Διαγώνισμα β' λυκείου Αρχαίαγενικής παιδείας ΟΥΟΚΛΕΟΤ ΑΝΣΙΓΟΝΗ Κείμενο από το πρωτότυπο (701-718) 701 710 715 ΑΙ.'Εμοὶ δὲ σοῦ πράσσοντος εὐτυχῶς, πάτερ, οὐκ ἔστιν οὐδὲν κτῆμα τιμιώτερον. τί γὰρ πατρὸς θάλλοντος εὐκλείας τέκνοις ἄγαλμα μεῖζον, ἢ τί πρὸς παίδων πατρί; Μή νυν ἓν ἦθος μοῦνον ἐν σαυτῷ φόρει, 705 ὡς φῂς σύ, κοὐδὲν ἄλλο, τοῦτ' ὀρθῶς ἔχειν ὅστις γὰρ αὐτὸς ἢ φρονεῖν μόνος δοκεῖ, ἢ γλῶσσαν,ἣν οὐκ ἄλλος, ἢ ψυχὴν ἔχειν, οὗτοι διαπτυχθέντες ὤφθησαν κενοί. 'Αλλ' ἄνδρα, κεἴ τις ᾖ σοφός, τὸ μανθάνειν πόλλ' αἰσχρὸν οὐδὲν καὶ τὸ μὴ τείνειν ἄγαν. Ὁρᾷς παρὰ ῥείθροισι χειμάρροις ὅσα δένδρων ὑπείκει, κλῶνας ὡς ἐκσῴζεται, τὰ δ' ἀντιτείνοντ' αὐτόπρεμν' ἀπόλλυται. Αὔτως δὲ ναὸς ὅστις ἐγκρατῆ πόδα τείνας ὑπείκει μηδέν, ὑπτίοις κάτω στρέψας τὸ λοιπὸν σέλμασιν ναυτίλλεται. Ἀλλ' εἶκε θυμῷ καὶ μετάστασιν δίδου. Α. Από το απόσπασμα που σας δίνεται να μεταφράσετε στο τετράδιό σας τους στίχους 701 --709. (Ἐμοὶ δὲ σοῦ πράσσοντος... ὤφθησαν κενοί). Μονάδες 30 Β.Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απα ντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων: 1.Τὸ μὴ τείνειν ἄγαν (στίχ. 711): Από πού είναι παρμένη η μεταφορική αυτή φράση και ποια είναι για τους αρχαίους Έλληνες η σημασία της αντίληψης που εκφράζει;
2.Να αποδώσετε με δικά σας λόγια τις δύο εικόνες, μ ε τις οποίες ο Αίμων καταλήγει στην προτροπή προς τον πατέρα του "ἀλλ' εἶκε θυμῷ καὶ μετάστασιν δίδου " (στιχ. 718). 3.τους στίχους 705-706 του κειμένου από το πρωτότυπο, ο Αίμων χρεώνει στον Κρέοντα μια μοιραία μονομέρεια σκέψης. Με βάση τα στοιχεία από το μεταφρασμένο κείμενο που ακολουθεί (στίχ. 194-210), να εξηγήσετε σε τι συνίσταται αυτή η μονομέρεια του Κρέοντα ως προς τους δύο αδελφούς. Κείμενο από μετάφραση (στίχ. 194-210) ΚΡ. Σον Ετεοκλή, που χάθηκε σαν ήρωας στη μάχη 194 υπερασπίζοντας την πόλη του, τάφος να τον δεχτεί 195-6 με προσφορές τιμής, καθώς αρμόζει στους ήρωες νεκρούς. 197 Σον αδερφό του πάλι, τον Πολυνείκη εννοώ, που χώρα πατρική και ντόπιους θεούς εξόριστος γυρνώντας θέλησε πέρα για πέρα 200 να πυρπολήσει, δικό του αίμα θέλησε να πιει, δικούς του στη σκλαβιά να σύρει, αυτόν, λέω, στην πόλη τούτη βγήκε προσταγή κανείς να μη νεκροστολίσει, να μη θρηνήσει κανείς, να τον αφήσουν άθαφτο, κορμί ρημάδι, 205 τα σκυλιά να τον ξεσκίσουν και τα όρνια. Αυτή 'ναι η θέλησή μου ποτέ δε θα τιμήσω εγώ περσότερο τους άδικους από τους δίκαιους. Νεκρό και ζωντανό το ίδιο θα τιμήσω
