Γράφει: Φανή Πρεβέντη, MSc, Κλινική Διαιτολόγος - Διατροφολόγος Η υπέρταση είναι μια «ύπουλη» νόσος η οποία συχνά δεν εμφανίζει συμπτώματα, ωστόσο αποτελεί τον τρίτο κατά σειρά παράγοντα κινδύνου στην Ευρώπη μετά τον καρκίνο και τις καρδιοπάθειες. Η υψηλή και μη ελεγχόμενη αρτηριακή πίεση μπορεί να οδηγήσει σε εκτεταμένη βλάβη των αρτηριών, σε καρδιακή ή νεφρική ανεπάρκεια, ακόμη και σε απώλεια της όρασης. Οι καπνιστές, οι ηλικιωμένοι, οι άνδρες, οι γυναίκες σε εμμηνόπαυση, τα άτομα με οικογενειακό ιστορικό καρδιαγγειακών παθήσεων και οι ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη ή υπερλιπιδαιμία έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν υπέρταση. Ως υπέρταση ορίζεται η αρτηριακή πίεση που είναι μεγαλύτερη από 140 mm Hg για τη συστολική (μεγάλη πίεση) και μεγαλύτερη από 90 mm Hg για τη διαστολική (μικρή πίεση). Ωστόσο, τιμές πίεσης μεγαλύτερες του 130/80 mm Hg χαρακτηρίζονται ως «προ-υπερτασικές». Η πίεση του αίματος εξαρτάται από τον όγκο του αίματος που διοχετεύει προς την περιφέρεια η καρδιά και από τη αντίσταση που προβάλλουν οι αρτηρίες τη ροή του αίματος. Όσο αυξάνεται κάποιο από αυτά, τόσο αυξάνεται και η πίεση του αίματος. Η υπέρταση μπορεί να είναι πρωτοπαθείς νόσος (95% των ασθενών) ή δευτεροπαθείς, να εμφανίζεται δηλαδή ως αποτέλεσμα κάποιας άλλης παθολογικής κατάστασης (5% των ασθενών). Οι πιο συνήθεις αιτίες δευτεροπαθούς υπέρτασης είναι οι υπάρχουσες παθήσεις των νεφρών, των ενδοκρινών αδένων ή της καρδιάς. Η λήψη κάποιων φαρμάκων μπορεί επίσης να οδηγήσει σε αύξηση της αρτηριακής πίεσης (αντιφλεγμονώδη, ορισμένα αντικαταθλιπτικά, αντισυλληπτικά). Διαιτητική Αντιμετώπιση της υπέρτασης Οι επιστημονικές έρευνες υποστηρίζουν ότι η δίαιτα επηρεάζει τα επίπεδα της αρτηριακής πίεσης και την ανάπτυξη της υπέρτασης. Πρόσφατες κλινικές μελέτες έδειξαν ότι η αύξηση πρόσληψης φρούτων και λαχανικών από μόνη της ή σε συνδυασμό με μειωμένη πρόσληψη ολικού και κορεσμένου λίπους (δίαιτα DASH) και η μείωση του διαιτητικού Na μπορούν να επιφέρουν σημαντική μείωση στα επίπεδα της αρτηριακής πίεσης. Το διατροφικό πλάνο DASH δίνει έμφαση στα φρούτα, στα λαχανικά και στα 1 / 6
γαλακτοκομικά προϊόντα με χαμηλή περιεκτικότητα σε λίπος. Περιλαμβάνει δημητριακά ολικής αλέσεως, πουλερικά, ψάρι, ξηρούς καρπούς κι είναι μειωμένο σε λιπαρά, κόκκινο κρέας, γλυκά και σε αναψυκτικά με ζάχαρη. Όσον αφορά το περιεχόμενό του σε θρεπτικά συστατικά, αυτό είναι αυξημένο σε κάλιο, μαγνήσιο και φυτικές ίνες, μέτρια αυξημένο σε πρωτεΐνες και μειωμένο σε κορεσμένο λίπος, ολικό λίπος και χοληστερόλη. Η αυξημένη πρόσληψη καλίου βοηθά στον έλεγχο της υπέρτασης, το μαγνήσιο και το ασβέστιο φαίνεται να βοηθούν στη μείωση της αρτηριακής πίεσης. Στα μη υπερτασικά άτομα, η δίαιτα αυτή είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση της συστολικής και της διαστολικής αρτηριακής πίεσης κατά 3.5 και 2.1 mm Hg, αντίστοιχα. Στους υπερτασικούς ασθενείς, οι αντίστοιχες μειώσεις στην αρτηριακή πίεση ήταν ακόμα μεγαλύτερες, π.