ΒΑΣΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΒΟΗΘΟΥΣ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ

Περιεχόμενα Πρόλογος συγγραφέων... 7 Εισαγωγή... 9 Πώς να διαβάσετε αυτό το βιβλίο... 11 Απλές συμβουλές για την ώρα των εξετάσεων... 13 Βασικές γνώσεις για τους βοηθούς ιατρικών εργαστηρίων... 17 Κατάλογος ερωτήσεων... 19

ΒΑΣΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΒΟΗΘΟΥΣ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ

18 ΒΟΗΘΟΣ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ Οι βοηθοί ιατρικών εργαστηρίων διακρίνονται σε νοσηλευτές πανεπιστημιακής εκπαίδευσης (Π.Ε.), τεχνολογικής εκπαίδευσης (Τ.Ε.) και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (Δ.Ε.). Τα προσόντα του παραϊατρικού προσωπικού διακρίνονται σε τυπικά (πτυχίο, προϋπηρεσία, εξειδίκευση) και σε ουσιαστικά (επαγγελματική κατάρτιση, υ- πηρεσιακό ενδιαφέρον, υπευθυνότητα, ποιοτική απόδοση, ποσοτική απόδοση, αντοχή και υπομονή). Ένας βοηθός ιατρικών εργαστηρίων πρέπει: Να είναι ευχάριστος Να είναι φιλικός Να είναι συνεργάσιμος Να είναι τυπικός Να είναι ευγενής Να είναι υπομονετικός Να είναι ακριβής Να έχει θετική σκέψη Το ιατρικό εργαστήριο είναι ο ειδικά διαμορφωμένος και επανδρωμένος χώρος όπου διενεργούνται ιατρικές εξετάσεις. Ο σκοπός του ιατρικού εργαστηρίου είναι η εξέταση των ασθενών, η πρόληψη εμφάνισης νόσου, η πρόληψη μετάδοσης νόσου, η εκπαίδευση σπουδαστών σχολών επαγγελμάτων Υγείας και η έρευνα επιστημών Υγείας. Η εύρυθμη λειτουργία του ιατρικού εργαστηρίου εξαρτάται από τα εξής: Οργάνωση Ιατρικής Υπηρεσίας Καταλληλότητα των χώρων Επάρκεια υλικού-δυναμικού Καλή συνεργασία προσωπικού

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ 1. Ποια στοιχεία του εξεταζόμενου θα καταγραφούν στο αρχείο του εργαστηρίου; Στο αρχείο του εργαστηρίου πρέπει να καταγράφονται τα εξής στοιχεία: Όνομα, πατρώνυμο και επώνυμο του εξεταζόμενου. Τύπος πρωτογενούς δείγματος και ανατομική προέλευση, όπου είναι δυνατόν. Ζητούμενη εξέταση. Κλινικές πληροφορίες σχετικές με τον εξεταζόμενο, οι οποίες θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν τουλάχιστον φύλο και ημερομηνία γέννησης, για λόγους ερμηνείας. Ημερομηνία και ώρα συλλογής του πρωτογενούς δείγματος. Ημερομηνία και ώρα παραλαβής των δειγμάτων από το εργαστήριο. Αποτελέσματα προηγούμενων εξετάσεων του εξεταζόμενου.

20 ΒΟΗΘΟΣ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ Υποδοχή ασθενούς 2. Ποιες προϋποθέσεις πρέπει να έχει ο αιµοδότης; (για προσφορά αίµατος) Ο αιμοδότης πρέπει να έχει τις εξής προϋποθέσεις: Να είναι υγιής. Ηλικίας 18-60 ετών. Να μην έχει γευματίσει τις 4 τελευταίες ώρες. Να μην έχει στίγματα ή άλλες δερματικές παθήσεις στο σημείο της φλεβοκέντησης. Αρτηριακή πίεση < 180/100 mm Hg. Αιμοσφαιρίνη > 12,5 gr/dl (για γυναίκες) και >13,5 gr/dl (για άνδρες). Μεταξύ δύο διαδοχικών αιμοδοσιών πρέπει να έχουν μεσολαβήσει τουλάχιστον 8 εβδομάδες.

