V. ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΖΩΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ Πεπτικό Απεκκριτικό
Πεπτικό Σύστημα Πέψη είναι η διαδικασία με την οποία μετασχηματίζονται οι τροφές σε απλά χημικά μόρια που μπορούν να διεισδύουν στο αίμα και μέσω αυτού σε όλους τους ιστούς ώστε να χρησιμοποιούνται για την παραγωγή ενέργειας και μακρομορίων Αυτότροφοι οργανισμοί Φυτά Ετερότροφοι οργανισμοί Φυτοφάγοι Είσοδος... Έξοδος Όργανα που συμμετέχουν = Πεπτικό Σαρκοφάγοι Σαπροφάγοι Ατελές Πλήρες Παμφάγοι Πέψη: εξωκυτταρική ενδοκυτταρική έντομα - αρθόποδα πρώτιστα τα περισσότερα ασπόνδυλα κάποια θαλάσσια ασπόνδυλα σπονδυλωτά [έλλειψη εξειδικευμένου πεπτικού σωλήνα]
Ενδοκυτταρική πέψη Paramecium Πεπτικό κενοτόπιο κυτοφάρυγγας κυτοστόμιο περιστόμιο κυτοπηγή Ορισμένα υδρόβια ασπόνδυλα απορροφούν διαλυμένα οργανικά μόρια απευθείας από το νερό, χωρίς να υπάρχει ανάγκη πέψης
Στους περισσότερους ζωικούς οργανισμούς η πέψη είναι εξωκυτταρική, γίνεται δηλαδή κατά μήκος ενός σωλήνα/κοιλότητας που επικοινωνεί με το εξωτερικό περιβάλλον και όπου εκκρίνονται τα ένζυμα πέψης από ειδικά κύτταρα Τα ζώα που δεν έχουν κοίλωμα, δεν διαθέτουν πλήρη πεπτικό σωλήνα με ξεχωριστή είσοδο και έξοδο αυτού (εξαίρεση οι νημερτίνοι) Γαστραγγειακή κοιλότητα: πέψη και μεταφορά/διανομή από την ίδια κοιλότητα, τυφλή κοιλότητα (στόμα=έδρα) Κνιδόζωα: μερική πέψη μέσα στη γαστραγγειακή κοιλότητα από πεπτικά ένζυμα, εισροή στα κύτταρα και ολοκλήρωση της πέψης ενδοκυτταρικά μέσα σε πεπτικά κυστίδια. Μεταφορά ουσιών με διάχυση στα υπόλοιπα κύτταρα-στρώματα του οργανισμού. Απέκκριση υπολειμμάτων από το στόμα Πλανάριες (σαρκοφάγες!): τυλίγουν το έντερο θήραμα με ολόκληρο το σώμα τους. Η πέψη ξεκινά εξωτερικά με την προέκταση του φάρυγγα προς τα έξω και την έκκριση πεπτικών ενζύμων τυφλό και βλέννας. Ακολουθεί μερική πέψη στη διακλαδισμένη γαστραγγειακή κοιλότητα και φάρυγγας φαγοκυττάρωση των μερικώς διασπασμένων θρεπτικών από ενδοκυτταρικά κενοτόπια. Απομάκρυνση υπολειμμάτων μέσω του φάρυγγα
Αρχιτεκτονικό πρότυπο των ζώων Εξειδικευμένες περιοχές για τον τεμαχισμό, καταπόση και διάλυση της τροφής σε μικρότερα στοιχεία Στα σκουλήκια ο φάρυγγας είναι εκτατός. Ο πρόλοβος κονιορτοποιεί την τροφή με μικρές πέτρες Πολλά αρθρόποδα διαθέτουν δηλητηριώδεις αδένες για παράλυση του θηράματος και η πέψη είναι εξωτερική. στόμα πρόλοβος έντερο φάρυγγας οισοφάγος στομάχι έδρα Ενδοκυτταρική πέψη Πλήρης πεπτικός σωλήνας Απλός πεπτικός σωλήνας Εξωκυτταρική πέψη με πλήρες πεπτικό Μερικώς εξωκυτταρική πέψη με ατελές πεπτικό έδρα στοματικά εξαρτήματα σιελογόνοι έντερο
Εχινόδερμα - Αχινός Ο σίφωνας ενώνει τον οισοφάγο με το στομάχι/έντερο και βοηθά στην συμπύκνωση της προς πέψη τροφής, τραβώντας το νερό και εκτρέποντας το από την πεπτική οδό. Οι αχινοί τρώνε φύκη και οργανικές ουσίες (αιωρηματοφάγοι). Άλλα εχινόδερμα όπως οι αστερίες είναι σαρκοφάγα και μπορούν να καταπίνουν ολόκληρο το θήραμά τους. Το στομάχι προεκβάλλει από το στόμα και μέρος της πέψης γίνεται εκεί.
