«Εκπαίδευση και Επιμόρφωση του Εκπαιδευτικού»

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΔΙΔΑΣΚΑΛΕΙΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΛΛΑΔΟΣ (Παράρτημα Κρήτης) Επιστημονικό Συνέδριο «Εκπαίδευση και Επιμόρφωση του Εκπαιδευτικού» Πανεπιστημιούπολη Γάλλου, Ρέθυμνο, 22-23 Μαΐου 2009 1

Ι.5.Δ. Κοινωνιολογικές προσεγγίσεις σε θέματα εκπαίδευσης και επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών (Αίθουσα Καλλιτεχνικών Π.Τ.Π.Ε.) Προεδρείο: Π. Αναστασιάδης (Επίκ. Καθηγητής Παν/μίου Κρήτης), Δ. Τσακίρη (Επίκ. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Πελοποννήσου) & Θ. Ελευθεράκης (Λέκτορας Παν/μίου Κρήτης) Α. Κυρίδης (Καθηγητής Παν/μίου Δυτικής Μακεδονίας), Χ. Λεμονίδης (Καθηγητής Παν/μίου Δυτικής Μακεδονίας) & Ν. Δασκαλάκη (Υπ. Διδ. Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας): Μεταπτυχιακές σπουδές στις επιστήμες της εκπαίδευσης: κοινωνικό προφίλ και εξειδίκευση σπουδών στα Παιδαγωγικά Τμήματα του Πανεπιστημίου Δυτικης Μακεδονιας. Κ. Κορώσης (Επικ. Καθηγητής Παν/μίου Κρήτης) & Θ. Ελευθεράκης (Λέκτορας Παν/μίου Κρήτης): Οι κοινωνικοί παράγοντες που επηρεάζουν την επιλογή του εκπαιδευτικού επαγγέλματος: Από τις Παιδαγωγικές Ακαδημίες στα Παιδαγωγικά Τμήματα. Δ. Τσακίρη (Επίκ. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Πελοποννήσου) & Αικ. Κοτρόζου (Εκπαιδευτικός): Η έρευνα για τη σχολική αξιολόγηση και η ανάλυση των αξιολογικών πρακτικών: δυο πραγματικότητες που αλληλοδιαπλέκονται. Ι. Καμαριανός (Επικ. Καθηγητής Παν/μίου Πατρών) & Γ. Γούγα (Δρ. Κοινωνιολογίας): Επιμόρφωση εκπαιδευτικών και ετερότητα: Προς ένα μεθοδολογικό πλαίσιο διαχείρισης της ετερότητας στη σχολική τάξη. Α. Παμουκτσόγλου (Δρ., Πάρεδρος Παιδαγωγικού Ινστιτούτου): Νέες κοινωνικές συνθήκες και εκπαίδευση εκπαιδευτικών: κατασκευή και υποκειμενικότητα. Ι.5.Ε. Γνωστικά αντικείμενα στα προγράμματα βασικών σπουδών και ε- πιμόρφωσης των εκπαιδευτικών. (Αμφιθέατρο Ο/Α Μέσων Π.Τ.Δ.Ε.) Προεδρείο: Κ. Χρυσαφίδης (Καθηγητής Εθνικού και Καποδιστριακού Παν/μίου Α- θηνών), Ε. Πίτρη (Επίκ. Καθηγήτρια Παν/μίου Λευκωσίας, Κύπρος) & Μ. Σωτηροπούλου (Επίκ. Καθηγήτρια Παν/μίου Κρήτης) Μ. Κούρου (Υπ. Διδ. Πανεπιστημίου Πελοποννήσου) & Α. Τσατσαρώνη (Αναπλ. 11

Μεταπτυχιακές σπουδές στις επιστήμες της εκπαίδευσης: κοινωνικό προφίλ και εξειδίκευση σπουδών στα Παιδαγωγικά Τμήματα του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας Νεκταρία Δασκαλάκη Υποψ. διδάκτορας, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας Αργύρης Κυρίδης Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας Χαράλαμπος Λεμονίδης Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας 0. Εισαγωγή Παρά την ιδιαίτερα υψηλή ζήτηση που παρουσιάζουν τη τελευταία δεκαετία τα Μεταπτυχιακά Προγράμματα Σπουδών των ελληνικών πανεπιστημίων, που είχε ως αποτέλεσμα των διπλασιασμό των προσφερόμενων ΠΜΣ, (Μακρίδη, Κάτσικας 2001), η αντιμετώπιση τους από την επίσημη Πολιτεία συνεχίζει να παρουσιάζει αρκετές δυσανεξίες. Τόσο στην Ευρώπη, όσο και στην Αμερική, η μεγαλύτερη βαρύτητα από το επίσημο κράτος, και από τα ίδια τα ιδρύματα επικεντρώνεται στην καθεαυτή επιστημονική έρευνα, η οποία τελείται εξ ολοκλήρου σε μεταπτυχιακό επίπεδο. Ενδεικτική της κατάστασης που επικρατεί στη χώρα μας αναφορικά με τις μεταπτυχιακές σπουδές είναι η θέση του κ. Μασσαλά (2001) ο οποίος και τονίζει ότι παρά