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ 21 Καταχώριση αποτελεσμάτων Να μην έχει ιστορικό λιποθυμιών, ηπατίτιδας, AIDS, ελονοσίας, σύφιλης ή λοίμωξης από κυτταρομεγαλοϊό. Να μην έχει ταξιδέψει το τελευταίο 6μηνο σε περιοχές που ενδημεί η ελονοσία. Να μην πάσχει από χρόνιες παθήσεις και κακοήθειες. Να μην έχει κάνει τατουάζ. Να μην έχει κάνει μεταμόσχευση κερατοειδούς. 3. Ποιες οδηγίες θα δώσετε στον αιµοδότη µετά την αιµοδοσία; Να λάβει τα αναψυκτικά και τη μικρή ποσότητα τροφής που του προσφέρεται στο Κέντρο. Να παραμείνει στο Κέντρο επί 15 λεπτά τουλάχιστον. Να μην καπνίσει και να μην οδηγήσει μέσα στην επόμενη μία ώρα. Να μην πιει οινοπνευματώδη ποτά μέσα στις επόμενες 6 ώρες. Καμιά φορά μπορεί να αισθανθεί ζάλη τότε πρέπει να καθίσει και να βάλει το κεφάλι του ανάμεσα στα γόνατά του. Εάν μπορεί να ξαπλώσει, είναι προτιμότερο.

22 ΒΟΗΘΟΣ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ Στις σπάνιες περιπτώσεις που αιμορραγεί ή πονάει το σημείο της φλεβοκέντησης, πρέπει να το πιέσει ισχυρά επί μερικά λεπτά με την παλάμη του. 4. Ποιες οδηγίες θα δώσετε στον εξεταζόµενο για συλλογή ούρων προς καλλιέργεια; Οι οδηγίες που θα δοθούν στον εξεταζόμενο για συλλογή ούρων για καλλιέργεια είναι οι εξής: Απαιτείται έγκαιρη μεταφορά (< 2 ώρες) των ούρων στο εργαστήριο. Σε αντίθετη περίπτωση η φύλαξη του δείγματος στο ψυγείο είναι α- παραίτητη. Της συλλογής ούρων πρέπει να προηγείται σχολαστικό πλύσιμο των έξω γεννητικών οργάνων και της ουρήθρας με χλιαρό νερό και σαπούνι. Ξεπλένουμε πολύ καλά και σκουπίζουμε μαλακά με σιδερωμένη πετσέτα ή αποστειρωμένη γάζα. Στις γυναίκες, κατά τη διάρκεια της εμμήνου ρύσεως, απαιτείται πωματισμός του κόλπου με βαμβάκι. Παραλαβή δείγματος ούρων, όπου αναγράφεται υποχρεωτικά ονοματεπώνυμο, ημερομηνία λήψης και ώρα λήψης.

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ 23 Τα ούρα μαζεύονται από το μέσο της ροής των ούρων, χωρίς διακοπή της ούρησης. Η συλλογή πρέπει να γίνει πριν από τη λήψη αντιβιοτικού σκευάσματος. 5. Ποιες οδηγίες θα δώσετε στον εξεταζόµενο για συλλογή ούρων 24ώρου για υδροξυπρολίνη; O εξεταζόμενος πρέπει να ουρήσει το πρωί, πριν να φάει. Η κύστη πρέπει να αδειάσει τελείως. Στη συνέχεια ο εξεταζόμενος μαζεύει σχολαστικά τα ούρα κάθε ούρησης σε ειδικό δοχείο που διατηρεί στο ψυγείο. Την επόμενη ημέρα, μόλις συμπληρωθούν 24 ώρες, ο εξεταζόμενος ουρεί μία ακόμα φορά, αδειάζοντας τελείως την κύστη του. Αυτό το δείγμα είναι και το τελευταίο που συλλέγεται. 6. Ποιες οδηγίες θα δώσετε στον εξεταζόµενο για τη συλλογή κοπράνων για παρασιτολογική εξέταση; Ο εξεταζόμενος πρέπει να κάνει τα εξής: Να πιει το πρωί και ενώ είναι νηστικός, ένα μπουκάλι αλατούχο καθαρτικό. Να μη χρησιμοποιήσει ελαιώδη σκευάσματα. Να έρθει αμέσως στο εργαστήριο, όπου θα περιμένει μέχρι να κάνει τουλάχιστον 3 κενώσεις. Αν ο εξεταζόμενος έχει διάρροια, τότε δεν παίρνει καθαρτικό, αλλά εξετάζονται τα διαρροϊκά του κόπρανα. Σε παιδιά κάτω των 5 ετών, δεν χορηγείται καθαρτικό. Σε παιδιά άνω των 5 ετών χορηγείται μειωμένη ποσότητα καθαρτικού, ανάλογα με την ηλικία. Επειδή τα παιδιά αργούν να ενεργηθούν, καλό είναι να τους δίνουμε από την προηγουμένη κάποια καθαρτική ουσία (σε μορφή π.χ. σοκολάτας). 7. Ποιες οδηγίες θα δώσετε στον εξεταζόµενο για συλλογή σπέρ- µατος; Ο εξεταζόμενος πρέπει να κάνει τα εξής: Να απέχει από το σεξ για 3-7 ημέρες. Να ουρήσει και να κάνει πολύ καλό τοπικό καθαρισμό πριν από τη συλλογή του σπέρματος.