Σπονδυλωτά Στόμα (γλώσσα, δόντια, μύες, σάλιο) Μάσηση, κομμάτιασμα της τροφής [ Οταν δεν υπάρχουν δόντια και η τροφή δεν κομματιάζεται πριν φτάσει στο έντερο, η διαδικασία της πέψης γινεται πολύ πιο αργή, π.χ. φίδια] Φάρυγγας Οισοφάγος Κατάποση και προώθηση με τη βοήθεια μυών Στομάχι Λεπτό έντερο Παχύ έντερο Έδρα Αποθήκευση και μερική πέψη με τη βοήθεια της πεψίνης, ενός ενζύμου που λειτουργεί σε όξινο ph (HCl) Ολοκλήρωση πέψης Αποθήκευση και συμπύκνωση άπεπτων ουσιών Αποβολή κοπράνων [Τα φυτοφάγα έχουν πολύ μακρύτερο λεπτό έντερο λόγω δυσκολίας στην πέψη της κυτταρίνης]
150-350ζ. μπαλένων (=κερατίνη) Δεν έχουν όλα τα σπονδυλωτά δόντια Φλαμίνγκος: αντίστοιχος μηχανισμός με μπαλένες Δελφίνια: ~250 δόντια! Έλλεψη κροταφογναθικής άρθρωσης, δόντια κατάλληλα τοποθετημένα για την κατάποση χωρίς μάσηση
Το σχήμα των δοντιών αντανακλά τις διατροφικές συνήθειες του ζώου Τα φυτοφάγα δεν έχουν τα κατάλληλα ένζυμα για να πέψουν την κυτταρίνη. Βακτήρια και πρώτιστα στον πεπτικό τους σωλήνα παίζουν το ρόλο του αποικοδομητή Η εξάρτηση των σαρκοφάγων από τους μικροργανισμούς είναι μικρότερη Η κυτταρίνη πέπτεται από μ/ο στο τυφλό που βρίσκεται μετά το στομάχι. Έτσι η αναμάσηση της τροφής δεν είναι δυνατή. Τα λαγόμορφα και τα τρωκτικά τρώνε τα κόπρανά τους για να εκμεταλλευτούν τα προϊόντα της πέψης της κυτταρίνης. τυφλό έντερο Μηρυκαστικά - τετράχωρο στομάχι οισοφάγος μεγάλη κοιλία: Έντονη βιοχημική δραστηριότητα από αναερόβια βακτήρια για τη διάσπαση της κυτταρίνης Κεκρύφαλος (2 η φάση πέψης κυτταρίνης) Εχίνος (συμπύκνωση) Ήνιστρο (=κυρίως στομάχι, πέψη πρωτεϊνών με HCl & πρωτεάσες)
Άνθρωπος Η τροφή στο στόμα ενεργοποιεί τους σιελογόνους αδένες. Σάλιο: βλέννα, λυσοζύμη (αντιβακτηριακή δράση), σιαλική αμυλάση (υδρόλυση αμύλου & γλυκογόνου) Λεπτό έντερο: δωδεκαδάκτυλο (μέγιστη ενζυμική δραστηριότητα), νησίδα, ειλεός (μέγιστη απορρόφηση) Παχύ έντερο: αποθήκευση & συμπύκνωση άπεπτων ουσιών ph=2 Η επιγλωττίδα απομονώνει την τραχεία και το λάρυγγα κατά την κατάποση. Αυτή ξεκινά συνειδητά με τη συστολή γραμμωτών μυών. (50ml-2lt) χολή Θετική ανάδραση Τοιχωματικά κύτταρα εμέλια κύτταρα Βλεννογόνα κύτταρα εκκρίνουν βλέννα που προστατεύει τα κυτταρικά τοιχώματα του στομάχου. Καταστροφή της από το Helicobacter pylori δημιουργεί Χοληδόχος κύστη δωδεκαδάκτυλο Πάγκρεας: πρωτεάσες & εξουδετέρωση του ph μ παραγωγή διτανθρακικ