την αύξηση της χρηματοδότησης των μεταπτυχιακών σπουδών μέσω των προγραμμάτων ΕΠΕΑΕΚ, στο στάδιο ανάπτυξης των ΠΜΣ δεν ακολουθήθηκε κανένας ουσιαστικός σχεδιασμός, ενώ σημειώνεται ότι δεν λήφθηκαν υπόψη ούτε οι ανάγκες και οι δυνατότητες της χώρας, αλλά ούτε και οι διαφαινόμενες διεπιστημονικές τάσεις στο διεθνή χώρο. Στην εποχή, λοιπόν, όπου το δημόσιο πανεπιστήμιο βάλλεται από παντού και οι πανεπιστημιακές σπουδές τείνουν να ευθυγραμμιστούν πλήρως με τις επιταγές της φιλελεύθερης αγοράς, η ακαδημαϊκή γνώση έχει σχεδόν εξολοκλήρου ταυτιστεί με την εξειδίκευση. Σε ένα γνωστικό χώρο όπως αυτός των παιδαγωγικών σπουδών, ο ουσιαστικότερος, αν όχι ο μοναδικός τρόπος, για περεταίρω εξειδίκευση των πτυχιούχων είναι αυτός των Μεταπτυχιακών Διπλωμάτων Ειδίκευσης. Αυτό που κάνει ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα τη μελέτη των κοινωνικών χαρακτηριστικών των μεταπτυχιακών φοιτητών των παιδαγωγικών τμημάτων τα τελευταία χρόνια, είναι ένας συνδυασμός από παράγοντες που τείνουν να μεταβάλλουν πλήρως τόσο την ταυτότητα, όσο και την ανθρωπογεγωγραφία των ΠΜΣ των συγκεκριμένων τμημάτων. Πρώτον, τα προπτυχιακά τμήματα των επιστημών της αγωγής αποτελούν πλέον τμήματα πρώτης ζήτησης για τους υποψηφίους, γεγονός, που υποθετικά τουλάχιστον, θα αναβάθμιζε το επίπεδο των φοιτούντων τόσο σε προπτυχιακό, όσο και σε μεταπτυχιακό επίπεδο. Δεύτερον, η παροχή διδακτικής επάρκειας μέσω των μεταπτυχιακών προγραμμάτων κάποιων παιδαγωγικών τμημάτων ωθεί επιστήμονες από διαφόρους κλάδους να στραφούν προς τα μεταπτυχιακά προγράμματα των παιδαγωγικών τμημάτων προσδίδοντας τους μια ιδιαίτερη ποικιλομορφία όσον αφορά στους φοιτούντες και Τρίτον, το γεγονός ότι τα παιδαγωγικά τμήματα, κυρίως τα ΠΤΔΕ, παρέχουν στους αποφοίτους τους άμεση επαγγελματική αποκατάσταση, οι απόφοιτοι τους που επιλέγουν μια περαιτέρω ακαδημαϊκή πορεία μειώνονται κατακόρυφα τα τελευταία χρόνια.

Η νέα αυτή πραγματικότητα των Μεταπτυχιακών Σπουδών στο χώρο των Επιστημών της Εκπαίδευσης δημιουργεί και ερωτήματα και προβληματισμούς προς διερεύνηση. Τα ερωτήματα που προκύπτουν αφορούν τόσο στην φύση και τον σκοπό των ΜΣ γενικότερα όσο και στο επίπεδο, την σκοπιμότητα ίδρυσης και το μέλλον των ΜΠΣ που λειτουργούν στα Παιδαγωγικά Τμήματα. Εντάσσονται για παράδειγμα τα ΜΠΣ σε ένα συνεχές δια βίου εκπαίδευσης; Παίζουν δηλαδή τον ρόλο της επιμόρφωσης; Αν ναι, τότε θα πρέπει να εξεταστεί η όποια συνοχή και συνέχεια διέπει αυτά τα προγράμματα σε σχέση με αυτά των βασικών σπουδών, τόσο ως προς τους στόχους όσο και ως προς την μεθόδευση των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων (Παπαναούμ & Χατζηπαναγιώτου, 2003:61). Συνεκτιμώντας όλα τα παραπάνω και κρίνοντας ότι η σχετικά νέα πραγματικότητα των Μεταπτυχιακών Σπουδών στο χώρο των Επιστημών της Αγωγής στη χώρα μας χρήζει περαιτέρω ενδελεχούς μελέτης και έρευνας, θα επιχειρήσουμε μια καταρχήν καταγραφή του κοινωνικού προφίλ των μεταπτυχιακών φοιτητών των παιδαγωγικών τμημάτων του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, την κοινωνική τους σύνθεση, το προπτυχιακό τους υπόβαθρο, αλλά και τις στάσεις και τις αντιλήψεις τους σχετικά με τις μεταπτυχιακές σπουδές. 1. Σκοπός Ειδικότερα, σκοπός μας είναι να εξετάσουμε τις παραπάνω μεταβλητές και συνιστώσες όπως εμφανίζονται στα Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών των δύο Παιδαγωγικών Τμημάτων που συγκροτούν την Παιδαγωγική Σχολή του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας (πρώην Παιδαγωγική Σχολή Φλώρινας του Α.Π.Θ.). Πιστεύουμε ότι η μόνη ειδική μεταβλητή που θα πρέπει να λάβουμε υπόψη ώστε να μην προχωρήσουμε σε γενικεύσεις είναι η λειτουργία των συγκεκριμένων Π.Μ.Σ. σε περιφερειακό Πανεπιστήμιο και μάλιστα σχετικά απομακρυσμένο. Ως

