ΣΥΝΘΕΤΑ ΥΛΙΚΑ ΠΟΛΥΕΣΤΕΡΑ - ΙΝΩΝ ΑΝΘΡΑΚΑ ΜΕΤΑΛΛΙΚΩΝ ΚΟΝΕΩΝ ΨΕΥΔΑΡΓΥΡΟΥ: ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ, ΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ Ι.A. Ασημακόπουλος, Γ. Τσαγκαράκης, Μ. Πιζάνια, Ε. Κανελλοπούλου, Λ. Ζουμπουλάκης Σχολή Χημικών Μηχανικών, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, 15773, Αθήνα ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στα πλαίσια της παρούσας εργασίας κατασκευάστηκαν σύνθετα υλικά πολυεστέρα ινών άνθρακα μεταλλικής κόνεως ψευδαργύρου με τη μέθοδο της προδιαπότισης ( pre-preg ) με σκοπό αυτά να διαθέτουν καλές μηχανικές ιδιότητες αλλά και καλή ηλεκτρική αγωγιμότητα. Ως πολυμερική μήτρα χρησιμοποιήθηκε τόσο εμπορικός πολυεστέρας όσο και πολυεστέρας εργαστηριακής παραγωγής σύνθεσης : μαλεϊκό οξύ και αδιπικό οξύ σε ποσοστά συμμετοχής 60% και 40% αντίστοιχα και αιθυλενογλυκόλη. Επίσης, οι ίνες άνθρακα που χρησιμοποιήθηκαν ήταν συνεχούς (απεριορίστου) μήκους, σε χαμηλό ποσοστό, 15 % v/v, ώστε να διατηρείται χαμηλό το κόστος των συνθέτων υλικών, ενώ η μεταλλική κόνις Zn προστέθηκε σε ποσοστά 0, 5, 10, 20, 30 και 40 % βάρος κατά βάρος (w/w) αποβλέποντας στη μελέτη της συνεισφοράς τους στις μηχανικές και ηλεκτρικές ιδιότητες του τελικού συνθέτου υλικού. Από τις μετρήσεις αντοχής σε διάτμηση και κάμψη, παρατηρείται ότι η προσθήκη κόνεως Zn σε σύνθετα υλικά πολυεστέρα ινών άνθρακα δεν επηρεάζει σχεδόν καθόλου την αντοχή σε διάτμηση, ενώ η αντοχή σε κάμψη μειώνεται αντιστρόφως ανάλογα με τη συγκέντρωση Zn. Συγκεκριμένα, η μεγαλύτερη μείωση της αντοχής σε κάμψη σημειώνεται σε σύνθετα υλικά πολυεστέρα ινών άνθρακα για ποσοστά συμμετοχής 5 και 10 % w/w Zn και φτάνει σε μείωση της τάξης του 19%. Μεταξύ των υπολοίπων δοκιμίων σύνθετου υλικού η μείωση της αντοχής σε κάμψη εξομαλύνεται και διαμορφώνεται σε ποσοστό 10 %. Ως προς τις ηλεκτρικές ιδιότητες των συνθέτων υλικών, αυτά που παρήχθησαν με τις ακόλουθες αναλογίες : πολυεστέρας κόνις Zn σε ποσοστά 60 40 και 50 50 εμφανίζουν τιμές ηλεκτρικής αγωγιμότητας της τάξης του 10-4 S/cm. Συμπεραίνεται, λοιπόν, ότι δημιουργούνται αγώγιμοι δρόμοι μέσα στην μήτρα μονωτή και τα σύνθετα υλικά καθίστανται ημιαγωγοί. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τα σύνθετα υλικά χρησιμοποιούνται ευρύτατα από τον άνθρωπο από αρχαιοτάτων χρόνων. Τα σύνθετα υλικά πολυμερικής μήτρας παρουσιάζουν μεγάλο επιστημονικό και τεχνολογικό ενδιαφέρον, καθώς χρησιμοποιούνται σε διάφορες εφαρμογές, όπως σε αθλητικούς εξοπλισμούς, σε ιατρικά προσθετικά μέλη, σε αεροσκάφη της πολεμικής αεροπορίας, σε ηλεκτρικά αγώγιμες κόλλες, κλπ [1-4]. Το πρώτο σύνθετο υλικό βασισμένο σε μήτρα πλαστικού εμφανίστηκε κατά τη δεκαετία του 1920 και επρόκειτο για το βακελίτη (ρητίνη φαινόλης φορμαλδεΰδης). Από την άλλη μεριά, συνήθη πολυμερή μπορούν να καταστούν ηλεκτρικά αγώγιμα με ενσωμάτωση αγώγιμων προσθέτων, όπως μεταλλικών σωματιδίων, αιθάλης (carbon black), ινών άνθρακα. Οι ίνες άνθρακα (CF) παρουσιάζουν υψηλό μέτρο ελαστικότητας, υψηλή εφελκυστική τάση, καθώς επίσης και υψηλή ηλεκτρική αγωγιμότητα (σcf 103 S/cm) [5,6]. Οι εξαιρετικές μηχανικές ιδιότητες των ινών άνθρακα αξιοποιούνται με τη χρήση μιας μήτρας, συνήθως μιας ρητίνης, για την κατασκευή σύνθετου υλικού [1-7]. Προκειμένου να προσδοθεί ηλεκτρική αγωγιμότητα στο σύνθετο υλικό γίνεται την προσθήκη μεταλλικών κόνεων (π.χ. σ Zn =1,69 10 5 S/cm) ή αιθάλης (carbon black) (σ CB =0.1 10 2 S/cm) κατά την κατασκευή του [8-10]. Τέτοια αγώγιμα σύνθετα υλικά βρίσκουν εφαρμογή σε πολυάριθμα τεχνολογικά πεδία, όπως συσκευές προστασίας υπερφόρτισης, αυτορυθμιζόμενοι θερμαντήρες, χημικοί αισθητήρες κλπ [11]. ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ Στα πλαίσια της παρούσας εργασίας κατασκευάστηκαν σύνθετα υλικά πολυεστέρα ινών άνθρακα μεταλλικής κόνεως ψευδαργύρου με τη μέθοδο της προδιαπότισης ( pre-preg ) με σκοπό αυτά να διαθέτουν καλές μηχανικές ιδιότητες αλλά και καλή ηλεκτρική αγωγιμότητα. Ως πολυμερική μήτρα χρησιμοποιήθηκε τόσο εμπορικός πολυεστέρας όσο και πολυεστέρας εργαστηριακής παραγωγής σύνθεσης : μαλεϊκό οξύ και αδιπικό οξύ σε ποσοστά συμμετοχής 60% και 40% αντίστοιχα και αιθυλενογλυκόλη. Επίσης, οι ίνες άνθρακα που χρησιμοποιήθηκαν ήταν συνεχούς (απεριορίστου) μήκους, σε χαμηλό ποσοστό, 15 % v/v, ώστε να διατηρείται χαμηλό το κόστος των συνθέτων υλικών, ενώ η μεταλλική κόνις Zn προστέθηκε σε ποσοστά 0, 5, 10, 20, 30 και 40 % βάρος κατά βάρος (w/w) αποβλέποντας στη μελέτη της συνεισφοράς τους στις μηχανικές και ηλεκτρικές ιδιότητες του τελικού συνθέτου υλικού. Τα σύνθετα υλικά που παρασκευάστηκαν φαίνονται στον Πίνακα 1 :
Πίνακας 1. Περιπτώσεις παραγωγής συνθέτων υλικών Συμβολισμός συνθέτου υλικού Πολυεστέρας (PA) Zn Ίνες άνθρακα (CF) % w/w % w/w % w/w PA95Zn5 95 5 0 PA90Zn10 90 10 0 PA80Zn20 80 20 0 PA70Zn30 70 30 0 PA100Zn0CF15 100 0 15 PA90Zn10CF0 90 10 0 PA90Zn10CF15 90 10 15 PA85Zn15CF15 85 15 15 PA80Zn20CF15 80 20 15 Για την κατασκευή των δοκιμίων των συνθέτων υλικών πολυεστερικής μήτρας με μέσο ενίσχυσης ίνες άνθρακα και μεταλλική κόνις ψευδαργύρου χρησιμοποιήθηκαν συγκεκριμένα εμπορικός πολυεστέρας τύπου Neotex PE/TC, ίνες άνθρακα τύπου Tenax hts 800 Faservebundwerkstoffe GmbH 1600 tex και μεταλλικά σωματίδια ψευδαργύρου της εταιρείας Merck με εμπορική ονομασία Zinc Pulver, πυκνότητα ρc = 7,14 g/cm 3 και διαμέτρο < 60 μm. Το ποσοστό των μεταλλικών σωματιδίων ψευδαργύρου στο σύνθετο υπολογίζεται ως προς το βάρος του πολυεστέρα και κατασκευάζονται πέντε διαφορετικά σύνθετα υλικά με ποσοστά : 5% κ.β., 10% κ.β., 20% κ.β., 30% κ.β., 40% κ.