Τα τοιχώματα του εντερικού σωλήνα έχουν αυλακώσεις που ονομάζονται λάχνες. Αυτές με τη σειρά τους αποτελούνται από μικρολάχνες. Συνολικά ο σχηματισμός καλύπτει 300 τ.μ. σε έκταση 3μ που αποτελούν το λεπτό έντερο. Καταλαμβάνει 600 φορές μεγαλύτερη έκταση από την αντίστοιχη επίπεδη επιφάνεια! Μονοσακχαρίτες και α/ο απορροφώνται από επιθηλιακά κύτταρα του εντέρου με ειδικούς μεταφορείς, λιπαρά οξέα με διάχυση, ιόντα με ενεργητική μεταφορά, νερό λόγω ώσμωσης Από το εσωτερικό κάθε εντερικής λάχνας ξεκινά ένα λεμφαγγείο (χυλοφόρο) που δεσμεύει τα λίπη και τα παροχετεύει προς την κάτω κοίλη φλέβα και ένα δίκτυο τριχοειδών που δεσμεύει όλα τα υπόλοιπα θρεπτικά. Αυτά περνάνε πρώτα από το συκώτι μέσω της πυλαίας ηπατικής φλέβας. Στο συκώτι γίνεται η ανατροφοδότηση και αποθήκευση θρεπτικών καθώς και ο έλεγχος του μεταβολισμού τους και της τελικής διάθεσής τους στην κυκλοφορία του αίματος μέσω της ηπατικής φλέβας.
ΑΠΕΚΚΡΙΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Απομάκρυνση άχρηστων μεταβολιτών που δεν αποβάλλονται από τα κόπρανα (π.χ. αζωτούχες ενώσεις) Ρύθμιση ισοζυγίου νερού & αλάτων στο εσωτερικό του οργανισμού Ρύθμιση του ph Τί γεύση έχει το αίμα, ο ιδρώτας, τα δάκρυα; Θαλασσινό νερό: 1.070 milliosmoles/lt Γλυκό νερό: 1-10 milliosmoles/lt Πλάσμα: 300 milliosmoles/lt Ούρα ανθρώπου: μέχρι 1400 milliosmoles/lt Ανάλογα με το περιβάλλον στο οποίο ζει ένας οργανισμός, το απεκκριτικό του σύστημα θα πρέπει να του εξασφαλίζει: Τα εσωτερικά μας υγρά είναι αλμυρά! τη συγκράτηση νερού (αλλά την αποβολή αλάτων) ΠΟΤΕ; τη συγκράτηση αλάτων (αλλά την αποβολή νερού) Υπέρτονο περιβάλλον (π.χ. θαλασσινό νερό) ή χέρσος Υπότονο περιβάλλον (π.χ. γλυκό νερό)
Συχνά οι οργανισμοί απαιτείται όχι μόνο να προσαρμόζουν την απέκκρισή τους σύμφωνα με το συγκεκριμένο περιβάλλον στο οποίο συνήθως ζουν, αλλά και να έχουν την ικανότητα να αλλάζουν τους ρυθμιστικούς μηχανισμούς της αποτελεσματικά, ώστε να επιβιώνουν και σε αρκετά διαφορετικά περιβάλλοντα στη διάρκεια της ζωής τους (π.χ. σολωμός, χέλι) ή να επίλεγουν συγκεκριμένους τύπους τροφής (π.χ. αιμοβόρες νυχτερίδες) Η διατήρηση του ισοζύγιου νερού και αλάτων στο εξωκυττάριο υγρό των οργανισμών ρυθμίζει έμμεσα και τα αντίστοιχα ισοζύγια ενδοκυτταρικά, λόγω της ημιδιαπερατότητας των πλασματικών μεμβρανών και του φαινομένου της ώσμωσης Ωσμωμοριακότητα = Η μοριακότητα των ωσμωτικά ενεργών συστατικών ενός διαλύματος Γλυκόζη = 1Μ : Ωσμωμοριακότητα = 1Μ NaCl = 1Μ : Ωσμωμοριακότητα = 2Μ Απαίτηση για σταθερό εύρος ωσμωμοριακότητας, αλλά και συγκράτηση χρήσιμων ή σπάνιων συστατικών και αποβολή άχρηστων ή σε περίσσεια (ποιοτικός διαχωρισμός)
