8 ο Γενικό Λύκειο Πατρών Ερευνητική εργασία Η θέση της γυναίκας Όνομα ομάδας: ΑΝΟΝΥΜΟUS Μέλη ομάδας : Αλεξοπούλου Κωνσταντίνα Μούρτζη Παναγιώτα Μπαλάση Μαρία Παξινού Άρτεμης Τσίτσικα Σοφία Θέμα ομάδας : Ισότητα των φύλων
Ισότητα των φύλων Ατομική εργασία της μαθήτριας : Μπαλάση Μαρίας Υπό την επίβλεψη της καθηγήτριας : κ. Γλαρού Περιεχόμενα
1.1 H γυναίκα στο παρελθόν 1.2 Η γυναίκα στις δυτικές κοινωνίες 1.3 Η ισότητα στις δυτικές κοινωνίες 1.4 Οι κατακτήσεις των γυναικών σε διάφορους τομείς 1.5 Γυναικεία πρότυπα 1.1 Η γυναίκα στο παρελθόν
«Αναμφισβήτητα, η θέση της γυναίκας στην κοινωνία δεν ήταν ίδια στους διάφορους λαούς κι ακόμα παρουσίαζε διαφορές κατά την εξέλιξη των κοινωνιών μέσα από τους αιώνες. Αν ανατρέξει κανείς στην ιστορία των λαών, θα διαπιστώσει πως η θέση της γυναίκας παλαιότερα υπήρξε μειονεκτική σε σχέση με εκείνη του άντρα και βρισκόταν σε πλήρη εξάρτηση από αυτόν. Χαρακτηριστικά παραδείγματα τα οποία αποδεικνύουν ότι η γυναίκα ήταν κοινωνικά υποδεέστερη και δεν απολάμβανε κανένα δικαίωμα μπορούμε να αντλήσουμε από τις διάφορες περιόδους της ελληνικής ιστορίας. Στην αρχαιότητα, η γυναίκα ήταν προορισμένη να φροντίζει το σπίτι και τα παιδιά. Η θέση της βρισκόταν στην οικογένεια, κάτω από την κυριαρχία του άνδρα, χωρίς συμμετοχή στο δημόσιο βίο και χωρίς δικαιώματα στην ανάπτυξη της προσωπικότητάς της και τη διεκδίκηση μιας θέσης στην κοινωνία πέρα από τη θέση της μητέρας και συζύγου. Η θέση της ήταν κατώτερη μέσα στην οικογένεια και κάτω από την εξουσία του άντρα- συζύγου ή του πρωτότοκου γιου μετά το θάνατο του συζύγου ή κάποιου από τους συγγενείς αδερφούς ή θείους. Στην αρχαία Ελλάδα και ιδιαίτερα στην Αττική, μοναδικός φορέας δικαιωμάτων συμμετοχής στα κέντρα λήψης αποφάσεων για τα κοινά, ήταν ο άνδρας. Προορισμός της γυναίκας ήταν η γέννηση παιδιών για την εξασφάλιση της διαδοχής στην πατρική κυριαρχία. Οι γυναίκες είχαν την ευθύνη του σπιτιού που για τις πλούσιες ήταν η επίβλεψη των σκλάβων. Η γυναίκα του Βυζαντίου έσερνε μια βαριά κληρονομιά. Κουβαλούσε μέσα της τη γυναίκα της αρχαιότητας, που είχε ως μοναδικό προορισμό της την τεκνογονία για την εξασφάλιση της διαδοχής στην πατρική κυριαρχία. Τότε η γυναίκα ζούσε κάτω από την εξουσία του άντρα, χωρίς κανένα ατομικό ή κοινωνικό δικαίωμα.» 1 1.2 Η γυναίκα στις δυτικές κοινωνίες Παρόλο που ζούμε σε μία εποχή η οποία χαρακτηρίζεται από ραγδαίες εξελίξεις σε όλους σχεδόν τους τομείς της ιδιωτικής και δημόσιας ζωής των σύγχρονων δυτικών κοινωνιών, µία τουλάχιστον κοινωνική σχέση όμως συνεχίζει να παραμένει αναλλοίωτη και αυτή είναι : η σχέση ανισότητας ανάμεσα στα δύο φύλα. Ένας χαρακτηριστικός τομέας στον όποιο το γυναικείο φύλο είχε υποτιμηθεί ήταν το δικαίωμα της ψήφου. Η Ελλάδα το 1952 παραχώρησε τα δικαίωμα στις γυναίκες του να ψηφίζουν. Συγκεκριμένα, το 1952 ψηφίστηκε η διεθνής σύμβαση του Ο.Η.Ε. για τα ίσα πολιτικά δικαιώματα των γυναικών και την ίση πρόσβαση σε όλα τα δημόσια λειτουργήματα, µε την οποία αναγκάστηκε να συμμορφωθεί και η χώρα 1 http://forza-grecia.pblogs.gr/2011/02/h-thesh-ths-gynaika-hthes-kai-shmera.html - ημερομηνία επίσκεψης 8/11
