1 ΛΙΠΑΝΤΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΙΚΟΕΙΔΗ ΣΥΜΠΙΕΣΤΗ

1 ΛΙΠΑΝΤΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΙΚΟΕΙΔΗ ΣΥΜΠΙΕΣΤΗ 1.1 Λίστες επιλογής ελαίων Για τους ελικοειδείς συμπιεστές Grasso επιτρέπονται τα έλαια που παρατίθενται στους πίνακες. Η επιλογή των ελαίων εξαρτάται από τις χημικές τους ιδιότητες, τα προς συμπίεση υλικά λειτουργίας, τις συνθήκες λειτουργίας της εκάστοτε εγκατάστασης και το απαιτούμενο ιξώδες κατά την εκκίνηση και τη λειτουργία. Κατόπιν ερώτησης προς τον κατασκευαστή του συμπιεστή μπορούν να χρησιμοποιηθούν και έλαια διαφορετικά από αυτά που παρατίθενται στον πίνακα. Περαιτέρω στοιχεία για τα αναφερόμενα έλαια μπορείτε να λάβετε από τα φύλλα δεδομένων και τα διαγράμματα των κατασκευαστών ελαίων. Για συμπιεστές ψυκτικού μέσου πρέπει να χρησιμοποιούνται ειδικά ψυκτικά έλαια. Η επιλογή εξαρτάται από το ψυκτικό μέσο, το ιξώδες (τουλάχιστον 7 cst στη θερμοκρασία πριν από την είσοδο του συμπιεστή), τη θερμοκρασία εξάτμισης (σημείο ροής (Pourpoint)) και την απαίτηση για τη συμπεριφορά του διαχωρισμού (σημείο, πίεση ατμών). Βάσεις των λιπαντικών ελαίων και χρησιμοποιούμενες συντομογραφίες: M M * AB PAO E PAG Ορυκτέλαιο Ορυκτέλαιο με ειδική επεξεργασία (υδρογονοπυρολυμένο έλαιο) Αλκυλβενζένιο Πολυαλφαολεφίνη Πολυεστέρας Πολυαλκυλογλυκόλη "X"-"Y" Μικτό έλαιο από προηγούμενα βασικά έλαια Πίνακας 1: Λιπαντικά έλαια για R717 (αμμωνία) (συνιστώνται σε περιπτώσεις που είναι σημαντικό να περιορίζεται στο ελάχιστο ο ρυθμός ροής ) Ιξώδες σε 40 C σε cst ροής NSF Ποιότητα 1) Klüber Lubrication 1009-68 1008-68 Klüber Summit RHT 68 Klüber Summit R 100 M * 68 226-40 M * 64,9 240-39 Υδρογονοκατεργασμένο H2 M * 68 240-39 H2 PAO 32 > 230-60 H1 H2 GEA Refrigeration Germany GmbH C_505515_8 Έκδοση 04.05.2015 1

Πίνακας 1: Λιπαντικά έλαια για R717 (αμμωνία) (συνιστώνται σε περιπτώσεις που είναι σημαντικό να περιορίζεται στο ελάχιστο ο ρυθμός ροής ) Ιξώδες σε 40 C σε cst ροής NSF Ποιότητα 1) Klüber Summit R 200 68 > 230-45 H1 Shell Shell Refrigeratio n Oil S2 FR-A68 M * 68 232-39 Petro Canada Reflo 68A M * 58 236-42 H2 TEXACO Capella Premium M * -PAO 67 262-42 Paramo Mogul Komprimo ONC 68 M * 68 230-33 Υδρογονοκατεργασμένο TOTAL Lunaria NH 68 M * 68 230-36 Fuchs Ultracool 68 M-PAO 62 250-48 H2 NXT Next Lubricants NXT-717 M * 60,6 249-56 1) Πεδίο εφαρμογής στη βιομηχανία τροφίμων σύμφωνα με NSF (National Sanitation Foundation, www.nsf.org) H1: Κατάλληλο για εφαρμογές κατά τις οποίες υπάρχει η δυνατότητα να έρχεται το λιπαντικό έλαιο απευθείας σε επαφή με τρόφιμα. H2: Κατάλληλο για εφαρμογές κατά τις οποίες δεν υπάρχει καμία δυνατότητα να έρχεται το λιπαντικό έλαιο απευθείας σε επαφή με τρόφιμα. 2 GEA Refrigeration Germany GmbH C_505515_8 Έκδοση 04.05.2015

Πίνακας 2: Λιπαντικά έλαια για ψύκτη DX με R717 (αμμωνία) Ιξώδες σε 40 C σε cst ροής NSF Ποιότητα 1) Fuchs 412-100 PG 68 PAG 98 226-40 PAG 62 230-35 Mobil Zerice S32 AB 32 154-33 Συνεννόηση με κατασκευαστή 1) Πεδίο εφαρμογής στη βιομηχανία τροφίμων σύμφωνα με NSF (National Sanitation Foundation, www.nsf.org) H1: Κατάλληλο για εφαρμογές κατά τις οποίες υπάρχει η δυνατότητα να έρχεται το λιπαντικό έλαιο απευθείας σε επαφή με τρόφιμα. H2: Κατάλληλο για εφαρμογές κατά τις οποίες δεν υπάρχει καμία δυνατότητα να έρχεται το λιπαντικό έλαιο απευθείας σε επαφή με τρόφιμα. GEA Refrigeration Germany GmbH C_505515_8 Έκδοση 04.05.2015 3