Τα ιόντα & το νερό προσλαμβάνονται από την τροφή και από τον κυτταρικό μεταβολισμό Πολύ τοξική! Μεγάλη αραίωση Άμεση αποβολή ή Γιατί όχι πάντα αυτό που κάνει τη μεγαλύτερη οικονομία νερού; Δ/τα στο H 2 O Ενέργεια παραγωγής NH 3 Ουρία Ουρ. οξύ 3 2 1 1 2 3 Τοξικότητα 3 1 1 Άνθρωπος : αποβάλλει και τα τρία Αμμωνία: ρύθμιση ph Ουρικό οξύ: από μεταβολισμό νουκλεϊκών οξέων & καφεΐνης
Τα απεκκριτικά όργανα σε όλους τους οργανισμούς έχουν κοινά χαρακτηριστικά: Διηθούν το εξωκυττάριο υγρό (αιμολέμφος ή πλάσμα αίματος) αντλώντας μικρά μόρια και νερό αλλά όχι μακρομόρια (π.χ. πρωτεΐνες) ή κύτταρα: άμεση σύνδεση με το κυκλοφορικό σύστημα, όπου αυτό υπάρχει Μετατρέπουν τη σύνθεση και ωσμωμοριακότητα του αρχικού διηθήματος μέσω ενεργητικής έκκρισης ή/και επαναρρόφησης ουσιών κατά μήκος ενός εκτεταμένου συστήματος σωλήνων. Το τελικό προϊόν είναι τα ούρα. Λόγω της πίεσης του αίματος ή της διαφοράς ωσμωμοριακότητας το νερό διαχέεται από τη μία επιφάνεια στην άλλη, αλλά η κίνηση αυτή δεν είναι ΠΟΤΕ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ!
Ολοκληρωμένο σύστημα/ μεταμερές πρωτονεφρίδια μετανεφρίδια Αραιά ούρα (ουρία) ~ υγρό περιβάλλον νεφριδιοπόρος Απουσία κυκλοφορικού! φλογοκύτταρο Κοίλωμα/κλειστό κυκλοφορικό/ αιμολέμφος Ανάγκη οικονομίας νερού ~ ουρικό οξύ Κοίλωμα/ ανοιχτό κυκλοφορικό/ αιμόκοιλα πεπτικό - απεκκριτικό + αζωτούχες ενώσεις Μαλπιγγειανά σωληνάρια
Σπονδυλωτά - νεφρός Όλα τα σπονδυλωτά έχουν διπλό απεκκριτικό όργανο (δύο νεφροί και δύο νεφρικοί αγωγοί) άμεσα συνδεδεμένο με το κυκλοφορικό σύστημα από όπου διηθείται το πλασματικό υγρό. Οι δύο ουρητήρες διοχετεύουν τα ούρα στην ουροδόχο κύστη και από αυτήν αποβάλλονται τα ούρα μέσω της ουρήθρας. Λειτουργική μονάδα ο νεφρώνας
Ο νεφρώνας αποτελείται από: Α) ένα νεφρικό σωμάτιο (νεφρικό σπείραμα & κάψα του Bowman) όπου γίνεται η διήθηση του πλάσματος (εκτός πρωτεϊνών & κυττάρων) και Β) ένα σωληνάριο (εγγύς εσπειραμένο σωληνάριο/αγκύλη Henle/ άπω εσπειραμένο σωληνάριο/αθροιστικοί πόροι) που είναι υπεύθυνο για: α) την επαναρρόφηση νερού & χρήσιμων ουσιών (π.χ. γλυκόζης), β) την απέκκριση άχρηστων ουσιών γ) τη ρύθμιση του ph και δ) τη μετατροπή της σύνθεσης του αρχικού διηθήματος σε ούρα. Ανάλογα με τις ανάγκες του οργανισμού είναι πολύ εκτεταμένο (εξοικονόμηση νερού) ή όχι. Η δομή αυτή (παραμυελικοί νεφρώνες) αφορά μόνο στα θηλαστικά & πτηνά. Όλα τα άλλα έχουν μόνο φλοιικούς.