µας. «Ωστόσο, οι νομοθετικές μεταρρυθμίσεις προς όφελος των γυναικών δεν άλλαξαν σημαντικά την κοινωνική θέση της γυναίκας, η οποία εξακολούθησε να χαρακτηρίζεται από ουσιαστικές αντιφάσεις και επομένως να καταλήγει σε αδιέξοδα. Άλλωστε, η νομοθετική ισότητα σε καμία περίπτωση δεν προεξοφλεί ούτε και εξασφαλίζει την ουσιαστική ισότητα ανάμεσα στα δύο φύλα. Για παράδειγμα, τη δεκαετία του 1970, παρότι η γυναίκα είναι ήδη στην παραγωγή, περιορίζεται στην άσκηση μερικών μόνο επαγγελμάτων και δεν κατέχει καθόλου ανώτατες θέσεις στην επαγγελματική ιεραρχία. Παράλληλα, η πλειονότητα των πολιτών σε Αγγλία, Γαλλία και Γερμανία, σύμφωνα µε έκθεση της τότε Ε.Ο.Κ., πιστεύει ότι η γυναίκα είναι αυτή που πρέπει να αναλάβει την ευθύνη του νοικοκυριού και της ανατροφής των παιδιών. Αντίστοιχα, το 1981, σε παρόμοια μελέτη, το 60% των γυναικών απάντησε ότι εργάζεται εκτός σπιτιού µόνο για οικονομικούς λόγους. Ακόµη και σήμερα όμως, η οργάνωση των θεσμών και των βασικών κοινωνικών οργανισμών παραμένει σύμφωνη µε παραδοσιακά ανδρικά πρότυπα και μοντέλα ζωής. Πολλές φεμινίστριες ισχυρίζονται ότι οι σύγχρονες κοινωνικές συνθήκες χαρακτηρίζονται από µια «νέο-πατριαρχία», δηλαδή µια νέου είδους πατριαρχική οργάνωση, η οποία διαφέρει από παλιότερους τρόπους κοινωνικής οργάνωσης, μόνο ως προς το βαθμό και τη μορφή. Για παράδειγμα, η γυναίκα μπορεί σήμερα να αναλάβει µια επαγγελματική ενασχόληση, εφόσον όμως οργανώσει τις δραστηριότητές της µε τέτοιον τρόπο ώστε η καθημερινή λειτουργία του νοικοκυριού να µην διακόπτεται. Σύµφωνα άλλωστε µε την τελευταία αναφορά του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών η οποία επιχειρεί να απαντήσει στο περίπλοκο ζήτημα της εξέλιξης της θέσης της γυναίκας παγκοσμίως, τα αποτελέσματα δείχνουν ότι παρόλη την πρόοδο, οι διαφορές ανάμεσα στα φύλα παραμένουν και επομένως οι πραγματικές αλλαγές στις ζωές των γυναικών σε επίπεδο κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής ισότητας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων χρειάζονται ακόµη πολύ χρόνο για να ολοκληρωθούν. Έτσι, παρά το γεγονός ότι το χάσμα των δύο φύλων στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση έχει σχεδόν εξαλειφθεί, τα 2/3 των αναλφάβητων παγκοσμίως είναι γυναίκες Ο αναλφαβητισμός οξύνει την απόσταση ανάμεσα στα δύο φύλα.» 2 1.3 Η ισότητα στις υτικές κοινωνίες Η ανισότητα των φύλων ήταν κάτι το δεδομένο σε όλες τις κοινωνίες από πάντοτε. Είναι γνωστό για παράδειγμα ότι στην Αρχαία Ελλάδα οι γυναίκες όχι μόνο δεν είχαν πολιτικά δικαιώματα, αλλά ζούσαν κυριολεκτικά μέσα στο σπίτι χωρίς μεγάλη 2 http://repository.edulll.gr/edulll/retrieve/5433/1468_03_athanasiadou.pdf - ημερομηνία επίσκεψης 1/11