210 αυτόν που με της πόλης τα νερά πηγαίνει. 4.Να αποδώσετε με συντομία το περιεχόμενο των παρακάτω όρων που αναφέρονται στο δράμα: μύθος, πρόλογος, λέξις,όψις,ήθος. 5.Να γράψετε δύο ομόρριζα (απλά ή σύνθετα, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας) για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: πράσσοντος, φρονεῖν, γλῶσσαν, μανθάνειν, ἐκσῴζεται. 6α.Να μεταφέρετε στο τετράδιό σας τον παρακάτω πίνακα σωστά συμπληρωμένο: Γενική Ενικού κτῆμα μεῖζον Αιτιατική Πληθυντικού Μονάδες 5 6β.Να γράψετε το τρίτο ενικό πρόσωπο της οριστικής μέλλοντα των παρακάτω τύπων στη φωνή που βρίσκονται: φρονεῖν, πράσσοντος, ἔχειν, ὁρᾷς, ἔστιν. Σημείωση: Για το ἔχειν αρκεί ο ένας από τους δύο μέλλοντες. Μονάδες 5 Να μεταφέρετε στο τετράδιό σας τις προτάσεις που ακολουθούν συμπληρώνοντας τον συντακτικό όρο που λείπει : τιμιώτερον (στ. 702) είναι ὅστις (στ. 707) είναι γλῶσσαν (στ. 708) είναι δένδρων (στ. 713) είναι ἐγκρατῆ (στ. 715) είναι στο κτῆμα. στο δοκεῖ. στο ἔχειν. στο ὅσα. στο πόδα.
Απαντήσεις Α.Εμένα πατέρα, από την ευτυχία σου, κανένα πράγμα δεν είναι σημαντικότερο. Γιατί ποια χαρά είναι μεγαλύτερη για τα παιδιά από την ευτυχία του πατέρα, ή ποια για τον πατέρα από τα παιδιά; Μη βάζεις λοιπόν στο νου σου μια μόνο σκέψη, (705) ότι σωστό είναι αυτό όπως το λες και τίποτα άλλο. Γιατί όποιος πιστεύει ή πως αυτός μόνο σκέφτεται σωστά, ή έχει γλώσσα ή θάρρος που κανείς άλλος δεν έχει, αυτοί άμα ανοιχτούν και εξεταστούν στο βάθος αποδεικνύονται κενοί. Β.1.Mε τη μεταφορική αυτή φράση εννοείται το τέντωμα της χορδής του τόξου ή των μουσικών οργάνων και υπονοείται η διαδεδομένη αρχαιοελληνική αντίληψη για το μέτρο.ύμφωνα με αυτή την αντίληψη ο,τιδήποτε έξω από το μέτρο είναι άκρως επικίνδυνο.άλλωστε λόγω του φθόνου από τους θεούς και του ανθρώπινου λάθους ο άνθρωπος οδηγείται στην υπέρβαση του μέτρου και τελικά στην οριστική συντριβή. τη συγκεκριμένη περίπτωση,ο Κρέοντας θα τιμωρηθεί σκληρά από τους θεούς εξαιτίας της αλαζονείας του.ο ίδιος αρνείται την αρχή της πολυφωνία ς και με τον εγωισμό του θα προκαλέσει την καταστροφή του.ο συνετός Αίμονας θα προσπαθήσει να βάλει μυαλό στον πατέρα του,χρησιμοποιώντας αυτό το παράδειγμα. Η ορθότητα της φράσης είναι δεδομένη.άλλωστε ισχύει η δια βίου εκπαίδευση και φυσικά ακόμα και ο Κ ρέοντας μπορεί να μάθει πολλά. Β.2.Προσπαθεί μάλλον να προσφέρει μια τελευταία σανίδα σωτηρίας στον Κρέοντα για να μην απομονωθεί ολότελα και τελικά συντριβεί. Προσπαθεί να δείξει στον πατέρα του ότι το λάθος είναι στοιχείο της ανθρώπινης φύσης και δεν ε ίναι ντροπή να το παραδέχεται κανείς. Αυτό το πετυχαίνει και με δύο παρομοιώσεις (στ. 712-714, 715-717).την πρώτη εικόνα υπάρχουν δέντρα τα οποία ξεριζώνονται όταν ανθίστανται στα νερά και άλλα που γλυτώνουν επειδή είναι ευκίνητα.τη