Πίνακας 3: Λιπαντικά έλαια για R717 (αμμωνία) και R22 Ιξώδες σε 40 C σε cst ροής NSF Ποιότητα 1) Aircol 299 M 56 180-34 R22 Castrol Aircol AMX 68 M 28 260-30 R717 Aircol 2294 PAO 69 233-60 R717 4600-46F PAO 46 268-51 R717 H1 Zerice S32 AB 32 154-33 Zerice S68 AB 68 174-27 Gargoyle Arctic SHC 226E PAO 68 266-45 R717 H1 MOBIL Gargoyle Arctic SHC NH 68 AB-PAO 64 211-54 Gargoyle Arctic 300 M 68 200-42 Gargoyle Arctic C Heavy M 46 195-42 S68 AB 68 190-33 Fuchs Synth 68 KS 46 PAO 68 260-57 M 46 195-42 R717 H1 KC 68 M 68 200-39 H2 4 GEA Refrigeration Germany GmbH C_505515_8 Έκδοση 04.05.2015

Πίνακας 3: Λιπαντικά έλαια για R717 (αμμωνία) και R22 Ιξώδες σε 40 C σε cst ροής NSF Ποιότητα 1) Shell Shell Refrigeratio n Oil S4 FR-V 46 Shell Refrigeratio n Oil S4 FR-V 68 AB 46 180-42 AB 68 190-39 Lunaria NH 46 M 46 226-36 R717 TOTAL Lunaria SH 46 PAO 44 252-51 R717 H1 Lunaria FR 68 M 68 175-34 R22 Petro Canada Reflo Synthetic 68A AB-PAO 62 245-54 R717 1) Πεδίο εφαρμογής στη βιομηχανία τροφίμων σύμφωνα με NSF (National Sanitation Foundation, www.nsf.org) H1: Κατάλληλο για εφαρμογές κατά τις οποίες υπάρχει η δυνατότητα να έρχεται το λιπαντικό έλαιο απευθείας σε επαφή με τρόφιμα. H2: Κατάλληλο για εφαρμογές κατά τις οποίες δεν υπάρχει καμία δυνατότητα να έρχεται το λιπαντικό έλαιο απευθείας σε επαφή με τρόφιμα. GEA Refrigeration Germany GmbH C_505515_8 Έκδοση 04.05.2015 5

Πίνακας 4: Λιπαντικά έλαια για R134a; R404A; R407C; R410A; R507 Ιξώδες σε 40 C σε cst ροής NSF Ποιότητα 1) Castrol Aircol SW 68 Aircol SW 220 E 68 245-39 220 250-27 Solest 68 64 266-43 Solest 120 E 125 262-27 Solest 220 216 271-27 Triton SE 55 53 270-51 H2 Fuchs Triton SEZ 80 Triton SEZ 100 E 80 275-39 91 288-39 Triton SE 170 170 260-24 PAG 220 PAG 220 240-38 R134a Shell Shell Refrigeratio n Oil S4 FR-F 68 Shell Refrigeratio n Oil S4 FR-F 100 E 66 230-42 94 230-42 MOBIL EAL Arctic 68 E 68 230-36 6 GEA Refrigeration Germany GmbH C_505515_8 Έκδοση 04.05.2015

Πίνακας 4: Λιπαντικά έλαια για R134a; R404A; R407C; R410A; R507 Ιξώδες σε 40 C σε cst ροής NSF Ποιότητα 1) EAL Arctic 100 105 250-30 TOTAL Planetelf ACD 100FY Planetelf ACD 150FY E 100 270-30 150 272-36 1) Πεδίο εφαρμογής στη βιομηχανία τροφίμων σύμφωνα με NSF (National Sanitation Foundation, www.nsf.org) H1: Κατάλληλο για εφαρμογές κατά τις οποίες υπάρχει η δυνατότητα να έρχεται το λιπαντικό έλαιο απευθείας σε επαφή με τρόφιμα. H2: Κατάλληλο για εφαρμογές κατά τις οποίες δεν υπάρχει καμία δυνατότητα να έρχεται το λιπαντικό έλαιο απευθείας σε επαφή με τρόφιμα. Υπόδειξη! Κατά τη χρήση ελαίων υψηλού ιξώδους με υψηλή διαλυτότητα ψυκτικού μέσου πρέπει κατά την πρώτη πλήρωση της εγκατάστασης, προτού να θέσετε τη μονάδα ελικοειδή συμπιεστή σε λειτουργία, να φροντίζετε για την επαρκή ανάμιξη ψυκτικού μέσου και του. GEA Refrigeration Germany GmbH C_505515_8 Έκδοση 04.05.2015 7

