Παραδειγματικό σενάριο στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας

Π.3.1.4 Ολοκληρωμένα παραδείγματα εκπαιδευτικών σεναρίων ανά γνωστικό αντικείμενο με εφαρμογή των αρχών σχεδίασης Παραδειγματικό σενάριο στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας Συγκριτική θεώρηση των κειμενικών ειδών της παρουσίασης και κριτικής. Εστίαση στην κειμενική διαφοροποίηση σε σχέση με την επικοινωνιακή περίσταση και την εκάστοτε κοινωνική πρακτική ΕΛΕΝΗ ΒΛΑΧΟΓΙΑΝΝΗ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ Θεσσαλονίκη 2012

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΓΟΥ ΠΡΑΞΗ: «Δημιουργία πρωτότυπης μεθοδολογίας εκπαιδευτικών σεναρίων βασισμένων σε ΤΠΕ και δημιουργία εκπαιδευτικών σεναρίων για τα μαθήματα της Ελληνικής Γλώσσας στην Α/βάθμια και Β/βάθμια εκπαίδευση» MIS 296579 (κωδ. 5.175), - ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΠΡΑΞΗ, στους άξονες προτεραιότητας 1-2-3 του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση», η οποία συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και εθνικούς πόρους. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Ι. Ν. ΚΑΖΑΖΗΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Π.3.1.4 Ολοκληρωμένα παραδείγματα εκπαιδευτικών σεναρίων ανά γνωστικό αντικείμενο με εφαρμογή των αρχών σχεδίασης ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟΥ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ ΦΟΡΕΑΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ: http://www.greeklanguage.gr Καραμαούνα 1 Πλατεία Σκρα Τ.Κ. 55 132 Καλαμαριά, Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 459101, Φαξ: 2310 459107, e-mail: centre@komvos.edu.gr Σελίδα 2 από 32

Περιεχόμενα ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΣΕΝΑΡΙΟΥ 4 ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ 4 ΣΤΟΧΟΙ ΣΚΕΠΤΙΚΟ 5 Γνώσεις για τον κόσμο και στάσεις, αξίες, πεποιθήσεις 5 Γνώσεις για τη γλώσσα 5 Γλώσσα και γραμματισμοί 5 ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 7 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ 9 η 1 φάση: Οριοθέτηση του θέματος, διαμόρφωση ομάδων, προγραμματισμός διδακτικών δραστηριοτήτων, 1 διδ. ώρα, σχολική αίθουσα 9 η 2 φάση: Διερεύνηση, 2 διδ. ώρες, εργαστήριο Η/Υ η 3 φάση: Δημιουργία παρουσίασης και ανακοίνωση αποτελεσμάτων, 3 διδ. ώρες, εργαστήριο Η/Υ και σχολική αίθουσα η 4 φάση: Διαμόρφωση κριτηρίων, 2 διδ. ώρες, εργαστήριο Η/Υ και από απόσταση 10 11 12 η 5 φάση: Δημιουργία αρχικής εκδοχής, 2 διδ. ώρες, εργαστήριο Η/Υ και από απόσταση 12 η 6 φάση: Διόρθωση κειμένου, 2 διδ. ώρες και από απόσταση η 7 φάση: Νέα εκδοχή κειμένου, 2 διδ. ώρες και από απόσταση 13 13 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ 14 ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 15 ΑΛΛΕΣ ΕΚΔΟΧΕΣ 30 ΚΡΙΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ 30 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ 31 Σελίδα 3 από 32

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΣΕΝΑΡΙΟΥ Τίτλος: Συγκριτική θεώρηση των κειμενικών ειδών της παρουσίασης και κριτικής. Εστίαση στην κειμενική διαφοροποίηση σε σχέση με την ποικιλότητα της επικοινωνιακής περίστασης και την εκάστοτε κοινωνική πρακτική Δημιουργός: Ε. Βλαχογιάννη Μάθημα: Νεοελληνική Γλώσσα Τάξη: Β Λυκείου Ενότητα: Παρουσίαση Κριτική. Υποενότητες: Παρουσίαση - Κριτική βιβλίου και άλλων μορφών τέχνης (κινηματογράφου, μουσικής) Χρονική διάρκεια: 14 διδ. ώρες Υλικοτεχνική υποδομή: εργαστήριο ηλεκτρονικών υπολογιστών (Η/Υ), βιντεοπροβολέας Προϋποθέσεις υλοποίησης για εκπαιδευτικό και μαθητή: Με το παρόν σενάριο προτείνεται μία μη γραμμική σύμφωνα με την ακολουθία του σχολικού βιβλίου αλλά περισσότερο δημιουργική και κάθετη ανάγνωση της ύλης. Υποστηρίζονται νεότερες αντιλήψεις για τη μάθηση και τη διδασκαλία της γλώσσας. Η μέθοδος του σχεδίου εργασίας (project) που υιοθετείται απαιτεί τη διάθεση αρκετών διδακτικών ωρών αλλά και την εξοικείωση με τον τρόπο αυτόν εργασίας τόσο του εκπαιδευτικού όσο και των μαθητών. ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Οι μαθητές σε ομάδες εμπλέκονται σε διαδικασία επίλυσης προβλήματος. Κάθε ομάδα αναλαμβάνει μία υποκατηγορία παρουσίασης και κριτικής (βιβλίο, κινηματογράφος, μουσική). Οι άξονες της διερεύνησής τους είναι: α) τα όρια μεταξύ παρουσίασης και κριτικής στα διάφορα μέσα και β) η σχέση ανάμεσα στις δομικές και υφολογικές επιλογές και τα εκάστοτε επικοινωνιακά και κοινωνικά δεδομένα. Για την έρευνά τους οι μαθητές αξιοποιούν γλωσσικό υλικό της Πύλης για την Ελληνική Σελίδα 4 από 32

Γλώσσα αλλά και διαδικτυακών τόπων εφημερίδων, εξειδικευμένων ιστοχώρων και ιστολογίων. Σε επόμενο στάδιο, συνδιαμορφώνουν κριτήρια κριτικής αξιοποιώντας εφαρμογές κοινωνικού λογισμικού. Τέλος, δημιουργούν κείμενα κριτικής για την κάλυψη συγκεκριμένης επικοινωνιακής ανάγκης. Ανταλλάσσουν τα αρχικά τους κείμενα με αυτά άλλων ομάδων και προτείνουν διορθώσεις. Λαμβάνοντας υπόψη τις προτάσεις των συμμαθητών τους καταλήγουν στην τελική εκδοχή και τη δημοσιεύουν. ΣΤΟΧΟΙ ΣΚΕΠΤΙΚΟ Γνώσεις για τον κόσμο και στάσεις, αξίες, πεποιθήσεις Επιδιώκεται οι μαθητές: να κατανοήσουν ότι τα κείμενα και οι δομές τους αντανακλούν την ευρύτερη κοινωνική πραγματικότητα. Μέσα από τις αλλαγές στα κείμενα μπορούμε να αντιληφθούμε αλλαγές στην κοινωνική πραγματικότητα και το αντίστροφο να αντιληφθούν ότι τα διαφορετικά μέσα επικοινωνίας (έντυπα, ηλεκτρονικά) παρουσιάζουν ιδιαιτερότητες στον τρόπο αναπαράστασης του μηνύματος. Γνώσεις για τη γλώσσα Στοχεύεται οι μαθητές: να γνωρίσουν τη μακροδομή των κειμενικών ειδών της παρουσίασης και της κριτικής και να διακρίνουν τις ομοιότητες και διαφορές τους να κατανοήσουν τα χαρακτηριστικά του πολυτροπικού λόγου: χρήση διαφορετικών σημειωτικών πόρων και λειτουργικός συνδυασμός τους να χρησιμοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα, προκειμένου να διαβάζουν τον κόσμο. Γλώσσα και γραμματισμοί Γλωσσικός Κλασικός γραμματισμός Σελίδα 5 από 32