ΔΙΗΘΗΣΗ ΕΠΑΝΑΡ- ΡΟΦΗΣΗ ΕΚΚΡΙΣΗ (Κ +, Η +, NH 4 ) Σε αυτά τα δύο σημεία γίνεται η μέγιστη επαναρρόφηση NaCl Κ+, ΝΗ4 Η επαναρρόφηση NaCl στους αθροιστικούς πόρους είναι ενεργητική και καθορίζει την τελική απώλεια αλάτων με τα ούρα
Περισωληναριακά τριχοειδή βοηθούν στην ανταλλαγή ουσιών: Νερό, ανόργανα ιόντα και οργανικά θρεπτικά επαναρροφώνται σε μέγιστο βαθμό Η γλυκόζη επαναρροφάται στο 100%! Άλατα μπορεί να εκκρίνονται και από τα τριχοειδή προς τα σωληνάρια Η ευελιξία της αποδοτικότητας των νεφρώνων είναι πολύ σημαντική και βρίσκεται κάτω από ορμονικό και νευρικό έλεγχο. Π.χ. η αντιδιουρητική ορμόνη ADH όταν είναι παρούσα, κάνει τον αθροιστικό πόρο διαπερατό στο νερό κι έτσι τα ούρα συγκεντρώνονται επιπλέον. Απουσία της, η διαπερατότητα παύει και τα ούρα γίνονται αραιά. Δομικά εξαρτάται από το μέγεθος της αγκύλης του Henle.
Ψάρια γλυκού νερού- πίνουν νερό φτωχό σε άλατα: ταχύς ρυθμός παραγωγής πολύ αραιών ούρων για αποβολή της περίσσειας νερού (1/3 του βάρους τους καθημερινά) και επαναρρόφηση αλάτων από το άπω εσπειραμένο σωληνάριο και από τα βράγχια Αμφίβια: τα περισσότερα όπως τα ψάρια του γλυκού νερού και αποβολή αμμωνίας. Επίσης ενεργητική πρόσληψη αλάτων από δέρμα. Αμφίβια που απαντώνται και σε ξηρές περιοχές: αποβάλλουν ουρία που είναι πολύ λιγότερο τοξική από την αμμωνία και έτσι δεν χρειάζεται να είναι τόσο αραιωμένη κερί αδιαβροχοποίησης του δέρματος για μείωση των απωλειών νερού συμπεριφορά (καλοκαιρινή νάρκη, παραμονή κάτω από το έδαφος) μεγάλη ουροδόχος κύστη που γεμίζει με πολύ αραιό ούρο. Το ούρο αυτό επαναδιοχετεύεται στην κυκλοφορία κατά την καλοκαιρινή νάρκη.