Πίνακας 5: Λιπαντικά έλαια για φυσικό αέριο και ενώσεις υδρογονανθράκων Ιξώδες σε θερμοκρασία 40 C σε cst ροής ( Pourpoin t) NSF Ποιότητα 1) Castrol PD 68 M 68 234-21 για συμπίεση φυσικού αερίου 1515-68 1515-100 65 103 224 260 Για βαρείς υδρογονάνθρακες στους οποίους μπορεί να προκύψει αυξημένη αραίωση ή συμπύκνωση 1516-68 1516-100 1516-150 PAG 62 229 92 260 153 260-34 Για συστήματα ψύξης προπανίου ή ελαφρείς υδρογονάνθρακες στους οποίους δεν υπάρχει ο κίνδυνος αυξημένης αραίωσης η συμπύκνωσης 4600-68 4600-100 PAO 60 106 271 271 Για χρήση υπό υψηλές θερμοκρασίες και για προσυμπιεστές που συνδέονται σε αεριοστροβίλους H2 H2 9001-68 9001-100 M 69 241 Για προσυμπιεστές που συνδέονται σε αεριοστροβίλους 108 260 H2 1507-68 1507-100 PAG 62 231 89 260 Για βαρείς υδρογονάνθρακες, κατά τη εφαρμογή ψύξης υδρογονανθράκων σε περιοχές υψηλής πίεσης / χαμηλών θερμοκρασιών MOBIL Glygoyle 11 Glygoyle 22 PAG 85 226-45 177 229-41 Για φυσικό αέριο και προπάνιο 8 GEA Refrigeration Germany GmbH C_505515_8 Έκδοση 04.05.2015

Πίνακας 5: Λιπαντικά έλαια για φυσικό αέριο και ενώσεις υδρογονανθράκων Ιξώδες σε θερμοκρασία 40 C σε cst ροής ( Pourpoin t) NSF Ποιότητα 1) Corena S3 R68 M 68 240 Για φυσικό αέριο Shell Shell Gas Compress or Oil S4 PV 190 PAG 190 262-30 Για φυσικό αέριο και προπάνιο TOTAL DACNIS LPG 150 2) PAG 142 280-48 Για φυσικό αέριο, προπάνιο και ελαφρείς υδρογονάνθρακες Klüber Lubricatio n Summit NGSH-100 PAO-E 140 250-46 Για φυσικό αέριο, προσυμπιεστές που συνδέονται σε αεριοστροβίλους και ελαφρείς υδρογονάνθρακες 1) Πεδίο εφαρμογής στη βιομηχανία τροφίμων σύμφωνα με NSF (National Sanitation Foundation, www.nsf.org) H1: Κατάλληλο για εφαρμογές κατά τις οποίες υπάρχει η δυνατότητα να έρχεται το λιπαντικό έλαιο απευθείας σε επαφή με τρόφιμα. H2: Κατάλληλο για εφαρμογές κατά τις οποίες δεν υπάρχει καμία δυνατότητα να έρχεται το λιπαντικό έλαιο απευθείας σε επαφή με τρόφιμα. 2) το προϊόν έχει μετονομαστεί από "TOTAL Primera LPG 150" σε "TOTAL DACNIS LPG 150". GEA Refrigeration Germany GmbH C_505515_8 Έκδοση 04.05.2015 9

Πίνακας 6: Λιπαντικά έλαια για χρήση CO 2 Ιξώδες σε 40 C σε cst ροής Ποιότητα ΝSF 1) 4624-46F 4624-68F PAO 46 H1 68 H1 C 85 E E * 278-42 πλήρως αναμίξιμο H2 Fuchs C 130 E E * 136-27 C 170 E E * 170-30 Προσέξτε τις ελλείψεις αναμιξιμότητας * Κατά τη χρήση ελαίων εστέρα πρέπει να προσέχετε: t εισόδου λαδιού t λήξης - 4K 1) Πεδίο εφαρμογής στη βιομηχανία τροφίμων σύμφωνα με NSF (National Sanitation Foundation, www.nsf.org) H1: Κατάλληλο για εφαρμογές κατά τις οποίες υπάρχει η δυνατότητα να έρχεται το λιπαντικό έλαιο απευθείας σε επαφή με τρόφιμα. H2: Κατάλληλο για εφαρμογές κατά τις οποίες δεν υπάρχει καμία δυνατότητα να έρχεται το λιπαντικό έλαιο απευθείας σε επαφή με τρόφιμα. Υπόδειξη! Κατά τη χρήση ελαίων υψηλού ιξώδους με υψηλή διαλυτότητα ψυκτικού μέσου πρέπει κατά την πρώτη πλήρωση της εγκατάστασης, προτού να θέσετε τη μονάδα ελικοειδή συμπιεστή σε λειτουργία, να φροντίζετε για την επαρκή ανάμιξη ψυκτικού μέσου και του. 10 GEA Refrigeration Germany GmbH C_505515_8 Έκδοση 04.05.2015

Πίνακας 7: Χρήση ελαστομερών στεγανοποιητικών δακτυλίων στον ελικοειδή συμπιεστή σε συνάρτηση με ψυκτικό μέσο και λιπαντικό υλικό: Έλαιο Ψυκτικό μέσο M M* PAO AB E PAO M*- AB- PAO PAG R717 (αμμωνία) CR/ HNBR CR/ HNBR CR/ HNBR CR - HNBR CR CR/ HNBR R22 CR - - CR CR - CR - R134a, R404A, R407C, R410A, R507, R23 R290 (προπάνιο), R1270 (προπυλένιο) - - - - HNBR - - - - - - - - HNBR - HNBR R744 (CO 2 ) - - - - CR HNBR - CR Επεξήγηση για τις χρησιμοποιούμενες συντομογραφίες των ελαστομερών: CR: χλωροπρένιο (καουτσούκ από νεοπρένιο) HNBR: υδρογονωμένο ελαστομερές νιτριλίου-βουταδιενίου Υπόδειξη! Σε περίπτωση χρήσης φυσικού αερίου και ενώσεων υδρογονανθράκων ως μέσων συμπίεσης (Πίνακας 5, Πλευρά 8), πρέπει να απευθύνεστε στον κατασκευαστή για τους ελαστομερείς στεγανοποιητικούς δακτυλίους, ανάλογα με την περίπτωση χρήσης. GEA Refrigeration Germany GmbH C_505515_8 Έκδοση 04.05.2015 11