Επιδιώκεται η εξοικείωση με το κειμενικό είδος της παρουσίασης και την κριτικής. Οι μαθητές δεν προσεγγίζουν τα κειμενικά είδη ως αμετάβλητες φόρμες αλλά ως στενά εξαρτώμενες και μεταβαλλόμενες από το εκάστοτε επικοινωνιακό πλαίσιο και από ευρύτερα καταστασιακά δεδομένα. Νέοι Γραμματισμοί Επιδιώκεται οι μαθητές: να εξοικειωθούν με διαδικτυακά γλωσσικά εργαλεία (Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα), τα οποία μπορούν να αξιοποιούν και εκτός του πλαισίου της συγκεκριμένης εργασίας να ασκηθούν στη διερεύνηση κατάλληλου γλωσσικού υλικού για την ανεύρεση απαντήσεων στο θέμα που τους έχει δοθεί. Η διερεύνηση επεκτείνεται εκτός από τα σώματα κειμένων της Πύλης και στον παγκόσμιο ιστό, επιλογή που καλλιεργεί περισσότερο δεξιότητες αποτελεσματικής αναζήτησης και κριτικής αξιολόγησης της πληροφορίας να εξοικειωθούν με όλα τα στάδια παραγωγής λόγου σε ηλεκτρονικά περιβάλλοντα: αναζήτηση υλικού, πύκνωση της πληροφορίας, γράψιμο να ασκηθούν στην αξιοποίηση των νέων μέσων πρακτικής γραμματισμού, του λογισμικού παρουσίασης και του επεξεργαστή κειμένου. Ειδικότερα, στοχεύεται οι μαθητές να μυηθούν στα γνωρίσματα του ηλεκτρονικού κειμένου (πολυτροπικότητα, υπερκείμενο) αλλά και στις ιδιαιτερότητες των συγκεκριμένων λογισμικών, προκειμένου να παραγάγουν λόγο επικοινωνιακά αποτελεσματικό. Κριτικός Γραμματισμός Στόχος είναι οι μαθητές να αντιμετωπίζουν κριτικά τη γλωσσική πραγματικότητα. Οι μαθητές παρωθούνται να αναζητούν συσχετισμούς της κειμενικής οργάνωσης με το πλαίσιο επικοινωνίας και την επικοινωνιακή και κοινωνική πραγματικότητα ευρύτερα. Σελίδα 6 από 32

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Υιοθετείται η μέθοδος project. Με τη μέθοδο αυτή δίνεται έμφαση στην εργασία στο πλαίσιο ομάδων, καθώς η δημιουργία νοήματος, προϋπόθεση της μάθησης, πραγματοποιείται σε έναν κοινωνικό κόσμο όπου η γλώσσα, η αλληλεπίδραση και η νόηση συνυφαίνονται (Orhun 1995) (βλ. και κοινωνικό κονστρουκτιβισμό). Από τον ομαδοκεντρικό χαρακτήρα της μεθόδου αυτής απορρέουν και οι αρχές οι οποίες τηρούνται στο πλαίσιο του προτεινόμενου σεναρίου, όπως: ελευθερία στην επιλογή του θέματος με τον πρώτο λόγο να δίνεται στους μαθητές, στις ανάγκες και τα ενδιαφέροντά τους (Frey 1998), συνδιαμόρφωση ομάδας και αυτοοργάνωση, από κοινού διαμόρφωση της πορείας δράσης και μη παρεμβατικός ρόλος του διδάσκοντος. Υπηρετείται, επίσης, η προσέγγιση που υιοθετείται και από τα Προγράμματα Σπουδών, της διδασκαλίας με βάση τα κειμενικά είδη στην κριτική διάστασή της. Οι μαθητές δεν αναζητούν μόνο τον κανόνα στον οποίο υπακούει η κειμενική οργάνωση, αλλά και τη διαφοροποίηση που δημιουργεί η ποικιλότητα της επικοινωνιακής περίστασης και της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής. Η κριτική υιοθέτηση της εν λόγω προσέγγισης επιβάλλεται από την κειμενική πραγματικότητα της σύγχρονης εποχής, χαρακτηριστικό της οποίας είναι η αποσταθεροποίηση των κειμενικών ειδών και η υβριδοποίησή τους (Κουτσογιάννης 2010). Υιοθετούνται, επίσης, στοιχεία του κινήματος των Πολυγραμματισμών, καθώς οι μαθητές ασκούνται στη λειτουργική αξιοποίηση ηλεκτρονικών μέσων πρακτικής γραμματισμού (λογισμικό παρουσίασης, επεξεργαστής κειμένου) και μυούνται σε γνωρίσματα της νέας κειμενικής πραγματικότητας. Κύριο χαρακτηριστικό του νέου επικοινωνιακού πλαισίου είναι η πολυτροπικότητα, δηλαδή η αξιοποίηση πολλών σημειωτικών τρόπων (γλώσσα, εικόνα, ήχος, video κλπ.), μεταξύ των οποίων κατανέμεται το νόημα (Kress 2000: 116). Η κατανόηση και η παραγωγή πολυτροπικών κειμένων δεν είναι απλή υπόθεση, γιατί λείπει το θεωρητικό υπόβαθρο. Οι προσπάθειες δημιουργίας γραμματικών αντίστοιχων με αυτήν του Σελίδα 7 από 32

γλωσσικού τρόπου είναι πρόσφατες, περιορισμένες και αναφέρονται σε κάθε τρόπο ξεχωριστά (μόνο στη γλώσσα, στην εικόνα, στον ήχο) (Κουτσογιάννης 2005). Σημαντικό είναι να τονιστεί ότι η συνύπαρξη των σημειωτικών τρόπων χρειάζεται να είναι λειτουργική και όχι αθροιστική (Κουτσογιάννης 2010: 76). Επομένως, η επικοινωνιακή «ισχύς», ζητούμενο της γλωσσικής διδασκαλίας, μετατίθεται από τον απόλυτο έλεγχο ενός τρόπου επικοινωνίας στον έλεγχο του συνδυασμού των πολλαπλών επιλογών επικοινωνίας (Kress 2000: 116). Επιπλέον, η παραγωγή γραπτού λόγου δεν αντιμετωπίζεται ως μια εφάπαξ και στατική αλλά ως μια δυναμική διαδικασία. Το διάγραμμα θα οδηγήσει στην αρχική εκδοχή, η οποία θα λάβει την τελική μορφή της μετά την ετεροαξιολόγηση από τους συμμαθητές. Τα ηλεκτρονικά περιβάλλοντα παραγωγής λόγου λογισμικό παρουσίασης (για τη δόμηση της παρουσίασης) και επεξεργαστής κειμένου (για την παραγωγή της κριτικής) αλλά και οι εφαρμογές κοινωνικού λογισμικού που αξιοποιούνται (Wiki και Google Docs) διευκολύνουν την αντιμετώπιση του γραψίματος ως μιας δυναμικής - μη στατικής διαδικασίας (Κουτσογιάννης 1998: 20). Η ευκολία της αλλαγής και του εμπλουτισμού δίνει στη διαδικασία περισσότερο παιγνιώδη και λιγότερο επαχθή χαρακτήρα. Δίνεται έμφαση, επίσης, στην παραγωγή λόγου ως συνεργατική διαδικασία. Αυτή διευκολύνεται από την αξιοποίηση των λογισμικών γενικής χρήσης (επεξεργαστής κειμένου και λογισμικό παρουσίασης) (Κουτσογιάννης 1998) αλλά και τις εφαρμογές κοινωνικού λογισμικού (Wiki και Google Docs). Οι τελευταίες διευκολύνουν ιδιαίτερα την από απόσταση συνεργατική γραφή (Bryant 2007), ενώ παρέχουν τη δυνατότητα και για από απόσταση συζήτηση γύρω από το κείμενο. Η συζήτηση που διεξάγεται ηλεκτρονικά χαρακτηρίζεται από μεγάλο εύρος και βάθος σε σύγκριση με την προφορική. Το κύριο πλεονέκτημά της είναι η ευκαιρία για αναστοχασμό και ενδελέχεια. Τέλος, οι μαθητές παράγουν κείμενο για την κάλυψη αυθεντικής επικοινωνιακής ανάγκης: για συγκεκριμένο μέσο, με συγκεκριμένους αποδέκτες. Η Σελίδα 8 από 32