συμμετοχή σε οποιαδήποτε δραστηριότητα. Αργότερα η θέση της γυναίκας κάπως βελτιώθηκε, αλλά η πραγματική αλλαγή ήρθε στην Ευρώπη μετά το δέκατο ένατο αιώνα, οπότε είχε ξεκινήσει η Βιομηχανική Επανάσταση και όλο και περισσότερες γυναίκες άρχιζαν να εντάσσονται στο εργατικό δυναμικό. Σιγά-σιγά κατοχυρώθηκε, μαζί με τις άλλες εξελίξεις της εποχής, και το δικαίωμα ψήφου, και τελικά σήμερα τα δύο φύλα απέκτησαν, νομικά τουλάχιστον, την πλήρη ισότητα. Τα παραπάνω βέβαια ισχύουν μόνο για τα δυτικά κράτη, αφού ακόμα σε πολλές τριτοκοσμικές ή μουσουλμανικές χώρες η κατάσταση της γυναίκας παραμένει τραγική. Παρά όμως τη νομική ισότητα, οι γυναίκες ακόμα αντιμετωπίζουν προβλήματα όπως διακρίσεις στην αγορά εργασίας και χαμηλότερους μισθούς, μειωμένη πολιτική και επιχειρηματική αντιπροσώπευση κι άνισο φορτίο οικιακής εργασίας. Ιδιαίτερα για τη χώρα μας τα στοιχεία δεν είναι και τόσο καλά. Παρόλο που οι γυναίκες αντιμετωπίζονται ισότιμα στην εκπαίδευση ή στην ιατρική περίθαλψη, δε γίνεται το ίδιο και στον επιχειρηματικό χώρο ή στην πολιτική. Η Ελλάδα είναι η τελευταία χώρα της Ευρώπης σε αντιπροσώπευση γυναικών στην πολιτική ηγεσία. Αντίθετα οι πρώτες παγκοσμίως χώρες όσον αφορά την ισότητα είναι οι Σκανδιναβικές, χωρίς όμως καμία χώρα ακόμα να έχει λύσει εντελώς το θέμα. Στον τομέα της εργασίας δεν εντοπίζονται ιδιαίτερες διακρίσεις, ούτε πλέον παρατηρείται σημαντική διαφορά στις αποδοχές των δύο φύλων. Εντούτοις κι εδώ θα συναντήσουμε πολύ περισσότερους άντρες σε υψηλότερες θέσεις. Σοβαρότερες διακρίσεις ωστόσο υπάρχουν στον ιδιωτικό τομέα, όπου οι εργοδότες προτιμούν άγαμες ή άτεκνες γυναίκες για να αποφύγουν τη «σπατάλη» εργάσιμου χρόνου από άδειες που σχετίζονται με την εγκυμοσύνη και την ανατροφή του παιδιού. Το τελευταίο και ίσως σημαντικότερο από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες είναι ο άδικος καταμερισμός της οικιακής εργασίας. Οι γυναίκες, πέρα από τη δουλειά τους, επωμίζονται κατά κανόνα το μεγαλύτερο μέρος των εργασιών του νοικοκυριού και της ανατροφής και της υποστήριξης των παιδιών, με μικρή ή και καθόλου συμμετοχή των συζύγων τους, παρόλο που οι ίδιοι συνήθως θεωρητικά τίθενται υπέρ της ισότητας. Έτσι δεν τους μένει χρόνος για άλλες προσωπικές, πνευματικές ή χαλαρωτικές ασχολίες που φέρνουν ευχαρίστηση μειώνοντας και το άγχος της εργασίας και της καθημερινότητας, το οποίο έχει σαν αποτέλεσμα να οδηγεί σε προβληματικές σχέσεις και νευρωτικές καταστάσεις. Ευτυχώς η τάση αυτή, η άνιση κατανομή της οικιακής εργασίας δηλαδή, τείνει να αμβλύνεται σε νεότερες οικογένειες. Η εκπαίδευση, η συμμετοχή σε συλλογικές ή πολιτικές δραστηριότητες, και πάνω από όλα η ίδια η προσπάθεια και θέληση των γυναικών για το καλύτερο θα έλυναν το πρόβλημα, μιας και ζούμε σε δημοκρατικές κοινωνίες χωρίς καταπίεση. Έτσι και η σχεδόν πλέον υποσυνείδητη νοοτροπία των ανθρώπων για τους ξεχωριστούς ρόλους των δύο φύλων σιγά-σιγά μπορεί να αλλάξει δηλαδή ήδη έχει αλλάξει