Υπόδειξη! Το σημείο ροής (Pourpoint) περιγράφει την ικανότητα ψυχρής ροής ενός και δεν αποτελεί εγγυημένη τιμή αναφοράς για την ελάχιστη θερμοκρασία εξάτμισης. [Το σημείο ροής (Pourpoint) ορίζεται ως η θερμοκρασία κατά την οποία η ρευστότητα του μειώνεται τόσο ώστε εντός 5 δευτερολέπτων, υπό ορισμένες συνθήκες, παύει να εκρέει από ένα δοχείο.] Οι συμπιεστές εξοπλίζονται με κατάλληλα ελαστομερή στα σημεία στεγανοποίησης, τα οποία επιλέγονται σε συνάρτηση με το ψυκτικό και το λιπαντικό υλικό. (Πίνακας 7, Πλευρά 11) Κατά την επιλογή ενός τύπου πρέπει να λαμβάνεται υπόψη, παράλληλα με το ψυκτικό μέσο, η συμβατότητα του εργοστασιακού υλικού στεγανοποίησης των στεγανοποιητικών δακτυλίων (ποιότητα ελαστομερούς) που χρησιμοποιούνται στο συμπιεστή. (Πίνακας 7, Πλευρά 11) Δεν είναι δυνατό να χρησιμοποιηθούν όλοι οι περιγραφόμενοι τύποι σε έναν συμπιεστή. Είναι επιτακτική η ανάγκη αντιστοίχισης του τύπου με το χρησιμοποιούμενο ελαστομερές ακόμα και όταν πρόκειται για το ίδιο ψυκτικό μέσο. Οι τύποι δεν είναι συμβατοί μεταξύ τους σε όλες τις περιπτώσεις (δεν μπορούν να αναμιχθούν). Η αλλαγή από έναν τύπο σε κάποιον άλλο μπορεί να προκαλέσει βλάβες στη λειτουργία του συμπιεστή και διαρροές στα σημεία στεγανοποίησης. Σε περίπτωση αλλαγής του τύπου πρέπει πάντα να συμβουλεύεστε τον κατασκευαστή του συμπιεστή. Προσοχή! Σε κάθε περίπτωση πρέπει να τηρείται το καθορισμένο εύρος τιμών ιξώδους του λιπαντικού για το συμπιεστή. Επίσης, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ότι είναι δυνατοί συνδυασμοί ψυκτικού μέσου / κατά τους οποίους, ανάλογα με την πίεση και τη θερμοκρασία στον ελαιοδιαχωριστή της μονάδας, το ψυκτικό υγρό διαλύεται στο έλαιο. Αυτό προκαλεί μείωση του ιξώδους του καθαρού και σχηματισμό αφρού σε περίπτωση που η ισορροπία διάλυσης μεταβληθεί λόγω μείωσης της πίεσης ή αύξησης της θερμοκρασίας. Σε αυτή την περίπτωση είναι απαραίτητη η ψύξη του κατά μια ελάχιστη διαφορά θερμοκρασίας, η οποία πρέπει να συνυπολογίζεται στο πρόγραμμα επιλογής συμπιεστή για τις καθορισμένες προϋποθέσεις λειτουργίας. Ο συμπιεστής επιτρέπεται να λειτουργεί μόνο όταν τηρείται η θερμοκρασία εισόδου του σύμφωνα με το πρόγραμμα επιλογής συμπιεστή! Η συμπεριφορά διαχωρισμού των διάφορων τύπων που αναφέρονται στον πίνακα μπορεί να παρουσιάζει μεγάλες διαφοροποιήσεις (π.χ. επίδραση της πίεσης ατμών, ιξώδες, διαλυτότητα, θερμοκρασία κατάθλιψης συμπίεσης. 12 GEA Refrigeration Germany GmbH C_505515_8 Έκδοση 04.05.2015