αξιοποίηση εφαρμογών κοινωνικού λογισμικού δημιουργεί συνθήκες αυθεντικής επικοινωνίας. Οι μαθητές επικοινωνώντας σε αυτά τα περιβάλλοντα μαθαίνουν να προσαρμόζουν τον λόγο τους στο κοινό στο οποίο απευθύνονται, προκειμένου να επικοινωνούν αποτελεσματικά (Forte & Bruckman 2006). ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΟΡΕΊΑ ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ 1 η φάση: Οριοθέτηση του θέματος, διαμόρφωση ομάδων, προγραμματισμός διδακτικών δραστηριοτήτων, 1 διδ. ώρα, σχολική αίθουσα Τίθεται αρχικά το θέμα προς διερεύνηση και συζητείται ο τρόπος προσέγγισής του. Στη συνέχεια, οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες ανάλογα με τα κοινά ενδιαφέροντά τους, βιβλίο, κινηματογράφο, μουσική. Σε περίπτωση που υπάρξουν αρκετοί μαθητές με τα ίδια ενδιαφέροντα δομούνται περισσότερες ομάδες με το ίδιο θέμα. Η ομάδα ή οι ομάδες που θα επιλέξουν το βιβλίο θα χρειαστεί, αν δεν το έχουν ήδη κάνει, να διαβάσουν ένα κοινό βιβλίο, προϋπόθεση που μπορεί να εγείρει ίσως δυσκολίες ως προς τη διαχείριση του χρόνου και της διαδικασίας. Το μέγεθος των ομάδων εξαρτάται από την εξοικείωση των μαθητών με την ομαδική εργασία. Θα προτεινόταν η δημιουργία τετραμελών ή και πενταμελών ομάδων λόγω της συνθετότητας του έργου. Με την επιλογή αυτή θα ήταν εφικτός και ο ενδοομαδικός επιμερισμός των εργασιών. Στην περίπτωση αυτή θα μπορούσε στις επιμέρους ομάδες να ανατεθεί η μελέτη διαφορετικών κειμενικών πηγών και στη συνέχεια να γίνει η σύγκριση και η σύνθεση. Λόγω της προσέγγισης που υιοθετείται, της φύσης του μαθήματος και της ηλικίας των μαθητών επιλέγεται να μην οριστούν και ανατεθούν από τον διδάσκοντα ρόλοι. Θα αναδυθούν στη φάση της αυτοοργάνωσης των μαθητών, ανάλογα με τις ανάγκες της εργασίας και δε χρειάζεται να είναι «στεγανοί». Στη φάση αυτή, επίσης, προσδιορίζεται ο τρόπος εργασίας των ομάδων. Καθορίζεται για παράδειγμα αν θα γίνει ενδοομαδικός επιμερισμός έργου. Αποφασίζεται, ακόμα, η χρονική διάρκεια των δραστηριοτήτων. Προτείνεται να Σελίδα 9 από 32

καταρτιστεί ενδοομαδικά σχέδιο καθηκόντων και σε ένα μέλος της ομάδας να ανατεθεί η παρακολούθηση και η καταγραφή της πορείας της συνεργασίας. Το σχέδιο αυτό θα υποβληθεί με τη μορφή «πρακτικού» στον καθηγητή μετά το πέρας της εργασίας. 2 η φάση: Διερεύνηση, 2 διδ. ώρες, εργαστήριο Η/Υ Οι κειμενικές μακροδομές δεν παρουσιάζονται στους μαθητές ως αμετάβλητες, αποπλαισιωμένες από το επικοινωνιακό και κοινωνικό τους πλαίσιο. Αντίθετα, με το πρόβλημα που τους τίθεται παρωθούνται στην κριτική αντιμετώπιση της κειμενικής πραγματικότητας που συναντούν. Ειδικότερα, οι μαθητές διερευνούν το θέμα των ευδιάκριτων ή μη ορίων μεταξύ των κειμενικών ειδών της παρουσίασης και της κριτικής καθώς και τη σχέση μεταξύ της μορφής του κειμενικού είδους και του επικοινωνιακού του περιβάλλοντος (πομπός, μέσο, αποδέκτης) και της κοινωνικής πρακτικής. Στους μαθητές δίνονται κάποιοι κατευθυντήριοι άξονες με το φύλλο εργασίας χωρίς αυστηρά καθοδηγητικό χαρακτήρα. Οι άξονες αυτοί αποσκοπούν περισσότερο στη διευκόλυνση των μαθητών που δεν έχουν ιδιαίτερη εξοικείωση με τον τρόπο αυτόν εργασίας να οργανώσουν την πορεία που θα ακολουθήσουν. Η υιοθέτηση της ομαδικής εργασίας και της μη αυστηρά κατευθυνόμενης διερεύνησης καθιστά απαραίτητη την ενεργό παρουσία του διδάσκοντος. Ο τρόπος αυτός εργασίας είναι ιδιαίτερα απαιτητικός ακόμα και για εξοικειωμένους μαθητές. Ο εκπαιδευτικός παρακολουθεί τη διεργασία των ομάδων και επεμβαίνει για την επίλυση ζητημάτων που σχετίζονται με την ομαλή τους λειτουργία, όπως δυσκολία στην αυτοοργάνωση, δυσχέρεια στην επικοινωνία μεταξύ των μελών κ.ά. Παρακολουθεί, επίσης, την κατεύθυνση που ακολουθεί η διερεύνηση και παρεμβαίνει επισημαίνοντας πλευρές του ερωτήματος που μπορεί να μην έχουν προσέξει οι μαθητές και υποδεικνύοντας σημεία προς εξέταση. Μόλις ολοκληρώσουν τη διερεύνησή τους, οι μαθητές αξιοποιούν το λογισμικό παρουσίασης για να οργανώσουν και να παρουσιάσουν τα αποτελέσματά τους στην ολομέλεια. Σελίδα 10 από 32

Στο στάδιο αυτό οι παρεμβάσεις του εκπαιδευτικού σχετίζονται με την κατάλληλη αξιοποίηση του λογισμικού παρουσίασης. Ειδικότερα, δίνεται βαρύτητα στο γεγονός ότι πρόκειται για ένα γραπτό κείμενο μεν, το οποίο, όμως, συμπληρώνεται και υποστηρίζεται παράλληλα και προφορικά. Για τον λόγο αυτόν είναι αφαιρετικό, στηρίζεται περισσότερο στα ονόματα και λιγότερο στο ρήμα. Επιπλέον, είναι πολυτροπικό. Φορείς του νοήματος εκτός από το κείμενο είναι η εικόνα, ο ήχος, το video, πόροι που χρειάζεται να είναι κατάλληλα συνδυασμένοι, ώστε να συνυπάρχουν λειτουργικά και όχι προσθετικά. Η μύηση στα παραπάνω γνωρίσματα είναι απαραίτητη για την παραγωγή κειμένων επικοινωνιακά αποτελεσματικών. Η επικοινωνιακή αποτελεσματικότητα αποτελεί, άλλωστε, και έναν από τους άξονες αξιολόγησης. 3 η φάση: Δημιουργία παρουσίασης και ανακοίνωση αποτελεσμάτων, 3 διδ. ώρες, εργαστήριο Η/Υ και σχολική αίθουσα Οι μαθητές επεξεργάζονται τα στοιχεία που συνέλεξαν και δομούν την παρουσίασή τους. Με τη συνδρομή του εκπαιδευτικού κατευθύνονται προς την κατάλληλη αξιοποίηση των ιδιαιτεροτήτων του λογισμικού παρουσίασης και των γνωρισμάτων του ηλεκτρονικού κειμένου. Ειδικότερα, δίνεται βαρύτητα στο γεγονός ότι πρόκειται για ένα γραπτό κείμενο μεν, το οποίο όμως συμπληρώνεται και υποστηρίζεται παράλληλα και προφορικά. Για τον λόγο αυτόν είναι αφαιρετικό, στηρίζεται περισσότερο στα ονόματα και λιγότερο στο ρήμα. Επιπλέον, είναι πολυτροπικό. Φορείς του νοήματος εκτός από το κείμενο είναι η εικόνα, ο ήχος, το video, πόροι που χρειάζεται να είναι κατάλληλα συνδυασμένοι, ώστε να συνυπάρχουν λειτουργικά και όχι προσθετικά. Το κείμενο της παρουσίασης, τέλος, υποστηρίζεται και συμπληρώνεται από τον προφορικό ρόλο. Η μύηση στα παραπάνω γνωρίσματα είναι απαραίτητη για την παραγωγή κειμένων επικοινωνιακά αποτελεσματικών. Η επικοινωνιακή αποτελεσματικότητα αποτελεί, άλλωστε, και έναν από τους άξονες αξιολόγησης. Σελίδα 11 από 32