εκ τούτου θα πρέπει εξ αρχής να επισημάνουμε το γεγονός ότι η λειτουργία των συγκεκριμένων μεταπτυχιακών προγραμμάτων έχει τοπικό χαρακτήρα, αφού οι μεταπτυχιακοί φοιτητές προέρχονται σε συντριπτικό ποσοστό από την Δυτική Μακεδονία και δευτερευόντως από την Κεντρική (Κυρίδης, 1997:54). Ωστόσο, θεωρούμε ότι τα δεδομένα της έρευνάς μας παρουσιάζουν σχετική αντιπροσωπευτικότητα σε σχέση με τις μεταπτυχιακές σπουδές στα υπόλοιπα παιδαγωγικά τμήματα, τα οποία ούτως ή άλλως στη συντριπτική τους πλειοψηφία είναι περιφερειακά. Το ΠΜΣ του ΠΤΔΕ λειτουργεί από το 1995 αρχικά χωρίς κατευθύνσεις, απονέμοντας ΜΔΕ στην Παιδαγωγική, μέχρι και το 1998. Από το 1999 χωρίζεται σε δύο κατευθύνσεις, τη «Διδακτική Μεθοδολογία και Αναλυτικά Προγράμματα» και τις «Ανθρωπιστικές Σπουδές». Με αυτή τη μορφή λειτουργεί ως το 2005 που τροποποιείται και πάλι με την προσθήκη άλλης μίας κατεύθυνσης και την ειδίκευση στις Νέες τεχνολογίες. Έτσι, παίρνει τη μορφή που έχει και σήμερα και οι κατευθύνσεις είναι οι εξής: «Σχολική Παιδαγωγική (Διδακτική Μεθοδολογία και Αναλυτικά Προγράμματα) και Νέες Τεχνολογίες», «Ανθρωπιστικές Σπουδές (Γλώσσα-Ιστορία- Πολιτισμός) και Νέες Τεχνολογίες» και «Θετικές Επιστήμες και Νέες Τεχνολογίες». Όσον αφορά στον ΠΤΝ, ιδρύεται στο 2004 με δύο κατευθύνσεις και ειδίκευση στις Νέες Τεχνολογίες: «Σχολική Παιδαγωγική (Διδακτική Μεθοδολογία και Αναλυτικά Προγράμματα) και Νέες Τεχνολογίες» και «Πολιτισμικές Σπουδές (Γλώσσα, Λογοτεχνία και Καλλιτεχνική Έκφραση) και Νέες Τεχνολογίες». Από το ακαδημαϊκό έτος 2008-2009 λειτουργεί αναμορφωμένο με 5 κατευθύνσεις: «Διδακτική Μεθοδολογία και Αναλυτικά Προγράμματα», «Πολιτισμικές Σπουδές (Σημειωτικές δομές και πρακτικές)», «Εκπαιδευτική Πολιτική και Εκπαιδευτική Έρευνα», «Ψυχολογικές και εκπαιδευτικές προσεγγίσεις της διαφορετικότητας» και «Γλώσσα και Λογοτεχνία στην εκπαίδευση».

Και στα δύο ΠΜΣ ο μέγιστος αριθμός των φοιτητών είναι 10 ανά κατεύθυνση και εισάγονται με εξετάσεις, οι οποίες διενεργούνται το πρώτο δεκαήμερο Οκτωβρίου κάθε έτος. Τα μαθήματα γίνονται σε 3 ακαδημαϊκά εξάμηνα και το τελευταίο εξάμηνο ο φοιτητής αναλαμβάνει τη διπλωματική του εργασία. 2. Μεθοδολογία Η συλλογή των δεδομένων μας βασίστηκε σε δύο εργαλεία: Το πρώτο εργαλείο είναι το απογραφικό δελτίο το οποίο συμπληρώνουν όλοι οι μεταπτυχιακοί φοιτητές και των δύο τμημάτων με την εγγραφή τους 1. Στο συγκεκριμένο δελτίο περιλαμβάνονται στοιχεία που αφορούν σε δημογραφικά χαρακτηριστικά των φοιτητών, σε πληροφορίες για τις προπτυχιακές τους σπουδές και στην κοινωνική τους προέλευση (επαγγέλματα γονέων, μόρφωση γονέων και βαθμός αστικότητας). Το δεύτερο εργαλείο είναι μια σταθμισμένη κλίμακα στάσεων (Cronbach s alpha = 0,91) για τις μεταπτυχιακές σπουδές, οι οποία κατηγοριοποιείται σε τέσσερις ομάδες ερωτήσεων: (1) Αξιολογικές αποτιμήσεις, (2) Λειτουργικά ζητήματα, (3) Γενικές ιδεολογικές θέσεις και (4) Χρησιμότητα μεταπτυχιακών σπουδών. Συλλέχθηκαν δεδομένα από 421 μεταπτυχιακούς φοιτητές και των δύο τμημάτων. 3. Αποτελέσματα Στους πίνακες (1) και (2) παρουσιάζονται οι κατανομές των μεταπτυχιακών φοιτητών με βάση τα δημογραφικά τους χαρακτηριστικά, τις προπτυχιακές τους σπουδές και την κοινωνική τους προέλευση. 1 Χρησιμοποιούμε σταθερά το ίδιο απογραφικό δελτίο από το 1995 οπότε και λειτούργησε το πρώτο Π.Μ.Σ. στο Π.Τ.Δ.Ε.