δεύτερη εικόνα απεικονίζεται ένα πλοίο το οποίο με τεντωμένα τα πανιά βυθίζεται στη θάλασσα.και τα δύο παραδείγματα είναι παρμένα από τη φύση και θίγουν το χαρακτήρα του Κρέοντα.το δεύτερο παράδειγμα δεν υπάρχει αντιθετική ανάπτυξη και γίνεται αναφορά και στις συνέπειες στην πολιτεία,στοιχεία που δεν υπάρχουν στο πρώτο. Ο Αίμονας γνωρίζοντας το χαρακτήρα του πατέρα του, ρυθμίζει ανάλογα και τη συμπεριφορά του. Δε δείχνει να κινείται χάρη στην αγάπη του για την Αντιγόνη, αλλά επειδή ενδιαφέρεται για την ευτυχία του πατέρα του. Σα κίνητρα όμως του Αίμονα αποκλείεται να προσδιορίζονται αποκλειστικά από την αγάπη του για τον πατέρα του. Φυσιολογικά προσποιείται ότι πρωταρχικά τον ενδιαφέρει η ασφάλεια της εξουσίας και το κύρος του άρχοντα πατέρα του. αφώς και αυτά τα συναισθ ήματα τον επηρεάζουν, αλλά πίσω από την απόφασή του να προσεγγίσει τον πατέρα του υπάρχει σίγουρα και ο έρωτας για την Αντιγόνη. Β.3.Για τον Αίμονα η αντιμετώπιση του ζητήματος από τον Κρέοντα εμπεριέχει σημαντικά στοιχεία μονολιθικής και μονομερούς σκέψης.η απόδοση τιμών στον Ετεοκλή με το σκεπτικό ότι υπερασπίστηκε την πατρίδα του και η απαξίωση του Πολυνείκη είναι καθαρά μια μονόπλευρη σκέψη.για τον Ετεοκλή,ο Κρέοντας θεωρεί ότι πρέπει να αποδοθούν τιμές, να λατρευτεί και να τιμηθεί σαν ήρωας.αντίθετα απαξιώνεται εντελώς Πολυνείκης,τον οποίο ο Κρέοντας τον απαξιώνει θεωρώντας έσχατο προδότη. Ωστόσο ξεπερνάται ο άδικος τρόπος που φέρθηκε ο Ετεοκλής στον Πολυνείκη,αρνούμενος τα δώσει,όπως θα έπρεπε να κάνει,άλλωστε τη βασιλεία της πόλης της Θήβας. ε όλη την ενότητα αναδεικνύεται η μονολιθικότητα, η απολυταρχία και η αυταρχικότητα του αρχαίου μοναρχικού καθεστώτος. Ο πολίτης ξέρει ότι δεν πρέπει να έχει γνώμη και δε θα κληθεί ποτέ να την εκφράσει. Ας θυμηθούμε και το φόβο του φύλακα για κάτι που δεν έφται γε. Αντίθετα όμως με τις μεταγενέστερες εποχές, που η διάσταση αρχόντων - λαού αφορούσε όλη τη βασιλική οικογένεια, την αρχαία εποχή φαίνεται ότι αυτό συμβαίνει μόνο με τον βασιλιά - μονάρχη. Γι αυτό ο Αίμονας φαίνεται να είναι πιο κοντά στο λαό και να αφουγκράζεται τις απόψεις του.