Οστεϊχθύες: πίνουν αλμυρό νερό (περίσσεια αλάτων) Πρέπει να πίνουν συνεχώς νερό (1% του βάρους τους κάθε ώρα) για να αποφύγουν την αφυδάτωση που επιβάλλει το υπέρτονο περιβάλλον στο οποίο ζουν Δεν έχουν ιδιαίτερα αναπτυγμένο απεκκριτικό όργανο (περιορισμός επαναρρόφησης αλλά και μη συμπύκνωση ούρων). Αποβάλλουν λίγα ούρα (αμμωνία) που δεν συμπυκνώνονται περισσότερο από το υγρό του σώματός τους Το διάμεσο υγρό του σώματός τους είναι πολύ αλμυρό (συγκέντρωση αλάτων μόλις στο 1/3 1/4 του θαλασσινού) Κάποια ιόντα (Mg, SO 4 ) δεν περνάνε καθόλου (δεν απορροφώνται) από το πεπτικό, άρα δεν φτάνουν και στην κυκλοφορία για να απεκκριθούν Κάποια ιόντα ενεργητικά αποβάλλονται από τα νεφρικά σωληνάρια Κάποια ιόντα ενεργητικά αποβάλλονται από τα βράγχια. Από τα βράγχια αποβάλλεται επίσης αμμωνία
Οργανισμοί στα μεγάλα βάθη των ωκεανών (χονδριχθύες & ασπόνδυλα): ωσμωσυμμορφωτές ~ διατήρηση κατάστασης σωματικών υγρών ίδια με του περιβάλλοντός τους και άρα μη ενεργητική ωσμωρύθμιση Χονδριχθύες: καρχαρίες σαλάχια Εκκριτικός αδένας NaCl στην έδρα Παράγουν ουρία και οξείδιο της τριμεθυλαμίνης και τα συγκρατούν σε μεγάλες συγκεντρώσεις (που για άλλους οργανισμούς θα ήταν τοξικές) στο σώμα τους, ώστε να αντισταθμίσουν την ωσμωμοριακότητα του περιβάλλοντος και να αποφύγουν τη μεγάλη τάση αποβολής νερού
Πτηνά Μικρό τμήμα νεφρικού σωλήνα ~ μικρός βαθμός συμπύκνωσης ούρων Αντιστάθμιση του παραπάνω με παραγωγή ουρικού οξέος αντί ουρίας Πουλιά που πίνουν θαλασσινό νερό ή τρέφονται με πολύ αλμυρές τροφές (πιγκουίνοι, γλάροι) έχουν οσφρητικούς αδένες άλατος που εκκρίνουν την περίσσεια άλατος σε μορφή συμπυκνωμένων σταγόνων Η επιστροφή του νερού σε πτηνά και ερπετά γίνεται στο παχύ έντερο μέσω της κλοάκης, μιας κοινής κοιλότητας εξόδου του απεκκριτικού, πεπτικού και αναπαραγωγικού συστήματος (υπάρχει και στα αμφίβια) Ερπετά Παραγωγή ουρικού οξέος αντί ουρίας Μηχανισμοί μείωσης των απωλειών νερού (φωλίδες, συμπεριφορά)
Θηλαστικά Τα νεφρά είναι εξαιρετικά καλά οργανωμένα & αποτελεσματικά στην οικονομία νερού και θρεπτικών. Είναι άμεσα εξαρτημένα από το πυκνό δίκτυο αγγείων που τα περιβάλλει (νεφρική αρτηρία/φλέβα, σπειραματικά και περισωληναριακά τριχοειδή). αυξημένη πίεση του αίματος αυξημένη διαπερατότητα τριχοειδών / πλασματικών μεμβρανών είσοδος του διηθήματος του πλάσματος στα νεφρά Αίμα: ~ 1500 lt/μέρα [Συνολικός όγκος πλάσματος = 3lt!] Φιλτράρισμα στα νεφρά ~12% Ούρα: ~ 180 lt/μέρα 2-3 lt/μέρα 98% του υγρού που περνάει στα νεφρά επιστρέφει στην κυκλοφορία! Ρύθμιση της διαδικασίας και του βαθμού συγκέντρωσης των ούρων (όγκος & ωσμωμοριακότητα) ανάλογα με τις ανάγκες του οργανισμού από το νευρικό σύστημα και την έκκριση ορμονών (αντιδιουρητική ορμόνη ADH).