Πίνακας 1. Κατανομή των μεταπτυχιακών φοιτητών με βάση τα δημογραφικά χαρακτηριστικά τους και τις σπουδές τους Φύλο f % Άντρας 105 24,9 Γυναίκα 316 75,1 Επαγγέλματα f % Εκπαιδευτικός - Δημ. υπάλληλος 236 56,1 Ιδιωτικός υπάλληλος 15 3,6 Εργάτης 17 4,0 Άνεργος 153 36,3 Προπτυχιακές σπουδές f % Δάσκαλοι Νηπιαγωγοί 231 54,9 Ελ. Φιλολογία 70 16,6 Ξεν. Φιλολογία 27 6,4 Θετικές επιστήμες 32 7,6 Πληροφορική 17 4,0 Κοινωνικές επιστήμες 27 6,4 Καλλιτεχνικά 11 2,6 ΤΕΙ 6 1,4 Βαθμός πτυχίου f % Καλώς 84 20,0 Λίαν καλώς 217 51,5 Άριστα 120 28,5

Ηλικία f % 1 224 53,2 2 79 18,8 3 50 11,9 4 48 11,4 5 20 4,8 Κατοχή άλλου ΜΤΠΧού f % Όχι 370 87,9 Ναι 51 12,1 Τμήμα και Π.Μ.Σ. f % Π.Τ.Δ.Ε. 173 41,1 Π.Τ.Ν. 248 58,9 Κατάσταση φοίτησης Ενεργός 397 94,3 Απόφοιτος 19 4,5 Διαγράφηκε 5 1,2 Πίνακας 2. Κατανομή των μεταπτυχιακών φοιτητών με βάση την κοινωνική τους προέλευση Αστικότητα F % Αθήνα - Θεσ/νίκη 121 28,7 Αστικό κέντρο 226 53,7 Ημιαστική περιοχή 37 8,8

Αγροτική περιοχή 37 8,8 Επάγγελμα πατέρα Δημόσιος υπάλληλος Ιδιωτικός υπάλληλος 94 22,3 69 16,4 Εργάτης 137 32,5 Άνεργος 57 13,5 Συνταξιούχος 64 15,2 Επάγγελμα μητέρας F % Δημόσιος υπάλληλος Ιδιωτική υπάλληλος 117 27,8 38 9,0 Εργάτρια 120 28,5 Άνεργη - Οικιακά 70 16,6 Συνταξιούχος 76 18,1 Μόρφωση πατέρα F % Μπτχ/κό 29 6,9 Ανωτάτη 93 22,1 Ανωτέρα 25 5,9

Β/θμια 107 25,4 Α/θμια 167 39,7 Μόρφωση F % μητέρας Μπτχ/κό 3 0,7 Ανωτάτη 88 20,9 Ανωτέρα 36 8,6 Β/θμια 167 39,7 Α/θμια 127 30,2 Είναι ενδιαφέροντα τα στοιχεία ότι: (1) Οι μεταπτυχιακές φοιτήτριες είναι τριπλάσιες από τους άντρες, (2) μόνο οι μισοί φοιτητές και φοιτήτριες προέρχονται από παιδαγωγικά τμήματα γεγονός που δείχνει ότι, πιθανότατα, απόφοιτοι διαφορετικών πανεπιστημιακών τμημάτων αναζητούν παιδαγωγική επάρκεια (τυπική ή άτυπη) μέσω των μεταπτυχιακών σπουδών τους, (3) οι περισσότεροι μ.φ. είχαν βαθμό πτυχίου λίαν καλώς ή άριστα, (4) το μεγαλύτερο ποσοστό των γονέων των μ.φ. ασκούν μη κοινωνικά προνομιούχα επαγγέλματα (Κυρίδης, 1997, Κυρίδης, Μπούσιος & Στυλιάδης, 1998, Κυρίδης, Μαυρικάκη & Νερούτσος, 1995, Κυρίδης & Δρόσος, 2001), (5) τα μεγαλύτερα ποσοστά των γονέων διαθέτουν μέσο ή χαμηλό επίπεδο μόρφωσης.

Πίνακας 3. Κατανομή των μεταπτυχιακών φοιτητών με βάση τα δημογραφικά χαρακτηριστικά τους, τις σπουδές τους και το τμήμα φοίτησης. Τμήμα Π.Τ.Δ.Ε. Π.Τ.Ν. Αθήνα - Θεσ/νίκη 59 (34,1%) 62 (25,0%) Αστικό κέντρο 86 (49,7%) 140 (56,5%) Τόπος γέννησης Ημιαστική περιοχή 15 (8,7%) 22 (8,9%) Αγροτική περιοχή 13 (7,5%) 24 (9,7%) Φύλο Άντρας 48 (27,7%) 57 (23,0%) Γυναίκα 125 (72,3%) 191 (77%) Επάγγελμα Εκπαιδευτικός - Δημ. Υπάλληλος 101 (58,4%) 135 (54,4%) Ιδιωτικός υπάλληλος 5 (2,9%) 10 (4,0%) Εργάτης 10 (5,8%) 7 (2,8%) Άνεργος 57 (32,9%) 96 (38,7%) Δάσκαλοι Νηπιαγωγοί 97 (56,1%) 134 (54,0%) Προπτυχιακές σπουδές Ελ. Φιλολογία 15 (8,7%) 55 (22,2%) Ξεν. Φιλολογία 16 (9,2%) 11 (4,4%) Θετικές επιστήμες 25 (14,5%) 7 (2,8%) Πληροφορική 9 (5,2%) 8 (3,2%) Κοινωνικές επιστήμες 8 (4,6%) 19 (7,7%) Καλλιτεχνικά 3 (1,7%) 8 (3,2%)