χ. 11.4 και 5.5 mm Hg. Με λίγα λόγια η διαιτητική αντιμετώπιση της υπέρτασης βασίζεται στον έλεγχο του σωματικού βάρους, στον περιορισμό της πρόσληψης αλκοόλ, στον περιορισμό της πρόσληψης νατρίου, την αύξηση της κατανάλωσης φρούτων, λαχανικών και φυτικών ινών, τη μείωση πρόσληψης κορεσμένου λίπους και τον έλεγχο της κατανάλωσης καφέ. 1. Έλεγχος σωματικού βάρους Η διατήρηση φυσιολογικού βάρους σώματος (ΔΜΣ = 18.5-24.9 Kg/m 2 ) προστατεύει των οργανισμό από την εμφάνιση της υπέρτασης. Σε ενα υπέρβαρο ή παχύσαρκο άτομο η απώλεια 4-5 kg ενισχύει τη δράση των αντιυπερτασικών φαρμάκων και συμβάλλει στη μείωση της αρτηριακής πίεσης. 2. Περιορισμός της κατανάλωσης αλκοόλ Οι διεθνείς συστάσεις, πρόσληψης αλκοόλ ισοδυναμούν με κατανάλωση έως 1 ποτό για τις γυναίκες και έως 2 ποτά για τους άνδρες ημερησίως. Μεγαλύτερη πρόσληψη αλκοόλ εμποδίζει τη δράση της αντιυπερτασικής αγωγής και αυξάνει την αρτηριακή πίεση. 2 / 6
3. Περιορισμός της πρόσληψης νατρίου Στο σχεδιασμό της δίαιτας με χαμηλή περιεκτικότητα σε νάτριο, θα πρέπει να δίνεται έμφαση στην κατανάλωση φρέσκων παρά επεξεργασμένων τροφίμων. Τρόφιμα πλούσια σε νάτριο είναι κυρίως το αλάτι (NaCl), αλλά και η μαγειρική σόδα (NaHCO3), το μπέικιν πάουντερ, το γλουταμινικό μονονάτριο, η σάλτσα σόγιας, τα επεξεργασμένα τρόφιμα με προσθήκη άλατος ή άλλων παραγώγων νατρίου. Τρόφιμα με φυσική περιεκτικότητα σε νάτριο είναι τα ζωικά τρόφιμα- κρέας, ψάρι, αυγό και γαλακτοκομικά προϊόντα. Η ανάγνωση των διατροφικών στοιχείων στις ετικέτες των τροφίμων, βοηθάει στην επιλογή υγιεινών τροφίμων. Οι νέες ετικέτες τροφίμων δηλώνουν τα mg του νατρίου (Na) ανά μερίδα τροφίμου κι επίσης δείχνουν το % της ημερήσιας τιμής αναφοράς για το Na που παρέχει κάθε τρόφιμο. Η ημερήσια τιμή αναφοράς για το Na είναι 2.400 mg/ημέρα ή 6 γρ. Αλατιού/ ημέρα. Στον παρακάτω πίνακα αναφέρονται τρόφιμα πλούσια σε νάτριο που πρέπει να αποφεύγονται καθώς και εναλλακτικά τρόφιμα που μπορόυν να αντικαταστήσουν την κατανάλωση τους. Προτιμήστε Αποφύγετε Ανάλατα τυριά, όπως το ανθότυρο Κονσερβοποιημένα τρόφιμα (κρέατα, ψάρια, λαχανικά, όσπρια) Ανάλατους ξηρούς καρπούς 3 / 6
Καπνιστά, παστά, αλλαντικά, τουρσιά Ανάλατο βούτυρο Κύβους ζωμού λαχανικών και κρέατος, συμπυκνωμένο χυμό ντομάτας Ντομάτα, πατάτα, καρότο, αρακάς, σπανάκι, μπρόκολο, αγκινάρα, φακές Κομπόστες εμπορίου, έτοιμες σάλτσες και σούπες, μαγιονέζα Μπανάνα, βερίκοκο, πορτοκάλι, μανταρίνι, φράουλα, μάνγκο, ανανά, σταφύλι, πεπόνι, ροδάκινο, ξ Το έτοιμο φαγητό (fast food) εφόσον δεν γνωρίζετε την περιεκτικότητά του σε αλάτι Αμύγδαλα, καρύδια, φουντούκια, φιστίκια, ηλιόσπορους Πατατάκια, γαριδάκια, ποπ-κορν 4 / 6
