράγχος φωνής και δυσκολία στην κατάποση. Κάθε διόγκωση στην περιοχή του τραχήλου πρέπει να μας οδηγήσει στο γιατρό. Διάγνωση Πολύ σημαντικό ρόλο στη διάγνωση του καρκίνου του θυρεοειδούς παίζει ένα υπερηχογράφημα καλής ποιότητος το οποίο βοηθάει στην ανίχνευση των όζων και μας δίνει στοιχεία για το εάν ο όζος είναι ύποπτος. Είναι μια ανώδυνη και ακίνδυνη εξέταση η οποία αποτελεί εξέταση αναφοράς στην διερεύνηση του καρκίνου του θυρεοειδούς. Η διάγνωση του καρκίνου στον θυρεοειδικό όζο γίνεται με την παρακέντηση με λεπτή βελόνη. Η κυτταρολογική εξέταση, για την οποία υπάρχει πλέον μεγάλη εμπειρία, βοηθάει να ξεχωρίσουμε τους όζους εκείνους πού κρύβουν κακοήθεια και πρέπει να χειρουργηθούν. Είναι μια εξέταση με μεγάλη ευαισθησία. Ορισμένες φορές με τις μεθόδους μοριακής βιολογίας, βρίσκουμε νέους μοριακούς δείκτες που βοηθούν στην ακριβέστερη κατηγοριοποίηση του όγκου και τον καθορισμό της πρόγνωσης. 5 8SELIDO ENTIPO AGALIAZO.indd 5
Θεραπεία Η κλασσική αγωγή για το θυρεοειδικό καρκίνωμα, μετά από την χειρουργική απομάκρυνση του θυρεοειδούς, είναι η χορήγηση ραδιενεργού ιωδίου για την καταστροφή των υπολειμμάτων και την καυτηρίαση των λίγων υπολειμματικών κακοήθων κυττάρων που ενδεχομένως υπάρχουν στους λεμφαδένες. Η πρόσληψη του ιωδίου από τον θυρεοειδή, και η σύνθεση των θυρεοειδικών ορμονών ρυθμίζονται από μια ορμόνη που ονομάζεται θυρεοειδοτρόπος (TSH). Όταν ο ασθενής λαμβάνει θυροξίνη η ορμόνη αυτή ειναι χαμηλή. Για να ανεβούν τα επίπεδα της θυρεοειδότροπου ορμόνης (TSH) και να προσλάβει ο θυρεοειδής το ραδιενεργό ιώδιο oι ασθενείς διέκοπταν έως πρόσφατα την αγωγή με θυροξίνη (Τ4) με αποτέλεσμα να περνούν μια φάση υποθυρεοειδισμού ιδιαίτερα δυσάρεστη. Τα τελευταία χρόνια με τη χορήγηση της ανασυνδυασμένης θυρεοτρόπου ορμόνης σε δύο ενδομυϊκές ενέσεις η θεραπεία με ραδιενεργό ιώδιο μπορεί να χορηγείται χωρίς τη διακοπή της θυροξίνης στη μεγάλη πλειοψηφία των ασθενών. Έτσι αποφεύγεται η φάση υποθυρεοειδισμού και η καθημερινή δραστηριότητα των ασθενών δεν διαταράσσεται. Ακολουθεί σε όλους η μακροχρόνια αγωγή με θυροξίνη. Στις λίγες περιπτώσεις επιθετικού καρκίνου που δεν απαντούν στο ιώδιο χρησιμοποιούμε τώρα με ικανοποιητικά αποτελέσματα τη νέα κατηγορία φαρμάκων που στοχεύουν απ' ευθείας στους μοριακούς μηχανισμούς που είναι υπεύθυνοι για την καρκινογένεση, τις λεγόμενες "στοχευμένες" θεραπείες. Τα φάρμακα αυτά είναι αναστολείς της τυροσινικής κινάσης, ενός συστήματος ενζύμων, το οποίο είναι ενεργοποιημένο στον καρκίνο και μεταδίδει συνέχεια μηνύματα πολλαπλασιασμού και διευκόλυνσης των μεταστάσεων. Γενικά, ο καρκίνος του θυρεοειδούς έχει στη μεγάλη πλειοψηφία πολύ καλή πρόγνωση. Ένα σημαντικό ποσοστό δημιουργεί μεταστάσεις που βρίσκονται κατά κανόνα στους τραχηλικούς λεμφαδένες, όμως φαίνεται να περιορίζονται εκεί. Το ποσοστό που θα παρουσιάσει μακρινές μεταστάσεις είναι πολύ μικρό. 6 8SELIDO ENTIPO AGALIAZO.indd 6
Παρακολούθηση Η θυρεοσφαιρίνη (Tg) είναι ένας χρήσιμος δείκτης του θυρεοειδικού καρκινώματος. Πρόκειται για μία ουσία που παράγεται μόνο από τα κύτταρα του θυρεοειδούς και συνιστάται να μετράται στο αίμα κατά την παρακολούθηση του. Οι διαθέσιμες απεικονιστήκες μέθοδοι περιλαμβάνουν το υπερηχογράφημα και το σπινθηρογράφημα κατά περίπτωση. Η καλή κλινική εξέταση ειναι βεβαίως πολύ σημαντική. Το Μυελοειδές Καρκίνωμα του Θυρεοειδούς Μία ειδική κατηγορία καρκίνου του θυρεοειδούς είναι το μυελοειδές καρκίνωμα. Το ενδιαφέρον στην πάθηση αυτή είναι ότι σε ποσοστό 25%- 30% των περιπτώσεων η πάθηση είναι κληρονομούμενη και μπορεί να ανιχνευθεί με το αντίστοιχο γονίδιο. Επίσης μπορεί να συνυπάρχει με άλλους ενδοκρινικούς όγκους. Το μυελοειδές καρκίνωμα προέρχεται απο κάποια ιδιαίτερα κύτταρα που βρίσκονται μέσα στο θυρεοειδή αδένα και παράγουν την ορμόνη καλσιτονίνη, έτσι έχουμε έναν πολύ καλό δείκτη του καρκίνου αυτού που ανιχνεύεται στο αίμα. Ειναι ένας πολύ πιο σπάνιος καρκίνος του θυρεοειδούς που μερικές φορές είναι επίμονος και μεταστατικός. Στις περιπτώσεις που έχουμε προχωρημένη νόσο και μεταστάσεις από μυελοειδές καρκίνωμα χρησιμοποιούμε τώρα με σημαντική επιτυχία θεραπείες "στοχευμένες" στους μοριακούς μηχανισμούς. 7 8SELIDO ENTIPO AGALIAZO.indd 7
Με την ευγενική υποστήριξη της Όμιλος Εθελοντών Κατά του Καρκίνου - ΑγκαλιάΖΩ, www.agaliazo.gr Λεωσθένους 21-23, 18536. Πειραιάς Τηλ. 210-4181641, Fax 210-4535343 e-mail: oekk@otenet.gr ΑγκαλιάΖΩ Ν. Αχαΐας, Αράτου 21, Πάτρα, Τηλ/Fax 2610-226122 e-mail: omilospa@otenet.gr Παράρτημα Ηρακλείου Κρήτης, Παπαλεξάνδρου 16, Β όροφος, γραφείο Γ3, Τηλ/Fax 2810-288319 8SELIDO ENTIPO AGALIAZO.indd 8