Η ανακοίνωση των αποτελεσμάτων στην ολομέλεια μπορεί να γίνει στη σχολική αίθουσα με την αξιοποίηση διαδραστικού πίνακα ή βιντεοπροβολέα. 4 η φάση: Διαμόρφωση κριτηρίων, 2 διδ. ώρες, εργαστήριο Η/Υ και από απόσταση Στο στάδιο αυτό οι μαθητές διαμορφώνουν κριτήρια, προκειμένου βάσει αυτών να δομήσουν στη συνέχεια τα κείμενά τους. Εκτός από δομικά και υφολογικά χαρακτηριστικά εστιάζουν και σε γνωρίσματα που σχετίζονται με τον τρόπο δόμησης του κειμένου ανάλογα με το πλαίσιο και το μέσο επικοινωνίας. Στόχος είναι οι μαθητές να προβληματιστούν για τα ιδιαίτερα γνωρίσματα κάθε μέσου επικοινωνίας και την κατάλληλη αξιοποίησή του για την ενίσχυση της επικοινωνιακής αποτελεσματικότητας. Κάποιες κατευθύνσεις για τη διαμόρφωση κριτηρίων παρέχονται με το φύλλο εργασίας, ενώ και ο διδάσκων υποστηρίζει τις ομάδες στη διαδικασία αυτή που είναι απαιτητική. Η επεξεργασία των κριτηρίων επεκτείνεται και διομαδικά μεταξύ των ομάδων που διερευνούν την ίδια υποκατηγορία κριτικής. Αξιοποιείται η εφαρμογή του κοινωνικού λογισμικού Google Docs (εναλλακτικά μπορεί να αξιοποιηθεί εφαρμογή Wiki), που διευκολύνει τη συνεργατική παραγωγή κειμένου από απόσταση. Η κοινή λίστα κριτηρίων δομείται σταδιακά από τις συνεισφορές των ομάδων. Η εν λόγω δραστηριότητα μπορεί να επεκταθεί και εκτός σχολικού χώρου και χρόνου. 5 η φάση: Δημιουργία αρχικής εκδοχής, 2 διδ. ώρες, εργαστήριο Η/Υ και από απόσταση Οι ομάδες βάσει των χαρακτηριστικών της κριτικής που έχουν ήδη διερευνήσει και των κριτηρίων που έχουν διαμορφώσει δημιουργούν συνεργατικά στο πλαίσιο της ομάδας το κείμενό τους. Αξιοποιείται ο επεξεργαστής κειμένου, προκειμένου να διευκολυνθούν οι μαθητές να αντιμετωπίσουν το γράψιμο όχι ως μια εφάπαξ αλλά ως μια δυναμική διαδικασία, στο πλαίσιο της οποίας το τελικό κείμενο μπορεί να προκύψει μέσα από διαδοχικές εκδοχές. Αρχικά, οι μαθητές διαμορφώνουν το διάγραμμα του κειμένου τους. Ζητούν τη συνδρομή του διδάσκοντος, λαμβάνουν ανατροφοδότηση και στη συνέχεια δημιουργούν την πρώτη εκδοχή. Ο εκπαιδευτικός Σελίδα 12 από 32

παρακολουθεί τη διαδικασία και παρεμβαίνει όχι μόνο όπου του ζητηθεί αλλά και όπου κρίνει σκόπιμο. Για την παραπάνω διαδικασία μπορεί να αξιοποιηθεί και περιβάλλον Wiki 1. Στην περίπτωση αυτή οι μαθητές δημοσιεύουν το σχεδιάγραμμα και στη συνέχεια το κείμενό τους. Με την εφαρμογή αυτή παρέχεται η δυνατότητα στον διδάσκοντα να κάνει γραπτώς σχόλια και επισημάνσεις και δημιουργούνται οι συνθήκες ώστε να αναπτυχθεί συζήτηση με την ομάδα γύρω από το κείμενο. Με την επιλογή αυτή μεταφέρεται η μαθησιακή διαδικασία εκτός συμβατικού σχολικού χώρου και χρόνου, κάτι που αφενός απελευθερώνει από γνωστές δυσκολίες, αφετέρου ενισχύει τον αναστοχασμό. 6 η φάση: Διόρθωση κειμένου, 2 διδ. ώρες και από απόσταση Οι ομάδες που έχουν αναλάβει την ίδια υποκατηγορία κριτικής ανταλλάσσουν μεταξύ τους ηλεκτρονικά την αρχική εκδοχή των κειμένων τους. Με την αξιοποίηση εργαλείων του επεξεργαστή κειμένου, όπως η παρακολούθηση αλλαγών και το σχόλιο οι μαθητές κάνουν τις επισημάνσεις τους στα κείμενα των συμμαθητών τους. Η διόρθωση κειμένων είναι μία σύνθετη διαδικασία, με την οποία οι μαθητές δεν είναι εξοικειωμένοι. Ο διδάσκων στη φάση αυτή παρακολουθεί αν οι μαθητές αντιμετωπίζουν υπεύθυνα τη διαδικασία και στηρίζουν τα σχόλια τους στα συναποφασισμένα κριτήρια. Εναλλακτικά, στην περίπτωση που αξιοποιηθεί περιβάλλον Wiki η διαδικασία της ανατροφοδότησης θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί με την ανάρτηση σχολίων και να εξελιχθεί σε διάλογο γύρω από το κείμενο, διαδικασία που ευνοεί ιδιαίτερα τον αναστοχασμό. 7 η φάση: Νέα εκδοχή κειμένου, 2 διδ. ώρες και από απόσταση 1 Ενδεικτικά προτείνονται οι πλατφόρμες: http://www.wikispaces.com και http://pbworks.com Σελίδα 13 από 32

Οι ομάδες βάσει της ανατροφοδότησης που λαμβάνουν δημιουργούν νέα εκδοχή του κειμένου τους. Στο στάδιο αυτό ο διδάσκων διευκολύνει τη διαδικασία ενσωμάτωσης των σχολίων και των προτάσεων στο τελικό κείμενο. Τέλος, δημοσιεύουν την τελική εκδοχή. Το μέσο δημοσίευσης μπορεί να είναι ένα Wiki που θα δημιουργηθεί για να φιλοξενήσει τις κριτικές όλων των ομάδων και το οποίο μπορεί να αποτελέσει πύλη ενημέρωσης για τις τρεις κατηγορίες τέχνης. Εναλλακτικά, οι μαθητές μπορούν να επιλέξουν να αποστείλουν την κριτική τους σε κάποιο από τα μέσα που επισκέφθηκαν κατά τη διερεύνησή τους και τα οποία φιλοξενούν κριτικές του κοινού. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Η αξιολόγηση στο πλαίσιο της παρούσας πρότασης αφορά και το αποτέλεσμα και τη διαδικασία. Είναι ατομική και ομαδική και διενεργείται και από τον καθηγητή αλλά και από τους μαθητές. Τα κριτήρια συνδιαμορφώνονται από τους μαθητές και τον εκπαιδευτικό. Ως αποτέλεσμα αξιολογείται η διερεύνηση που πραγματοποίησαν οι μαθητές, η παρουσίασή της και το τελικό κείμενο που συντάσσουν. Κριτήρια αξιολόγησης της παρουσίασης μπορεί να αποτελέσουν: η πληρότητα, η τεκμηρίωση των αποτελεσμάτων και η σαφήνεια, καθώς και η κατάλληλη αξιοποίηση των ιδιαιτεροτήτων του λογισμικού παρουσίασης και των γνωρισμάτων του ηλεκτρονικού κειμένου που συντελούν στην επικοινωνιακή αποτελεσματικότητα της παρουσίασης. Άξονες κριτηρίων για την αξιολόγηση του τελικού κειμένου μπορεί να είναι το περιεχόμενο, η αρχιτεκτονική του κειμένου, το ύφος και η (επικοινωνιακή) αποτελεσματικότητα σε σχέση και με τον δίαυλο επικοινωνίας. Για την αξιολόγηση της συνεργατικής διαδικασίας τα κριτήρια μπορεί να αφορούν τον βαθμό συμμετοχής, το ενδιαφέρον για την εργασία, την αποτελεσματικότητα, την επικοινωνία μεταξύ των μελών. Σελίδα 14 από 32

ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΟΜΑΔΑ Α : Παρουσίαση - Κριτική βιβλίου Η κριτική και ειδικότερα η βιβλιοκριτική, με την οποία θα ασχοληθεί η ομάδα σας, είναι ένα κειμενικό είδος που χαρακτηρίζεται από συγκεκριμένα δομικά και υφολογικά χαρακτηριστικά. Επιπλέον, όπως αναφέρεται στο βιβλίο σας, συχνά είναι δύσκολο να διακριθεί από τη βιβλιοπαρουσίαση. Άξια προς διερεύνηση λοιπόν είναι τα εξής: α) Ποιες είναι οι διαφορές μεταξύ βιβλιοπαρουσίασης και βιβλιοκριτικής; Είναι ευδιάκριτα τα όρια μεταξύ των δύο ειδών; β) Τα δομικά και υφολογικά χαρακτηριστικά της βιβλιοκριτικής είναι πάντα σταθερά; Πώς μπορεί να τα επηρεάζει το μέσο στο οποίο δημοσιεύεται, ο συντάκτης, το κοινό στο οποίο απευθύνεται; Η ομάδα σας θα διερευνήσει τα παραπάνω και στη συνέχεια θα παρουσιάσει τα αποτελέσματα της διερεύνησής της στις υπόλοιπες ομάδες. Στο τέλος θα δημιουργήσετε μία βιβλιοκριτική, η οποία θα δημοσιευθεί σε μέσο (έντυπο ή ηλεκτρονικό) της επιλογής σας. Βιβλιοπαρουσιάσεις μπορείτε να αναζητήσετε (ενδεικτικά) στο Σώμα Νέων Ελληνικών Κειμένων της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα και ειδικότερα στα σώματα κειμένων των Διδακτικών Βιβλίων του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου και της εφημερίδας Μακεδονία αλλά και σε: freepress έτυπα: http://www.athensvoice.gr/culture Αναζητήστε βιβλιοκριτικές σε (προτείνονται ενδεικτικά): εφημερίδες: o έντυπη έκδοση: Σελίδα 15 από 32