ΤΕΙ 0 (0,0%) 6 (2,4%) Καλώς 33 (19,1%) 51 (20,6%) Βαθμός πτυχίου Λίαν καλώς 85 (49,1%) 132 (53,2%) Άριστα 55 (31,8%) 65 (26,2%) 1 91 (52,6%) 133 (53,6%) 2 36 (20,8%) 43 (17,3%) Ηλικία 3 16 (9,2%) 34 (13,7%) 4 20 (11,6%) 28 (11,3%) 5 10 (5,8%) 10 (4,0%) Όχι 147(85,0%) 223 (89,9%) Άλλο ΜΤΠΧΚκό Ναι 26 (15,0%) 25 (10,1%) Ενεργός 173 (100,0%) 224 (90,3%) Ενεργός/Απόφοιτος Απόφοιτος 0 (0,0%) 19 (7,7%) Διαγράφηκε 0 (0,0%) 5 (2,0%) Πίνακας 3 (συνέχεια). Κατανομή των μεταπτυχιακών φοιτητών με βάση τα δημογραφικά χαρακτηριστικά τους, τις σπουδές τους και το τμήμα φοίτησης. Τμήμα Π.Τ.Δ.Ε. Π.Τ.Ν. ΠΤΔΕ - Χωρίς 70 (40,5%) 0

Κατεύθυνση κατεύθυνση Σχολική Παιδαγωγική ΔΜ 32 (18,5%) 16 (6,5%) σπουδών Ανθρωπιστικές Σπουδές 14 (8,1%) 9 (3,6%) Θετικές Επιστήμες 57 (32,9%) 25 (10,1%) Διδακτική Μεθοδολογία και Αναλυτικά 0 63 (25,4%) Προγράμματα Πολιτισμικές Σπουδές 0 72 (30,1%) Διδακτική Μεθοδολογία και Αναλυτικά 0 15 (6,0%) Προγράμματα (ν) Εκπαιδευτική Πολιτική και Εκπαιδευτική Έρευνα 0 12 (4,8%) Ψυχολογικές και εκπαιδευτικές προσεγγίσεις της 0 11 (4,4%) διαφορετικότητας Πολιτισμικές Σπουδές και Σημειωτικά 0 14 (5,6%) Γλώσσα και λογοτεχνία 0 11 (4,4%)

Από τα στοιχεία του πίνακα (3) δεν προκύπτουν κάποιες σημαντικές διαφοροποιήσεις στις κατανομές των δημογραφικών και των εκπαιδευτικών χαρακτηριστικών των μεταπτυχιακών φοιτητών μεταξύ των δύο Π.Μ.Σ. Ο έλεγχος anova έδειξε ότι η κατανομή μεταξύ των δύο τμημάτων σχετίζεται μόνον με τη μόρφωση του πατέρα και από το status φοίτησης (βλ. πίνακα (4)). Πίνακας 4. Έλεγχος συσχέτισης Anova μεταξύ των χαρακτηριστικών των μεταπτυχιακών φοιτητών και του Π.Μ.Σ. όπου φοιτούν df F Sig. Μόρφωση πατέρα 1 11,085,001 Ενεργός απόφοιτος - διαγραμμένος 1 16,397,000 Ο έλεγχος anova της σχέσης των προπτυχιακών σπουδών με τα δημογραφικά χαρακτηριστικά των φοιτητών (παρά το γεγονός ότι δεν ενδιαφέρει άμεσα την συγκεκριμένη εργασία) και την κοινωνική τους προέλευση επιβεβαίωσε την ιεράρχηση των επαγγελματικών ομάδων και του πολιτισμικού κεφαλαίου των οικογενειών ως προς τις πιθανότητες εισαγωγής στις διάφορες σχολές αντιστοιχεί με την ιεράρχηση των σχολών ως προς τις επαγγελματικές και κοινωνικές προοπτικές που προσφέρουν («προνομιούχες» σχολές) (Θάνος, 2007:39) (βλ. πίνακας (5)). Επίσης, επιβεβαίωσε την ύπαρξη «γυναικείων» πανεπιστημιακών τμημάτων, το ότι ο βαθμός πτυχίου εξαρτάται από το τμήμα όπου κάποιος σπουδάζει, το Π.Μ.Σ. όπου εισάγεται ο μ.φ. και προφανώς με το επάγγελμα που ασκεί.

Πίνακας 5. Έλεγχος συσχέτισης Anova μεταξύ των χαρακτηριστικών των μεταπτυχιακών φοιτητών και των προπτυχιακών τους σπουδών df F Sig. Φύλο 7 5,590,000 Επάγγελμα φοιτητή 7 3,616,001 Βαθμός πτυχίου 7 37,877,000 Επάγγελμα πατέρα 7 2,882,006 Μόρφωση πατέρα 7 3,442,001 Μόρφωση μητέρας 7 3,764,001 Τμήμα φοίτησης 7 6,293,000 Πίνακας 6. Κατανομή των μεταπτυχιακών φοιτητών με βάση την κοινωνική τους προέλευση και το τμήμα φοίτησης Τμήμα Π.Τ.Δ.Ε. Π.Τ.Ν. Σύνολο Δημόσιος υπάλληλος 23 (13,3%) 71 (28,6%) 94 (22,3%) Επάγγελμα πατέρα Ιδιωτικός υπάλληλος 45 (26,0%) 24 (9,7%) 69 (16,4%) Εργάτης 45 (26,0%) 92 (37,1%) 137 (32,5%) Άνεργος 37 (21,4%) 20 (8,1%) 56 (13,5%) Συνταξιούχος 23 (13,3%) 41 (16,5%) 63 (15,2%) Δημόσιος υπάλληλος 52 (30,1%) 63 (25,4%) 115 (27,3%) Επάγγελμα μητέρας Ιδιωτικός υπάλληλος 15 (8,7%) 23 (9,3%) 38 (9,0%) Εργάτης 63 (36,4%) 57 (23,0%) 120 (28,5%)