1.2 ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΟΥ ΨΥΚΤΙΚΟΥ ΕΛΑΙΟΥ Οι ιδιότητες του ψυκτικού επηρεάζουν τον τρόπο λειτουργίας μιας ψυκτικής εγκατάστασης που διαθέτει ελικοειδείς συμπιεστές εμβαπτισμένους με έλαιο, επειδή παρά τους υψηλής αποτελεσματικότητας ελαιοδιαχωριστές δεν μπορεί να αποκλειστεί το γεγονός ότι τα υπολείμματα από το ψυκτικό έλαιο δεν θα καταλήξουν στο κύκλωμα ψυκτικού μέσου. Γι' αυτό, κατά την επιλογή του πρέπει να λαμβάνονται υπόψη παράλληλα με την επαρκή λιπαντική ικανότητα του στα σημεία εδράνων του ελικοειδούς συμπιεστή (ελάχιστο ιξώδες λαμβάνοντας υπόψη τη διαλυτότητα των ψυκτικών μέσων στο έλαιο σε συνάρτηση με την πίεση και τη θερμοκρασία), με την πίεση ατμών για μια ομαλή συμπεριφορά διαχωρισμού στον ελαιοδιαχωριστή, η επαρκής ικανότητα ψυχρής ροής του στη θερμοκρασία εξάτμισης και τη θερμοκρασία αναρρόφησης, καθώς και οι απαιτήσεις για την ικανότητα ανάμιξης των ρευστών φάσεων ψυκτικού μέσου και (έλλειψη αναμιξιμότητας) (έλλειψη αναμιξιμότητας). Το χρησιμοποιούμενο ψυκτικό μέσο, οι συνθήκες λειτουργίας και η συγκεκριμένη κατασκευή της εγκατάστασης καθορίζουν τις απαιτούμενες ιδιότητες του ψυκτικού. Στο δεδομένο χρόνο χρησιμοποιούνται 5 διαφορετικά βασικά είδη : 1. ορυκτέλαια για αμμωνία και R22 2. πολυαλφαολεφίνες για αμμωνία και CO 2 (R744) 3. αλκυλβενζένιο για αμμωνία και R22 4. πολυγλυκόλη (έλαιο PAG) για αμμωνία, CO 2 και R134a 5. έλαιο εστέρα για R404A, R134a, R 507 και CO 2, καθώς και άλλα μείγματα ψυκτικού μέσου, όπως π.χ. R410A και R407C. Παράλληλα με τα αμιγή βασικά συστατικά χρησιμοποιούνται επίσης και μείγματα από ορυκτέλαιο και αλκυλβενζένιο ή από πολυαλφαολεφίνη και αλκυλβενζένιο. Οι ιδιότητες των ψυκτικών μέσων από τα αναφερόμενα έλαια παρουσιάζουν μεγάλες διαφοροποιήσεις. Για το ζεύγος υλικών λειτουργίας που αφορούν το ψυκτικό μέσο και το ψυκτικό έλαιο υπάρχουν 2 βασικές απαιτήσεις: και α) ένα ελάχιστο ιξώδες με τιμή 7 cst, μέγιστη 70 cst, στην είσοδο του συμπιεστή λαμβανομένης υπόψη της διαλυτότητας του ψυκτικού μέσου στο έλαιο, β) η ικανότητα ανάμιξης των δύο ρευστών φάσεων της αναλογίας (περίπου 1 έως 2%) και του ψυκτικού μέσου. Εκτός από την απαίτηση για επαρκές ιξώδες λιπαντικού, οι θερμοκρασίες κατάθλιψης συμπίεσης μέσα στο συμπιεστή πρέπει να είναι τόσο υψηλές, ώστε το έλαιο που είναι επιβαρυμένο με ψυκτικό μέσο να μπορεί να ψυχρανθεί κατά 10 K, για να αποτραπεί σε περίπτωση μείωσης της πίεσης ή/και αύξησης της θερμοκρασίας τυχόν σχηματισμός αφρού μέσα στο συμπιεστή, πριν το έλαιο φθάσει στις θέσεις των εδράνων. Η βασική απαίτηση β) δεν πληρούται σε περίπτωση χρήσης ορυκτέλαιου, αλκυλβενζένιου και πολυαλφαολεφίνης σε συνδυασμό με αμμωνία, επειδή σε αυτή την περίπτωση μια έλλειψη αναμιξιμότητας σε ποσοστό 100% και δεν επιτυγχάνεται ούτε διαλυτότητα του ατμού του ψυκτικού μέσου στο έλαιο ούτε αναμιξιμότητα των ρευστών φάσεων. Παρά ταύτα, τα έλαια αυτά χρησιμοποιούνται κατά προτίμηση σε εγκαταστάσεις NH 3 (αμμωνίας). Τα στάδια λεπτομερούς διαχωρισμού του αποτρέπουν να καταλήξουν αυξημένες αναλογίες στην κυκλοφορία του ψυκτικού μέσου. GEA Refrigeration Germany GmbH C_505515_8 Έκδοση 04.05.2015 13

Οι αναφερόμενες βασικές παραλλαγές επιφέρουν διαφορετικά ποσοστά ροής, επειδή το σημείο των αναφερόμενων ελαίων αποκλίνει σημαντικά μεταξύ τους (το χαμηλότερο σημείο για το αλκυλβενζένιο είναι 160 C περίπου, με υψηλότερο το σημείο για την πολυαλφαολεφίνη με τιμή σαφώς πάνω από 200 C). Μολονότι η ρευστότητα του χαρακτηρίζεται από το σημείο ροής (Pourpoint), το οποίο προσδιορίζεται από τους κατασκευαστές ελαίων, τα προαναφερθέντα βασικά είδη ελαίων επιδεικνύουν μια διαφορετική χαρακτηριστική καμπύλη VT, με αποτέλεσμα όταν το ιξώδες εξόδου είναι το ίδιο, π.χ. 68 cst, σε χαμηλές θερμοκρασίες στον εξατμιστή μπορεί να προκύψουν διαφορές στο ιξώδες, οι οποίες σε θερμοκρασία -20 C να κυμαίνονται μεταξύ περίπου 1500 και 20000 cst. 14 GEA Refrigeration Germany GmbH C_505515_8 Έκδοση 04.05.2015