κριτικές βιβλίου της εφημερίδας Τα Νέα στο Σώμα Νέων Ελληνικών Κειμένων της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα κριτικές βιβλίου της εφημερίδας Μακεδονία στο Σώμα Νέων Ελληνικών Κειμένων της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα o ηλεκτρονική έκδοση: http://www.tanea.gr/vivliodromio/ http://www.kathimerini.gr/ - Πολιτισμός διαδικτυακούς τόπους: o http://www.bookbar.gr/ ιστολόγια (blogs): o Λογοτεχνικό blog της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Σερρών: http://biblio-blogs.blogspot.com/ o http://annabooklover.wordpress.com/ o http://anagnosi.blogspot.com/ 1 η φάση (2 η σεναρίου) Διερεύνηση Για τη διερεύνηση των ερωτημάτων που σας τίθενται προτείνεται η ακόλουθη ενδεικτική πορεία: Για το πρώτο ερώτημα: Διερευνήστε αρχικά το περιεχόμενο και τη δομή των βιβλιοπαρουσιάσεων που θα επιλέξετε. Είναι πάντα η ίδια; Στη συνέχεια επιχειρήστε, μελετώντας βιβλιοκριτικές από τις πηγές που σας προτείνονται αλλά και από άλλες που θα επιλέξετε εσείς, να καταγράψετε ποιες πληροφορίες περιέχουν και πώς οργανώνονται. Το περιεχόμενο και η δομή τους είναι πάντα σταθερά; Ποιες ομοιότητες και διαφορές εντοπίζετε ανάμεσα στα δύο είδη; Τα όρια μεταξύ τους είναι πάντοτε σαφή; Εσείς ποιο είδος θα επιλέγατε για να ενημερωθείτε και γιατί; Σελίδα 16 από 32

Για το δεύτερο ερώτημα: Έχετε ήδη διερευνήσει την οργάνωση της βιβλιοκριτικής. Αναζητήστε τώρα στοιχεία (μακροπερίοδος ή μη λόγος, παράταξη/ υπόταξη, ειδικές λέξεις, σύνταξη) που χαρακτηρίζουν υφολογικά τις κριτικές που επιλέξατε. Στη συνέχεια, ερευνήστε αν και πώς διαφοροποιούνται τα δομικά και υφολογικά χαρακτηριστικά της βιβλιοκριτικής ανάλογα με τον πομπό, το μέσο, τον αποδέκτη. Διερευνήστε, ειδικότερα, πιθανή διαφοροποίηση ανάμεσα στις κριτικές που δημοσιεύονται σε ηλεκτρονικά μέσα σε σχέση με αυτές που δημοσιεύονται σε έντυπα ως προς την οργάνωση της σελίδας και ως προς τα πολυμέσα που χρησιμοποιούνται. Εσείς ποιες προτιμάτε και γιατί; Μόλις ολοκληρώσετε τη διερεύνησή σας, αξιοποιήστε το λογισμικό παρουσίασης για την παρουσίαση των αποτελεσμάτων σας στο σύνολο της τάξης. 2 η φάση (3 η σεναρίου) Δημιουργία παρουσίασης Δημιουργήστε, τώρα, μία παρουσίαση με το λογισμικό παρουσίασης, προκειμένου να ενημερώσετε τις υπόλοιπες ομάδες για τα αποτελέσματα της διερεύνησής σας. Προσέξετε ιδιαίτερα τα εξής: Η παρουσίαση είναι γραπτό κείμενο, αλλά υποστηρίζεται και από τον προφορικό λόγο. Δε διαβάζουμε την παρουσίαση. Τη συμπληρώνουμε. Η παρουσίαση έχει περισσότερο τη μορφή τίτλων και στηρίζεται κυρίως στα ουσιαστικά και όχι στο ρήμα. Φροντίζουμε να μην υπάρχει μεγάλος όγκος πληροφορίας σε κάθε διαφάνεια. Επιλέγουμε τον κατάλληλο συνδυασμό χρωμάτων, το κατάλληλο πλαίσιο κειμένου και μέγεθος γραμματοσειράς, προκειμένου να είναι περισσότερο εύληπτη η πληροφορία. Μπορείτε στην παρουσίασή σας εκτός από το γραπτό κείμενο να προσθέσετε και σχήματα ή και εικόνες (π.χ. από τις κριτικές, όπως εμφανίζονται στα διάφορα μέσα), Σελίδα 17 από 32

αν θεωρείτε ότι αυτό θα σας βοηθήσει να είστε περισσότερο αποτελεσματικοί στην επικοινωνία σας. 3 η φάση (4 η σεναρίου) Διαμόρφωση κριτηρίων κριτικής Για να δημιουργήσετε την κριτική του βιβλίου που έχετε επιλέξει, καλό είναι να διαμορφώσετε κάποια κριτήρια. Για το σκοπό αυτό, αρχικά διαλέξτε μία από τις κριτικές που μελετήσατε και προσπαθήστε να εντοπίσετε τα «δυνατά» και τα «αδύναμα» σημεία της ως προς: το περιεχόμενο (π.χ. Σας έδωσε αρκετές πληροφορίες για την ταινία;) την αρχιτεκτονική του κειμένου (π.χ. Διακρίνονταν τα σχόλια από το πληροφοριακό μέρος;) το ύφος (π.χ. Ήταν κατανοητό το νόημα;) την (επικοινωνιακή) αποτελεσματικότητα (π.χ. Γιατί σας έπεισε ο κριτικός να αγοράσετε ή να μην αγοράσετε το βιβλίο;) σε σχέση και με τον δίαυλο επικοινωνίας (Αξιοποιούνται οι ιδιαιτερότητες του κειμένου πολυμέσα, σύνδεσμοι σε ένα ηλεκτρονικό μέσο για την προβολή του μηνύματος;) Αξιοποιώντας την προηγούμενη δουλειά σας προσπαθήστε τώρα να διαμορφώσετε κριτήρια αξιολόγησης βιβλιοκριτικής βάσει των παραπάνω αξόνων ή προσθέτοντας και άλλους. Γράψτε τα κριτήριά σας σε ένα αρχείο word και στη συνέχεια ανεβάστε το στα Google Docs (εναλλακτικά σε Wiki). Αν έχει ήδη «ανεβεί» κάποιο αρχείο από άλλη ομάδα, συμπληρώστε το κείμενο με τα δικά σας κριτήρια. Μόλις ολοκληρωθεί η διαδικασία, θα συζητήσουμε τα κριτήρια στην ολομέλεια. 4 η φάση (5 η σεναρίου) Δημιουργία αρχικής εκδοχής Βάσει των κριτηρίων που συνδιαμορφώσατε θα γράψετε τώρα τη δική σας βιβλιοκριτική. Το κείμενό σας θα δημοσιευθεί σε ένα Wiki που θα δημιουργηθεί για Σελίδα 18 από 32

να φιλοξενήσει τις κριτικές όλων των ομάδων και το οποίο θα αποτελέσει πύλη ενημέρωσης για τις τρεις κατηγορίες Τέχνης. Διαλέξτε ένα βιβλίο που διαβάσατε πρόσφατα και θα θέλατε να προτρέψετε ή να αποτρέψετε τους συμμαθητές σας να το διαβάσουν. Θα αξιοποιήσετε τον επεξεργαστή κειμένου. Καλό είναι να ξεκινήσετε από το διάγραμμα του κειμένου και στη συνέχεια ζητώντας και τη δική μου συνδρομή να προχωρήσετε στον εμπλουτισμό του. 5 η φάση (6 η σεναρίου) Διόρθωση κειμένου Στη φάση αυτή θα προσφέρετε ανατροφοδότηση στους συμμαθητές σας αλλά θα δεχθείτε και εσείς βοήθεια. Ανταλλάξτε ηλεκτρονικά τα κείμενά σας με άλλες ομάδες. Θα κάνετε επισημάνσεις και προτάσεις ανάλογα με τα κριτήρια που έχετε συνδιαμορφώσει σε προηγούμενη φάση. Μπορείτε να αξιοποιήσετε τα εργαλεία «παρακολούθηση αλλαγών» και «σχόλιο» του επεξεργαστή κειμένου. 6 η φάση (7 η σεναρίου) Νέα εκδοχή κειμένου Λαμβάνοντας υπόψη τις υποδείξεις των συμμαθητών σας τροποποιήστε το κείμενό σας. Σελίδα 19 από 32