Άνεργος 1 (0,6%) 71 (28,6%) 72 (17,6%) Συνταξιούχος 42 (24,3%) 34 (13,7%) 76 (18,1%) Μεταπτυχιακό 19 (11,0%) 10 (4,0%) 29 (6,9%) Μόρφωση πατέρα Ανωτάτη 34 (19,7%) 59 (23,8%) 93 (22,1%) Ανωτέρα 10 (5,8%) 15 (6,0%) 25 (5,9%) Β/θμια 22 (12,7%) 85 (34,3%) 107 (25,4%) Α/θμια 88 (50,9%) 79 (31,9%) 167 (39,7%) Μεταπτυχιακό 41 (23,7%) 47 (19,0%) 88 (20,9%) Μόρφωση μητέρας Ανωτάτη 19 (11,0%) 17 (6,9%) 36 (8,6%) Ανωτέρα 55 (31,8%) 112 (45,2%) 167 (39,7%) Β/θμια 57 (32,9%) 70 (28,2%) 127 (30,2%) Α/θμια 1 (0,6%) 2 (0,8%) 3 (0,7%) Πίνακας 7. Μέσες τιμές και τυπικές αποκλίσεις των απόψεων των μεταπτυχιακών φοιτητών σχετικά με τις μεταπτυχιακές σπουδές Mean Std Αριθμός δήλωσης Δήλωση deviation

Χρησιμότητα μεταπτυχιακών σπουδών 1 Οι μεταπτυχιακές σπουδές θα με βοηθήσουν να γίνω καλύτερος/η εκπαιδευτικός 2 Οι μεταπτυχιακές σπουδές θα με βοηθήσουν να εξελιχθώ επαγγελματικά 3 Οι μεταπτυχιακές σπουδές θα με βοηθήσουν να εξελιχθώ ακαδημαϊκά (να συνεχίσω ακόμα περισσότερο τις σπουδές μου) 4 Οι μεταπτυχιακές σπουδές θα με βοηθήσουν να ανελιχθώ στο χώρο της εργασίας μου 5 Ενδιαφέρομαι περισσότερο για την ακαδημαϊκή παρά για την επαγγελματική μου αναβάθμιση 6 Πιστεύω ότι τελικά οι μεταπτυχιακές σπουδές δεν θα με βοηθήσουν καθόλου 7 Το Π.Μ.Σ. θα μου δώσει την ευκαιρία να γνωριστώ καλύτερα με πανεπιστημιακούς καθηγητές 2,48,667 2,52,620 2,30,717 2,30,773 1,82,796 1,65,549 1,67,576 8 Το Π.Μ.Σ. θα με βοηθήσει να γίνω καλύτερος εκπαιδευτικός 2,42,681 9 Εισάχθηκα στο Π.Μ.Σ. για να μπορέσω να κάνω διδακτορικό 2,10,698 10 Θα προσπαθήσω να κερδίσω ότι περισσότερο μπορώ από τις μεταπτυχιακές μου σπουδές 11 Παρακολουθώ Π.Μ.Σ. γιατί ο ανταγωνισμός στην αγορά και στο χώρο εργασίας είναι πολύ υψηλός 2,61,568 2,45,692 Λειτουργικά ζητήματα

12 Τελικά τα Π.Μ.Σ. λειτουργούν όπως και τα προπτυχιακά προγράμματα σπουδών 1,78,671 13 Επέλεξα το συγκεκριμένο Π.Μ.Σ. γιατί είναι κοντά στο σπίτι μου 2,20,665 14 Επέλεξα το συγκεκριμένο Π.Μ.Σ. γιατί η φοίτηση είναι δωρεάν 1,83,722 15 Η παρακολούθηση των μαθημάτων θα μου δημιουργήσει οικογενειακά προβλήματα 1,80,796 Γενικές ιδεολογικές θέσεις Νομίζω ότι κάποια Π.Μ.Σ. δεν έχουν λόγο ύπαρξης 1,78,661 16 Πιστεύω ότι θα μπορέσω να μάθω αρκετά πράγματα που μέχρι σήμερα αγνοούσα 17 Οι πανεπιστημιακοί δεν μπορούν να πουν και πολλά πράγματα σε εκπαιδευτικούς της «πρώτης γραμμής» 18 Προσπάθησα να εισαχθώ σε ένα Π.Μ.Σ. γιατί θεωρώ ότι οι προπτυχιακές σπουδές δεν με προετοίμασαν επαρκώς επιστημονικά 19 Οι μεταπτυχιακές σπουδές είναι για μένα μια ευκαιρία να αποκτήσω πιο σύγχρονες γνώσεις 20 Παρακολουθώ το Π.Μ.Σ. γιατί το ίδιο έκαναν και πολλοί συμφοιτητές μου 2,37,655 2,02,790 2,55,567 2,17,791 1,73,627 21 Δεν αισθάνομαι ψυχολογικά έτοιμος/η να ξαναγυρίσω στα θρανία 1,47,629 22 Είμαι θετικός/ή απέναντι σε κάθε μορφή αναβάθμισης του εκπαιδευτικού 2,40,713 23 Στο Π.Μ.Σ. θα μάθω κυρίως να ερευνώ 2,58,672