β. Προκειμένου για τα δοκίμια που περιέχουν και ίνες άνθρακα ως μέσο ενίσχυσης χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος της προδιαπότισης ( pre-preg ) κατά την οποία η ίνα καθοδηγείται μέσα σε λουτρό διαβροχής πληρωμένο με μίγμα πολυεστέρα/σκληρυντή/διαλύτη και περιτυλίγεται σε πλάκα ειδικά διαμορφωμένη, καλυμμένη με αλουμινόχαρτο και ψεκασμένη με αντικολλητικό σπρέι Teflon, ώστε να είναι δυνατή η αποκόλλησή των προδιαποτισμένων ινών άνθρακα τελικά από αυτήν. Ακολούθως, η πλάκα τοποθετείται σε πυριαντήριο για την απομάκρυνση του διαλύτη και τη μερική σκλήρυνση της ρητίνης (πολυεστέρα) και αφού αποψυχθεί αποχωρίζονται οι προδιαποτισμένες ίνες άνθρακα από την πλάκα περιτύλιξης. Ο υπολογισμός του απαιτούμενου αριθμού ινών άνθρακα για την κατασκευή συνθέτου υλικού με συγκεκριμένη περιεκτικότητα (% κ.ό.) σε ίνες άνθρακα πραγματοποιείται με βάση τις διαστάσεις των δοκιμίων που παρασκευάζονται, οι οποίες είναι μήκος 21 cm, πλάτος 1.7 cm, πάχος 0.3 cm. Επίσης, λαμβάνονται υπόψη τα χαρακτηριστικά της ίνας, δηλαδή, πυκνότητα ρ c = 1,77 g/cm 3. Έτσι, προκύπτει ότι για την κατασκευή δοκιμίου σύνθετου υλικού ενισχυμένου 15 % v/v σε ίνες άνθρακα απαιτούνται 8 ίνες άνθρακα. Επομένως τοποθετούνται δύο στρώματα ινών άνθρακα μέσα σε κάθε δοκίμιο. Σε κάθε στρώμα τοποθετούνται 4 ίνες μαζί. Στο Σχήμα 1 παρουσιάζεται η διάταξη προδιαπότισης ινών άνθρακα Σχήμα 1. Διάταξη προδιαπότισης ινών άνθρακα Η μορφοποίηση του συνθέτου υλικού λαμβάνει χώρα με τη βοήθεια ειδικού καλουπιού και κατόπιν την τοποθέτησή του σε θερμοπρέσσα. Το καλούπι υφίσταται φορτίο οκτώ μετρικών τόνων για διάστημα μισής ώρας σε θερμοκρασία 60 o C. Κατόπιν, η θερμοπρέσσα βγαίνει εκτός λειτουργίας αλλά το καλούπι παραμένει υπό πίεση για 24 h με στόχο την πλήρη μορφοποίηση του δοκιμίου και την πρόσδωση των τελικών ιδιοτήτων στο
σύνθετο υλικό. Δηλαδή, το δοκίμιο ψύχεται σε θερμοκρασία περιβάλλοντος υπό συνθήκες υψηλού φορτίου, ώστε να επιτευχθεί η καλύτερη δυνατή μορφοποίηση. Στο Σχήμα 2 παριστάνεται το καλούπι μορφοποίσης, που χρησιμοποείται για την παραγωγή του συνθέτου υλικού. Σχήμα 2. Καλούπι μορφοποίησης Στο Σχήμα 3 παρατίθεται το διάγραμμα ροής της διαδικασίας παραγωγής συνθέτου υλικού, το οποίο περιλαμβάνει πολυεστερική μήτρα ενισχυμένη με μεταλλικά σωματίδια ψευδαργύρου και ίνες άνθρακα. Με την ολοκλήρωση της παραγωγής του συνθέτου υλικού πραγματοποιούνται μετρήσεις των μηχανικών και ηλεκτρικών ιδιοτήτων του. Σχήμα 3. Διάγραμμα ροής της διαδικασίας παραγωγής συνθέτου υλικού
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΖΗΤΗΣΗ Η πειραματική μέτρηση της πυκνότητας των δοκιμίων δίνεται από τον λόγο m/v. Τα δοκίμια κόβονται σε μικρά παραλληλεπίπεδα κομμάτια, ζυγίζονται και υπολογίζεται ο όγκος τους. Έχει παρατηρηθεί ότι η ακριβέστερη μέθοδος είναι αυτή στην οποία το δοκίμιο έχει πάρει την προκαθορισμένη γεωμετρική μορφή του. Το σφάλμα που προκύπτει στην μέτρηση είναι της τάξης του 2%. Η θεωρητικά υπολογισμένη πυκνότητα των συνθέτων υλικών αποτελούμενων από πολυεστέρα και ψευδάργυρο, υπολογίζεται από τον τύπο εύρεσης πυκνότητας μιγμάτων. Δηλαδή, για την περίπτωση δοκιμίων χωρίς ίνες