ΟΜΑΔΑ Β : Παρουσίαση - Κριτική κινηματογραφικής ταινίας Η κριτική και ειδικότερα η κριτική κινηματογραφικής ταινίας, με την οποία θα ασχοληθεί η ομάδα σας, είναι ένα κειμενικό είδος που χαρακτηρίζεται από συγκεκριμένα δομικά και υφολογικά χαρακτηριστικά. Επιπλέον, όπως αναφέρεται στο βιβλίο σας, συχνά είναι δύσκολο η κριτική να διακριθεί από την παρουσίαση. Άξια προς διερεύνηση λοιπόν είναι τα εξής: α) Ποιες είναι οι διαφορές μεταξύ παρουσίασης και κριτικής κινηματογράφου; Είναι ευδιάκριτα τα όρια μεταξύ των δύο ειδών; β) Τα δομικά και υφολογικά χαρακτηριστικά της κριτικής κινηματογράφου είναι πάντα σταθερά; Πώς μπορεί να τα επηρεάζει το μέσο στο οποίο δημοσιεύεται, ο συντάκτης, το κοινό στο οποίο απευθύνεται; Η ομάδα σας θα διερευνήσει τα παραπάνω και στη συνέχεια θα παρουσιάσει τα αποτελέσματα της διερεύνησής της στις υπόλοιπες ομάδες. Στο τέλος θα δημιουργήσετε μία κριτική κινηματογράφου, η οποία θα δημοσιευθεί σε μέσο (έντυπο ή ηλεκτρονικό) της επιλογής σας. Παρουσιάσεις κινηματογραφικών ταινιών μπορείτε να αναζητήσετε στο Σώμα Νέων Ελληνικών Κειμένων της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα και ειδικότερα στα σώματα κειμένων των Διδακτικών Βιβλίων του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου και της εφημερίδας Μακεδονία αλλά και σε: freepress έντυπα: http://www.athensvoice.gr/culture Αναζητήστε κριτικές ταινιών σε (προτείνονται ενδεικτικά): εφημερίδες: o έντυπη έκδοση: κριτικές κινηματογράφου της εφημερίδας Τα Νέα στο Σώμα Νέων Ελληνικών Κειμένων της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα Σελίδα 20 από 32

κριτικές κινηματογράφου της εφημερίδας Μακεδονία στο Σώμα Νέων Ελληνικών Κειμένων της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα o ηλεκτρονική έκδοση: http://www.ethnos.gr/ Πολιτισμός Κινηματογράφος http://www.enet.gr/?i=news.el.texnes--politismos διαδικτυακούς τόπους: o http://www.cinemanews.gr/ o http://www.e-go.gr/cinemag/default.asp o http://www.athinorama.gr/cinema/ ιστολόγια (blogs): o http://camerastyloonline.wordpress.com/category/cinema/ 1 η φάση (2 η σεναρίου) Διερεύνηση Για τη διερεύνηση των ερωτημάτων που σας τίθενται προτείνεται η ακόλουθη ενδεικτική πορεία: Για το πρώτο ερώτημα: Διερευνήστε αρχικά το περιεχόμενο και τη δομή των παρουσιάσεων ταινιών που θα επιλέξετε. Είναι πάντα η ίδια; Στη συνέχεια επιχειρήστε, μελετώντας κριτικές ταινιών από τις πηγές που σας προτείνονται αλλά και από άλλες που θα επιλέξετε εσείς, να καταγράψετε ποιες πληροφορίες περιέχουν και πώς οργανώνονται. Το περιεχόμενο και η δομή τους είναι πάντα σταθερά; Ποιες ομοιότητες και διαφορές εντοπίζετε ανάμεσα στα δύο είδη; Τα όρια μεταξύ τους είναι πάντοτε ξεκάθαρα; Εσείς ποιο είδος θα επιλέγατε για να ενημερωθείτε και γιατί; Για το δεύτερο ερώτημα: Σελίδα 21 από 32

Έχετε ήδη διερευνήσει την οργάνωση της κινηματογραφικής κριτικής. Αναζητήστε τώρα στοιχεία (μακροπερίοδος ή μη λόγος, παράταξη/ υπόταξη, ειδικές λέξεις, σύνταξη) που χαρακτηρίζουν υφολογικά τις κριτικές που επιλέξατε. Στη συνέχεια, ερευνήστε αν και πώς διαφοροποιούνται τα δομικά και υφολογικά χαρακτηριστικά της κριτικής ανάλογα με τον πομπό, το μέσο, τον αποδέκτη. Διερευνήστε, ειδικότερα, πιθανή διαφοροποίηση ανάμεσα στις κριτικές που δημοσιεύονται σε ηλεκτρονικά μέσα σε σχέση με αυτές που δημοσιεύονται σε έντυπα ως προς την οργάνωση της σελίδας και ως προς τα πολυμέσα που χρησιμοποιούνται. Εσείς ποιες προτιμάτε και γιατί; Μόλις ολοκληρώσετε τη διερεύνησή σας, αξιοποιήστε το λογισμικό παρουσίασης για την παρουσίαση των αποτελεσμάτων σας στο σύνολο της τάξης. 2 η φάση (3 η σεναρίου) Δημιουργία παρουσίασης Δημιουργήστε, τώρα, μία παρουσίαση με το λογισμικό παρουσίασης, προκειμένου να ενημερώσετε τις υπόλοιπες ομάδες για τα αποτελέσματα της διερεύνησής σας. Προσέξετε ιδιαίτερα τα εξής: Η παρουσίαση είναι γραπτό κείμενο, αλλά υποστηρίζεται και από τον προφορικό λόγο. Δε διαβάζουμε την παρουσίαση. Τη συμπληρώνουμε. Η παρουσίαση έχει περισσότερο τη μορφή τίτλων και στηρίζεται κυρίως στα ουσιαστικά και όχι στο ρήμα. Φροντίζουμε να μην υπάρχει μεγάλος όγκος πληροφορίας σε κάθε διαφάνεια. Επιλέγουμε τον κατάλληλο συνδυασμό χρωμάτων, το κατάλληλο πλαίσιο κειμένου και μέγεθος γραμματοσειράς, προκειμένου να είναι περισσότερο εύληπτη η πληροφορία. Μπορείτε στην παρουσίασή σας εκτός από το γραπτό κείμενο να προσθέσετε και σχήματα ή και εικόνες (π.χ. από τις κριτικές, όπως εμφανίζονται στα διάφορα μέσα), Σελίδα 22 από 32

αν θεωρείτε ότι αυτό θα σας βοηθήσει να είστε περισσότερο αποτελεσματικοί στην επικοινωνία σας. 3 η φάση (4 η σεναρίου) Διαμόρφωση κριτηρίων κριτικής Για να δημιουργήσετε την κριτική της ταινίας που έχετε επιλέξει καλό είναι να διαμορφώσετε κάποια κριτήρια. Για τον σκοπό αυτό αρχικά διαλέξτε μία από τις κριτικές που μελετήσατε και προσπαθήστε να εντοπίσετε τα «δυνατά» και τα «αδύναμα» σημεία της ως προς: το περιεχόμενο (π.χ. Σας έδωσε αρκετές πληροφορίες για την ταινία;) την αρχιτεκτονική του κειμένου (π.χ. Διακρίνονταν τα σχόλια από το πληροφοριακό μέρος;) το ύφος (π.χ. Ήταν κατανοητό το νόημα;) την (επικοινωνιακή) αποτελεσματικότητα (π.χ. Γιατί σας έπεισε ο κριτικός να δείτε ή να μη δείτε την ταινία;) σε σχέση και με τον δίαυλο επικοινωνίας (Αξιοποιούνται οι ιδιαιτερότητες του κειμένου πολυμέσα, σύνδεσμοι σε ένα ηλεκτρονικό μέσο για την προβολή του μηνύματος;) Αξιοποιώντας την προηγούμενη δουλειά σας προσπαθήστε τώρα να διαμορφώσετε κριτήρια αξιολόγησης της κινηματογραφικής κριτικής διατηρώντας τους παραπάνω άξονες. Γράψτε τα κριτήριά σας σε ένα αρχείο word και στη συνέχεια ανεβάστε το στα Google Docs (εναλλακτικά σε Wiki). Αν έχει ήδη «ανεβεί» κάποιο αρχείο από άλλη ομάδα, συμπληρώστε το κείμενο με τα δικά σας κριτήρια. Μόλις ολοκληρωθεί η διαδικασία, θα συζητήσουμε τα κριτήρια στην ολομέλεια. 4 η φάση (5 η σεναρίου) Δημιουργία αρχικής εκδοχής Βάσει των κριτηρίων που συνδιαμορφώσατε θα γράψετε τώρα τη δική σας κριτική. Το κείμενό σας θα δημοσιευθεί σε ένα Wiki που θα δημιουργηθεί για να φιλοξενήσει Σελίδα 23 από 32