24 Δεν είχα και μεγάλη όρεξη να κάνω μεταπτυχιακές σπουδές, αλλά θεωρώ ότι είναι απαραίτητες για την εξέλιξή μου 1,94,892 Αξιολογικές αποτιμήσεις 25 Επέλεξα το συγκεκριμένο Π.Μ.Σ. γιατί έχει πολύ καλή φήμη 2,40,712 26 Νομίζω ότι το Π.Μ.Σ είναι πολύ καλά οργανωμένο 2,46,638 27 Το πρόγραμμα του Π.Μ.Σ. είναι ικανοποιητικό (ώρες και ημέρες μαθημάτων) 2,36,756 28 Πιστεύω ότι το μαθήματα είναι προσαρμοσμένα στις ανάγκες μας 2,27,797 29 Πιστεύω ότι οι διδάσκοντες δεν λαμβάνουν υπόψη τις άλλες υποχρεώσεις μας 1,84,722 Πίνακας 8. Συνολικές μέσες τιμές των δηλώσεων που συγκροτούν κάθε παράγοντα Παράγοντες Mean Std. Deviation Χρησιμότητα 2,2764,21558 μεταπτυχιακών σπουδών Λειτουργικά ζητήματα 2,2000,33850 Γενικές θέσεις ιδεολογικές 2,1320,22862 Αξιολογικές αποτιμήσεις 1,8400,24495 Ο πίνακας (7) παρουσιάζει τις στάσεις των μεταπτυχιακών φοιτητών σχετικά με τις μεταπτυχιακές σπουδές, το Π.Μ.Σ. όπου φοιτούν. Γενικά παρατηρούμε ότι οι μεταπτυχιακοί φοιτητές δηλώνουν ότι οι μεταπτυχιακές σπουδές θα τους βοηθήσουν να εξελιχθούν επαγγελματικά, γιατί θεωρούν ότι ο

ανταγωνισμός στο χώρο εργασίας είναι πολύ υψηλός και ότι θα τους βελτιώσουν ως εκπαιδευτικούς και ως ερευνητές, διότι σε προπτυχιακό επίπεδο δεν προετοιμάστηκαν επαρκώς επιστημονικά. Θεωρούν το πρόγραμμα ικανοποιητικό όσον αφορά στις μέρες και ώρες μαθημάτων, το βλέπουν ως ευκαιρία να γνωριστούν με πανεπιστημιακούς καθηγητές και να μάθουν πράγματα που πιο πριν αγνοούσαν και δεν το επέλεξαν επειδή είναι δωρεάν η φοίτηση σε αυτό ή γιατί το έκαναν πολλοί συμφοιτητές τους. Είναι, λοιπόν, συνειδητοποιημένοι για τις απαιτήσεις του προγράμματος και τι θέλουν από αυτό. Ο πίνακας (9) παρουσιάζει τους παράγοντες (ομάδες ερωτήσεων) του ερωτηματολογίου και τις φορτίσεις των δηλώσεων που τους συνιστούν και ο πίνακας (8) τις μέσες τιμές τους. Πίνακας 9. Ανάλυση παραγόντων των απόψεων των φοιτητών Δήλωση Παράγοντας Χρησιμότητα Λειτουργικά Γενικές μεταπτυχιακών ζητήματα ιδεολογικές Αξιολογικές σπουδών θέσεις αποτιμήσεις Επέλεξα το συγκεκριμένο Π.Μ.Σ. γιατί έχει πολύ καλή,803 φήμη Νομίζω ότι κάποια Π.Μ.Σ. δεν έχουν λόγο ύπαρξης,821 Οι μεταπτυχιακές σπουδές θα με βοηθήσουν να γίνω καλύτερος/η,888 εκπαιδευτικός

Οι μεταπτυχιακές σπουδές θα με βοηθήσουν να εξελιχθώ,751 επαγγελματικά Οι μεταπτυχιακές σπουδές θα με βοηθήσουν να εξελιχθώ ακαδημαϊκά (να συνεχίσω ακόμα,744 περισσότερο τις σπουδές μου) Ενδιαφέρομαι περισσότερο για την ακαδημαϊκή παρά για την,714 επαγγελματική μου αναβάθμιση Πιστεύω ότι τελικά οι μεταπτυχιακές σπουδές δεν θα με,677 βοηθήσουν καθόλου Παρακολουθώ Π.Μ.Σ. γιατί ο ανταγωνισμός στην αγορά και στο χώρο εργασίας είναι πολύ,654 υψηλός Τελικά τα Π.Μ.Σ. λειτουργούν όπως και τα προπτυχιακά,566 προγράμματα σπουδών Νομίζω ότι το Π.Μ.Σ είναι πολύ καλά οργανωμένο,765 AΕπέλεξα το συγκεκριμένο,521

Π.Μ.Σ. γιατί είναι κοντά στο σπίτι μου Το Π.Μ.Σ. θα μου δώσει την ευκαιρία να γνωριστώ καλύτερα,809 με πανεπιστημιακούς καθηγητές Πιστεύω ότι θα μπορέσω να μάθω αρκετά πράγματα που,756 μέχρι σήμερα αγνοούσα Οι πανεπιστημιακοί δεν μπορούν να πουν και πολλά πράγματα σε εκπαιδευτικούς της «πρώτης,731 γραμμής» Το Π.Μ.Σ. θα με βοηθήσει να γίνω καλύτερος εκπαιδευτικός,688 Η παρακολούθηση των μαθημάτων θα μου δημιουργήσει,635 οικογενειακά προβλήματα Προσπάθησα να εισαχθώ σε ένα Π.Μ.Σ. γιατί θεωρώ ότι οι προπτυχιακές σπουδές δεν με,562 προετοίμασαν επαρκώς επιστημονικά Οι μεταπτυχιακές σπουδές είναι,805