4. Μείωση της πρόσληψης κορεσμένου λίπους Συστήνεται να προτιμώνται τα ημίπαχα γαλακτοκομικά (γάλα, τυρί, γιαούρτι) και να περιοριστεί το κόκκινο κρέας και τα πολύ λιπαρά τρόφιμα (γλυκίσματα, βούτυρο, κρέμα γάλακτος, μαγιονέζα, τηγανητά φαγητά, κ.ά.). 5. Έλεγχος της κατανάλωσης καφέ Η καφεΐνη είναι μια ήπια διεγερτική ουσία και αποτελεί συστατικό του καφέ, του τσαγιού, της σοκολάτας και των αναψυκτικών τύπου κόλα. Η ποσότητα καφεΐνης που υπάρχει σε 2 με 3 φλιτζάνια καφέ μπορεί να αυξήσει τη συστολική πίεση κατά 3-14 mm Hg και τη διαστολική πίεση κατά 4-13 mm Hg σε υπερτασικούς ασθενείς. Για προληπτικούς λόγους συστήνεται περιορισμός στην πρόσληψη καφεΐνης σε 200 mg την ημέρα- ποσότητα που αντιστοιχεί σε 2 φλυτζάνια καφέ. Επίσης, καλό είναι να αποφεύγεται η κατανάλωση καφεΐνης πριν από σωματικές δραστηριότητες που φυσιολογικά ανεβάζουν την αρτηριακή πίεση. 6. Αύξηση της κατανάλωσης φρούτων και λαχανικών Τα τρόφιμα αυτά είναι πλούσια σε κάλιο, μαγνήσιο και φυτικές ίνες, θρεπτικά συστατικά που δρουν ευεργετικά στη μείωση της αρτηριακής πίεσης. Σε έρευνες στις οποίες χορηγήθηκε ποσότητα φυτικών ινών σε άτομα με υπέρταση, παρατηρήθηκε μείωση της αρτηριακής πίεσης. Η μείωση αυτή μάλιστα, σχετιζόταν με τη μείωση του σωματικού βάρους αλλά με τη δράση των φυτικών ινών. Η θεραπεία της υπέρτασης με διουρητικά χάπια συχνά μειώνει τη συγκέντρωση του καλίου στο αίμα (υποκαλιαιμία). Συνεπώς είναι απαραίτητη μια διατροφή πλούσια σε φρούτα και λαχανικά που παρέχει επαρκείς ποσότητες καλίου ωστε να αναπληρώνεται και η ποσότητα καλίου που απομακρύνθηκε λόγω της θεραπείας. Συχνά απαιτείται επιπλέον η χορήγηση συμπληρωμάτων καλίου. 5 / 6
Η υιοθέτηση ενός υγιούς τρόπου ζωής από όλα τα άτομα είναι κρίσιμη για την πρόληψη της υψηλής αρτηριακής πίεσης κι αποτελεί απαραίτητο μέρος της αντιμετώπισης των ασθενών με υπέρταση. Στόχος των τροποποιήσεων του τρόπου ζωής είναι η μείωση της αρτηριακής πίεσης και ο έλεγχος των υπόλοιπων παραγόντων κινδύνου καθώς και των συνοδών κλινικών καταστάσεων. Οι παρεμβάσεις στον τρόπο ζωής μειώνουν την αρτηριακή πίεση, εμποδίζουν ή καθυστερούν την υπέρταση, ενισχύουν την αποτελεσματικότητα των αντιυπερτασικών φαρμάκων και μειώνουν τον καρδιαγγειακό κίνδυνο. Πέρα από τη διατροφική και φαρμακευτική αντιμετώπιση πρέπει ο ασθενής να προσθέσει καθημερινή δραστηριότητα (π.χ. περπάτημα 30-40 λεπτά την ημέρα) και να προχωρήσει στη διακοπή του καπνίσματος αφού οι χημικές ουσίες που υπάρχουν στον καπνό μπορεί να αυξήσουν την αρτηριακή πίεση. Φανή Πρεβέντη, MSc Κλινική Διαιτολόγος - Διατροφολόγος http://fanimelissia.blogspot.c om/ Joomla SEO powered by JoomSEF 6 / 6