τις κριτικές όλων των ομάδων και το οποίο θα αποτελέσει πύλη ενημέρωσης για τις τρεις κατηγορίες Τέχνης. Διαλέξτε μία ταινία που είδατε πρόσφατα και θα θέλατε να προτρέψετε ή να αποτρέψετε τους συμμαθητές σας να τη δουν. Θα αξιοποιήσετε τον επεξεργαστή κειμένου. Καλό είναι να ξεκινήσετε από το διάγραμμα του κειμένου και στη συνέχεια ζητώντας και τη δική μου συνδρομή να προχωρήσετε στον εμπλουτισμό του. 5 η φάση (6 η σεναρίου) Διόρθωση κειμένου Στη φάση αυτή θα προσφέρετε ανατροφοδότηση στους συμμαθητές σας αλλά θα δεχθείτε και εσείς βοήθεια. Ανταλλάξτε ηλεκτρονικά τα κείμενά σας με άλλες ομάδες. Θα κάνετε επισημάνσεις και προτάσεις ανάλογα με τα κριτήρια που έχετε συνδιαμορφώσει σε προηγούμενη φάση. Μπορείτε να αξιοποιήσετε τα εργαλεία «παρακολούθηση αλλαγών» και «σχόλιο» του επεξεργαστή κειμένου. 6 η φάση (7 η σεναρίου) Νέα εκδοχή κειμένου Λαμβάνοντας υπόψη τις υποδείξεις των συμμαθητών σας τροποποιήστε το κείμενό σας. Σελίδα 24 από 32

ΟΜΑΔΑ Γ : Παρουσίαση - Κριτική μουσικής Η κριτική και ειδικότερα η κριτική μουσικής, με την οποία θα ασχοληθεί η ομάδα σας, είναι ένα κειμενικό είδος που χαρακτηρίζεται από συγκεκριμένα δομικά και υφολογικά χαρακτηριστικά. Επιπλέον, όπως αναφέρεται στο βιβλίο σας, συχνά είναι δύσκολο η κριτική να διακριθεί από την παρουσίαση. Άξια προς διερεύνηση λοιπόν είναι τα εξής: α) Ποιες είναι οι διαφορές μεταξύ παρουσίασης και κριτικής μουσικής; Είναι ευδιάκριτα τα όρια μεταξύ των δύο ειδών; β) Τα δομικά και υφολογικά χαρακτηριστικά της κριτικής μουσικής είναι πάντα σταθερά; Πώς μπορεί να τα επηρεάζει το μέσο στο οποίο δημοσιεύεται, ο συντάκτης, το κοινό στο οποίο απευθύνεται; Η ομάδα σας θα διερευνήσει τα παραπάνω και στη συνέχεια θα παρουσιάσει τα αποτελέσματα της διερεύνησής της στις υπόλοιπες ομάδες. Στο τέλος θα δημιουργήσετε μία κριτική μουσικής, η οποία θα δημοσιευθεί σε μέσο (έντυπο ή ηλεκτρονικό) της επιλογής σας. Παρουσιάσεις μουσικής μπορείτε να αναζητήσετε στο Σώμα Νέων Ελληνικών Κειμένων της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα και ειδικότερα στα σώματα κειμένων της εφημερίδας Μακεδονία αλλά και σε: διαδικτυακούς τόπους: o http://www.clickatlife.gr/topics/mousiki/parousiaseis-diskon?str=000595 Αναζητήστε κριτικές μουσικής σε (προτείνονται ενδεικτικά): εφημερίδες: o έντυπη έκδοση: κριτικές μουσικής της εφημερίδας Τα Νέα στο Σώμα Νέων Ελληνικών Κειμένων της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα Σελίδα 25 από 32

κριτικές μουσικής της εφημερίδας Μακεδονία στο Σώμα Νέων Ελληνικών Κειμένων της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα διαδικτυακούς τόπους: o http://www.clickatlife.gr/topics/mousiki/kritikes-diskon?str=000599 o http://www.athinorama.gr/music/records/?i=1816 o http://www.musiccorner.gr/?cat=3 ιστολόγια (blogs): o http://camerastyloonline.wordpress.com/category/%ce%bc%ce%bf%c F%85%CF%83%CE%B9%CE%BA%CE%B7/ 1 η φάση (2 η σεναρίου) Διερεύνηση Για τη διερεύνηση των ερωτημάτων που σας τίθενται προτείνεται η ακόλουθη ενδεικτική πορεία: Για το πρώτο ερώτημα: Διερευνήστε αρχικά το περιεχόμενο και τη δομή των παρουσιάσεων μουσικής που θα επιλέξετε. Είναι πάντα η ίδια; Στη συνέχεια επιχειρήστε, μελετώντας κριτικές μουσικής από τις πηγές που σας προτείνονται αλλά και από άλλες που θα επιλέξετε εσείς, να καταγράψετε ποιες πληροφορίες περιέχουν και πώς οργανώνονται. Το περιεχόμενο και η δομή τους είναι πάντα σταθερά; Ποιες ομοιότητες και διαφορές εντοπίζετε ανάμεσα στα δύο είδη; Τα όρια μεταξύ τους είναι πάντοτε ξεκάθαρα; Εσείς ποιο είδος θα επιλέγατε για να ενημερωθείτε και γιατί; Για το δεύτερο ερώτημα: Έχετε ήδη διερευνήσει την οργάνωση της κριτικής μουσικής. Αναζητήστε τώρα στοιχεία (μακροπερίοδος ή μη λόγος, παράταξη/ υπόταξη, ειδικές λέξεις, σύνταξη) που χαρακτηρίζουν υφολογικά τις κριτικές που επιλέξατε. Σελίδα 26 από 32

Στη συνέχεια, ερευνήστε αν και πώς διαφοροποιούνται τα δομικά και υφολογικά χαρακτηριστικά της κριτικής ανάλογα με τον πομπό, το μέσο, τον αποδέκτη. Διερευνήστε, ειδικότερα, πιθανή διαφοροποίηση ανάμεσα στις κριτικές που δημοσιεύονται σε ηλεκτρονικά μέσα σε σχέση με αυτές που δημοσιεύονται σε έντυπα ως προς την οργάνωση της σελίδας και ως προς τα πολυμέσα που χρησιμοποιούνται. Εσείς ποιες προτιμάτε και γιατί; Μόλις ολοκληρώσετε τη διερεύνησή σας αξιοποιήστε το λογισμικό παρουσίασης για την παρουσίαση των αποτελεσμάτων σας στο σύνολο της τάξης. 2 η φάση (3 η σεναρίου) Δημιουργία παρουσίασης Δημιουργήστε, τώρα, μία παρουσίαση με το λογισμικό παρουσίασης, προκειμένου να ενημερώσετε τις υπόλοιπες ομάδες για τα αποτελέσματα της διερεύνησής σας. Προσέξετε ιδιαίτερα τα εξής: Η παρουσίαση είναι γραπτό κείμενο, αλλά υποστηρίζεται και από τον προφορικό λόγο. Δε διαβάζουμε την παρουσίαση. Τη συμπληρώνουμε. Η παρουσίαση έχει περισσότερο τη μορφή τίτλων και στηρίζεται κυρίως στα ουσιαστικά και όχι στο ρήμα. Φροντίζουμε να μην υπάρχει μεγάλος όγκος πληροφορίας σε κάθε διαφάνεια. Επιλέγουμε τον κατάλληλο συνδυασμό χρωμάτων, το κατάλληλο πλαίσιο κειμένου και μέγεθος γραμματοσειράς, προκειμένου να είναι περισσότερο εύληπτη η πληροφορία. Μπορείτε στην παρουσίασή σας εκτός από το γραπτό κείμενο να προσθέσετε και σχήματα ή και εικόνες (π.χ. από τις κριτικές, όπως εμφανίζονται στα διάφορα μέσα), αν θεωρείτε ότι αυτό θα σας βοηθήσει να είστε περισσότερο αποτελεσματικοί στην επικοινωνία σας. 3 η φάση (4 η σεναρίου) Διαμόρφωση κριτηρίων κριτικής Σελίδα 27 από 32