24 ΒΟΗΘΟΣ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ Να χρησιμοποιήσει αποστειρωμένο δοχείο για τη συλλογή του σπέρματος. Να συλλέξει όλο το σπέρμα με αυνανισμό. Να μεταφέρει το δείγμα αμέσως (μέσα σε μισή ώρα) στο εργαστήριο. Η θερμοκρασία μεταφοράς του δείγματος να είναι 20-37 C. Να αποφευχθεί η αλλοίωση του σπέρματος από πιθανά λάθη στη δειγματοληψία (π.χ. χρήση προφυλακτικού). 8. Ποιες οδηγίες θα δώσετε στον εξεταζόµενο για τη συνηθισµένη αιµοληψία; Οι οδηγίες που θα δοθούν στον εξεταζόμενο για τη συνηθισμένη αιμοληψία είναι οι εξής: Η αιμοληψία πρέπει να γίνει τις πρωινές ώρες. Πρέπει να προηγηθεί νηστεία 12 ως 14 ωρών. Αποχή από φαρμακευτική αγωγή (μετάθεση λήψης φαρμάκων μετά την αιμοληψία). Ειδικά για την εξέταση «Καμπύλη Ανοχής Γλυκόζης», παραμονή του ασθενούς στο χώρο του ιατρείου για τις διαδοχικές αιμοληψίες από 1-3 ώρες, σύμφωνα με τις οδηγίες του θεράποντος ιατρού. Εξεταστικό κρεβάτι και καρέκλα αιμοληψίας

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ 25 Πάγκος εργασίας αιματολογικού εργαστηρίου 9. Ποιες προφυλάξεις παίρνουµε και ποια προετοιµασία κάνουµε για τη λήψη αίµατος; Πριν εκτελεστεί η φλεβοκέντηση πρέπει να ελέγχεται η ταυτότητα του ασθενούς. Οι πολυθρόνες αιμοληψίας καλό είναι να έχουν μπράτσα. Όταν φλεβοκεντούμε παιδιά ή μη συνεργάσιμα άτομα, καλό είναι να υπάρχει κάποιος βοηθός. Ο αιμολήπτης πρέπει να φοράει γάντια. Απαγορεύεται να αγγίξουμε τη βελόνα της φλεβοκέντησης σε μη α- ποστειρωμένα υλικά. Το σημείο της φλεβοκέντησης καθαρίζεται με αιθανόλη 70%. Χρησιμοποιείται περιχειρίδα για να προκαλέσει διάταση της φλέβας. Η βελόνα που προτιμάται για τους ενήλικες είναι 19-20 G και για τα παιδιά 21-23 G. Η βελόνα εφαρμόζει στη σύριγγα και εισάγεται με σταθερές κινήσεις στη φλέβα. Με το ένα χέρι σταθεροποιείται η σύριγγα και με το άλλο χέρι κάνουμε αναρρόφηση.

26 ΒΟΗΘΟΣ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ Τεχνική αιμοληψίας Η περιχειρίδα αφαιρείται πριν βγάλουμε τη βελόνα από το σημείο της φλεβοκέντησης. Αφού βγει η βελόνα, ασκούμε πίεση με στεγνό βαμβάκι στο σημείο της φλεβοκέντησης. Στη συνέχεια τοποθετείται λευκοπλάστ. Η βελόνα πρέπει να απομακρυνθεί από τη σύριγγα πριν μεταφέρουμε το αίμα στα μπουκαλάκια. Βίαιες κινήσεις κατά τη μετάγγιση του αίματος στα μπουκαλάκια απαγορεύονται. Σε όλο το προσωπικό του εργαστηρίου πρέπει να γίνεται εμβολιασμός για ηπατίτιδα Β. Aν ο νοσηλευτής τραυματιστεί με τη βελόνα, πρέπει να υπάρχει διαθέσιμη γ-σφαιρίνη για να του χορηγηθεί άμεσα.

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ Δίπλα στο χώρο αιμοληψίας πρέπει να υπάρχει πάντα διαθέσιμο νερό για την περίπτωση τυχόν λιποθυμίας. Τρυβλία για καλλιέργειες μικροβίων 27