Β.4. ΜΤΘΟ Ένα από τα κατά ποιόν μέρη της τραγωδίας, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη είναι η υπόθεση, το «σενάριο» της τραγωδίας.οι υποθέσεις των τραγωδιών (οι μύθοι τους) είναι παρμένες συνήθως από τις περιπέτειες του θεού Διονύσου ή μυθικών προσώπων, όπως του Ηρακλή, του Θησέα, των ηρώων του Tρωικού πολέμου κ.λπ. Kατά κανόνα οι τραγικοί ποιητές ακολουθούν στο μύθο της τραγωδίας τους τη μυθική παράδοση, στα βασικά της τουλάχιστον στοιχεία, είναι δυνατόν όμως και να αποκλίνουν στην Ελένη ο τραγικός ποιητής επινοεί νέα πρόσωπα (τη Θεονόη και το Θεοκλύμενο) ή αλλάζει κάποια στοιχεία (π.χ. μαθαίνουμε ότι η Λήδα αυτοκτόνησε από ντροπή για τις πράξεις της κόρης της, μολονότι αυτό δεν αναφέρεται σε κανένα μύθο) ΠΡΟΛΟΓΟ Ένα από τα κατά ποσόν (βλ. λήμμα) διαλογικά μέρη της τραγωδίας. Είναι η αρχή του έργου μπορεί να έχει μονολογικήαλλά και διαλογική μορφή. την Ελένη, το πρώτο μέρος του Προλόγου είναι ένας μονόλογος της Ελένης και το δεύτερο ένας διάλογος της Ελένης με τον Σεύκρο. Με τον πρόλογο οι θεατές μαθαίνουν για τον τόπο, τα πρόσωπα και τα βασικά στοιχεία του μύθου του έργου. ΛΕΞΙ Ένα από τα κατά ποιόν μέρη της τραγωδίας σύμφωνα με τον Αριστοτέλη η γλώσσα που χρησιμοποιεί ο ποιητής και οι εκφραστικοί τρόποι και σχήματα, π.χ. τα επίθετα, οι μεταφορές, οι προσωποποιήσεις, οι εικόνες κ.λπ. Η λέξις πρέπει να είναιπροσαρμοσμένη στην ηλικία, το φύλο και την κοινωνική τάξη των ηρώων. Ο λόγος π.χ. των Αγγελιαφόρων στην Ελένηφανερώνει την κοινωνική τους τάξη. ΟΨΙ Ένα από τα κατά ποιόν μέρη τ ης τραγωδίας, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη πρόκειται για τα οπτικά στοιχεία της παράστασης,ό,τι δηλαδή βλέπει ο θεατής παρακολουθώντας το έργο για παράδειγμα, ο τρόπος με τον οποίο υποκρίνονται οι ηθοποιοί, η σκευή τους, η σκηνογραφία κ.λπ. Σο σκηνικό συνήθως ήταν απλό και παρίστανε την πρόσοψη ενός ανακτόρου ή ναού. την Ελένη το σκηνικό είναι η πρόσοψη ενός ανακτόρου και ο τάφος του Πρωτέα. ΗΘΟ Ένα από τα κατά ποιόν μέρη της τραγωδίας, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη ο χαρακτήρας και η στάση ζωής των ηρώων,όπως εκδηλώνεται με τους λόγους, τις πράξεις και τις
επιλογές τους, όταν βρίσκονται σε δίλημμα ή κινδυνεύουν. Ο Αριστοτέλης πιστεύει ότι τα ήθη πρέπει να είναι χρηστά, να εκφράζουν δηλ. ευγένεια και αγαθή προαίρεση, ἁρμόττοντα, να συμφωνούν δηλαδή με την ηλι κία, το φύλο και την κοινωνική τάξη των ηρώων, και ὅμοια καὶ ὁμαλά, δηλ. οι ήρωες να μην παρουσιάζουν απότομες και αδικαιολόγητες μεταπτώσεις (ο Αχιλλέας π.χ. δεν επιτρέπεται να παρουσιάζεται ξαφνικά και χωρίς λόγο δειλός). Β.5.πράξη,πρακτικός φρόνηση,φρόνημα γλωσσικός,γλωσσομάθεια μάθηση,μαθητικός σωτηρία,σωστικός Β.6.α. κτήματος, κτήματα μείζονος, μέγιστα. Β.6.β.φρονήσει,πράξει,σχήσει,ὄψεται,ἔσται Β.7.επιθετικός προσδιορισμός υποκείμενο αντικείμενο γενική διαιρετική προληπτικό κατηγορούμενο