Αναφορικά με τα έλαιά τους, τα ψυκτικά μέσα εμφανίζουν τις παρακάτω ιδιότητες: Αμμωνία Με εξαίρεση το έλαιο PAG, η αμμωνία δεν είναι διαλυτή με άλλα λιπαντικά μέσα. Ωστόσο, μια ανάμιξη με μηχανικά μέσα πραγματοποιείται πολύ έντονα, με αποτέλεσμα να μεταφέρεται πάντα αμμωνία στο έλαιο. Ωστόσο, λόγω της χαμηλής περιεκτικότητας σε αμμωνία, η λιπαντικότητα του δεν αλλάζει, αλλά και δεν επιτυγχάνεται επίσης αναμιξιμότητα μεταξύ των υγρών φάσεων και ψυκτικού μέσου. Για το λόγο αυτό, είναι απαραίτητος ένας αποτελεσματικός διαχωρισμός. Υδροφθοράνθρακες (HFC) (π.χ. R134a, R404A, R507) Οι υδροφθοράνθρακες (HFC) δεν διαθέτουν χλώριο και δεν έχουν περιορισμούς στη χρήση τους. Για αυτά τα ψυκτικά μέσα χρησιμοποιούνται λάδια εστέρα. Κατά την επιλογή του πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η αυξημένη διαλυτότητα αυτών των ψυκτικών μέσων σε έλαιο εστέρα, επειδή το ιξώδες εξόδου του μπορεί να μεταβληθεί πάρα πολύ λόγω της διάλυσης του ψυκτικού μέσου στο έλαιο. Σε κάθε περίπτωση, η ρευστότητα του στον εξατμιστή επιτυγχάνεται σε μεγάλο βαθμό λόγω της καλής αναμιξιμότητας. Παρακάτω δίνεται μια περιγραφή των σημαντικότερων ιδιοτήτων των κυρίων ομάδων : 1. Ορυκτέλαιο Τα ναφθενικά ορυκτέλαια είναι καταλληλότερα για συστήματα ψύξης, αλλά χρησιμοποιούνται επίσης και παραφινέλαια. Μέσω της ειδικής μεταχείρισης (αποπαραφίνηση), τα παραφινέλαια διαθέτουν, λίγο πολύ, τις ίδιες ιδιότητες με τα ναφθενικά έλαια. Τα ορυκτέλαια χαρακτηρίζονται από σχετικά μικρή αναμιξιμότητα προς τους υδροφθοράνθρακες (π.χ. R22) σε χαμηλότερες θερμοκρασίες. Τα ορυκτέλαια έχουν σχετικά υψηλό δείκτη ιξώδους και χαμηλή πίεση ατμών (υψηλότερο σημείο ), επηρεάζοντας έτσι θετικά τη ροή του. 2. Αλκυλβενζένιο (γνωστό επίσης και ως αλκυλβενζόλιο) Τα αλκυλβενζένια είναι συνθετικά έλαια που παρασκευάζονται από φυσικό αέριο. Χαρακτηρίζονται από υψηλή αναμιξιμότητα με τους υδροφθοράνθρακες (π.χ. R22) σε χαμηλότερες θερμοκρασίες. Τα αλκυλβενζένια διαθέτουν υψηλότερη θερμική σταθερότητα από ό,τι τα ορυκτέλαια (χρήση αμμωνίας με εμβολοφόρους συμπιεστές). Ωστόσο, έχουν την τάση να προκαλούν υψηλότερο σχηματισμό αφρού από ό,τι τα ορυκτέλαια στον ελαιοδιαχωριστή και, συνεπώς, μεγαλύτερη ροή, δεδομένου του χαμηλότερου σημείου. Μετά από μια αλλαγή από ορυκτέλαιο σε αλκυλοβενζένιο πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ότι τα αλκυλοβενζένια έχουν ισχυρή δράση καθαρισμού και έτσι μετά από την αλλαγή λαδιού ρυπαίνουν αρχικά το φίλτρο ταχύτερα από το συνηθισμένο. 3. Πολυαλφαολεφίνες Οι πολυαλφαολεφίνες είναι συνθετικά έλαια με υψηλή χημική και θερμική σταθερότητα. Για το λόγο αυτό, χρησιμοποιούνται κατά προτίμηση σε συμπιεστές που λειτουργούν με υψηλές θερμοκρασίες κατάθλιψης συμπίεσης, π.χ. σε αντλίες θερμότητας. Οι πολυαλφαολεφίνες χρησιμοποιούνται επίσης και σε εγκαταστάσεις αμμωνίας. Το πολύ χαμηλό σημείο ροής (Pourpoint) επιτρέπει πολύ χαμηλές θερμοκρασίες εξάτμισης. Το υψηλό σημείο των πολυαλφαολεφινών έχει ως αποτέλεσμα χαμηλότερη ροή λαδιού. Προσοχή: Το υψηλό σημείο ανιλίνης των πολυαλφαολεφινών προκαλεί σχετικά υψηλή συρρίκνωση των στεγανοποιητικών δακτυλίων στην ποιότητα CR και, κατά συνέπεια, μπορεί να προκύψουν διαρροές ακόμα και σε στατικές στεγανοποιήσεις, όταν τα ορυκτέλαια και τα αλκυλβενζένια αντικαθίστανται με πολυαλφαολεφίνες. Η συρρίκνωση αποτρέπεται όταν χρησιμοποιούνται συνθετικά μικτά έλαια από πολυαλφαολεφίνη και αλκυλβενζένιο. Κατά τη χρήση αμιγών ελαίων PAO (πολυαλφαολεφινών), οι συμπιεστές Grasso εξοπλίζονται με δακτυλίους από HNBR (υδρογονωμένο ελαστομερές νιτριλίου-βουταδιενίου) στους οποίους δεν προκαλείται συρρίκνωση σε συνδυασμό με το έλαιο. GEA Refrigeration Germany GmbH C_505515_8 Έκδοση 04.05.2015 15