για μένα μια ευκαιρία να αποκτήσω πιο σύγχρονες γνώσεις Στο Π.Μ.Σ. θα μάθω κυρίως να ερευνώ,701 Οι μεταπτυχιακές σπουδές θα με βοηθήσουν να ανελιχθώ στο,634 χώρο της εργασίας μου Δεν είχα και μεγάλη όρεξη να κάνω μεταπτυχιακές σπουδές, αλλά θεωρώ ότι είναι,698 απαραίτητες για την εξέλιξή μου Παρακολουθώ το Π.Μ.Σ. γιατί το ίδιο έκαναν και πολλοί,587 συμφοιτητές μου Το πρόγραμμα του Π.Μ.Σ. είναι ικανοποιητικό (ώρες και ημέρες,777 μαθημάτων) Πιστεύω ότι το μαθήματα είναι προσαρμοσμένα στις ανάγκες,750 μας Εισάχθηκα στο Π.Μ.Σ. για να μπορέσω να κάνω διδακτορικό,702 Επέλεξα το συγκεκριμένο,588

Π.Μ.Σ. γιατί η φοίτηση είναι δωρεάν Δεν αισθάνομαι ψυχολογικά έτοιμος/η να ξαναγυρίσω στα,557 θρανία Θα προσπαθήσω να κερδίσω ότι περισσότερο μπορώ από τις,723 μεταπτυχιακές μου σπουδές Πιστεύω ότι οι διδάσκοντες δεν λαμβάνουν υπόψη τις άλλες,469 υποχρεώσεις μας Είμαι θετικός/ή απέναντι σε κάθε μορφή αναβάθμισης του,804 εκπαιδευτικού Πίνακας 10. Συνολικός έλεγχος αξιοπιστίας του ερωτηματολογίου και του κάθε παράγοντα Cronbach s alpha Το σύνολο του εργαλείου 0,91 1 ος παράγοντας 0,94 2 ος παράγοντας 0,89 3 ος παράγοντας 0,82 4 ος παράγοντας 0,72

Τέλος ο πίνακας (10) παρουσιάζει τον έλεγχο αξιοπιστίας του εργαλείου και του κάθε παράγοντα ξεχωριστά. Συνοψίζοντας όλα τα παραπάνω, καταλήγουμε ότι τα παιδαγωγικά τμήματα επιλέγονται κυρίως από γυναίκες παρά από άντρες (ανήκουν δηλαδή στα κατεξοχήν γυναικεία πανεπιστημιακά τμήματα), οι περισσότεροι από αυτούς προέρχονται από άλλα πανεπιστημιακά τμήματα/σχολές, πράγμα που ενδεχομένως σημαίνει ότι επιζητούν κάποια παιδαγωγική επάρκεια, και έχουν στην πλειοψηφία τους μεγάλο βαθμό πτυχίου. Επίσης, προέρχονται από οικογένειες με χαμηλό επίπεδο μόρφωσης και μη κοινωνικά προνομιούχα επαγγέλματα γονέων, στο μεγαλύτερο ποσοστό είναι παιδιά δημοσίων υπαλλήλων, κάτι το οποίο επιβεβαιώνει και άλλες έρευνες. Τέλος, υπάρχει μεγάλος συσχετισμός του βαθμού πτυχίου τους με το τμήμα που αποφοίτησαν, το ΠΜΣ που επιλέγουν και φυσικά το επάγγελμα που ασκούν. Βιβλιογραφία Θάνος, Θ. (2007). «Συμβολή σε μια κοινωνιολογία των κοινωνικών ανισοτήτων στην εκπαίδευση στην Ελλάδα: Μελέτη των ευκαιριών πρόσβασης των κοινωνικο-επαγγελματικών ομάδων στην ανώτατη εκπαίδευση κατά τη μεταπολεμική περίοδο». Ρέθυμνο: Τμήμα Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών Παν/μίου Κρήτης. Κυρίδης, Α. Μαυρικάκη, Ε. & Νερούτσος, Α. (1995). «Συμβολή στη μελέτη της ελληνικής εκπαιδευτικής ανισότητας με βάση τα στατιστικά στοιχεία της Ανώτατης Εκπαίδευσης (Περίοδος 1984-1991)». Σύγχρονη Εκπαίδευση, 76, 29-37. Κυρίδης, Α. (1997). Τα κοινωνικά και τα δευτεροβάθμια εκπαιδευτικά χαρακτηριστικά των φοιτητών και φοιτητριών της Παιδαγωγικής Σχολής Φλώρινας - Α.Π.Θ. Θεσσαλονίκη: Αφοί Κυριακίδη.

Κυρίδης, Α. (1997). Η ελληνική εκπαιδευτική ανισότητα και η πρόσβαση στο πανεπιστήμιο (1955-1985). Αθήνα: Gutenberg, Κυρίδης, Α. Μπούσιος, Θ. & Στυλιάδης, Κ. (1998). «Η λειτουργία του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών του Π.Τ.Δ.Ε. της Π.Σ.Φ. - Καταγραφή των κοινωνικών χαρακτηριστικών των μεταπτυχιακών φοιτητών». Μακεδνόν, 5, 85-104. Κυρίδης, Α. & Δρόσος Ε. (2001). «Τριάντα χρόνια ανισότητας στην ελληνική εκπαίδευση». Σύγχρονη Εκπαίδευση, 118, 68-79. Μακρίδης Γ. & Κάτσικας Χρ. (2001). «Προπτυχιακές και µεταπτυχιακές σπουδές», Αντιτετράδια της Εκπαίδευσης, 57/2001. Παπαναούμ, Ζ. & Χατζηπαναγιώτου, Π. (2003). «Η διεύθυνση της σχολικής μονάδας: Τάσεις και πρακτικές». Πρακτικά ημερίδας. Θεσσαλονίκη, Φιλοσοφική Σχολή Α.Π.Θ.: Αφοί Κυριακίδη.