Για να δημιουργήσετε την κριτική του μουσικού cd που έχετε επιλέξει καλό είναι να διαμορφώσετε κάποια κριτήρια. Για τον σκοπό αυτό αρχικά διαλέξτε μία από τις κριτικές που μελετήσατε και προσπαθήστε να εντοπίσετε τα «δυνατά» και τα «αδύναμα» σημεία της ως προς: το περιεχόμενο (π.χ. Σας έδωσε αρκετές πληροφορίες για την ταινία;) την αρχιτεκτονική του κειμένου (π.χ. Διακρίνονταν τα σχόλια από το πληροφοριακό μέρος;) το ύφος (π.χ. Ήταν κατανοητό το νόημα;) την (επικοινωνιακή) αποτελεσματικότητα (π.χ. Γιατί σας έπεισε ο κριτικός να ακούσετε ή να μην ακούσετε το cd;) σε σχέση και με τον δίαυλο επικοινωνίας (Αξιοποιούνται οι ιδιαιτερότητες του κειμένου πολυμέσα, σύνδεσμοι σε ένα ηλεκτρονικό μέσο για την προβολή του μηνύματος;) Αξιοποιώντας την προηγούμενη δουλειά σας προσπαθήστε τώρα να διαμορφώσετε κριτήρια αξιολόγησης της κριτικής διατηρώντας τους παραπάνω άξονες. Γράψτε τα κριτήριά σας σε ένα αρχείο word και στη συνέχεια ανεβάστε το στα Google Docs (εναλλακτικά σε Wiki). Αν έχει ήδη «ανεβεί» κάποιο αρχείο από άλλη ομάδα, συμπληρώστε το κείμενο με τα δικά σας κριτήρια. Μόλις ολοκληρωθεί η διαδικασία θα συζητήσουμε τα κριτήρια στην ολομέλεια. 4 η φάση (5 η σεναρίου) Δημιουργία αρχικής εκδοχής Βάσει των κριτηρίων που συνδιαμορφώσατε θα γράψετε τώρα τη δική σας κριτική. Το κείμενό σας θα δημοσιευθεί σε ένα Wiki που θα δημιουργηθεί για να φιλοξενήσει τις κριτικές όλων των ομάδων και το οποίο θα αποτελέσει πύλη ενημέρωσης για τις τρεις κατηγορίες Τέχνης. Διαλέξτε ένα cd που ακούσατε πρόσφατα και θα θέλατε να προτρέψετε ή να αποτρέψετε τους συμμαθητές σας να το αγοράσουν. Σελίδα 28 από 32

Θα αξιοποιήσετε τον επεξεργαστή κειμένου. Καλό είναι να ξεκινήσετε από το διάγραμμα του κειμένου και στη συνέχεια ζητώντας και τη δική μου συνδρομή να προχωρήσετε στον εμπλουτισμό του. 5 η φάση (6 η σεναρίου) Διόρθωση κειμένου Στη φάση αυτή θα προσφέρετε ανατροφοδότηση στους συμμαθητές σας αλλά θα δεχθείτε και εσείς βοήθεια. Ανταλλάξτε ηλεκτρονικά τα κείμενά σας με άλλες ομάδες. Θα κάνετε επισημάνσεις και προτάσεις ανάλογα με τα κριτήρια που έχετε συνδιαμορφώσει σε προηγούμενη φάση. Μπορείτε να αξιοποιήσετε τα εργαλεία «παρακολούθηση αλλαγών» και «σχόλιο» του επεξεργαστή κειμένου. 6 η φάση (7 η σεναρίου) Νέα εκδοχή κειμένου Λαμβάνοντας υπόψη τις υποδείξεις των συμμαθητών σας τροποποιήστε το κείμενό σας. Σελίδα 29 από 32

ΑΛΛΕΣ ΕΚΔΟΧΕΣ ΚΡΙΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Η αντίληψη που υπαγορεύει το σενάριο αποτυπώνεται στον ακόλουθο πίνακα: Θεωρία μάθησης Μέθοδος project, κοινωνικός κονστρουκτιβισμός, επίλυση προβλήματος Διδακτική Γλώσσας Κειμενοκεντρική, διδασκαλία με βάση τα κειμενικά είδη, πολυγραμματισμοί, στοιχεία κριτικής διάστασης, γράψιμο ως διαδικασία, συνεργατική παραγωγή λόγου, επικοινωνιακή προσέγγιση Ρόλος μαθητή Ενεργοποιείται, διερευνά Ρόλος εκπ/κού Διευκολυντικός Ρόλος Η/Υ Διερευνητικό περιβάλλον εργασίας, μέσο πρακτικής γραμματισμού Σχολικός χρόνος χώρος Εκτεταμένος, αναγκαιότητα πολύωρης διάθεσης του εργαστηρίου Η/Υ Πλεονεκτήματα Δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην κριτική αντιμετώπιση της γλωσσικής πραγματικότητας. Τα κειμενικά είδη δεν αντιμετωπίζονται ως μία σταθερή φόρμα αλλά στενά συσχετιζόμενα με το πλαίσιο επικοινωνίας και ευρύτερα με την κοινωνική πρακτική. Οι μαθητές δεν αναζητούν τον κανόνα στον οποίο υπακούει η κειμενική οργάνωση αλλά τη διαφοροποίηση που δημιουργεί η ποικιλότητα της επικοινωνιακής περίστασης. Σελίδα 30 από 32

Αξιοποιούνται λειτουργικά τα νέα μέσα πρακτικής γραμματισμού αλλά και κριτικά, καθώς δίνεται έμφαση στις ιδιαιτερότητές τους, που διαφοροποιούν την παρουσίαση του μηνύματος. Παρέχονται μεγαλύτερα περιθώρια πρωτοβουλίας και αυτενέργειας στους μαθητές για την ανταπόκριση στο προς επίλυση πρόβλημα. Οι μαθητές εμπλέκονται σε σύνθετες διαδικασίες διαμόρφωσης κριτηρίων αξιολόγησης κειμένου και ετεροαξιολόγησης. Οι μαθητές αντιλαμβάνονται το γράψιμο ως μία δυναμική μη στατική διαδικασία. Μειονεκτήματα Απαιτούνται πολλές διδακτικές ώρες για την πραγματοποίηση του εν λόγω σχεδίου εργασίας. Η αναγκαιότητα πολύωρης διάθεσης του εργαστηρίου Η/Υ μπορεί επίσης να προκαλέσει δυσκολίες. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Bryant, L. 2007. Emerging trends in social software for education. Στο Emerging Technologies for Learning, επιμ. L. Bryant & St. Downes. Τόμ. 2. Coventry: Becta. Forte, A., & A. Bruckman. 2006. From wikipedia to the classroom: Exploring online publication and learning. Στο ICLS '06 Proceedings of the 7th international conference on Learning sciences, 182-188. International Society of the Learning Sciences. Frey, K. 1998. H «Μέθοδος Project». Μια μορφή συλλογικής εργασίας στο σχολείο ως θεωρία και πράξη. Θεσσαλονίκη: Αδελφοί Κυριακίδη α.ε. Κουτσογιάννης, Δ. 1998. Περιθώρια δημιουργικής αξιοποίησης των ηλεκτρονικών υπολογιστών στη διδασκαλία του γραπτού λόγου: έρευνα σε μαθητές Α Γυμνασίου. Διδακτορική διατριβή. Α.Π.Θ. Σελίδα 31 από 32

Kουτσογιάννης, Δ. 2005. Η πολυτροπική θεωρία της επικοινωνίας ως εργαλείο για την αξιολόγηση εκπαιδευτικού λογισμικού. Στο Εικόνα και παιδί, επιμ. Ουρ. Σέμογλου, 621-632. Θεσσαλονίκη. Κουτσογιάννης, Δ. 2010. Θεωρητικό πλαίσιο της γλωσσικής διδασκαλίας και αξιοποίηση των ΤΠΕ. Στο Επιμορφωτικό υλικό για την εκπαίδευση των επιμορφωτών στα Πανεπιστημιακά Κέντρα Επιμόρφωσης. Τεύχος 3: Κλάδος ΠΕ02. 2 η έκδοση. Πάτρα: ΕΑΙΤΥ. Kress, G. 2000. Σχεδιασμός του γλωσσικού προγράμματος σπουδών με βάση το μέλλον. Γλωσσικός Υπολογιστής 2: 111-122. http://www.komvos.edu.gr/periodiko/periodiko2nd/default.htm [15.12.2011]. Orhun, Ε. 1995. Design of Computer-Based Cognitive Tools. Στο Computers and Exploratory Learning, επιμ. A. A. disessa, C. Hoyles & R. Noss, 305-320. Βερολίνο & Χαϊδελβέργη: Springer. Σελίδα 32 από 32