Σπόγγοι Κνιδόζω α Μαλάκια Πλανάρια (Πλατυέλμυνθες) Νηματώδεις Γεωσκώληκες Αρθρόποδα Εχινόδερμα Σπονδυλωτά (Χορδωτά) Συμμετρία ΟΧΙ ΑΚΤΙΝ Ο ΑΜΦΙΠΛΕΥΡΗ ΑΚΤΙΝ (2 Ο γενώς) Στόμα - - ΠΡΩΤΟΣΤΟΜΙΑ ΔΕΥΤΕΡΟΣΤΟΜΙΑ Κοίλωμα ΟΧΙ ΨΕΥΔΟ- ΣΧΙΖΟΚΟΙΛΩΜΑΤΙΚΑ ΕΝΤΕΡΟΚΟΙΛΩΜΑΤΙ ΚΑ (σχιζοκοιλωματικά) Βλαστικές στιβάδες Καλυπτήριο ΟΧΙ 2 3 Λίγο ή περισσότερο εξειδικευμένα επιθηλιακά κύτταρα (βλεφαρίδες, βλέννα, ακίδες πυριτίου κλπ) χιτίνη CaCO3 CaCO3 Δέρμα & εξαρτήματα Στηρικτικό ΠυρΙτ ιο Υδροστ ατικός - - Υδροστα τικός εξωσκελετός ενδοσκελετός Μυϊκό Μυοεπιθηλιακά ή Λεία κύτταρα / δέσμες / μυς Γραμμωτοί Λείοι μυς Λείοι/ Γραμμωτοί Νευρικό Έλλειψη κεντρικού ελέγχου Πρώτα γάγγλια Νευρικό σχοινί Σταδιακή εγκεφαλοποίηση γαγγλίων & κεντρικός έλεγχος ΚΝΣ, ΠΝΣ, ΑΝΣ
Σπόγγοι Κνιδόζωα Συμμετρία/ ΟΧΙ ΑΚΤΙΝΟ ΑΜΦΙΠΛΕΥΡΗ Μαλάκια Πλανάρια (Πλατυέλμυνθες) Νηματώδεις Γεωσκώληκες Αρθρόποδα Εχινόδερμα Σπονδυλωτά (Χορδωτά) Στόμα - - ΠΡΩΤΟΣΤΟΜΙΑ ΔΕΥΤΕΡΟΣΤΟΜΙΑ Κοίλωμα ΟΧΙ ΨΕΥΔΟ- ΣΧΙΖΟΚΟΙΛΩΜΑΤΙΚΑ ΕΝΤΕΡΟΚΟΙΛΩ- ΜΑΤΙΚΑ (+++) Βλαστικές στιβάδες Κυκλοφορικ ό Αναπνευστικ ό ΟΧΙ 2 3 Γαστραγγειακή κοιλότητα (πόροι, λεπτά επιθηλιακά κύτταρα) ΟΧΙ ΟΧΙ Το πρώτο κλειστό! από όλο το σώμα ΟΧΙ ή από όλο το σώμα Ανοιχτό Δερμική, Βράγχια, Τραχείες (Αρθρόποδα: ανεξαρτησία από κυκλοφορικό) Κλειστό Βράγχια, Πνεύμονες Πεπτικό Τυφλό Πλήρες, συχνά με εξωτερική πέψη Πλήρες (εσωτερική πέψη) Απεκκριτικό Πρωτο - νεφρίδι α Σύνδεση κυκλοφορικού με αναπνευστικό και απεκκριτικό! Κάποια έχουν απλό Μετανε -φρίδια Κλειστό υδροφορικό Μαλπιγγειανά Μετανεφρίδια Κλειστ ό υδροφ ο-ρικό Ενδιαμεσες μορφές συστημάτων μεταξύ Πρωτοστομίων - Δευτεροστομίων Νεφρά