4. Έλαια εστέρα Σε αντίθεση με το ορυκτέλαιο, το αλκυλβενζένιο και την πολυαλφαολεφίνη, τα έλαια εστέρα είναι διαλυτά στους μη χλωριωμένους υδροφθοράνθρακες (R134a, R404A, R507 κτλ.). Για το λόγο αυτό, τα έλαια εστέρα είναι τα μόνα λιπαντικά μέσα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τους υδροφθοράνθρακες. Τα έλαια εστέρα έχουν σχετικά υψηλότερο σημείο, επηρεάζοντας θετικά την αναλογία ατμών από τον ελαιοδιαχωριστή και έτσι τη ροή του. Τα έλαια εστέρα είναι υγροσκοπικά: Απορροφούν νερό, όταν έρχονται σε επαφή με την ατμόσφαιρα. Για το λόγο αυτό, τα έλαια εστέρα πρέπει να διατηρούνται σε κλειστά δοχεία. Πριν από την πλήρωση πρέπει να εκκενώνεται προσεκτικά ο συμπιεστής. 5. Έλαιο πολυγλυκόλης Τα έλαια πολυγλυκόλης είναι διαλυτά στην αμμωνία και πολύ υγροσκοπικά. Για το λόγο αυτό, πρέπει να ισχύουν οι ίδιες απαιτήσεις όπως κατά τη μεταχείριση του εστέρα. Κατά την επιλογή πρέπει να συνυπολογίζεται η πτώση του ιξώδους λόγω της διάλυσης του ψυκτικού μέσου στο έλαιο. Η ρευστότητα του στον εξατμιστή πρέπει να ελέγχεται, λαμβάνοντας υπόψη την αναμιξιμότητα μεταξύ ψυκτικού και ψυκτικού μέσου στις εκάστοτε θερμοκρασίες εξάτμισης. 16 GEA Refrigeration Germany GmbH C_505515_8 Έκδοση 04.05.2015

ΕΦΑΡΜΟΖΟΜΕΝΑ ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ ΓΙΑ ΕΛΑΙΑ: Πυκνότητα Για την επιστροφή μπορεί να είναι σημαντική η διαφορά πυκνότητας μεταξύ ρευστού ψυκτικού μέσου και. Πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ότι το αλκυλβενζένιο εμφανίζει μικρότερη πυκνότητα από το ορυκτέλαιο και η πολυγλυκόλη εμφανίζει μεγαλύτερη πυκνότητα από το ορυκτέλαιο. Η μέθοδος για τη μέτρηση της πυκνότητας περιγράφεται στο πρότυπο DIN 51757. Ιξώδες Σύμφωνα με το πρότυπο ISO 3448 τα λιπαντικά μέσα ταξινομούνται σε κατηγορίες ιξώδους που προσδιορίζονται ως αριθμός ISO VG. Επίσης, ο αριθμός ISO αποτελεί μόνο ένα ονομαστικό μέγεθος αναφοράς, δηλαδή το πραγματικό ιξώδες μπορεί να αποκλίνει σε ορισμένες περιοχές (DIN 51562). Οι τιμές ιξώδους αναφέρονται σε θερμοκρασίες 40 C και 100 C. Δείκτης ιξώδους Ο δείκτης ιξώδους ορίζει τη σχέση μεταξύ της αλλαγής ιξώδους σε συνάρτηση με τη θερμοκρασία (ISO 2909). Ένας υψηλός δείκτης ιξώδους σημαίνει μικρότερες αλλαγές στο ιξώδες κατά τις μεταβολές της θερμοκρασίας σε σύγκριση με έναν αντίστοιχο χαμηλότερο δείκτη. Το σημείο εμφανίζει σε ποια θερμοκρασία μπορούν να αναφλεγούν μέσω φλόγας ατμοί που διαφεύγουν από ένα θερμαινόμενο δοχείο. Η μέθοδος μέτρησης περιγράφεται στο πρότυπο ISO 2592. Έλαια με υψηλό σημείο έχουν χαμηλή πίεση ατμών. Αυτό βελτιώνει τις δυνατότητες του διαχωρισμού του από ένα συμπιεζόμενο αέριο στον ελαιοδιαχωριστή και μειώνει τη μεταφορά του συμπιεστή στην εγκατάσταση. ροής (Pourpoint) Το σημείο ροής (Pourpoint) είναι η θερμοκρασία κατά την οποία η ρευστότητα του μειώνεται τόσο ώστε εντός 5 δευτερολέπτων, υπό ορισμένες συνθήκες, παύει να εκρέει από ένα δοχείο. Σύμφωνα με το πρότυπο, η θερμοκρασία του σημείου ροής είναι κατά 3% χαμηλότερη από τη μετρημένη θερμοκρασία (μέθοδος μέτρησης σύμφωνα με ISO 3016). Το σημείο ροής έχει ενδιαφέρον για ζεύγη υλικών λειτουργίας που δεν είναι διαλυτά μεταξύ τους. Τα έλαια με χαμηλότερο σημείο ροής μπορούν να τροφοδοτούνται ευκολότερα στην πλευρά αναρρόφησης από ό,τι τα έλαια με υψηλότερο σημείο ροής. Ωστόσο, στην πράξη είναι γνωστό ότι μπορούν να χρησιμοποιούνται έλαια και σε θερμοκρασίες εξάτμισης που είναι χαμηλότερες από το σημείο ροής, χωρίς να προκύπτουν προβλήματα λειτουργίας. κροκκίδωσης Το σημείο κροκίδωσης ορίζει τη θερμοκρασία κατά την οποία το υγρό R12, το οποίο προσμιγνύεται με 10% έλαιο, θολώνει από σωματίδια κήρου που αποσπώνται από το έλαιο, όταν αυτό ψύχεται (μέθοδος μέτρησης σύμφωνα με DIN 51351). Το σημείο κροκκίδωσης έχει ενδιαφέρον όταν αναμειγνύονται έλαια και ψυκτικά μέσα. Το σημείο κροκκίδωσης υποδεικνύει ότι ένα έλαιο περιέχει λιγότερα συστατικά κήρου και οι εγκαταστάσεις με υδροφθοράνθρακες (HCFC) (π.χ. R22) μπορούν να λειτουργούν με χαμηλότερες θερμοκρασίες εξάτμισης. Κατά τις εκκρίσεις κήρου από το έλαιο είναι πιθανό να αναμένονται προβλήματα στη βαλβίδα διαστολής ή τις βαλβίδες ρύθμισης. Για έλαια εστέρα ορίζεται μια κρίσιμη θερμοκρασία διάλυσης, η οποία μετριέται σε μείγμα με αναλογία 10% έλαιο και 90% R134a. Η κρίσιμη θερμοκρασία διάλυσης είναι η θερμοκρασία κατά την οποία το έλαιο διαχωρίζεται πλήρως από το ψυκτικό μέσο (μη τυποποιημένη τιμή). ανιλίνης Το σημείο ανιλίνης ορίζει τη θερμοκρασία κατά την οποία ένα διάλυμα που ομογενοποιήθηκε μέσω θέρμανσης και διαθέτει ίσα μέρη όγκου λιπαντικού υλικού\μέσου ή και ανιλίνης θολώνει ξανά κατά την ψύξη λόγω του διαχωρισμού του μίγματος. Το σημείο ανιλίνης είναι η μέτρηση της ποσότητας του ακόρεστου άνθρακα που μπορεί να εντοπίζεται στο έλαιο. Αποτελεί επίσης και έναν κανόνα για τη συμβατότητα των διαφόρων υλικών στεγανοποίησης με τα οποία έρχεται σε επαφή το έλαιο (μέθοδος μέτρησης σύμφωνα με ISO 3977). Τα περισσότερα ψυκτικά έλαια έχουν χαμηλό σημείο ανιλίνης. Οι στεγανοποιητικοί δακτύλιοι από νεοπρένιο ή χλωροπρένιο διογκώνονται και πρέπει να αντικαθίστανται μετά από μια αποσυναρμολόγηση. GEA Refrigeration Germany GmbH C_505515_8 Έκδοση 04.05.2015 17