άνθρακα ισχύει η εξίσωση (1). όπου : p ο δείκτης αντιστοιχεί στα σωματίδια του προσθέτου (ψευδαργύρου) m ο δείκτης που αντιστοιχεί στη μήτρα ρ η πυκνότητα του συνθέτου υλικού V ο όγκος του συνθέτου υλικού dt = (1 V p ) ρ m + V p ρ p (1) H θεωρητική πυκνότητα συγκρίνεται με την πειραματική τιμή της πυκνότητας η οποία συμβολίζεται de και έτσι προκύπτει το πορώδες (τ) του σύνθετου υλικού σύμφωνα με την εξίσωση (2). τ = (dt-de)/dt 100 (2) όπου : de είναι η πειραματική μέτρηση της πυκνότητας. Τα αποτελέσματα των μετρήσεων εμφανίζονται συγκεντρωτικά στον Πίνακα 2 και στο Σχήμα 4. Συμοβολισμός δοκιμίου Πίνακας 2. Μετρήσεις θεωρητικής πυκνότητας Πολυεστέρας Πολυεστέρας d m d p d t % κ.β. % κ.β. % κ.ό. % κ.ό. P100-Zn0 100 0 100 0 1,4 0 1,40 P95-Zn5 95 5 99,05 0,95 1,4 7,14 1,45 P90-Zn10 90 10 98,02 1,98 1,4 7,14 1,51 P80-Zn20 80 20 95,65 4,35 1,4 7,14 1,65 P70-Zn30 70 30 92,76 7,24 1,4 7,14 1,82 P60-Zn40 60 40 89,18 10,82 1,4 7,14 2,02 P80-Zn20-CF15 80 20 81,30 3,7 1,4 7,14 1,66 P70-Zn30-CF15 70 30 78,85 6,2 1,4 7,14 1,81 Σχήμα 4. Διάγραμμα θεωρητικής πυκνότητας συναρτήσει του ποσοστού ενίσχυσης με μεταλλική κόνις Zn (η περιοχή αριστερά του βέλους αφορά στα δοκίμια χωρίς ίνες άνθρακα και αυτή δεξιά στα δοκίμια τα ενισχυμένα με ίνες άνθρακα)
Όπως προκύπτει από το Σχήμα 4 τα δοκίμια που είναι ενισχυμένα με ίνες άνθρακα παρουσιάζουν παραπλήσια πυκνότητα με αυτά που δεν είναι ενισχυμένα με ίνες άνθρακα. Η μέτρηση της σκληρότητας των δοκιμίων που παρασκευάστηκαν γίνεται με βάση το πρότυπο ASTM D2240 με μετρητή σκληρότητας Shore D durometer. To σφάλμα της μέτρησης είναι 2%. Πραγματοποιούνται πέντε μετρήσεις κατά μήκος του κάθε δοκιμίου. Η μεσαία από τις τιμές που προκύπτουν λαμβάνεται ως η πιο αντιπροσωπευτική για το υλικό. Οι τιμές της σκληρότητας των δοκιμίων που μετρήθηκαν φαίνονται στον Πίνακα 3 και στο Σχήμα 5 από το οποίο προκύπτει ότι η σκληρότητα του συνθέτου υλικού παρουσιάζει αύξηση καθώς αυξάνεται το ποσοστό του ψευδαργύρου στο σύνθετο. Πίνακας 3. Μετρήσεις σκληρότητας βάσει ASTM D2240 με μετρητή σκληρότητας Shore D durometer Ποσοστό Ζn Σκληρότητα Shore D durometer % 5% 59, 55, 58, 60, 61 10% 62, 76, 63, 60, 65 20% 59, 70, 61, 65, 61 30% 70, 51, 66, 67, 56 40% 67, 72, 70, 73, 60 72 70 68 66 64 62 60 58 Σκληρότητα 0% 10% 20% 30% 40% 50% Σχήμα 5. Διάγραμμα σκληρότητας του συνθέτου υλικού σε συνάρτηση με το ποσοστό του Zn Η μέθοδος που εφαρμόζεται για την μέτρηση της αντοχής σε κάμψη ακολουθεί το πρότυπο ASTM D 790-71 ή DIN EN ISO 178 ή DIN 53 452. Τα δοκίμια έχουν μήκος 21 сm, πλάτος 1.7 cm. H αντοχή σε κάμψη δίνεται από την εξίσωση (3): σ = (3FL) / (2bd 2 ) (3) όπου : F το μέγιστο φορτίο (Ν) L η απόσταση των σημείων στήριξης b, d οι διαστάσεις του δοκιμίου. Το πάχος του δοκιμίου είναι b = 3 mm. To πλάτος του δοκιμίου είναι d 1 = 11 mm για το μικρό δοκίμιο και d 2 = 17 mm για το μεγάλο. Οι μετρήσεις δίνονται στον Πίνακα 4.