σημαντικά από παλαιότερα, παραμένουν ωστόσο κάποια αναχρονιστικά κατάλοιπα που δεν έχουν θέση σήμερα. Εάν το σκεφτεί κανείς σε βάθος, είναι πραγματικά παράλογη η ύπαρξη της ανισότητας μεταξύ των δύο φύλων, και μάλιστα τον εικοστό πρώτο αιώνα στα ανεπτυγμένα κράτη. Μπορεί να υπάρχουν ορισμένες διαφορές ανάμεσα στα δύο φύλα, αυτές ωστόσο δεν εμποδίζουν σε τίποτα τις γυναίκες να προοδεύσουν οπουδήποτε επιθυμούν, κι εκεί να επιτύχουν και να καταξιωθούν. 1.4 Οι κατακτήσεις των γυναικών σε διάφορους τοµείς Παρόλο που οι κοινωνίες περιόριζαν των ρόλο των γυναικών και συνεχώς τις είχαν περιθωριοποιημένες, αυτές κατάφεραν να κατακτήσουν αρκετά και σημαντικά δικαιώματα τα οποία τους έδωσαν την δυνατότητα να ενταχτούν κάπως στην κοινωνική ζωή και έτσι η γυναίκα έχει τώρα πια μια έντονη παρουσία και η δραστηριότητά της έχει επεκταθεί σε όλα τα επίπεδα ζωής. Σε αυτό συντέλεσε: 1. Η νομική εξίσωση των δύο φύλων αποτέλεσε την μεγαλύτερη επιβράβευση των αγώνων της γυναίκας. Τώρα πλέον, σύμφωνα με το Σύνταγμα, έχει ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις με τον άνδρα. 2. Αναγνωρίστηκε στην γυναίκα το δικαίωμα για εργασία και καθορίστηκε ίση αμοιβή για ίση προσφορά εργασίας. Έτσι, σήμερα της δόθηκε η ευκαιρία να διεισδύσει ακόμα και στα θεωρούμενα ως αντρικά επαγγέλματα. 3. Απόκτησε το δικαίωμα να μορφώνεται με αποτέλεσμα η γυναίκα να διακρίνεται ιδιαίτερα στον επιστημονικό χώρο και να χαρακτηρίζεται από το υψηλό επίπεδο πνευματικής της καλλιέργειας. 4. Κατέκτησε το δικαίωμα του «εκλέγειν» και «εκλέγεσθαι», γεγονός που της επιτρέπει να σταδιοδρομήσει στον πολιτικό χώρο, καταλαμβάνοντας οποιαδήποτε θέση στην πυραμίδα των πολιτικών αξιωμάτων. 5. Απελευθερώθηκε από πολλούς κοινωνικούς φραγμούς (προκαταλήψεις) που περιόριζαν το πεδίο δράσης της μέσα στα πλαίσια της κοινωνίας, αποκτώντας περισσότερη ελευθερία κινήσεων. 6. Η εξίσωση των δύο φύλων επιτεύχθηκε ουσιαστικά στην σημερινή εποχή με την κατάργηση του θεσμού της προίκας. 1.6 Πρότυπα γυναικών Μalala Υousafzai
Πρόκειται για µια δεκαπεντάχρονη µαθήτρια πακιστανικής καταγωγής η οποία πραγµατοποίησε µια µαχητική εκστρατεία υπέρ του δικαιώµατος της εκπαίδευσης των κοριτσιών από το 2009, όταν άρχισε να γράφει, µε ψευδώνυµο, ένα µπλογκ για τη ζωή υπό τους Ταλιµπάν που είχαν καταλάβει την κοιλάδα Σουάτ, είχαν βοµβάρδισαν σχολεία και είχαν απαγορεύσει στις γυναίκες να βγαίνουν από το σπίτι τους, ενώ επέκρινε συγχρόνως δηµοσίως τους Ταλιµπάν για τη βαρβαρότητα και τον σκοταδισµό τους. Το ηµερολόγιο µεταφράστηκε στα αγγλικά και δηµοσιεύτηκε από το BBC πυροδοτώντας διεθνές ενδιαφέρον. Τιµήθηκε µε εθνικό βραβείο για τη γενναιότητά της και εµφανίστηκε στην κρατική τηλεόραση και σε ξένα κανάλια για να καταγγείλει τους ισλαµιστές που είχαν διατάξει να κλείσουν όλα τα σχολεία θηλέων στο Βορειοδυτικό Πακιστάν. Στις 9 Οκτωβρίου 2012, η Μalala πυροβολήθηκε στο κεφάλι και το λαιµό σε µια απόπειρα δολοφονίας από ενόπλους Ταλιµπάν, ενώ επέστρεφε στο σπίτι σε ένα σχολικό λεωφορείο. Ο ΟΗΕ κήρυξε τη 10η Νοεµβρίου