Τα ψυκτικά έλαια από πολυαλφαολεφίνες έχουν υψηλό σημείο ανιλίνης και, για το λόγο αυτό, το νεοπρένιο θα μπορούσε να συρρικνωθεί. Κατά τη χρήση πολυαλφαολεφινών ως ψυκτικού απαιτείται η χρήση στεγανοποιητικών δακτυλίων από HNBR (υδρογονωμένο ελαστομερές νιτριλίου-βουταδιενίου). Δείκτης εξουδετέρωσης Ο δείκτης εξουδετέρωσης υποδεικνύει την οξύτητα του και ανιχνεύεται μέσω τιτλοδότησης με υδροξείδιο του καλίου (ΚΟΗ). Η τιμή παρατίθεται σε mg KOH ανά g (μέθοδος μέτρησης σύμφωνα με DIN 51558). Τα καθαρά έλαια πρέπει να έχουν χαμηλό δείκτη εξουδετέρωσης. Οδηγίες για την αλλαγή Κατά την αλλαγή τύπου ή μάρκας πρέπει προηγουμένως να συμβουλευθείτε τον κατασκευαστή του συμπιεστή, προκειμένου να αποτραπούν προβλήματα κατά τη λειτουργία της εγκατάστασης. Σε περίπτωση χρήσης μη συμβατών τύπων είναι πιθανές εκκρίσεις από το έλαιο που μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα στην εγκατάσταση (δεν διασφαλίζεται η λειτουργία του φίλτρου, η δυνατότητα λίπανσης των εδράνων, η επιστροφή του ). Αν, όμως, είναι απαραίτητο να χρησιμοποιηθεί ένας διαφορετικός τύπος, τότε πρέπει οπωσδήποτε να αφαιρεθεί όλη η ποσότητα από την εγκατάσταση και να καθαριστούν σχολαστικά ο συμπιεστής και ο ελαιοδιαχωριστής (κατά το δυνατό, με πρόσθετο κύκλο έκπλυσης). Πινακίδα επιλογής Όλα τα εγκεκριμένα έλαια για τους ελικοειδείς συμπιεστές Grasso προσδιορίζονται στην πινακίδα επιλογής. Τα ειδικά τεχνικά χαρακτηριστικά που περιγράφονται παραπάνω πρέπει να λαμβάνονται υπόψη σε συνάρτηση με τις επιμέρους παραμέτρους της εγκατάστασης πρέπει κατά την επιλογή. 18 GEA Refrigeration Germany GmbH C_505515_8 Έκδοση 04.05.2015