Πίνακας 4. Μετρήσεις μηχανικών ιδιοτήτων (αντοχή σε κάμψη) Συμοβολισμός δοκιμίου Πάχος (d) Πλάτος (b) Αντοχή % κ.β. mm mm MPa P-CF15 0 3 17 340 P80-Zn20-CF15 20 3 17 270 P70-Zn30-CF15 30 3 17 240 P60-Zn40-CF15 40 3 17 220 P 0 3 11 30 P95-Zn5 5 3 11 27 P90-Zn10 10 3 11 24 P80-Zn20 20 3 11 19 P70-Zn30 30 3 11 17 P60-Zn40 40 3 11 15 Τα δοκίμια με ίνες άνθρακα παρουσιάζουν πολλαπλάσια αντοχή σε κάμψη σε σχέση με αυτά χωρίς ίνες άνθρακα. Από την άλλη μεριά, η παρουσία του ψευδαργύρου στο σύνθετο μειώνει την αντοχή σε κάμψη του δοκιμίου. H μέτρηση της αντοχής σε διάτμηση ακολουθεί το πρότυπο ASTM NORM D 2344-65 T. Συγκεκριμένα, η μέθοδος αυτή υπολογίζει την διαστρωματική διάτμηση. Η διαστρωματική διάτμηση δίνεται από την εξίσωση (4): Οι μετρήσεις δίνονται στον Πίνακα 5. τ= 0.75 F/ b d (4) Πίνακας 5. Μετρήσεις μηχανικών ιδιοτήτων (αντοχή σε διάτμηση) Συμοβολισμός δοκιμίου Πάχος (d) Πλάτος (b) Αντοχή % κ.β. mm mm Mpa P-CF15 0 3 17 21,6 P80-Zn20-CF15 20 3 17 21,2 P70-Zn30-CF15 30 3 17 20,9 P60-Zn40-CF15 40 3 17 20,7 P 0 3 17 2,2 P95-Zn5 5 3 17 1,9 P90-Zn10 10 3 17 1,7 P80-Zn20 20 3 17 1,2 P70-Zn30 30 3 17 0,5 P60-Zn40 40 3 17 0,3 Η αντοχή σε διάτμηση του συνθέτου υλικού μειώνεται αυξανομένου του ποσοστού του ψευδαργύρου. Αντίθετα, τα δοκίμια με ίνες άνθρακα δεν παρουσιάζουν μεγάλες διαφοροποιήσεις στην αντοχή σε διάτμηση. Η μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε για τη μέτρηση των διηλεκτρικών ιδιοτήτων ήταν βάσει των προτύπων ASTM D150 και DIN53483. Το πλάτος της εφαρμοζόμενης τάσης ήταν σταθερό και ίσο με 1000Mv, ενώ το εύρος των συχνοτήτων στο οποίο διεξήχθησαν οι ισόθερμες σαρώσεις ήταν από 10-1 Hz εώς 10 6 Hz. Σε κάθε σάρωση πραγματοποιούνταν μετρήσεις των ηλεκτρικών χαρακτηριστικών σε 80 διαφορετικές συχνότητες. Η ειδική αντίσταση όγκου προσδιορίστηκε σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα ASTM D 257 και DIN 59482, στο ίδιο εύρος θερμοκρασιών, με χρήση της συσκευής High-Resistance Meter 4339 B της εταιρείας Agilent Technologies. Όλα τα δείγματα υποβάλλονται σε ισόθερμες σαρώσεις συχνοτήτων. Ορίζουμε το εύρος των θερμοκρασιών, στο οποίο εξετάζουμε τα δείγματα και το θερμοκρασιακό βήμα. Η θερμοκρασία ελέγχεται από το σύστημα Novotherm με ακρίβεια ± 0,1 o C.