ως «Ηµέρα της Μαλάλα» ενώ ο πρώην πρωθυπουργός της Βρετανίας και νυν απεσταλµένος του ΟΗΕ για θέµατα παγκόσµιας εκπαίδευσης Gordon Brown, χρησιµοποιώντας το σλόγκαν «Με λένε Malala", ξεκίνησε µια παγκόσµια εκστρατεία απαιτώντας µέχρι το τέλος του 2015 τα παιδιά σε όλον τον κόσµο να φοιτούν στο σχολείο. Καλλιρρόη Παρρέν Στις 8 Μαρτίου του 1887 κυκλοφορεί το πρώτο φύλλο της «Εφηµερίδος των Κυριών» από την πρώτη ελληνίδα φεµινίστρια την Καλιρρόη Σιγανού Παρρέν, που ταυτόχρονα υπήρξε και η πρώτη Ελληνίδα δηµοσιογράφος. Συντάσσονταν αποκλειστικά από γυναίκες και απευθυνόταν σε γυναίκες κυρίως της Αθήνας και του Πειραιά έχοντας ως στόχο να εισάγει και στην Ελλάδα τους φεµινιστικούς προβληµατισµούς που ήδη απασχολούσαν τις γυναίκες των δυτικοευρωπαϊκών κρατών και να αφυπνίσει τις συνειδήσεις των γυναικών της τότε εποχής. Μετά από διαβήµατα της Παρρέν, η κυβέρνηση του Θ. ηλιγιάννη επέτρεψε τη φοίτηση των γυναικών στο Πανεπιστήµιο και το Πολυτεχνείο, όταν πλέον αυτό είχε γενικευθεί στην Ευρώπη. Το 1911 η Παρρέν πρωτοστάτησε στην ίδρυση του «Λυκείου των Ελληνίδων», που είναι και η πρώτη συστηµατική προσπάθεια στην Ελλάδα γυναικείας δράσης και χειραφέτησης. Επίσης, η Παρρέν ήταν η πρώτη που κίνησε το θέµα της παραχώρησης δικαιώµατος ψήφου στις γυναίκες, ήδη από τη δεκαετία του 1890, µέχρι που κατέληξε να γίνει πραγµατικότητα µετά από 70 χρόνια. Τελικά το 1949 οι Ελληνίδες µετά από πολλούς αγώνες και πιέσεις αποκτούν το δικαίωµα του «εκλέγειν και εκλέγεσθαι» στις δηµοτικές εκλογές, το οποίο είχαν µόνον οι εγγράµµατες άνω των 30 ετών, απόφαση
η οποία επεκτάθηκε το 1952 και για τις βουλευτικές εκλογές. Το 1953 η Ελένη Σκούρα εκλέγεται η πρώτη Ελληνίδα βουλευτής. Βιβλιογραφία
http://estia.hua.gr:8080/dspace/bitstream/123456789/895/1/paraskeuaidou.pdfημερομηνία επίσκεψης 08/11 http://repository.edulll.gr/edulll/retrieve/5433/1468_03_athanasiadou.pdf ημερομηνία επίσκεψης 1/11 http://forza-grecia.pblogs.gr/2011/02/h-thesh-ths-gynaika-hthes-kai-shmera.html - ημερομηνία επίσκεψης 8/11 http://translate.google.gr/translate?hl=el&sl=en&u=http://en.wikipedia.org/wiki/m alala_yousafzai&prev=/search%3fq%3dmalala%2byousafzai%26hl%3del%26tbo%3 Dd%26biw%3D1241%26bih%3D606&sa=X&ei=TDT3UPKiBIWm0QXnsYEI&ved=0CC4 Q7gEwAA--ημερομηνία επίσκεψης 29/11 http://el.wikipedia.org/wiki/%ce%9c%ce%b1%cf%81%ce%af%ce%b1_%ce%9a%c E%B9%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%AF -ημερομηνία επίσκεψης 08/12 http://www.tovima.gr/politics/article/?aid=489958&wordsinarticle=%ce%bc%ce%b 1%CE%BB%CE%AC%CE%BB%CE%B1-ημερομηνία επίσκεψης 29/11 http://www.inews.gr/88/chiliades-vretanoi-theloun-ypopsifia-gia-to-nobel-eirinistis-15chroni-malala-giousoufzai.htm-ημερομηνία επίσκεψης 22/12 http://www.palmografos.com/permalink/7470.html -ημερομηνία επίσκεψης 22/12 http://el.wikipedia.org/wiki/%ce%9a%ce%b1%ce%bb%ce%bb%ce%b9%cf%81%cf %81%CF%8C%CE%B7_%CE%A0%CE%B1%CF%81%CF%81%CE%AD%CE%BD - ημερομηνία επίσκεψης 22/12