Στο Σχήμα 6 φαίνονται τα διαγράμματα μέτρησης διηλεκτρικών ιδιοτήτων συνθέτου υλικού με ποσοστά 40% κ.β. σε Zn και 50% κ.β. Σύνθετο υλικό με 40% κ.β. σε Zn Σύνθετο υλικό με 50% κ.β. σε Zn Σχήμα 6. διαγράμματα μέτρησης διηλεκτρικών ιδιοτήτων συνθέτου υλικού με ποσοστά 40% κ.β. σε Zn και 50% κ.β. Όπως προκύπτει από τα διαγράμματα μέτρησης διηλεκτρικών ιδιοτήτων συνθέτου υλικού με ποσοστά 40% κ.β. και 50% κ.β. σε Zn οι μέγιστες τιμές της ηλεκτρικής αγωγιμότητας των εν λόγω υλικών είναι 3,7 10-4 S/cm και 3,0 10-4 S/cm αντίστοιχα για τιμές συχνοτήτων 9 10 9 Hz. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΖΗΤΗΣΗ Συμπερασματικά, από τις μετρήσεις αντοχής σε διάτμηση και κάμψη, παρατηρείται ότι η προσθήκη κόνεως Zn σε σύνθετα υλικά πολυεστέρα ινών άνθρακα δεν επηρεάζει σχεδόν καθόλου την αντοχή σε διάτμηση, ενώ η αντοχή σε κάμψη μειώνεται αντιστρόφως ανάλογα με τη συγκέντρωση Zn. Συγκεκριμένα, η μεγαλύτερη μείωση της αντοχής σε κάμψη σημειώνεται σε σύνθετα υλικά πολυεστέρα ινών άνθρακα για ποσοστά συμμετοχής 5 και 10 % w/w Zn και φτάνει σε μείωση της τάξης του 19%. Μεταξύ των υπολοίπων δοκιμίων σύνθετου υλικού η μείωση της αντοχής σε κάμψη εξομαλύνεται και διαμορφώνεται σε ποσοστό 10 %. Ως προς τις διηλεκτρικές ιδιότητες των συνθέτων υλικών με ποσοστά 40% κ.β. και 50% κ.β. σε Zn, η μέγιστη αγωγιμότητα παρατηρείται για συχνότητες 9 10 9 Hz και είναι και στις δύο περιπτώσεις της τάξης του 10-4 S/cm. Συμπεραίνεται, λοιπόν, ότι δημιουργούνται αγώγιμοι δρόμοι μέσα στην μήτρα μονωτή και τα σύνθετα υλικά καθίστανται ημιαγωγοί. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ [1]. Y.I. Tsai, E.J. Bosze, E. Barjasteh, S.R. Nutt, Composites Science and Technology, 69 (2009) [2]. S.G. Prolongo, M. Campo, M.R. Gude, R. Chaos-Moran, A. Urena, Composites Science and Technology, 69 (2009) [3]. Q. Zhand, J. Liu, R. Sager, L. Dai, J. Baur, Composites Science and Technology, 69 2009) [4]. G. Jiang, S.J. Pickering, E.H. Lester, T.A. Turner, K.H. Wong, N.A. Warrior, Composites Science and Technology, 69 (2009) [5]. M.L. Minus, S. Kumar, Carbon fibers, in Kirk-Othmer Encyclopedia of Chemical Technology, J. Wiley, New York, 2004, Vol. 26, pp. 729-749 [6]. F. Rezaei, R.Yunus, N.A. Ibrahim, Materials and Design, 69 (2009) [7]. M.B Polk, T.L.Vigo, A.F. Turbak, High Performance Fibers, in Kirk-Othmer Encyclopedia of Chemical Technology, J. Wiley, New York, 2004, Vol. 13, pp. 369-401 [8]. D. Pantea, H. Darmstadt, S. Kaliaguine, L. Summchen, C. Roy, Electrical conductivity of thermal carbon blacks. Influence of surface chemistry, 39 (2001) [9]. P.D. Bloom, K.G. Baikerikar, J.W. Anderegg, V.V. Sheares, Materials and Engineering A, 360, (2003) [10]. R. Garvanska, K. Draganova, Khimicheskie Volokna, 6 (1983) [11]. Pinto, G.; Maaroufi, A.K., J Appl Polym Sci, 96 (2005)